श्री दसाम ग्रंथ

पान - 195


ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਅਉਖਧੀ ਬਤਾਵਾ ॥੫॥
भिंन भिंन अउखधी बतावा ॥५॥

त्यांनी वैदिक शास्त्राचा खुलासा करून लोकांसमोर आणून विविध औषधांचे वर्णन केले.5.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਰੋਗ ਰਹਤ ਕਰ ਅਉਖਧੀ ਸਭ ਹੀ ਕਰਿਯੋ ਜਹਾਨ ॥
रोग रहत कर अउखधी सभ ही करियो जहान ॥

सर्व जगाला औषधे देऊन त्यांनी जगाला व्याधीमुक्त केले,

ਕਾਲ ਪਾਇ ਤਛਕ ਹਨਿਯੋ ਸੁਰ ਪੁਰ ਕੀਯੋ ਪਯਾਨ ॥੬॥
काल पाइ तछक हनियो सुर पुर कीयो पयान ॥६॥

आणि तक्षकाने (सापांचा राजा) डंख मारल्यानंतर स्वर्गाकडे प्रस्थान केले.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਧਨੰਤ੍ਰ ਅਵਤਾਰ ਸਤਾਰਵਾ ॥੧੭॥ ਸੁਭਮ ਸਤ ॥
इति स्री बचित्र नाटके धनंत्र अवतार सतारवा ॥१७॥ सुभम सत ॥

बचित्तर नाटकातील धनांतर नावाच्या सतराव्या अवताराच्या वर्णनाचा शेवट.१७.

ਅਥ ਸੂਰਜ ਅਵਤਾਰ ਕਥਨੰ ॥
अथ सूरज अवतार कथनं ॥

आता सूरज (सूर्य) अवताराचे वर्णन सुरू होते:

ਸ੍ਰੀ ਭਗਉਤੀ ਜੀ ਸਹਾਇ ॥
स्री भगउती जी सहाइ ॥

श्री भगौती जी (आद्य भगवान) सहाय्यक होऊ द्या.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਬਹੁਰਿ ਬਢੇ ਦਿਤਿ ਪੁਤ੍ਰ ਅਤੁਲਿ ਬਲਿ ॥
बहुरि बढे दिति पुत्र अतुलि बलि ॥

तेव्हा दोन्ही पुत्रांचे (दैत्यांचे) बळ वाढले,

ਅਰਿ ਅਨੇਕ ਜੀਤੇ ਜਿਨ ਜਲਿ ਥਲਿ ॥
अरि अनेक जीते जिन जलि थलि ॥

दितीच्या मुलांचे सामर्थ्य खूप वाढले आणि त्यांनी जल आणि जमिनीवर अनेक शत्रूंना जिंकले.

ਕਾਲ ਪੁਰਖ ਕੀ ਆਗਯਾ ਪਾਈ ॥
काल पुरख की आगया पाई ॥

(त्यावेळी) 'कालपुरुखा'ची परवानगी घेऊन

ਰਵਿ ਅਵਤਾਰ ਧਰਿਯੋ ਹਰਿ ਰਾਈ ॥੧॥
रवि अवतार धरियो हरि राई ॥१॥

अचल परमेश्वराची आज्ञा प्राप्त करून, विष्णूने स्वतःला सूरज अवतार म्हणून प्रकट केले.1.

ਜੇ ਜੇ ਹੋਤ ਅਸੁਰ ਬਲਵਾਨਾ ॥
जे जे होत असुर बलवाना ॥

ते दिग्गज जे बलवान आहेत,

ਰਵਿ ਮਾਰਤ ਤਿਨ ਕੋ ਬਿਧਿ ਨਾਨਾ ॥
रवि मारत तिन को बिधि नाना ॥

जिथे जिथे राक्षस भगवान बनतात तिथे विष्णूने स्वतःला प्रकट केले कारण सूरज अवतार त्यांना वेगवेगळ्या प्रकारे मारतो.

ਅੰਧਕਾਰ ਧਰਨੀ ਤੇ ਹਰੇ ॥
अंधकार धरनी ते हरे ॥

पृथ्वीवरील अंधाराचा नाश करतो.

ਪ੍ਰਜਾ ਕਾਜ ਗ੍ਰਿਹ ਕੇ ਉਠਿ ਪਰੇ ॥੨॥
प्रजा काज ग्रिह के उठि परे ॥२॥

सूर्याने पृथ्वीवरील अंधार नष्ट केला आणि प्रजेला दिलासा देण्यासाठी तो इकडे तिकडे फिरत असे.२.

ਨਰਾਜ ਛੰਦ ॥
नराज छंद ॥

नरज श्लोक

ਬਿਸਾਰਿ ਆਲਸੰ ਸਭੈ ਪ੍ਰਭਾਤ ਲੋਗ ਜਾਗਹੀਂ ॥
बिसारि आलसं सभै प्रभात लोग जागहीं ॥

आळस सोडून सर्व लोक पहाटे उठतात.

ਅਨੰਤ ਜਾਪ ਕੋ ਜਪੈਂ ਬਿਅੰਤ ਧਯਾਨ ਪਾਗਹੀਂ ॥
अनंत जाप को जपैं बिअंत धयान पागहीं ॥

(सूर्याला पाहून) सर्व लोक आळस सोडून पहाटे उठून सर्वव्यापी भगवंताचे चिंतन करीत, नानाप्रकारे त्यांचे नामस्मरण करीत.

ਦੁਰੰਤ ਕਰਮ ਕੋ ਕਰੈਂ ਅਥਾਪ ਥਾਪ ਥਾਪਹੀਂ ॥
दुरंत करम को करैं अथाप थाप थापहीं ॥

कठोर कर्म करा आणि अस्पृश्य हृदयात स्थापित करा.

ਗਾਇਤ੍ਰੀ ਸੰਧਿਯਾਨ ਕੈ ਅਜਾਪ ਜਾਪ ਜਾਪਹੀ ॥੩॥
गाइत्री संधियान कै अजाप जाप जापही ॥३॥

कठीण कामांवर काम करताना ते अस्थापना न करता येणाऱ्या परमेश्वराला आपल्या मनात स्थिर करायचे आणि गायत्री आणि संध्याचे पठण करायचे.3.

ਸੁ ਦੇਵ ਕਰਮ ਆਦਿ ਲੈ ਪ੍ਰਭਾਤ ਜਾਗ ਕੈ ਕਰੈਂ ॥
सु देव करम आदि लै प्रभात जाग कै करैं ॥

पहाटे उठून (लोक) देव-कर्म करतात.

ਸੁ ਜਗ ਧੂਪ ਦੀਪ ਹੋਮ ਬੇਦ ਬਿਯਾਕਰਨ ਰਰੈਂ ॥
सु जग धूप दीप होम बेद बियाकरन ररैं ॥

सर्व लोक भगवंताचे नामस्मरण करीत, ईश्वरी कर्म करीत असत, तसेच वेद, व्याकर्ण इत्यादींचे चिंतन करीत धूप जाळणे, मातीचे दिवे लावणे आणि यज्ञ करीत.

ਸੁ ਪਿਤ੍ਰ ਕਰਮ ਹੈਂ ਜਿਤੇ ਸੋ ਬ੍ਰਿਤਬ੍ਰਿਤ ਕੋ ਕਰੈਂ ॥
सु पित्र करम हैं जिते सो ब्रितब्रित को करैं ॥

जितकी पितृसत्ताक कर्मे आहेत, (ते) पद्धतशीरपणे केली जातात.

ਜੁ ਸਾਸਤ੍ਰ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਉਚਰੰਤ ਸੁ ਧਰਮ ਧਯਾਨ ਕੋ ਧਰੈਂ ॥੪॥
जु सासत्र सिम्रिति उचरंत सु धरम धयान को धरैं ॥४॥

ते आपल्या सामर्थ्यानुसार मानेसाठी अनुष्ठान करायचे आणि शास्त्र, स्मृती इत्यादींच्या पठणासह पुण्य कर्मांवर लक्ष केंद्रित करायचे.

ਅਰਧ ਨਿਰਾਜ ਛੰਦ ॥
अरध निराज छंद ॥

अर्ध निरज श्लोक

ਸੁ ਧੂੰਮ ਧੂੰਮ ਹੀ ॥
सु धूंम धूंम ही ॥

सर्वत्र उदबत्तीचा धूर आहे

ਕਰੰਤ ਸੈਨ ਭੂੰਮ ਹੀ ॥
करंत सैन भूंम ही ॥

यज्ञांचा धूर चारही बाजूंनी दिसत होता आणि सर्व लोक पृथ्वीवर झोपले होते.

ਬਿਅੰਤ ਧਯਾਨ ਧਯਾਵਹੀਂ ॥
बिअंत धयान धयावहीं ॥

अंतहीन लोक लक्ष देतात,

ਦੁਰੰਤ ਠਉਰ ਪਾਵਹੀਂ ॥੫॥
दुरंत ठउर पावहीं ॥५॥

अनेक प्रकारे मध्यस्थी आणि उपासना करून, ते दूरच्या स्थानांच्या वाढीसाठी कार्य करत असत.5.

ਅਨੰਤ ਮੰਤ੍ਰ ਉਚਰੈਂ ॥
अनंत मंत्र उचरैं ॥

अनंत मंत्र जपतात

ਸੁ ਜੋਗ ਜਾਪਨਾ ਕਰੈਂ ॥
सु जोग जापना करैं ॥

अनेक मंत्रांचे पठण करून, लोकांनी योगिक अनुशासन केले आणि नामस्मरण केले.

ਨ੍ਰਿਬਾਨ ਪੁਰਖ ਧਯਾਵਹੀਂ ॥
न्रिबान पुरख धयावहीं ॥

निर्बाण परमेश्वराची स्तुती करतो.

ਬਿਮਾਨ ਅੰਤਿ ਪਾਵਹੀਂ ॥੬॥
बिमान अंति पावहीं ॥६॥

त्यांनी अलिप्त परमपुरुषाचे ध्यान केले आणि शेवटी त्यांनी स्वर्गात जाण्यासाठी हवाई वाहने मिळवली.6.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਬਹੁਤ ਕਾਲ ਇਮ ਬੀਤਯੋ ਕਰਤ ਧਰਮੁ ਅਰੁ ਦਾਨ ॥
बहुत काल इम बीतयो करत धरमु अरु दान ॥

या मार्गाने धर्म आणि परोपकार करण्यात बराच वेळ गेला.

ਬਹੁਰਿ ਅਸੁਰਿ ਬਢਿਯੋ ਪ੍ਰਬਲ ਦੀਰਘੁ ਕਾਇ ਦਤੁ ਮਾਨ ॥੭॥
बहुरि असुरि बढियो प्रबल दीरघु काइ दतु मान ॥७॥

अशा रीतीने धार्मिक आणि परोपकारी कृत्ये करण्यात बराच वेळ गेला आणि नंतर वीरघकाया नावाचा शक्तिशाली राक्षस जन्माला आला.7.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਬਾਣ ਪ੍ਰਜੰਤ ਬਢਤ ਨਿਤਪ੍ਰਤਿ ਤਨ ॥
बाण प्रजंत बढत नितप्रति तन ॥

त्याचे शरीर दररोज बाणासारखे वाढत होते

ਨਿਸ ਦਿਨ ਘਾਤ ਕਰਤ ਦਿਜ ਦੇਵਨ ॥
निस दिन घात करत दिज देवन ॥

बाणाच्या लांबीने त्याच्या शरीराची लांबी दररोज वाढत गेली आणि त्याने रात्र आणि दिवस दोनदा जन्मलेल्या देवांचा नाश केला.

ਦੀਰਘੁ ਕਾਇਐ ਸੋ ਰਿਪੁ ਭਯੋ ॥
दीरघु काइऐ सो रिपु भयो ॥

अशा प्रकारे दिर्घा-काई (सूर्याचा उपनाम राक्षस) शत्रु झाला,

ਰਵਿ ਰਥ ਹਟਕ ਚਲਨ ਤੇ ਗਯੋ ॥੮॥
रवि रथ हटक चलन ते गयो ॥८॥

वीरघकायासारख्या शत्रूच्या जन्मावर सूर्याचा रथही हलण्यास संकोच झाला.8.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

एआरआयएल

ਹਟਕ ਚਲਤ ਰਥੁ ਭਯੋ ਭਾਨ ਕੋਪਿਯੋ ਤਬੈ ॥
हटक चलत रथु भयो भान कोपियो तबै ॥

सूर्याचा चालता रथ अडकला तेव्हा सूर्याला राग आला.

ਅਸਤ੍ਰ ਸਸਤ੍ਰ ਲੈ ਚਲਿਯੋ ਸੰਗ ਲੈ ਦਲ ਸਭੈ ॥
असत्र ससत्र लै चलियो संग लै दल सभै ॥

जेव्हा सूर्याचा रथ थांबला, तेव्हा सूर्य, प्रचंड क्रोधाने, शस्त्रे, शस्त्रे आणि सैन्यासह पुढे निघाला.

ਮੰਡਯੋ ਬਿਬਿਧ ਪ੍ਰਕਾਰ ਤਹਾ ਰਣ ਜਾਇ ਕੈ ॥
मंडयो बिबिध प्रकार तहा रण जाइ कै ॥

तो रणांगणावर गेला आणि अनेक प्रकारे युद्ध सुरू केले.

ਹੋ ਨਿਰਖ ਦੇਵ ਅਰੁ ਦੈਤ ਰਹੇ ਉਰਝਾਇ ਕੈ ॥੯॥
हो निरख देव अरु दैत रहे उरझाइ कै ॥९॥

त्याने विविध प्रकारचे युद्ध सुरू केले जे पाहून देव आणि दानव दोघांनाही पेचप्रसंग झाला.9.

ਗਹਿ ਗਹਿ ਪਾਣ ਕ੍ਰਿਪਾਣ ਦੁਬਹੀਯਾ ਰਣ ਭਿਰੇ ॥
गहि गहि पाण क्रिपाण दुबहीया रण भिरे ॥

योद्धे हातात तलवारी घेऊन लढू लागले.