श्री दसाम ग्रंथ

पान - 970


ਪਾਇ ਬ੍ਰਤੋਤਮ ਕੌ ਤਰੁਨੀ ਤਨ ਸੋਕ ਨਿਵਾਰਿ ਅਸੋਕੁਪਜਾਯੋ ॥
पाइ ब्रतोतम कौ तरुनी तन सोक निवारि असोकुपजायो ॥

ऋषींवर विजय मिळवल्यानंतर स्त्रीने तिची संकटे नाहीशी केली.

ਭਾਤਿ ਅਨੇਕ ਬਿਹਾਰਤ ਸੁੰਦਰ ਸਾਤ ਸੁਤਾ ਖਟ ਪੂਤੁਪਜਾਯੋ ॥
भाति अनेक बिहारत सुंदर सात सुता खट पूतुपजायो ॥

सतत प्रेम करून तिने सात मुले आणि सहा मुलींना जन्म दिला.

ਤ੍ਯਾਗ ਦਯੇ ਬਨ ਕੋ ਬਸਿਬੋ ਪੁਰ ਭੀਤਰ ਕੋ ਬਸਿਯੋ ਮਨ ਭਾਯੋ ॥੨੦॥
त्याग दये बन को बसिबो पुर भीतर को बसियो मन भायो ॥२०॥

मग तिने जंगलाचा त्याग करून शहरात येऊन राहण्याचा निर्णय घेतला.(२०)

ਏਕ ਮਹਾ ਬਨ ਹੈ ਸੁਨਿ ਹੋ ਮੁਨਿ ਆਜੁ ਚਲੈ ਤਹ ਜਾਇ ਬਿਹਾਰੈ ॥
एक महा बन है सुनि हो मुनि आजु चलै तह जाइ बिहारै ॥

'माझ्या ऋषी, माझे ऐका, एक सुंदर जंगल आहे, आपण तिथे जाऊन प्रेम करूया.

ਫੂਲ ਘਨੇ ਫਲ ਰਾਜਤ ਸੁੰਦਰ ਫੂਲਿ ਰਹੇ ਜਮੁਨਾ ਕੇ ਕਿਨਾਰੈ ॥
फूल घने फल राजत सुंदर फूलि रहे जमुना के किनारै ॥

येथे भरपूर फळे आणि फळझाडे आहेत आणि ते जमुना नदीच्या काठी वसलेले आहे.

ਤ੍ਯਾਗ ਬਿਲੰਬ ਚਲੋ ਤਿਤ ਕੋ ਤੁਮ ਕਾਨਨ ਸੋ ਰਮਨੀਯ ਨਿਹਾਰੈ ॥
त्याग बिलंब चलो तित को तुम कानन सो रमनीय निहारै ॥

या जंगलाचा त्याग करून, तुम्ही तिथे जावे कारण ते जास्त मनमोहक आहे.

ਕੇਲ ਕਰੈ ਮਿਲਿ ਆਪਸ ਮੈ ਦੋਊ ਕੰਦ੍ਰਪ ਕੌ ਸਭ ਦ੍ਰਪ ਨਿਵਾਰੈ ॥੨੧॥
केल करै मिलि आपस मै दोऊ कंद्रप कौ सभ द्रप निवारै ॥२१॥

आम्ही तिथे जाऊ, प्रेम करू आणि कामदेवाचा अहंकार दूर करू.(21)

ਕਾਨਨ ਜੇਤਿਕ ਥੇ ਤਿਹ ਦੇਸ ਸਭੈ ਅਥਿਤੇਸ ਕੋ ਬਾਲ ਦਿਖਾਏ ॥
कानन जेतिक थे तिह देस सभै अथितेस को बाल दिखाए ॥

त्या देशात जेवढे बन होते, ते सर्व त्या महिलेने योगींना दाखवले.

ਕਾਖ ਤੇ ਕੰਕਨ ਕੁੰਡਲ ਕਾਢਿ ਜਰਾਵਕਿ ਜੇਬ ਜਰੇ ਪਹਿਰਾਏ ॥
काख ते कंकन कुंडल काढि जरावकि जेब जरे पहिराए ॥

(त्या स्त्रीने) तिच्या पोटलीतून बांगड्या, गुंडाळी आणि इतर दागिने काढून (योगींना!) दिले.

ਮੋਹਿ ਰਹਿਯੋ ਤਿਹ ਕੌ ਲਖਿ ਕੈ ਮੁਨਿ ਜੋਗ ਕੈ ਨ੍ਯਾਸ ਸਭੈ ਬਿਸਰਾਏ ॥
मोहि रहियो तिह कौ लखि कै मुनि जोग कै न्यास सभै बिसराए ॥

त्यांना पाहून ऋषी मोहित झाले आणि योगाच्या सर्व युक्त्या विसरले.

ਕਾਹੂੰ ਪ੍ਰਬੋਧ ਕਿਯੋ ਨਹਿ ਤਾ ਕਹ ਆਪਨ ਹੀ ਗ੍ਰਿਹ ਮੈ ਮੁਨਿ ਆਏ ॥੨੨॥
काहूं प्रबोध कियो नहि ता कह आपन ही ग्रिह मै मुनि आए ॥२२॥

त्याला कोणी ज्ञान शिकवले नाही, मुनी आपल्या घरी आले. 22.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਸਾਤ ਸੁਤਾ ਆਗੇ ਕਰੀ ਤੀਨੁ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਸੁਤ ਲੀਨ ॥
सात सुता आगे करी तीनु त्रियहि सुत लीन ॥

तिने त्यांच्या सात मुलींना पुढे जायला सांगितले आणि तीन मुलांना आपल्या मांडीत घेतले.

ਇਕ ਕਾਧੇ ਇਕ ਕਾਖ ਮੈ ਖਸਟਮ ਮੁਨਿ ਸਿਰ ਦੀਨ ॥੨੩॥
इक काधे इक काख मै खसटम मुनि सिर दीन ॥२३॥

तिने दोन मुलगे स्वतःच्या खांद्यावर घेतले आणि उरलेले दोन ऋषींना उचलायला लावले.(२३)

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
तोटक छंद ॥

तोतक छंद

ਪੁਰ ਮੈ ਰਿਖਿ ਆਇ ਸੁਨੇ ਜਬ ਹੀ ॥
पुर मै रिखि आइ सुने जब ही ॥

नगरात ऋषींची हाक ऐकू आली

ਜਨ ਪੂਜਨ ਤਾਹਿ ਚਲੇ ਸਭ ਹੀ ॥
जन पूजन ताहि चले सभ ही ॥

जेव्हा लोकांना ऋषींच्या आगमनाची बातमी समजली तेव्हा ते सर्व त्यांची पूजा करण्यासाठी जमले.

ਚਿਤ ਭਾਤਹਿ ਭਾਤਿ ਅਨੰਦਿਤ ਹ੍ਵੈ ॥
चित भातहि भाति अनंदित ह्वै ॥

सर्व समान आनंदी आहेत

ਬ੍ਰਿਧ ਬਾਲ ਨ ਜ੍ਵਾਨ ਰਹਿਯੋ ਘਰ ਕ੍ਵੈ ॥੨੪॥
ब्रिध बाल न ज्वान रहियो घर क्वै ॥२४॥

ते सर्व आनंदित झाले आणि कोणीही, वृद्ध किंवा तरुण मागे राहिले नाही.(24)

ਸਭ ਹੀ ਕਰ ਕੁੰਕਮ ਫੂਲ ਲੀਏ ॥
सभ ही कर कुंकम फूल लीए ॥

प्रत्येकाच्या हातात भगवी फुले आहेत

ਮੁਨਿ ਊਪਰ ਵਾਰਿ ਕੈ ਡਾਰਿ ਦੀਏ ॥
मुनि ऊपर वारि कै डारि दीए ॥

सर्वांनी ऋषींचे फुलांनी स्वागत केले आणि भगवा शिंपडला.

ਲਖਿ ਕੈ ਤਿਨ ਕੌ ਰਿਖਿ ਯੌ ਹਰਖਿਯੋ ॥
लखि कै तिन कौ रिखि यौ हरखियो ॥

त्यांना पाहून ऋषी प्रसन्न झाले

ਤਬ ਹੀ ਘਨ ਸਾਵਨ ਜ੍ਯੋ ਬਰਖਿਯੋ ॥੨੫॥
तब ही घन सावन ज्यो बरखियो ॥२५॥

ऋषी तृप्त झाले आणि सावन महिन्याप्रमाणे पाऊस पडू लागला.(25}

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਬਰਖਿਯੋ ਤਹਾ ਅਸੇਖ ਜਲ ਹਰਖੇ ਲੋਕ ਅਪਾਰ ॥
बरखियो तहा असेख जल हरखे लोक अपार ॥

पावसाने नागरिकांना मोठा दिलासा दिला.

ਭਯੋ ਸੁਕਾਲ ਦੁਕਾਲ ਤੇ ਐਸੇ ਚਰਿਤ ਨਿਹਾਰਿ ॥੨੬॥
भयो सुकाल दुकाल ते ऐसे चरित निहारि ॥२६॥

आणि दुष्काळाचे रूपांतर विपुलतेच्या काळात झाले.(२६)

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
तोटक छंद ॥

तोतक छंद

ਘਨ ਜ੍ਯੋ ਬਰਖਿਯੋ ਸੁ ਘਨੋ ਤਹ ਆਈ ॥
घन ज्यो बरखियो सु घनो तह आई ॥

(तिथे) मुसळधार पाऊस पडताच (सर्वत्र पाणी होते).

ਪੁਨਿ ਲੋਕਨ ਕੇ ਉਪਜੀ ਦੁਚਿਤਾਈ ॥
पुनि लोकन के उपजी दुचिताई ॥

बराच वेळ अखंड पाऊस पडत असताना लोकांच्या मनात भीती निर्माण झाली.

ਜਬ ਲੌ ਗ੍ਰਿਹ ਤੇ ਰਿਖਿ ਰਾਜ ਨ ਜੈ ਹੈ ॥
जब लौ ग्रिह ते रिखि राज न जै है ॥

ऋषी-राजे घरातून (शहरातून) निघून जाईपर्यंत.

ਤਬ ਲੌ ਗਿਰਿ ਗਾਵ ਬਰਾਬਰਿ ਹ੍ਵੈ ਹੈ ॥੨੭॥
तब लौ गिरि गाव बराबरि ह्वै है ॥२७॥

जोपर्यंत ऋषी तेथे राहतात तोपर्यंत कदाचित हे कधीही थांबणार नाही आणि त्यांची घरे जमिनीत विखुरली जातील.(२७)

ਤਬ ਹੀ ਤਿਹ ਪਾਤ੍ਰਹਿ ਬੋਲਿ ਲਿਯੋ ॥
तब ही तिह पात्रहि बोलि लियो ॥

तेव्हा (राजा) त्या स्त्रीला बोलावले

ਨਿਜੁ ਆਧਿਕ ਦੇਸ ਬਟਾਇ ਦਿਯੋ ॥
निजु आधिक देस बटाइ दियो ॥

मग त्यांनी वेश्येला बोलावले आणि तिला अर्धे सार्वभौमत्व मिळाले.

ਪੁਨਿ ਤਾਹਿ ਕਹਿਯੋ ਰਿਖਿ ਕੌ ਤੁਮ ਟਾਰੋ ॥
पुनि ताहि कहियो रिखि कौ तुम टारो ॥

मग ऋषींना (इथून) घेऊन जाण्यास सांगितले.

ਪੁਰ ਬਾਸਿਨ ਕੋ ਸਭ ਸੋਕ ਨਿਵਾਰੋ ॥੨੮॥
पुर बासिन को सभ सोक निवारो ॥२८॥

त्यांनी तिला ऋषींना दूर नेण्याची आणि नगरातील रहिवाशांची चिंता दूर करण्याची विनंती केली.(28)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सावय्या

ਬੈਸ ਬਿਤੀ ਬਸਿ ਬਾਮਹੁ ਕੇ ਬਿਸੁਨਾਥ ਕਹੂੰ ਹਿਯ ਮੈ ਨ ਸਰਿਯੋ ॥
बैस बिती बसि बामहु के बिसुनाथ कहूं हिय मै न सरियो ॥

तेव्हा त्या स्त्रीने ऋषींना विचारले, 'तुम्ही तुमचे आयुष्य एका स्त्रीच्या आज्ञेत व्यतीत करत आहात आणि कधीही देवाचे ध्यान केले नाही.

ਬਿਸੰਭਾਰ ਭਯੋ ਬਰਰਾਤ ਕਹਾ ਬਿਨੁ ਬੇਦ ਕੇ ਬਾਦਿ ਬਿਬਾਦਿ ਬਰਿਯੋ ॥
बिसंभार भयो बररात कहा बिनु बेद के बादि बिबादि बरियो ॥

वेदांच्या वाणीचाही त्याग केल्यामुळे आता तू पृथ्वीवर ओझे झाला आहेस.

ਬਹਿ ਕੈ ਬਲੁ ਕੈ ਬਿਝੁ ਕੈ ਉਝ ਕੈ ਤੁਹਿ ਕਾਲ ਕੋ ਖ੍ਯਾਲ ਕਹਾ ਬਿਸਰਿਯੋ ॥
बहि कै बलु कै बिझु कै उझ कै तुहि काल को ख्याल कहा बिसरियो ॥

'आत्मसंयम गमावून तुम्ही बडबड करत आहात आणि मृत्यूच्या देवता कालच्या भयाचा त्याग केला आहे.

ਬਨਿ ਕੈ ਤਨਿ ਕੈ ਬਿਹਰੌ ਪੁਰ ਮੈ ਜੜ ਲਾਜਹਿ ਲਾਜ ਕੁਕਾਜ ਕਰਿਯੋ ॥੨੯॥
बनि कै तनि कै बिहरौ पुर मै जड़ लाजहि लाज कुकाज करियो ॥२९॥

'जंगलाला उजाड करून आणि शहराभोवती फिरून तुम्ही तुमच्या श्रद्धेचा अपमान करत आहात.' (29)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਐਸੋ ਮੁਨਿਜ ਮਨ ਮੈ ਕਿਯੋ ਬਿਚਾਰ ॥
बचन सुनत ऐसो मुनिज मन मै कियो बिचार ॥

जेव्हा त्याने असे पोंटिफिकेशन ऐकले तेव्हा त्याने विचार केला,

ਤੁਰਤ ਬਨਹਿ ਪੁਰਿ ਛੋਰਿ ਕੈ ਉਠਿ ਭਾਜਿਯੋ ਬਿਸੰਭਾਰ ॥੩੦॥
तुरत बनहि पुरि छोरि कै उठि भाजियो बिसंभार ॥३०॥

आणि ताबडतोब शहर सोडले आणि जंगलाकडे निघाले.(३०)

ਪ੍ਰਿਥਮ ਆਨਿ ਕਾਢਿਯੋ ਰਿਖਹਿ ਮੇਘ ਲਯੋ ਬਰਖਾਇ ॥
प्रिथम आनि काढियो रिखहि मेघ लयो बरखाइ ॥

प्रथम तिने त्याला आणले आणि पाऊस पाडायला लावला,

ਅਰਧ ਰਾਜ ਤਿਹ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੋ ਲੀਨੌ ਆਪੁ ਬਟਾਇ ॥੩੧॥
अरध राज तिह न्रिपति को लीनौ आपु बटाइ ॥३१॥

मग राजाने तिला अर्धे राज्य द्यायला लावले.(३१)

ਸਤ ਟਾਰਿਯੋ ਤਿਹ ਮੁਨਿਜ ਕੋ ਅਰਧ ਦੇਸ ਕੌ ਪਾਇ ॥
सत टारियो तिह मुनिज को अरध देस कौ पाइ ॥

अर्ध्या क्षेत्रासाठी तिने ऋषींच्या पूजेचा नाश केला,

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੇ ਸੁਖ ਕਰੇ ਹ੍ਰਿਦੈ ਹਰਖ ਉਪਜਾਇ ॥੩੨॥
भाति भाति के सुख करे ह्रिदै हरख उपजाइ ॥३२॥

आणि तृप्त होऊन, तिने त्याला खूप आनंद दिला.(३२)(१)

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਚੌਦਸ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੧੪॥੨੨੩੯॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे इक सौ चौदस चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥११४॥२२३९॥अफजूं॥

राजा आणि मंत्री यांच्या शुभ चरित्र संभाषणाची 114 वी बोधकथा, आशीर्वादाने पूर्ण. (११४)(२२३७)