श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1002


ਹੋਹੂੰ ਬਿਸਿਖ ਬਗਾਵਨ ਆਯੋ ॥
होहूं बिसिख बगावन आयो ॥

की मी पण बाण मारायला आलो आहे

ਚਾਹਤ ਤੁਮੈ ਚਰਿਤ੍ਰ ਦਿਖਾਯੋ ॥੧੭॥
चाहत तुमै चरित्र दिखायो ॥१७॥

"मी पण आलो आहे आणि मला माझे कौशल्य दाखवायचे आहे." (१७)

ਰਾਜਾ ਕੋ ਮਨ ਭਯੋ ਅਨੰਦੰ ॥
राजा को मन भयो अनंदं ॥

(राजा परमसिंहाचे बोलणे ऐकून) राजाचे (हिम्मतसिंग) मन प्रसन्न झाले.

ਬੋਲਤ ਬਚਨ ਕਹਾ ਮਤਿ ਮੰਦੰ ॥
बोलत बचन कहा मति मंदं ॥

राजाला आनंद वाटला आणि तो काय म्हणतोय याचा विचार करू लागला.

ਆਖਿ ਮੂੰਦਿ ਦੋਊ ਬਾਨ ਚਲੈਹੌ ॥
आखि मूंदि दोऊ बान चलैहौ ॥

हे दोन्ही डोळे बंद करून बाण सोडेल (आणि ते अयशस्वी होईल).

ਯਾ ਕੀ ਦੋਊ ਤ੍ਰਿਯਾ ਗਹਿ ਲੈ ਹੋ ॥੧੮॥
या की दोऊ त्रिया गहि लै हो ॥१८॥

'डोळे मिटून तो मारू शकणार नाही आणि मी त्याच्या दोन्ही बायका घेऊन जाईन.' (१८)

ਤਾ ਕੀ ਆਂਖਿ ਬਾਧਿ ਦੋਊ ਲਈ ॥
ता की आंखि बाधि दोऊ लई ॥

त्याच्या दोन्ही डोळ्यांवर पट्टी बांधलेली होती.

ਤੀਰ ਕਮਾਨ ਹਾਥ ਮੈ ਦਈ ॥
तीर कमान हाथ मै दई ॥

त्याच्या डोळ्यावर पट्टी बांधली गेली आणि त्याला धनुष्य आणि बाण देण्यात आले.

ਚਾਬੁਕ ਹੈ ਹਨਿ ਬਿਸਿਖ ਬਗਾਯੋ ॥
चाबुक है हनि बिसिख बगायो ॥

घोड्याला चाबकाने (त्याने) बाण मारला.

ਉਹਾ ਠਾਢਿ ਤ੍ਰਿਯ ਤਾਲ ਬਜਾਯੋ ॥੧੯॥
उहा ठाढि त्रिय ताल बजायो ॥१९॥

चाबकाने घोडा धावायला लावला आणि तिथे उभ्या असलेल्या स्त्रीने टाळ्या वाजवल्या.(19)

ਸਭਨ ਤਰਾਕ ਸਬਦ ਸੁਨਿ ਪਾਯੋ ॥
सभन तराक सबद सुनि पायो ॥

सर्वांनी टाळ्यांचा कडकडाट केला.

ਜਾਨੁਕਿ ਇਨ ਤਿਹ ਤੀਰ ਲਗਾਯੋ ॥
जानुकि इन तिह तीर लगायो ॥

प्रत्येक शरीराने (टाळ्यांचा) आवाज ऐकला आणि वाटले की बाण लागला आहे.

ਬਾਸ ਉਤਾਰਿ ਬਿਲੋਕਹਿ ਕਹਾ ॥
बास उतारि बिलोकहि कहा ॥

मग बांबू काढून पाहिला.

ਬਾਕੋ ਬਾਨ ਬਿਰਾਜਤ ਉਹਾ ॥੨੦॥
बाको बान बिराजत उहा ॥२०॥

जेव्हा त्यांनी बांबू बाहेर काढला तेव्हा त्यांना त्यात एक बाण असलेली फनेल पडलेली दिसली.(20)

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग छंद

ਭਯੋ ਫੂਕ ਰਾਜਾ ਤ੍ਰਿਯੋ ਪਿੰਡ ਹਾਰੀ ॥
भयो फूक राजा त्रियो पिंड हारी ॥

राजाने आपल्या पत्नीचा पराभव करून तिला घेऊन गेले.

ਮਨੌ ਆਨਿ ਕੈ ਲਾਤ ਸੈਤਾਨ ਮਾਰੀ ॥
मनौ आनि कै लात सैतान मारी ॥

राजा सैतानाने आपल्या ताब्यात घेतल्यासारखा निरागस होता.

ਰਹਿਯੋ ਮੂੰਡ ਕੌ ਨ੍ਯਾਇ ਬੈਨੇ ਨ ਬੋਲੈ ॥
रहियो मूंड कौ न्याइ बैने न बोलै ॥

तो डोके खाली करून बसला आणि काही बोलला नाही.

ਗਿਰਿਯੋ ਝੂੰਮਿ ਕੈ ਭੂੰਮਿ ਆਖੈਂ ਨ ਖੋਲੈ ॥੨੧॥
गिरियो झूंमि कै भूंमि आखैं न खोलै ॥२१॥

तो डोके लटकवून बसला, मग तो डोलला आणि डोळे मिटून खाली पडला.(21)

ਘਰੀ ਚਾਰਿ ਬੀਤੇ ਪ੍ਰਭਾ ਨੈਕ ਪਾਈ ॥
घरी चारि बीते प्रभा नैक पाई ॥

चार तास गेल्यावर काही सुरत आले.

ਗਿਰਿਯੋ ਫੇਰਿ ਭੂਮੈ ਕਹੂੰ ਰਾਵ ਜਾਈ ॥
गिरियो फेरि भूमै कहूं राव जाई ॥

चार घड्याळानंतर जेव्हा त्याला जाग आली तेव्हा तो जमिनीवर पडलेला दिसला.

ਕਹੂੰ ਪਾਗ ਛੂਟੀ ਕਹੂੰ ਹਾਰ ਟੂਟੇ ॥
कहूं पाग छूटी कहूं हार टूटे ॥

कुठे पगडी पडली तर कुठे गळ्यातले हार तुटले.

ਗਿਰੈ ਬੀਰ ਜ੍ਯੋ ਘੂੰਮਿ ਪ੍ਰਾਨੈ ਨਿਖੂਟੇ ॥੨੨॥
गिरै बीर ज्यो घूंमि प्रानै निखूटे ॥२२॥

त्याची पगडी उडून गेली होती आणि त्याच्या गळ्यातले मणी विखुरले होते, जणू तो मेलेल्या सैनिकासारखा पडला होता.(22)

ਸਭੈ ਲੋਕ ਧਾਏ ਲਯੋਠਾਇ ਤਾ ਕੌ ॥
सभै लोक धाए लयोठाइ ता कौ ॥

सर्व लोक धावत आले आणि त्याला सांभाळले.

ਘਨੌ ਸੀਂਚਿ ਕੈ ਬਾਰਿ ਗੁਲਾਬ ਵਾ ਕੌ ॥
घनौ सींचि कै बारि गुलाब वा कौ ॥

लोक धावत आले, त्याला उचलले आणि त्याच्यावर गुलाबपाणी शिंपडले.

ਘਰੀ ਪਾਚ ਪਾਛੈ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁਧਿ ਪਾਈ ॥
घरी पाच पाछै न्रिपति सुधि पाई ॥

पाच तासांनंतर राजाला शुद्धी आली.

ਕਰੀ ਭਾਤਿ ਭ੍ਰਿਤੰ ਅਨੇਕੈ ਬਢਾਈ ॥੨੩॥
करी भाति भ्रितं अनेकै बढाई ॥२३॥

काही तासांनंतर, जेव्हा तो पूर्ण शुद्धीवर आला, तेव्हा सेवक गूढ स्वरात बोलले.(23)

ਡਰੇ ਕਾਜ ਕਾਹੇ ਮਹਾਰਾਜ ਮੇਰੇ ॥
डरे काज काहे महाराज मेरे ॥

हे महाराज ! तुला कशाची भीती वाटते?

ਲਏ ਸੂਰ ਠਾਢੇ ਸਭੈ ਸਸਤ੍ਰ ਤੇਰੇ ॥
लए सूर ठाढे सभै ससत्र तेरे ॥

'अरे, आमच्या महान राजा, तू का घाबरत आहेस, तुझे सर्व शूर शस्त्रास्त्रांनी बांधलेले आहेत.

ਕਹੋ ਮਾਰਿ ਡਾਰੈ ਕਹੋ ਬਾਧਿ ਲ੍ਯਾਵੈ ॥
कहो मारि डारै कहो बाधि ल्यावै ॥

परवानगी असेल तर त्याला मारू किंवा बांधून आणू.

ਕਹੋ ਕਾਟਿ ਕੇ ਨਾਕ ਲੀਕੈ ਲਗਾਵੈ ॥੨੪॥
कहो काटि के नाक लीकै लगावै ॥२४॥

'तुम्ही आदेश दिल्यास, आम्ही त्याला मारून टाकू, त्याला बांधू किंवा पश्चात्ताप करण्यासाठी त्याला कापून टाकू.' (24)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सावय्या

ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ ਕਹੀ ਹਸਿ ਕੈ ਚਿਤ ਮੈ ਅਤਿ ਰੋਸ ਕੋ ਮਾਰਿ ਮਰੂਰੋ ॥
हिंमत सिंघ कही हसि कै चित मै अति रोस को मारि मरूरो ॥

आतून रागाने भरलेला, पण, हसत हसत बिक्रम सिंग मोठ्याने म्हणाला,

ਏਕ ਧਨੀ ਨਵ ਜੋਬਨ ਦੂਸਰ ਤੀਸਰੇ ਹੋ ਪੁਰਸੋਤਮ ਪੂਰੋ ॥
एक धनी नव जोबन दूसर तीसरे हो पुरसोतम पूरो ॥

'तो परोपकारी आणि तरुण आहे आणि तिसरे म्हणजे, तो श्रेष्ठ मनुष्य आहे.

ਆਖਿਨ ਮੂੰਦਿ ਹਨ੍ਯੋ ਕੁਪਿਯਾ ਕਹ ਯਾ ਪਰ ਕੋਪ ਕਿਯੋ ਸਭ ਕੂਰੋ ॥
आखिन मूंदि हन्यो कुपिया कह या पर कोप कियो सभ कूरो ॥

'एक डोळा मिटून त्याने फनेल मारला आहे, मी कशाला त्याचा सूड घेऊ.

ਕੈਸੇ ਕੈ ਆਜੁ ਹਨੋ ਇਹ ਕੋ ਜੁ ਹੈ ਰਾਵ ਬਡੋ ਅਰੁ ਸੁੰਦਰ ਸੂਰੋ ॥੨੫॥
कैसे कै आजु हनो इह को जु है राव बडो अरु सुंदर सूरो ॥२५॥

'तो शूर आणि देखणा राजा आहे, त्याचा नायनाट कसा होईल.'(25)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਕਹਿ ਐਸੀ ਨ੍ਰਿਪ ਸੀਸ ਢੁਰਾਯੋ ॥
कहि ऐसी न्रिप सीस ढुरायो ॥

असे म्हणत राजाने होकार दिला.

ਤਾ ਸੁੰਦਰਿ ਪਰ ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਯੋ ॥
ता सुंदरि पर कछु न बसायो ॥

असे घोषित करून त्याने आपले डोके टेकवले पण राणीला फटकारले नाही.

ਗ੍ਰਿਹ ਤੇ ਕਾਢਿ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਪੁਨਿ ਦੀਨੀ ॥
ग्रिह ते काढि त्रियहि पुनि दीनी ॥

(त्याने) ती स्त्री घरातून घेतली आणि मग ती (त्याला) दिली.

ਇਹ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸੇਤੀ ਹਰਿ ਲੀਨੀ ॥੨੬॥
इह चरित्र सेती हरि लीनी ॥२६॥

त्या स्त्रीला आपल्या राजवाड्यातून बाहेर आणून त्याने तिला सोडून दिले आणि या युक्तीने त्याने (परम सिंह) बाईवर विजय मिळवला.(२६)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਤਿਹ ਰਾਨੀ ਪਾਵਤ ਭਈ ਐਸੋ ਚਰਿਤ੍ਰ ਬਨਾਇ ॥
तिह रानी पावत भई ऐसो चरित्र बनाइ ॥

अशा युक्तीने राणीने त्यालाही साध्य केले.

ਲੈ ਤਾ ਕੋ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਗਯੋ ਅਧਿਕ ਹ੍ਰਿਦੈ ਸੁਖ ਪਾਇ ॥੨੭॥
लै ता को ग्रिह को गयो अधिक ह्रिदै सुख पाइ ॥२७॥

आणि पूर्ण समाधानी होऊन त्याला घरी आणले.(२७)

ਸੋਰਠਾ ॥
सोरठा ॥

सोर्था

ਸਕਿਯੋ ਨ ਭੇਦ ਪਛਾਨਿ ਇਹ ਛਲ ਸੋ ਛੈਲੀ ਛਲ੍ਯੋ ॥
सकियो न भेद पछानि इह छल सो छैली छल्यो ॥

त्याला (हिम्मत सिंग) न समजता एका चतुराईने आत नेण्यात आले.

ਰਹਿਯੋ ਮੋਨਿ ਮੁਖਿ ਠਾਨਿ ਨਾਰ ਰਹਿਯੋ ਨਿਹੁਰਾਇ ਕੈ ॥੨੮॥
रहियो मोनि मुखि ठानि नार रहियो निहुराइ कै ॥२८॥

आणि तो तसाच राहिला आणि डोके टेकवून बसला.(28)(1)

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਇਕ ਸੌ ਤੇਤੀਸਵੋ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੧੩੩॥੨੬੫੨॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे इक सौ तेतीसवो चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥१३३॥२६५२॥अफजूं॥

राजा आणि मंत्री यांच्या शुभ चरित्रांच्या संभाषणाची 133 वी बोधकथा, आशीर्वादाने पूर्ण.(133)(2650)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਸਬਕ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਇਕ ਭਾਰੀ ॥
सबक सिंघ राजा इक भारी ॥

सबक सिंह नावाचा एक महान राजा होता.

ਬਾਜ ਮਤੀ ਤਾ ਕੀ ਬਰ ਨਾਰੀ ॥
बाज मती ता की बर नारी ॥

सभाक सिंग हा एक महान राजा होता आणि बाज माती ही त्याची सुंदर पत्नी होती.

ਕਾਹੂ ਸੋ ਨਹਿ ਰਾਵ ਲਜਾਵੈ ॥
काहू सो नहि राव लजावै ॥

राजाला कोणाची (स्त्री) लाज वाटली नाही.

ਸਭ ਇਸਤ੍ਰਿਨ ਸੋ ਕੇਲ ਕਮਾਵੈ ॥੧॥
सभ इसत्रिन सो केल कमावै ॥१॥

राजा लाजला नाही; सर्व स्त्रियांबरोबर तो प्रेमाचे खेळ खेळला.(1)

ਜੋ ਇਸਤ੍ਰੀ ਤਿਹ ਕਹੇ ਨ ਆਵੈ ॥
जो इसत्री तिह कहे न आवै ॥

जी स्त्री त्याचे पालन करत नाही,

ਤਾ ਕੀ ਖਾਟ ਉਠਾਇ ਮੰਗਾਵੈ ॥
ता की खाट उठाइ मंगावै ॥

जी स्त्री संमती देत नाही, तो तिचे अपहरण करायचा.

ਅਧਿਕ ਭੋਗ ਤਾ ਸੋ ਨ੍ਰਿਪ ਕਰਈ ॥
अधिक भोग ता सो न्रिप करई ॥

राजाला त्याच्यावर खूप प्रेम होते

ਰਾਨੀ ਤੇ ਜਿਯ ਨੈਕ ਨ ਡਰਈ ॥੨॥
रानी ते जिय नैक न डरई ॥२॥

त्याला खेळायला खूप आवडेल आणि त्याने कधीही आपल्या राणीची पर्वा केली नाही.(2)

ਬਾਜ ਮਤੀ ਜਿਯ ਅਧਿਕ ਰਿਸਾਵੈ ॥
बाज मती जिय अधिक रिसावै ॥

बाज मती (राणी) मनात खूप रागावली होती.

ਸਬਕ ਸਿੰਘ ਪਰ ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਵੈ ॥
सबक सिंघ पर कछु न बसावै ॥

बाज मतीला नेहमी खूप पश्चाताप होत असे पण सभेक सिंह गाफील राहिले.

ਤਬ ਤ੍ਰਿਯ ਏਕ ਚਰਿਤ੍ਰ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
तब त्रिय एक चरित्र बिचारियो ॥

मग राणीने एक पात्र केले

ਰਾਜਾ ਕੋ ਦੁਰਮਤਿ ਤੇ ਟਾਰਿਯੋ ॥੩॥
राजा को दुरमति ते टारियो ॥३॥

एकदा राणीने एक युक्ती खेळून राजाला त्याच्या अशुभ कृत्यांपासून रोखले.(3)

ਰੂਪਵਤੀ ਜੋ ਤ੍ਰਿਯ ਲਖਿ ਪਾਵੈ ॥
रूपवती जो त्रिय लखि पावै ॥

एका सुंदर स्त्रीला राणी दिसेल,

ਸਬਕ ਸਿੰਘ ਸੋ ਜਾਇ ਸੁਨਾਵੈ ॥
सबक सिंघ सो जाइ सुनावै ॥

तिला जेव्हा जेव्हा एखादी सुंदर स्त्री दिसायची तेव्हा ती सभाक सिंहाकडे जायची आणि त्याला सांगायची,

ਤੁਮ ਰਾਜਾ ਤਿਹ ਤ੍ਰਿਯਾ ਬੁਲਾਵੋ ॥
तुम राजा तिह त्रिया बुलावो ॥

हे राजन! तुम्ही त्या बाईला फोन करा

ਕਾਮ ਕੇਲ ਤਿਹ ਸਾਥ ਕਮਾਵੋ ॥੪॥
काम केल तिह साथ कमावो ॥४॥

'राजा, तू त्या स्त्रीला बोलावून तिच्यावर प्रेम कर.'(४)

ਜਬ ਯੌ ਬਚਨ ਰਾਵ ਸੁਨਿ ਪਾਵੈ ॥
जब यौ बचन राव सुनि पावै ॥

राजाने हे ऐकले

ਤੌਨ ਤ੍ਰਿਯਾ ਕੋ ਬੋਲਿ ਪਠਾਵੈ ॥
तौन त्रिया को बोलि पठावै ॥

हे राजाला मान्य केल्याने ती स्त्री मिळेल.

ਜਾ ਕੀ ਰਾਨੀ ਪ੍ਰਭਾ ਉਚਾਰੈ ॥
जा की रानी प्रभा उचारै ॥

ज्याची (स्त्री) राणी सौंदर्य म्हणते,

ਤਾ ਕੇ ਰਾਜਾ ਸੰਗ ਬਿਹਾਰੈ ॥੫॥
ता के राजा संग बिहारै ॥५॥

आणि ज्याची राणीने स्तुती केली, राजा तिच्याशी खेळायचा.(5)

ਯਾ ਮੈ ਕਹੋ ਕਹਾ ਘਟ ਗਈ ॥
या मै कहो कहा घट गई ॥

(राणी विचार करते) याचा मला काय अर्थ आहे?

ਜਾਨੁਕ ਹੋਹੂੰ ਭਿਟੋਅਨਿ ਭਈ ॥
जानुक होहूं भिटोअनि भई ॥

'यामध्ये (स्त्रियांना मिळवण्याच्या कृतीत) मी काय गमावले? मला कल्पना आहे की मी स्वतः राजाला गुंतवत आहे.

ਜਾ ਤੇ ਮੋਰ ਰਾਵ ਸੁਖ ਪਾਵੈ ॥
जा ते मोर राव सुख पावै ॥

ज्यावर माझ्या राजाला आनंद मिळतो,