श्री दसाम ग्रंथ

पान - 983


ਕਿਤੇ ਬਾਢਵਾਰੀਨ ਕੋ ਕਾਢ ਢੂਕੈ ॥੭॥
किते बाढवारीन को काढ ढूकै ॥७॥

त्यांचे तुकडे करण्यात आले आणि त्यांचे हत्ती तोडण्यात आले.(7)

ਕਿਤੇ ਚੋਟ ਓਟੈ ਕਿਤੇ ਕੋਟਿ ਪੈਠੈ ॥
किते चोट ओटै किते कोटि पैठै ॥

अनेकजण ओटीत (शत्रूच्या) जखमांचे रक्षण करतात आणि किती जण (युद्धात) प्रवेश करतात.

ਕਿਤੇ ਰਾਗ ਮਾਰੂ ਸੁਨੇ ਆਨਿ ਐਠੈ ॥
किते राग मारू सुने आनि ऐठै ॥

प्राणघातक राग ऐकून अनेकजण आजारी पडतात.

ਕਿਤੇ ਭੀਰ ਭਾਜੇ ਕਿਤੇ ਸੂਰ ਕੂਟੇ ॥
किते भीर भाजे किते सूर कूटे ॥

अनेक भ्याड पळून जात आहेत आणि किती योद्धे मारले जात आहेत.

ਕਿਤੇ ਬਾਜ ਮਾਰੇ ਰਥੀ ਕ੍ਰੋਰਿ ਲੂਟੇ ॥੮॥
किते बाज मारे रथी क्रोरि लूटे ॥८॥

अनेक घोडे मारले गेले आणि करोडो रथ लुटले गेले.8.

ਕਹੂੰ ਜ੍ਵਾਨ ਜੇਬੇ ਕਹੂੰ ਬਾਜ ਮਾਰੇ ॥
कहूं ज्वान जेबे कहूं बाज मारे ॥

कुठे मारले गेलेले योद्धे ('जेबे' 'झिबा') खोटे बोलतात तर कुठे घोडे मारले जातात.

ਕਹੂੰ ਭੂਮਿ ਝੂਮੇ ਦਿਤ੍ਰਯਾਦਿਤ ਭਾਰੇ ॥
कहूं भूमि झूमे दित्रयादित भारे ॥

कुठेतरी दिती अदितीचे मोठे पुत्र (वीर पुत्र) घुमेरी खाऊन जमिनीवर पडले आहेत.

ਕਿਤੇ ਬੀਰ ਘਾਯਨ ਘਾਏ ਪਧਾਰੇ ॥
किते बीर घायन घाए पधारे ॥

अनेक वीर जखमा घेऊन निघून गेले

ਕਿਤੇ ਖੇਤ ਸੋਹੇ ਮਹਾਬੀਰ ਡਾਰੇ ॥੯॥
किते खेत सोहे महाबीर डारे ॥९॥

आणि अनेक महान वीर रणांगणाची शोभा वाढवत आहेत. ९.

ਇਤੈ ਸੂਰ ਕੋਪਿਯੋ ਉਤੈ ਚੰਦ੍ਰ ਧਾਯੋ ॥
इतै सूर कोपियो उतै चंद्र धायो ॥

इथून सूर्य आणि तिथून चंद्र कोपतात.

ਇਤੈ ਜੋਰਿ ਗਾੜੀ ਅਨੀ ਇੰਦ੍ਰ ਆਯੋ ॥
इतै जोरि गाड़ी अनी इंद्र आयो ॥

इकडे सूर्य आणि तिकडे चंद्र चढाई करत होते आणि इंद्र आपल्या सैन्यासह सुद्धा निघाला होता.

ਉਤੈ ਬੁਧਿ ਬਾਧੀ ਧੁਜਾ ਬੀਰ ਬਾਕੋ ॥
उतै बुधि बाधी धुजा बीर बाको ॥

तेथे पराक्रमी बुद्ध (देव) ध्वज धारण करीत आहेत

ਇਤੋ ਕਾਲ ਕੋਪਿਯੋ ਜਿਤੈ ਕੌਨ ਤਾ ਕੋ ॥੧੦॥
इतो काल कोपियो जितै कौन ता को ॥१०॥

एका बाजूला ध्वज घेऊन बुद्ध आले होते आणि त्या बाजूला काल झटत होता.(१०)

ਇਤੈ ਕੋਪਿ ਕੈ ਐਸ ਬਾਚੇ ਸਿਧਾਯੋ ॥
इतै कोपि कै ऐस बाचे सिधायो ॥

एका बाजूने ब्रह्मपुत्र आत तर दुसरीकडे शूटिंग करत होते

ਦੁਤਿਯ ਓਰ ਤੇ ਚਾਰਜ ਸੁਕ੍ਰਾ ਰਿਸਾਯੋ ॥
दुतिय ओर ते चारज सुक्रा रिसायो ॥

शंकर आचार्य रागाने उड्या मारत होते.

ਕੋਊ ਤੀਰ ਛੋਰੈ ਕੋਊ ਮੰਤ੍ਰ ਡਾਰੈ ॥
कोऊ तीर छोरै कोऊ मंत्र डारै ॥

कोणी बाण फेकत होते तर कोणी नामजप करत होते.

ਲਿਖੈ ਜੰਤ੍ਰ ਕੇਊ ਕੇਊ ਤੰਤ੍ਰ ਸਾਰੈ ॥੧੧॥
लिखै जंत्र केऊ केऊ तंत्र सारै ॥११॥

काही लिहित होते आणि काही टिंगल करत होते.(11)

ਕਿਤੇ ਤੇਗ ਸੂਤੇ ਕਿਤੇ ਬਾਨ ਮਾਰੈ ॥
किते तेग सूते किते बान मारै ॥

कुठे तलवारी धारदार होत आहेत तर कुठे बाण मारले जात आहेत.

ਕਿਤੇ ਗੋਫਨੈ ਗੁਰਜ ਗੋਲੇ ਉਭਾਰੈ ॥
किते गोफनै गुरज गोले उभारै ॥

कुठेतरी गोफ, गोळे आणि गोळे उभे केले जात आहेत.

ਕਿਤੇ ਮੁਗਦ੍ਰ ਠਾਵੈਂ ਕਿਤੇ ਤੀਰ ਛੋਰੈ ॥
किते मुगद्र ठावैं किते तीर छोरै ॥

कुठे मुगदार उभे आहेत तर कुठे बाण मारले जात आहेत.

ਕਿਤੇ ਬੀਰ ਬੀਰਾਨ ਕੋ ਮੂੰਡ ਫੋਰੈ ॥੧੨॥
किते बीर बीरान को मूंड फोरै ॥१२॥

कुठेतरी नायक नायकांचे तोंड फिरवत आहेत (म्हणजे तोंड फोडत आहेत). 12.

ਕਹੂੰ ਛਤ੍ਰ ਜੂਝੇ ਕਹੂੰ ਛਤ੍ਰ ਟੂਟੇ ॥
कहूं छत्र जूझे कहूं छत्र टूटे ॥

कुठे छत्रधारी (राजे) लढत आहेत तर कुठे छत्र्या तुटल्या आहेत.

ਕਹੂੰ ਬਾਜ ਤਾਜੀ ਜਿਰਹ ਰਾਜ ਲੂਟੈ ॥
कहूं बाज ताजी जिरह राज लूटै ॥

कुठेतरी चांगले घोडे आणि राजांचे चिलखत पडलेले आहेत.

ਕਿਤੇ ਪਾਸ ਪਾਸੇ ਕਿਤੇ ਝੋਕ ਝੋਰੇ ॥
किते पास पासे किते झोक झोरे ॥

काही फासात अडकले आहेत तर काहींना पूर्णपणे हलवले जात आहे.

ਕਿਤੇ ਛਿਪ੍ਰ ਛੇਕੇ ਕਿਤੇ ਛੈਲ ਛੋਰੇ ॥੧੩॥
किते छिप्र छेके किते छैल छोरे ॥१३॥

कुठेतरी (वीरांना) लवकरच सोडण्यात आले आहे आणि काही तरुण सैनिकांना सोडण्यात आले आहे. 13.

ਕਿਤੇ ਸੂਰ ਸ੍ਰੋਨਾਨ ਕੇ ਰੰਗ ਰੰਗੇ ॥
किते सूर स्रोनान के रंग रंगे ॥

कुठेतरी वीर रक्ताच्या रंगात रंगले आहेत.

ਬਚੇ ਬੀਰ ਬਾਕਾਨ ਬਾਜੀ ਉਮੰਗੇ ॥
बचे बीर बाकान बाजी उमंगे ॥

कुठेतरी वाचलेले बांका शूर घोडे आजूबाजूला नाचत असतात.

ਮਹਾ ਭੇਰ ਭਾਰੀ ਮਹਾ ਨਾਦ ਬਾਜੇ ॥
महा भेर भारी महा नाद बाजे ॥

भयंकर गर्जना आणि जोरदार स्फोट वाजत आहेत.

ਇਤੈ ਦੇਵ ਬਾਕੇ ਉਤੈ ਦੈਤ ਗਾਜੇ ॥੧੪॥
इतै देव बाके उतै दैत गाजे ॥१४॥

या बाजूला देव आहेत आणि राक्षस गर्जत आहेत. 14.

ਉਠਿਯੋ ਰਾਗ ਮਾਰੂ ਮਹਾ ਨਾਦ ਭਾਰੋ ॥
उठियो राग मारू महा नाद भारो ॥

महान भयंकर मृत्यू राग गुंजत आहे.

ਇਤੈ ਸੁੰਭ ਨੈਸੁੰਭ ਦਾਨੋ ਸੰਭਾਰੋ ॥
इतै सुंभ नैसुंभ दानो संभारो ॥

मृत्यूचे गाणे गाजत होते पण सुनभ आणि निसुंभ पूर्णपणे सावध होते.

ਬਿੜਾਲਾਛ ਜ੍ਵਾਲਾਛ ਧੂਮ੍ਰਾਛ ਜੋਧੇ ॥
बिड़ालाछ ज्वालाछ धूम्राछ जोधे ॥

जो कोणी पाठ दाखवेल त्याला मिळेल म्हणून दोघेही जोरदार लढत होते

ਹਟੇ ਨ ਹਠੀਲੇ ਕਿਸੂ ਕੇ ਪ੍ਰਬੋਧੇ ॥੧੫॥
हटे न हठीले किसू के प्रबोधे ॥१५॥

त्याच्या आईच्या नजरेत अपमान.(15)

ਪਰਿਯੋ ਲੋਹ ਗਾੜੋ ਮਹਾ ਖੇਤ ਭਾਰੀ ॥
परियो लोह गाड़ो महा खेत भारी ॥

घमसान युद्धात अनेक शस्त्रे आहेत.

ਇਤੈ ਦੇਵ ਕੋਪੇ ਉਤੈ ਵੈ ਹਕਾਰੀ ॥
इतै देव कोपे उतै वै हकारी ॥

येथे देव कोपलेले आहेत आणि तेथे ते (दानव) विरोधक आहेत.

ਜੁਰੇ ਆਨਿ ਦੋਊ ਭੈਯਾ ਕੌਨ ਭਾਜੈ ॥
जुरे आनि दोऊ भैया कौन भाजै ॥

दोन भाऊ सामील झाले आहेत, कोण (त्यातील) पळून जाऊ शकतात.

ਚਲੇ ਭਾਜਿ ਤਾ ਕੀ ਸੁ ਮਾਤਾਨ ਲਾਜੈ ॥੧੬॥
चले भाजि ता की सु मातान लाजै ॥१६॥

(जो कोणी) पळून जाईल, त्याच्या आईला लाज वाटेल. 16.

ਜੁਰੇ ਆਨਿ ਭਾਈ ਭੈਯਾ ਕੌਨ ਹਾਰੈ ॥
जुरे आनि भाई भैया कौन हारै ॥

दोन्ही भाऊ भांडतात, कोणता भाऊ हरतो.

ਮਰੈ ਸਾਚੁ ਪੈ ਪਾਵ ਪਾਛੇ ਨ ਡਾਰੈ ॥
मरै साचु पै पाव पाछे न डारै ॥

ते मरतील हे खरे, पण ते मागे उभे राहणार नाहीत.

ਭਰੇ ਛੋਭ ਛਤ੍ਰੀ ਮਹਾ ਰੁਦ੍ਰ ਨਾਚਿਯੋ ॥
भरे छोभ छत्री महा रुद्र नाचियो ॥

छत्री संतापाने भरलेली आहेत आणि महारुद्र नाचत आहेत.

ਪਰਿਯੋ ਲੋਹ ਗਾੜੋ ਮਹਾ ਲੋਹ ਮਾਚਿਯੋ ॥੧੭॥
परियो लोह गाड़ो महा लोह माचियो ॥१७॥

खूप भयंकर युद्ध झाले आणि बरीच शस्त्रे पडली. १७.

ਹਠੇ ਐਠਿਯਾਰੇ ਹਠੀ ਐਂਠਿ ਕੈ ਕੈ ॥
हठे ऐठियारे हठी ऐंठि कै कै ॥

जिद्दी योद्धे हट्टी असतात

ਮਹਾ ਜੁਧ ਸੌਡੀ ਮਹਾ ਹੀ ਰਿਸੈ ਕੈ ॥
महा जुध सौडी महा ही रिसै कै ॥

आणि ग्रेट वॉर बेअरर्स ('सौदी') रागीट आहेत.

ਮਹਾ ਸੂਲ ਸੈਥੀਨ ਕੇ ਵਾਰ ਛੰਡੇ ॥
महा सूल सैथीन के वार छंडे ॥

मोठमोठे त्रिशूळ आणि सैह्याथींच्या लढाया होत आहेत.

ਇਤੇ ਦੈਤ ਬਾਕੇ ਉਤੇ ਦੇਵ ਮੰਡੇ ॥੧੮॥
इते दैत बाके उते देव मंडे ॥१८॥

येथे राक्षस आहेत आणि देवता आहेत. १८.

ਇਤੈ ਦੇਵ ਰੋਹੇ ਉਤੇ ਦੈਤ ਕੋਪੇ ॥
इतै देव रोहे उते दैत कोपे ॥

इथे देवांचा कोप होतोय आणि तिकडे दानवांचा कोप होतोय.

ਭਜੈ ਨਾਹਿ ਗਾੜੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਪਾਇ ਰੋਪੇ ॥
भजै नाहि गाड़े प्रिथी पाइ रोपे ॥

एका बाजूला देवांची चिडचिड होत होती तर दुसरीकडे द

ਤਬੈ ਬਿਸਨ ਜੂ ਮੰਤ੍ਰ ਐਸੇ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥
तबै बिसन जू मंत्र ऐसे बिचारियो ॥

देव आपले पाय जमिनीवर घट्ट ठेवत होते.

ਮਹਾ ਸੁੰਦਰੀ ਏਸ ਕੋ ਭੇਸ ਧਾਰਿਯੋ ॥੧੯॥
महा सुंदरी एस को भेस धारियो ॥१९॥

विष्णूने असा मंत्र पठण केला, की तो स्वत: एक सुंदर स्त्री बनला.(19)

ਮਹਾ ਮੋਹਨੀ ਭੇਸ ਧਾਰਿਯੋ ਕਨ੍ਰਹਾਈ ॥
महा मोहनी भेस धारियो कन्रहाई ॥

विष्णूने ('कान्हाई'-कान्ह) महामोहिनीचे रूप धारण केले.

ਜਿਨੈ ਨੈਕ ਹੇਰਿਯੋ ਰਹਿਯੋ ਸੋ ਲੁਭਾਈ ॥
जिनै नैक हेरियो रहियो सो लुभाई ॥

तो एक महान मोहक म्हणून वेष; त्याच्याकडे पाहणारे कोणतेही शरीर मोहित झाले.

ਇਤੈ ਦੈਤ ਬਾਕੇ ਉਤੈ ਦੇਵ ਸੋਹੈ ॥
इतै दैत बाके उतै देव सोहै ॥

एका बाजूला देव आणि दुसऱ्या बाजूला भुते होते.

ਦੁਹੂ ਛੋਰਿ ਦੀਨੋ ਮਹਾ ਜੁਧ ਮੋਹੈ ॥੨੦॥
दुहू छोरि दीनो महा जुध मोहै ॥२०॥

तिच्या दिसण्याने मोहित होऊन दोघांनीही भांडण सोडले.(२०)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਕਾਲਕੂਟ ਅਰੁ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਸਿਵ ਕੇ ਦਏ ਬਨਾਇ ॥
कालकूट अरु चंद्रमा सिव के दए बनाइ ॥

(वितरणाच्या वेळी) विष आणि चंद्र शिवाला दिले,

ਐਰਾਵਤਿ ਤਰੁ ਉਚਸ੍ਰਵਿ ਹਰਹਿ ਦਏ ਸੁਖ ਪਾਇ ॥੨੧॥
ऐरावति तरु उचस्रवि हरहि दए सुख पाइ ॥२१॥

आणि ऐरावत हत्ती, काल्पनिक-वृक्ष आणि पौराणिक घोडा भगवान इंद्रांना सांत्वनासाठी देण्यात आले.(21)

ਕੌਸਤਕ ਮਨਿ ਅਰੁ ਲਛਿਮੀ ਆਪੁਨ ਲਈ ਮੰਗਾਇ ॥
कौसतक मनि अरु लछिमी आपुन लई मंगाइ ॥

कौस्टिक मणि (समुद्रातून मोती), आणि लक्ष्मी (स्त्री), त्याने (शिव) स्वतःसाठी घेतले.

ਦੇਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਸੁਰਨ ਸੁਰਾ ਬਾਟਤ ਪਏ ਬਨਾਇ ॥੨੨॥
देव अंम्रित असुरन सुरा बाटत पए बनाइ ॥२२॥

देवतांना अमृत दिले गेले आणि वाइन भूतांना सुपूर्द केले.(२२)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਰੰਭਾ ਔਰ ਧਨੰਤਰ ਲਿਯੋ ॥
रंभा और धनंतर लियो ॥

रंभा (अपचार) आणि धनंतरी (वेद) घेणे.

ਸਭ ਜਗ ਕੇ ਸੁਖ ਕਾਰਨ ਦਿਯੋ ॥
सभ जग के सुख कारन दियो ॥

संसाराच्या सुखासाठी दिले.

ਤੀਨਿ ਰਤਨ ਦਿਯ ਔਰੁ ਨਿਕਾਰੇ ॥
तीनि रतन दिय औरु निकारे ॥

(त्याने) आणखी तीन दागिने काढले.

ਤੁਮਹੂੰ ਤਿਨੋ ਲਖਤ ਹੋ ਪ੍ਯਾਰੇ ॥੨੩॥
तुमहूं तिनो लखत हो प्यारे ॥२३॥

(कोणाला ते दिले) प्रियजनांनो, जा आणि पहा. 23.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਰੀਝਿ ਰਹੇ ਛਬਿ ਹੇਰਿ ਸੁਰਾਸਰ ਸੋਕ ਨਿਵਾਰ ਅਸੋਕੁਪਜਾਯੋ ॥
रीझि रहे छबि हेरि सुरासर सोक निवार असोकुपजायो ॥

त्याची प्रतिमा पाहून देव आणि दानव आपले दु:ख विसरून आनंदी झाले.

ਛੋਰਿ ਬਿਵਾਦ ਕੌ ਦੀਨ ਦੋਊ ਸੁਭ ਭਾਗ ਭਰਿਯੋ ਸਬਹੂੰ ਹਰਿ ਭਾਯੋ ॥
छोरि बिवाद कौ दीन दोऊ सुभ भाग भरियो सबहूं हरि भायो ॥

दोघांनी भांडण मिटवले आणि शुभ विष्णू (म्हणजे महामोहनी) सर्वांना आवडला.

ਕੁੰਜਰ ਕੀਰ ਕਲਾਨਿਧਿ ਕੇਹਰਿ ਮਾਨ ਮਨੋਜਵ ਹੇਰਿ ਹਿਰਾਯੋ ॥
कुंजर कीर कलानिधि केहरि मान मनोजव हेरि हिरायो ॥

हत्ती, पोपट, चंद्र, सिंह आणि कामदेव यांचाही (त्याला पाहून) गर्व नाहीसा झाला.

ਜੋ ਤਿਨ ਦੀਨ ਸੁ ਲੀਨ ਸਭੋ ਹਸਿ ਕਾਹੂੰ ਨ ਹਾਥ ਹਥਿਆਰ ਉਚਾਯੋ ॥੨੪॥
जो तिन दीन सु लीन सभो हसि काहूं न हाथ हथिआर उचायो ॥२४॥

त्यांनी (महामोहिनी) जे दिले ते सर्वांनी हसतमुखाने घेतले आणि कोणीही हातात शस्त्र घेतले नाही. २४.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਇਨੈ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਟ੍ਰਯੋ ਉਨੈ ਮਦ੍ਰਯ ਦੀਨੋ ॥
इनै अंम्रित बाट्रयो उनै मद्रय दीनो ॥

तिच्या मोहकतेच्या मोहात पडून, देव आणि भूत दोघांनीही आपले दुःख सोडले.

ਛਲੇ ਛਿਪ੍ਰ ਛੈਲੀ ਛਲੀ ਭੇਸ ਕੀਨੋ ॥
छले छिप्र छैली छली भेस कीनो ॥

तिच्या मोहात पडून सर्वांनी त्यांच्या तक्रारी आणि भांडणांकडे दुर्लक्ष केले.

ਮਹਾ ਬਸਤ੍ਰ ਧਾਰੇ ਇਤੈ ਆਪੁ ਸੋਹੈ ॥
महा बसत्र धारे इतै आपु सोहै ॥

हत्ती, पोपट, चंद्र, सिंह आणि कामदेव आपला अहंकार सोडतात.