श्री दसाम ग्रंथ

पान - 388


ਸੋਊ ਲਯੋ ਕੁਬਿਜਾ ਬਸ ਕੈ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੨॥
सोऊ लयो कुबिजा बस कै टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१२॥

हे करताना तिच्या हृदयात कसलीही वेदना झाली नाही आणि त्या कसायाच्या हृदयात वेदनाही झाल्या नाहीत.912.

ਰਾਤਿ ਬਨੀ ਘਨ ਕੀ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਸ੍ਯਾਮ ਸੀਗਾਰ ਭਲੀ ਛਬਿ ਪਾਈ ॥
राति बनी घन की अति सुंदर स्याम सीगार भली छबि पाई ॥

(एकदा) एक अतिशय सुंदर काळी रात्र होती आणि काळी (कृष्णाची) शोभाही अतिशय सुंदर होती.

ਸ੍ਯਾਮ ਬਹੈ ਜਮੁਨਾ ਤਰਏ ਇਹ ਜਾ ਬਿਨੁ ਕੋ ਨਹੀ ਸ੍ਯਾਮ ਸਹਾਈ ॥
स्याम बहै जमुना तरए इह जा बिनु को नही स्याम सहाई ॥

गडगडाटी रात्रीची शोभा सुंदर दिसत आहे, काळ्या रंगाची यमुना नदी वाहते आहे, आणि ज्याला कृष्णाशिवाय दुसरा कोणीच सहाय्यक नाही.

ਸ੍ਯਾਮਹਿ ਮੈਨ ਲਗਿਯੋ ਦੁਖ ਦੇਵਨ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨਹਿ ਜਾਈ ॥
स्यामहि मैन लगियो दुख देवन ऐसे कहियो ब्रिखभानहि जाई ॥

राधा म्हणाली की कामदेव म्हणून कृष्ण अत्यंत क्लेश निर्माण करत आहे आणि कृष्णाला कुब्जाने वश केले आहे

ਸ੍ਯਾਮ ਲਯੋ ਕੁਬਿਜਾ ਬਸਿ ਕੈ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੩॥
स्याम लयो कुबिजा बसि कै टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१३॥

असे केल्याने तिच्या हृदयात कोणतीही वेदना निर्माण झाली नाही आणि त्या कसाईच्या हृदयात वेदना निर्माण झाल्या नाहीत.913.

ਫੂਲਿ ਰਹੇ ਸਿਗਰੇ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਤਰੁ ਫੂਲ ਲਤਾ ਤਿਨ ਸੋ ਲਪਟਾਈ ॥
फूलि रहे सिगरे ब्रिज के तरु फूल लता तिन सो लपटाई ॥

ब्रज देशात सर्व झाडे फुलांनी भारलेली आहेत आणि लता त्यांच्यात गुंतलेली आहेत.

ਫੂਲਿ ਰਹੇ ਸਰਿ ਸਾਰਸ ਸੁੰਦਰ ਸੋਭ ਸਮੂਹ ਬਢੀ ਅਧਿਕਾਈ ॥
फूलि रहे सरि सारस सुंदर सोभ समूह बढी अधिकाई ॥

टाक्या आणि त्यांच्यामध्ये, टाक्या आणि त्यांच्यामध्ये सारस शोभिवंत दिसत आहेत, सर्वत्र वैभव वाढत आहे

ਚੇਤ ਚੜਿਯੋ ਸੁਕ ਸੁੰਦਰ ਕੋਕਿਲਕਾ ਜੁਤ ਕੰਤ ਬਿਨਾ ਨ ਸੁਹਾਈ ॥
चेत चड़ियो सुक सुंदर कोकिलका जुत कंत बिना न सुहाई ॥

चैत्राचा सुंदर महिना सुरू झाला आहे, त्यामध्ये अखंड कोकिळा कानावर पडत आहे

ਦਾਸੀ ਕੇ ਸੰਗਿ ਰਹਿਯੋ ਗਹਿ ਹੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੪॥
दासी के संगि रहियो गहि हो टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१४॥

पण हे सर्व कृष्णाशिवाय मोहक वाटत नाही, त्याच्या सेवकासोबत राहून त्या कृष्णाच्या हृदयात कोणतीही वेदना निर्माण झाली नाही आणि हृदयात वेदना निर्माण झाल्या नाहीत.

ਬਾਸ ਸੁਬਾਸ ਅਕਾਸ ਮਿਲੀ ਅਰੁ ਬਾਸਤ ਭੂਮਿ ਮਹਾ ਛਬਿ ਪਾਈ ॥
बास सुबास अकास मिली अरु बासत भूमि महा छबि पाई ॥

तो सुगंध आकाशात पसरला आणि संपूर्ण पृथ्वी तेजस्वी दिसू लागली

ਸੀਤਲ ਮੰਦ ਸੁਗੰਧਿ ਸਮੀਰ ਬਹੈ ਮਕਰੰਦ ਨਿਸੰਕ ਮਿਲਾਈ ॥
सीतल मंद सुगंधि समीर बहै मकरंद निसंक मिलाई ॥

थंड वारा मंद गतीने वाहत आहे आणि त्यात फुलांचे अमृत मिसळत आहे

ਪੈਰ ਪਰਾਗ ਰਹੀ ਹੈ ਬੈਸਾਖ ਸਭੈ ਬ੍ਰਿਜ ਲੋਗਨ ਕੀ ਦੁਖਦਾਈ ॥
पैर पराग रही है बैसाख सभै ब्रिज लोगन की दुखदाई ॥

(विशाखा महिन्यात) फुलांची धूळ सर्वत्र पसरलेली असते, (पण) ती ब्रज लोकांसाठी क्लेशदायक असते.

ਮਾਲਿਨ ਲੈਬ ਕਰੋ ਰਸ ਕੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੫॥
मालिन लैब करो रस को टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१५॥

बैशाख महिन्यात फुलांच्या परागकणांची धूळ आता कृष्णाशिवाय ब्रजातील लोकांसाठी खेदजनक दिसते, कारण त्या नगरात, माळीकडून फुले घेताना, त्या उदासीन कृष्णाच्या हृदयात वेदना होत नाहीत आणि तो माजी

ਨੀਰ ਸਮੀਰ ਹੁਤਾਸਨ ਕੇ ਸਮ ਅਉਰ ਅਕਾਸ ਧਰਾ ਤਪਤਾਈ ॥
नीर समीर हुतासन के सम अउर अकास धरा तपताई ॥

पाणी आणि वारा अग्नीसारखे दिसत आहेत आणि पृथ्वी आणि आकाश प्रज्वलित आहेत

ਪੰਥ ਨ ਪੰਥੀ ਚਲੈ ਕੋਊਓ ਤਰੁ ਤਾਕਿ ਤਰੈ ਤਨ ਤਾਪ ਸਿਰਾਈ ॥
पंथ न पंथी चलै कोऊओ तरु ताकि तरै तन ताप सिराई ॥

वाटेवर एकही प्रवासी फिरकत नाही आणि झाडे पाहून प्रवासी आपली दाहकता शांत करत आहेत.

ਜੇਠ ਮਹਾ ਬਲਵੰਤ ਭਯੋ ਅਤਿ ਬਿਆਕੁਲ ਜੀਯ ਮਹਾ ਰਤਿ ਪਾਈ ॥
जेठ महा बलवंत भयो अति बिआकुल जीय महा रति पाई ॥

जेठ महिना अत्यंत उष्ण असून सर्वांचेच मन अस्वस्थ होत आहे

ਐਸੇ ਸਕ੍ਯੋ ਧਸਕ੍ਯੋ ਸਸਕ੍ਯੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੬॥
ऐसे सक्यो धसक्यो ससक्यो टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१६॥

अशा ऋतूत त्या उदासीन कृष्णाचे मन विचलित होत नाही आणि त्यात काही वेदनाही उत्पन्न होत नाहीत.916.

ਪਉਨ ਪ੍ਰਚੰਡ ਬਹੈ ਅਤਿ ਤਾਪਤ ਚੰਚਲ ਚਿਤਿ ਦਸੋ ਦਿਸ ਧਾਈ ॥
पउन प्रचंड बहै अति तापत चंचल चिति दसो दिस धाई ॥

वारा प्रचंड वेगाने वाहतो आहे आणि क्षुब्ध झालेले मन चारही दिशांना धावत आहे.

ਬੈਸ ਅਵਾਸ ਰਹੈ ਨਰ ਨਾਰਿ ਬਿਹੰਗਮ ਵਾਰਿ ਸੁ ਛਾਹ ਤਕਾਈ ॥
बैस अवास रहै नर नारि बिहंगम वारि सु छाह तकाई ॥

सर्व स्त्री-पुरुष आपापल्या घरात असून सर्व पक्ष्यांना झाडांचे संरक्षण मिळत आहे

ਦੇਖਿ ਅਸਾੜ ਨਈ ਰਿਤ ਦਾਦੁਰ ਮੋਰਨ ਹੂੰ ਘਨਘੋਰ ਲਗਾਈ ॥
देखि असाड़ नई रित दादुर मोरन हूं घनघोर लगाई ॥

आषाढीच्या या मोसमात बेडूक आणि मोरांचा मोठा आवाज ऐकू येतो

ਗਾਢ ਪਰੀ ਬਿਰਹੀ ਜਨ ਕੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੭॥
गाढ परी बिरही जन को टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१७॥

अशा वातावरणात वियोगाची वेदना अनुभवणाऱ्या व्यक्तींना खूप काळजी वाटते, पण तो उदासीन कृष्ण दया दाखवत नाही आणि त्याच्या मनात कोणतीही वेदना निर्माण झाली नाही.

ਤਾਲ ਭਰੇ ਜਲ ਪੂਰਨ ਸੋ ਅਰੁ ਸਿੰਧੁ ਮਿਲੀ ਸਰਿਤਾ ਸਭ ਜਾਈ ॥
ताल भरे जल पूरन सो अरु सिंधु मिली सरिता सभ जाई ॥

टाक्या पाण्याने भरल्या असून पाण्याचे नाले टाकीत विलीन होत आहेत

ਤੈਸੇ ਘਟਾਨਿ ਛਟਾਨਿ ਮਿਲੀ ਅਤਿ ਹੀ ਪਪੀਹਾ ਪੀਯ ਟੇਰ ਲਗਾਈ ॥
तैसे घटानि छटानि मिली अति ही पपीहा पीय टेर लगाई ॥

ढगांमुळे पावसाचा शिडकावा होतोय आणि पाऊस-पक्षी आपलंच संगीत म्हणू लागलाय.

ਸਾਵਨ ਮਾਹਿ ਲਗਿਓ ਬਰਸਾਵਨ ਭਾਵਨ ਨਾਹਿ ਹਹਾ ਘਰਿ ਮਾਈ ॥
सावन माहि लगिओ बरसावन भावन नाहि हहा घरि माई ॥

हे आई! सावन महिना आला, पण तो मनमोहक कृष्ण माझ्या घरी नाही

ਲਾਗ ਰਹਿਯੋ ਪੁਰ ਭਾਮਿਨ ਸੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੮॥
लाग रहियो पुर भामिन सो टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१८॥

तो कृष्ण नगरातील स्त्रियांसोबत फिरत आहे आणि असे करताना त्या उदासीन आणि निर्दयी व्यक्तीच्या हृदयात वेदना होत नाहीत.918.

ਭਾਦਵ ਮਾਹਿ ਚੜਿਯੋ ਬਿਨੁ ਨਾਹ ਦਸੋ ਦਿਸ ਮਾਹਿ ਘਟਾ ਘਰਹਾਈ ॥
भादव माहि चड़ियो बिनु नाह दसो दिस माहि घटा घरहाई ॥

माय प्रभू इथे नाहीत आणि भादोन महिना सुरू झाला आहे

ਦ੍ਯੋਸ ਨਿਸਾ ਨਹਿ ਜਾਨ ਪਰੈ ਤਮ ਬਿਜੁ ਛਟਾ ਰਵਿ ਕੀ ਛਬਿ ਪਾਈ ॥
द्योस निसा नहि जान परै तम बिजु छटा रवि की छबि पाई ॥

दहाही दिशांनी ढग जमा होत आहेत, दिवस आणि रात्र यात फरक दिसत नाही आणि अंधारात सूर्यासारखी वीज चमकत आहे.

ਮੂਸਲਧਾਰ ਛੁਟੈ ਨਭਿ ਤੇ ਅਵਨੀ ਸਗਰੀ ਜਲ ਪੂਰਨਿ ਛਾਈ ॥
मूसलधार छुटै नभि ते अवनी सगरी जल पूरनि छाई ॥

आकाशातून मांजरी आणि कुत्र्यांचा पाऊस पडत आहे आणि सर्व पृथ्वीवर पाणी पसरले आहे

ਐਸੇ ਸਮੇ ਤਜਿ ਗਯੋ ਹਮ ਕੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੧੯॥
ऐसे समे तजि गयो हम को टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९१९॥

अशा वेळी तो निर्दयी कृष्ण आपल्याला सोडून गेला आणि त्याच्या हृदयात कोणतीही वेदना निर्माण झाली नाही.919.

ਮਾਸ ਕੁਆਰ ਚਢਿਯੋ ਬਲੁ ਧਾਰਿ ਪੁਕਾਰ ਰਹੀ ਨ ਮਿਲੇ ਸੁਖਦਾਈ ॥
मास कुआर चढियो बलु धारि पुकार रही न मिले सुखदाई ॥

कुवार (आसुज) चा शक्तिशाली महिना सुरू झाला आहे आणि तो दिलासा देणारा कृष्ण आजही आपल्याला भेटलेला नाही.

ਸੇਤ ਘਟਾ ਅਰੁ ਰਾਤਿ ਤਟਾ ਸਰ ਤੁੰਗ ਅਟਾ ਸਿਮਕੈ ਦਰਸਾਈ ॥
सेत घटा अरु राति तटा सर तुंग अटा सिमकै दरसाई ॥

पांढरे शुभ्र ढग, रात्रीचे तेज आणि डोंगरासारखे वाडे दिसत आहेत

ਨੀਰ ਬਿਹੀਨ ਫਿਰੈ ਨਭਿ ਛੀਨ ਸੁ ਦੇਖਿ ਅਧੀਨ ਭਯੋ ਹੀਯਰਾਈ ॥
नीर बिहीन फिरै नभि छीन सु देखि अधीन भयो हीयराई ॥

हे ढग आकाशात निर्जलपणे फिरत आहेत आणि त्यांना पाहून आपले हृदय अधिकच अधीर झाले आहे

ਪ੍ਰੇਮ ਤਕੀ ਤਿਨ ਸੋ ਬਿਥਕ੍ਰਯੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੨੦॥
प्रेम तकी तिन सो बिथक्रयो टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९२०॥

आपण प्रेमात लीन झालो आहोत, परंतु आपण त्या कृष्णापासून खूप दूर आहोत आणि त्या निर्दयी कसायाच्या हृदयात कोणत्याही प्रकारची वेदना नाही.920.

ਕਾਤਿਕ ਮੈ ਗੁਨਿ ਦੀਪ ਪ੍ਰਕਾਸਿਤ ਤੈਸੇ ਅਕਾਸ ਮੈ ਉਜਲਤਾਈ ॥
कातिक मै गुनि दीप प्रकासित तैसे अकास मै उजलताई ॥

कार्तिक महिन्यात आकाशात दिव्याच्या प्रकाशासारखे तेज असते

ਜੂਪ ਜਹਾ ਤਹ ਫੈਲ ਰਹਿਯੋ ਸਿਗਰੇ ਨਰ ਨਾਰਿਨ ਖੇਲ ਮਚਾਈ ॥
जूप जहा तह फैल रहियो सिगरे नर नारिन खेल मचाई ॥

नशेच्या नशेत असलेले टोळके इकडे-तिकडे स्त्री-पुरुषांच्या खेळात विखुरलेले आहेत

ਚਿਤ੍ਰ ਭਏ ਘਰ ਆਂਙਨ ਦੇਖਿ ਗਚੇ ਤਹ ਕੇ ਅਰੁ ਚਿਤ ਭ੍ਰਮਾਈ ॥
चित्र भए घर आंङन देखि गचे तह के अरु चित भ्रमाई ॥

घर आणि अंगण बघून सगळे जण पोट्रेट सारखे मोहित होत आहेत

ਆਯੋ ਨਹੀ ਮਨ ਭਾਯੋ ਤਹੀ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੨੧॥
आयो नही मन भायो तही टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९२१॥

तो कृष्ण आलेला नाही आणि त्याचे मन त्यात कुठेतरी गढून गेले आहे, असे करताना त्या निर्दयी कृष्णाच्या मनात किंचितही दुःख झाले नाही.921.

ਬਾਰਿਜ ਫੂਲਿ ਰਹੇ ਸਰਿ ਪੁੰਜ ਸੁਗੰਧ ਸਨੇ ਸਰਿਤਾਨ ਘਟਾਈ ॥
बारिज फूलि रहे सरि पुंज सुगंध सने सरितान घटाई ॥

कुंडातील कमळांचा मास आपला सुगंध पसरवत आहे

ਕੁੰਜਤ ਕੰਤ ਬਿਨਾ ਕੁਲਹੰਸ ਕਲੇਸ ਬਢੈ ਸੁਨਿ ਕੈ ਤਿਹ ਮਾਈ ॥
कुंजत कंत बिना कुलहंस कलेस बढै सुनि कै तिह माई ॥

हंस सोडून बाकीचे सर्व पक्षी खेळत असतात आणि त्यांचा आवाज ऐकून मनात स्नेह अजूनच वाढतो.

ਬਾਸੁਰ ਰੈਨਿ ਨ ਚੈਨ ਕਹੂੰ ਛਿਨ ਮੰਘਰ ਮਾਸਿ ਅਯੋ ਨ ਕਨ੍ਰਹਾਈ ॥
बासुर रैनि न चैन कहूं छिन मंघर मासि अयो न कन्रहाई ॥

मघार महिन्यातही कृष्ण आलेला नाही, त्यामुळे दिवसा आणि रात्री आराम नाही

ਜਾਤ ਨਹੀ ਤਿਨ ਸੋ ਮਸਕ੍ਰਯੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੨੨॥
जात नही तिन सो मसक्रयो टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९२२॥

त्याच्याशिवाय मनाला शांती नाही, पण त्या उदासीन कृष्णाच्या हृदयात कोणतीही वेदना उद्भवत नाही आणि कोणतीही वेदना उद्भवत नाही.922.

ਭੂਮਿ ਅਕਾਸ ਅਵਾਸ ਸੁ ਬਾਸੁ ਉਦਾਸਿ ਬਢੀ ਅਤਿ ਸੀਤਲਤਾਈ ॥
भूमि अकास अवास सु बासु उदासि बढी अति सीतलताई ॥

पृथ्वी, आभाळ, घर, अंगणात दुःखाचे वातावरण आहे

ਕੂਲ ਦੁਕੂਲ ਤੇ ਸੂਲ ਉਠੈ ਸਭ ਤੇਲ ਤਮੋਲ ਲਗੈ ਦੁਖਦਾਈ ॥
कूल दुकूल ते सूल उठै सभ तेल तमोल लगै दुखदाई ॥

नदीच्या काठी व इतर ठिकाणी काट्यासारख्या वेदनादायक वेदना वाढत आहेत आणि तेल आणि लग्नाचे उपस्थित सर्व वेदनादायक दिसत आहेत.

ਪੋਖ ਸੰਤੋਖ ਨ ਹੋਤ ਕਛੂ ਤਨ ਸੋਖਤ ਜਿਉ ਕੁਮਦੀ ਮੁਰਝਾਈ ॥
पोख संतोख न होत कछू तन सोखत जिउ कुमदी मुरझाई ॥

पोहे महिन्यात जसे कमळ कोमेजून जाते, त्याचप्रमाणे आपले शरीरही कोमेजून जाते

ਲੋਭਿ ਰਹਿਯੋ ਉਨ ਪ੍ਰੇਮ ਗਹਿਯੋ ਟਸਕ੍ਯੋ ਨ ਹੀਯੋ ਕਸਕ੍ਯੋ ਨ ਕਸਾਈ ॥੯੨੩॥
लोभि रहियो उन प्रेम गहियो टसक्यो न हीयो कसक्यो न कसाई ॥९२३॥

त्या कृष्णाने कुठल्यातरी प्रलोभनेने तिथे आपले प्रेम दाखवले आहे आणि तसे करताना त्याच्या हृदयात कोणतीही वेदना किंवा वेदना निर्माण झाली नाही.923.

ਮਾਹਿ ਮੈ ਨਾਹ ਨਹੀ ਘਰਿ ਮਾਹਿ ਸੁ ਦਾਹ ਕਰੈ ਰਵਿ ਜੋਤਿ ਦਿਖਾਈ ॥
माहि मै नाह नही घरि माहि सु दाह करै रवि जोति दिखाई ॥

माझी प्रेयसी माझ्या घरी नाही, म्हणून सूर्य, त्याच्या तेजाचे प्रदर्शन करून, मला जाळू इच्छितो.

ਜਾਨੀ ਨ ਜਾਤ ਬਿਲਾਤਤ ਦ੍ਰਯੋਸਨ ਰੈਨਿ ਕੀ ਬ੍ਰਿਧ ਭਈ ਅਧਿਕਾਈ ॥
जानी न जात बिलातत द्रयोसन रैनि की ब्रिध भई अधिकाई ॥

दिवस नकळत निघून जातो आणि रात्रीचा प्रभाव जास्त असतो

ਕੋਕਿਲ ਦੇਖਿ ਕਪੋਤਿ ਸਿਲੀਮੁਖ ਕੂੰਜਤ ਏ ਸੁਨਿ ਕੈ ਡਰ ਪਾਈ ॥
कोकिल देखि कपोति सिलीमुख कूंजत ए सुनि कै डर पाई ॥

नाइटिंगेल पाहून कबूतर तिच्याकडे येते आणि तिची वियोगाची वेदना पाहून तो घाबरला.