श्री दसाम ग्रंथ

पान - 634


ਚਿਤ ਸੋ ਚੁਰਾਵਤ ਭੂਪ ॥੯੬॥
चित सो चुरावत भूप ॥९६॥

त्याच्या चेहऱ्याचे चंद्रासारखे सौंदर्य पाहून शेकडो राजांनी त्याला टाळले.96.

ਇਹ ਭਾਤਿ ਕੈ ਬਡ ਰਾਜ ॥
इह भाति कै बड राज ॥

अशा प्रकारे त्याने मोठ्या प्रमाणावर राज्य केले

ਬਹੁ ਜਗ ਧਰਮ ਸਮਾਜ ॥
बहु जग धरम समाज ॥

अशा रीतीने धार्मिक व सामाजिक सेवा व यज्ञ करीत राजाने जगात महान सार्वभौम म्हणून राज्य केले.

ਜਉ ਕਹੋ ਸਰਬ ਬਿਚਾਰ ॥
जउ कहो सरब बिचार ॥

जर मी संपूर्ण संदर्भ विचारपूर्वक सांगितले

ਇਕ ਹੋਤ ਕਥਾ ਪਸਾਰ ॥੯੭॥
इक होत कथा पसार ॥९७॥

त्याच्याशी निगडीत सर्व गोष्टी सांगितल्या तर कथा खूप वाढेल.97.

ਤਿਹ ਤੇ ਸੁ ਥੋਰੀਐ ਬਾਤ ॥
तिह ते सु थोरीऐ बात ॥

त्यामुळे थोडे बोलणे (म्हणते).

ਸੁਨਿ ਲੇਹੁ ਭਾਖੋ ਭ੍ਰਾਤ ॥
सुनि लेहु भाखो भ्रात ॥

म्हणून मी थोडक्यात सांगतो, हे बंधूंनो! ते ऐका

ਬਹੁ ਜਗ ਧਰਮ ਸਮਾਜ ॥
बहु जग धरम समाज ॥

(त्याने) धर्म आणि समाजाबरोबरच पुष्कळ त्याग केले.

ਇਹ ਭਾਤਿ ਕੈ ਅਜਿ ਰਾਜ ॥੯੮॥
इह भाति कै अजि राज ॥९८॥

अज राजाने अशा प्रकारे धर्म आणि समाजात विविध प्रकारे राज्य केले.98.

ਜਗ ਆਪਨੋ ਅਜਿ ਮਾਨ ॥
जग आपनो अजि मान ॥

आज राजाने जगाला आपलं मानलं होतं.

ਤਰਿ ਆਖ ਆਨ ਨ ਆਨ ॥
तरि आख आन न आन ॥

सर्व जगाला आपले मानण्याचा विचार त्यांनी सोडून दिला आणि कोणाचीही पर्वा केली नाही

ਤਬ ਕਾਲ ਕੋਪ ਕ੍ਰਵਾਲ ॥
तब काल कोप क्रवाल ॥

नंतर स्वॉर्ड ऑफ रॅथ ऑफ टाईम ('क्रवाल') (दिसला).

ਅਜਿ ਜਾਰੀਆ ਮਧਿ ਜ੍ਵਾਲ ॥੯੯॥
अजि जारीआ मधि ज्वाल ॥९९॥

तेव्हा महामृत्यूने प्रचंड क्रोधाने राजा अजला त्याच्या आगीत राख करून टाकले.99.

ਅਜਿ ਜੋਤਿ ਜੋਤਿ ਮਿਲਾਨ ॥
अजि जोति जोति मिलान ॥

आज राजाची ज्योत (महान) ज्योतीत विलीन झाली आहे.

ਤਬ ਸਰਬ ਦੇਖਿ ਡਰਾਨ ॥
तब सरब देखि डरान ॥

अज राजाला परात्पर प्रकाशात विलीन होताना पाहून सर्व लोक खलाशी नसलेल्या बोटीच्या प्रवाशाप्रमाणे भयभीत झाले.

ਜਿਮ ਨਾਵ ਖੇਵਟ ਹੀਨ ॥
जिम नाव खेवट हीन ॥

(त्यांची स्थिती खालीलप्रमाणे होती) जशी नाव खलाशी नसलेली असते

ਜਿਮ ਦੇਹ ਅਰਬਲ ਛੀਨ ॥੧੦੦॥
जिम देह अरबल छीन ॥१००॥

शारीरिक शक्ती कमी होऊन व्यक्ती असहाय्य झाल्याप्रमाणे लोक दुर्बल झाले.100.

ਜਿਮ ਗਾਵ ਰਾਵ ਬਿਹੀਨ ॥
जिम गाव राव बिहीन ॥

राव (चौधरी) नसलेल्या गावासारखे,

ਜਿਮ ਉਰਬਰਾ ਕ੍ਰਿਸ ਛੀਨ ॥
जिम उरबरा क्रिस छीन ॥

ज्याप्रमाणे खेडे सरदाराशिवाय असहाय्य होते, तसेच पृथ्वी सुपीकतेशिवाय निरर्थक होते.

ਜਿਮ ਦਿਰਬ ਹੀਣ ਭੰਡਾਰ ॥
जिम दिरब हीण भंडार ॥

जसा पैशाशिवाय खजिना आहे,

ਜਿਮ ਸਾਹਿ ਹੀਣ ਬਿਪਾਰ ॥੧੦੧॥
जिम साहि हीण बिपार ॥१०१॥

संपत्तीशिवाय खजिना मोहिनी गमावून बसतो आणि व्यापाराशिवाय व्यापारी नीच मनाचा बनतो.101.

ਜਿਮ ਅਰਥ ਹੀਣ ਕਬਿਤ ॥
जिम अरथ हीण कबित ॥

अर्थ नसलेली कविता म्हणून,

ਬਿਨੁ ਪ੍ਰੇਮ ਕੇ ਜਿਮ ਮਿਤ ॥
बिनु प्रेम के जिम मित ॥

राजाशिवाय प्रजा झाली कवितेसारखी अर्थहीन, मित्राशिवाय प्रेम,

ਜਿਮ ਰਾਜ ਹੀਣ ਸੁ ਦੇਸ ॥
जिम राज हीण सु देस ॥

राजाशिवाय देश नाही म्हणून,

ਜਿਮ ਸੈਣ ਹੀਨ ਨਰੇਸ ॥੧੦੨॥
जिम सैण हीन नरेस ॥१०२॥

राजाशिवाय देश आणि सेना सेनापतीशिवाय असहाय्य.102.

ਜਿਮ ਗਿਆਨ ਹੀਣ ਜੁਗੇਾਂਦ੍ਰ ॥
जिम गिआन हीण जुगेांद्र ॥

जसा ज्ञान नसलेला योगी आहे,

ਜਿਮ ਭੂਮ ਹੀਣ ਮਹੇਾਂਦ੍ਰ ॥
जिम भूम हीण महेांद्र ॥

ते राज्य ज्ञानाशिवाय योगी, राज्य नसलेल्या राजासारखे होते.

ਜਿਮ ਅਰਥ ਹੀਣ ਬਿਚਾਰ ॥
जिम अरथ हीण बिचार ॥

जसा अर्थ नसलेला विचार,

ਜਿਮ ਦਰਬ ਹੀਣ ਉਦਾਰ ॥੧੦੩॥
जिम दरब हीण उदार ॥१०३॥

अर्थाशिवाय कल्पना आणि सामग्रीशिवाय दाता.103.

ਜਿਮ ਅੰਕੁਸ ਹੀਣ ਗਜੇਸ ॥
जिम अंकुस हीण गजेस ॥

लगाम नसलेल्या मोठ्या हत्तीप्रमाणे,

ਜਿਮ ਸੈਣ ਹੀਣ ਨਰੇਸ ॥
जिम सैण हीण नरेस ॥

प्रजा गोड्या नसलेल्या हत्तीसारखी, सैन्याशिवाय राजासारखी झाली.

ਜਿਮ ਸਸਤ੍ਰ ਹੀਣ ਲੁਝਾਰ ॥
जिम ससत्र हीण लुझार ॥

चिलखत नसलेला योद्धा म्हणून,

ਜਿਮ ਬੁਧਿ ਬਾਝ ਬਿਚਾਰ ॥੧੦੪॥
जिम बुधि बाझ बिचार ॥१०४॥

शस्त्राशिवाय योद्धा आणि ज्ञानाशिवाय कल्पना.104.

ਜਿਮ ਨਾਰਿ ਹੀਣ ਭਤਾਰ ॥
जिम नारि हीण भतार ॥

स्त्रीशिवाय पती आहे म्हणून,

ਜਿਮ ਕੰਤ ਹੀਣ ਸੁ ਨਾਰ ॥
जिम कंत हीण सु नार ॥

ते पतीविना पत्नी, प्रेयसी नसलेल्या स्त्रीसारखे आहेत.

ਜਿਮ ਬੁਧਿ ਹੀਣ ਕਬਿਤ ॥
जिम बुधि हीण कबित ॥

जसे शहाणपण शहाणपणापेक्षा कनिष्ठ आहे,

ਜਿਮ ਪ੍ਰੇਮ ਹੀਣ ਸੁ ਮਿਤ ॥੧੦੫॥
जिम प्रेम हीण सु मित ॥१०५॥

शहाणपणाशिवाय कविता आणि प्रेमाशिवाय मित्र.105.

ਜਿਮ ਦੇਸ ਭੂਪ ਬਿਹੀਨ ॥
जिम देस भूप बिहीन ॥

जसा देश नसलेला राजा आहे,

ਬਿਨੁ ਕੰਤ ਨਾਰਿ ਅਧੀਨ ॥
बिनु कंत नारि अधीन ॥

देश उजाड झाल्यासारखे, स्त्रिया आपले पती गमावल्यासारखे आहेत,

ਜਿਹ ਭਾਤਿ ਬਿਪ੍ਰ ਅਬਿਦਿ ॥
जिह भाति बिप्र अबिदि ॥

जसा अशिक्षित ब्राह्मण आहे,

ਜਿਮ ਅਰਥ ਹੀਣ ਸਬਿਦਿ ॥੧੦੬॥
जिम अरथ हीण सबिदि ॥१०६॥

विद्येशिवाय ब्राह्मण किंवा धन नसलेले पुरुष.106.

ਤੇ ਕਹੇ ਸਰਬ ਨਰੇਸ ॥
ते कहे सरब नरेस ॥

त्यांना सर्व राजे म्हणतात

ਜੇ ਆ ਗਏ ਇਹ ਦੇਸਿ ॥
जे आ गए इह देसि ॥

अशा प्रकारे या देशावर ज्या राजांनी राज्य केले, त्यांचे वर्णन कसे करता येईल?

ਕਰਿ ਅਸਟ ਦਸ੍ਰਯ ਪੁਰਾਨਿ ॥
करि असट दस्रय पुरानि ॥

(बियास) यांनी अठरा पुराणे रचली आहेत.

ਦਿਜ ਬਿਆਸ ਬੇਦ ਨਿਧਾਨ ॥੧੦੭॥
दिज बिआस बेद निधान ॥१०७॥

व्यास, वैदिक विद्येचे भांडार, अठरा पुराणे रचली.१०७.

ਕੀਨੇ ਅਠਾਰਹ ਪਰਬ ॥
कीने अठारह परब ॥

(मग) त्याने (महाभारत) अठरा अध्याय रचले आहेत.

ਜਗ ਰੀਝੀਆ ਸੁਨਿ ਸਰਬ ॥
जग रीझीआ सुनि सरब ॥

त्यांनी अठरा पर्व (महाभारताचे भाग) रचले, जे ऐकून सर्व जग प्रसन्न झाले.

ਇਹ ਬਿਆਸ ਬ੍ਰਹਮ ਵਤਾਰ ॥
इह बिआस ब्रहम वतार ॥

हा बायस ब्रह्मदेवाचा अवतार आहे.

ਭਏ ਪੰਚਮੋ ਮੁਖ ਚਾਰ ॥੧੦੮॥
भए पंचमो मुख चार ॥१०८॥

अशा प्रकारे व्यास हे ब्रह्मदेवाचे पाचवे अवतार होते.108.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਪੰਚਮੋਵਤਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਬਿਆਸ ਰਾਜਾ ਅਜ ਕੋ ਰਾਜ ਸਮਾਪਤੰ ॥੧੦॥੫॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे पंचमोवतार ब्रहमा बिआस राजा अज को राज समापतं ॥१०॥५॥

बचित्तर नाटकात ब्रह्मदेवाचा पाचवा अवतार आणि अज राजाच्या राजवटीच्या वर्णनाचा शेवट.५.

ਅਥ ਬ੍ਰਹਮਾਵਤਾਰ ਖਟ ਰਿਖਿ ਕਥਨੰ ॥
अथ ब्रहमावतार खट रिखि कथनं ॥

आता ब्रह्मदेवाचा सहावा अवतार असलेल्या सहा ऋषींचे वर्णन सुरू होते

ਤੋਮਰ ਛੰਦ ॥
तोमर छंद ॥

तोमर श्लोक

ਜੁਗ ਆਗਲੇ ਇਹ ਬਿਆਸ ॥
जुग आगले इह बिआस ॥

पुढील युगात बियास

ਜਗਿ ਕੀਅ ਪੁਰਾਣ ਪ੍ਰਕਾਸ ॥
जगि कीअ पुराण प्रकास ॥

या पुढच्या युगात व्यासांनी जगात पुराणांची रचना केली आणि हे करताना त्यांची प्रथाही वाढली.

ਤਬ ਬਾਢਿਆ ਤਿਹ ਗਰਬ ॥
तब बाढिआ तिह गरब ॥

मग त्याचा अभिमान वाढला.

ਸਰ ਆਪ ਜਾਨਿ ਨ ਸਰਬ ॥੧॥
सर आप जानि न सरब ॥१॥

त्यानेही कोणाला आपल्या बरोबरीचे मानले नाही.1.

ਤਬ ਕੋਪਿ ਕਾਲ ਕ੍ਰਵਾਲ ॥
तब कोपि काल क्रवाल ॥

तेव्हा काल रागावला आणि त्याने तलवार काढली

ਜਿਹ ਜਾਲ ਜ੍ਵਾਲ ਬਿਸਾਲ ॥
जिह जाल ज्वाल बिसाल ॥

मग भयंकर काल (मृत्यू) त्याच्या क्रोधाने त्याच्या मोठ्या अग्नीने त्याचे सहा भाग केले.

ਖਟ ਟੂਕ ਤਾ ਕਹ ਕੀਨ ॥
खट टूक ता कह कीन ॥

(त्याने) ब्रह्मदेवाचे सहा पाय कापले.

ਪੁਨਿ ਜਾਨ ਕੈ ਤਿਨਿ ਦੀਨ ॥੨॥
पुनि जान कै तिनि दीन ॥२॥

मग ते नीच मानले.2.

ਨਹੀ ਲੀਨ ਪ੍ਰਾਨ ਨਿਕਾਰ ॥
नही लीन प्रान निकार ॥

त्याचा जीव घेतला गेला नाही.

ਭਏ ਖਸਟ ਰਿਖੈ ਅਪਾਰ ॥
भए खसट रिखै अपार ॥

त्यांची प्राणशक्ती संपुष्टात आली नाही आणि त्यांचे सहा भाग होऊन सहा ऋषी उत्पन्न झाले.

ਤਿਨ ਸਾਸਤ੍ਰਗ ਬਿਚਾਰ ॥
तिन सासत्रग बिचार ॥

त्याने शास्त्रांच्या ज्ञानावर चिंतन केले,

ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰ ਨਾਮ ਸੁ ਡਾਰਿ ॥੩॥
खट सासत्र नाम सु डारि ॥३॥

शास्त्रांचे महान विद्वान कोण होते आणि त्यांनी त्यांच्या नावाने सहा शास्त्रे रचली.3.

ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰ ਕੀਨ ਪ੍ਰਕਾਸ ॥
खट सासत्र कीन प्रकास ॥

(त्याने) सहा शास्त्रे प्रकाशित केली.

ਮੁਖਚਾਰ ਬਿਆਸ ਸੁ ਭਾਸ ॥
मुखचार बिआस सु भास ॥

ब्रह्मदेव आणि यास या तेजस्वी ऋषींनी सहा शास्त्रे प्रकाशात आणली आणि अशा प्रकारे

ਧਰਿ ਖਸਟਮੋ ਅਵਤਾਰ ॥
धरि खसटमो अवतार ॥

सहावा अवतार घेऊन

ਖਟ ਸਾਸਤ੍ਰ ਕੀਨ ਸੁਧਾਰਿ ॥੪॥
खट सासत्र कीन सुधारि ॥४॥

ब्रह्मदेवाने सहाव्या अवताराला धरून पृथ्वीवर सहा शास्त्रांद्वारे वैचारिक सुधारणा केल्या.४.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਖਸਟਮੋ ਅਵਤਾਰ ਬ੍ਰਹਮਾ ਖਸਟ ਰਿਖ ਸਮਾਪਤੰ ॥੬॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे खसटमो अवतार ब्रहमा खसट रिख समापतं ॥६॥

भचित्तर नाटकातील ब्रह्मदेवाचा सहावा अवतार, सहा ऋषींच्या वर्णनाचा शेवट.6.

ਅਥ ਬ੍ਰਹਮਾਵਤਾਰ ਕਾਲਿਦਾਸ ਕਥਨੰ ॥
अथ ब्रहमावतार कालिदास कथनं ॥

आता कालिदास अवताराचे वर्णन सुरू होते

ਤੋਮਰ ਛੰਦ ॥
तोमर छंद ॥

तोमर श्लोक

ਇਹ ਬ੍ਰਹਮ ਬੇਦ ਨਿਧਾਨ ॥
इह ब्रहम बेद निधान ॥

हे ब्रह्मवेदांचे भांडार आहे.