श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1138


ਨ੍ਰਿਪ ਜਾਗਤ ਸਭ ਜਗੇ ਪਕਰਿ ਤਾ ਕੋ ਲਿਯੋ ॥
न्रिप जागत सभ जगे पकरि ता को लियो ॥

राजाला जाग आल्यावर सर्वांनी उठवून त्याला धरले.

ਆਨਿ ਰਾਵ ਕੇ ਤੀਰ ਬਾਧਿ ਠਾਢੋ ਕਿਯੋ ॥
आनि राव के तीर बाधि ठाढो कियो ॥

(त्याला) बांधून राजासमोर उभे केले.

ਸੁਨਤ ਸੋਰ ਤ੍ਰਿਯ ਉਠੀ ਨੀਂਦ ਤੇ ਜਾਗਿ ਕੈ ॥
सुनत सोर त्रिय उठी नींद ते जागि कै ॥

आवाज ऐकून राणीही झोपेतून जागी झाली.

ਹੋ ਰਾਜਾ ਤੇ ਡਰ ਪਾਇ ਮਿਤ੍ਰ ਹਿਤ ਤ੍ਯਾਗਿ ਕੈ ॥੧੦॥
हो राजा ते डर पाइ मित्र हित त्यागि कै ॥१०॥

राजाला घाबरून तिने मित्राच्या प्रेमाचा त्याग केला. 10.

ਰਾਨੀ ਬਾਚ ॥
रानी बाच ॥

राणी म्हणाली:

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਸੁਨੁ ਰਾਜਾ ਆਯੋ ਹੁਤੋ ਤੋਹਿ ਹਨਨ ਇਹ ਚੋਰ ॥
सुनु राजा आयो हुतो तोहि हनन इह चोर ॥

हे राजन! ऐक, हा चोर तुला मारायला आला होता.

ਅਬ ਹੀ ਯਾ ਕੌ ਮਾਰਿਯੈ ਹੋਨ ਨ ਦੀਜੇ ਭੋਰ ॥੧੧॥
अब ही या कौ मारियै होन न दीजे भोर ॥११॥

आता मारून टाका, पहाट होऊ देऊ नका. 11.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਤ੍ਰਿਯ ਕੋ ਬਚਨ ਚੋਰ ਸੁਨ ਪਾਇਯੋ ॥
त्रिय को बचन चोर सुन पाइयो ॥

चोराने महिलेचे बोलणे ऐकले

ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਭਏ ਕਹਿ ਸਾਚ ਸੁਨਾਯੋ ॥
न्रिपति भए कहि साच सुनायो ॥

आणि राजाला (सर्व काही) सांगितले

ਯਹ ਰਾਨੀ ਮੋਰੇ ਸੰਗ ਰਹਈ ॥
यह रानी मोरे संग रहई ॥

की ही राणी माझ्यासोबत राहायची

ਅਬ ਮੋ ਕੌ ਤਸਕਰ ਕਰਿ ਕਹਈ ॥੧੨॥
अब मो कौ तसकर करि कहई ॥१२॥

आणि आता ती मला चोर म्हणते. 12.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਜਾਰ ਚੋਰ ਕੋ ਬਚਨ ਨ ਸਾਚੁ ਪਛਾਨਿਯੈ ॥
जार चोर को बचन न साचु पछानियै ॥

मित्र आणि चोराचे शब्द सत्य मानू नका.

ਪ੍ਰਾਨ ਲੋਭ ਤੇ ਬਕਤ ਸਭਨ ਪਰ ਜਾਨਿਯੈ ॥
प्रान लोभ ते बकत सभन पर जानियै ॥

प्रत्येकाला समजले की (तो) जीव वाचवण्यासाठी असा धिंगाणा घालत आहे.

ਇਨ ਕੇ ਕਹੇ ਨ ਕੋਪ ਕਿਸੂ ਪਰ ਕੀਜਿਯੈ ॥
इन के कहे न कोप किसू पर कीजियै ॥

असे बोलून कोणावर रागावू नका

ਹੋ ਰਾਵ ਬਚਨ ਯਹ ਸਾਚੁ ਜਾਨਿ ਜਿਯ ਲੀਜਿਯੈ ॥੧੩॥
हो राव बचन यह साचु जानि जिय लीजियै ॥१३॥

आणि हे राजन! तुमच्या मनातील हा शब्द समजून घ्या. 13.

ਸਾਚੁ ਸਾਚੁ ਸੁਨਿ ਰਾਵ ਬਚਨ ਭਾਖਤ ਭਯੋ ॥
साचु साचु सुनि राव बचन भाखत भयो ॥

राजाने ते शब्द ऐकले आणि 'ऐसा सच' म्हणाला.

ਪ੍ਰਾਨ ਲੋਭ ਤੇ ਨਾਮ ਤ੍ਰਿਯਾ ਕੋ ਇਨ ਲਯੋ ॥
प्रान लोभ ते नाम त्रिया को इन लयो ॥

की त्याने आत्म्याचा लोभ करून स्त्रीचे नाव घेतले आहे.

ਤਾ ਤੇ ਯਾ ਤਸਕਰ ਕਹ ਅਬ ਹੀ ਮਾਰਿਯੈ ॥
ता ते या तसकर कह अब ही मारियै ॥

तर आता या चोराला मारून टाका

ਹੋ ਇਹੀ ਭੋਹਰਾ ਭੀਤਰ ਗਹਿ ਕੈ ਡਾਰਿਯੈ ॥੧੪॥
हो इही भोहरा भीतर गहि कै डारियै ॥१४॥

आणि आज सकाळी फेकून द्या. 14.

ਪ੍ਰਥਮਹਿ ਤ੍ਰਿਯਾ ਸੁ ਤਾ ਸੌ ਭੋਗ ਕਮਾਇਯੋ ॥
प्रथमहि त्रिया सु ता सौ भोग कमाइयो ॥

प्रथम, महिलेने त्याचे लाड केले.

ਭੂਲ ਜਬੈ ਵਹੁ ਧਾਮ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੇ ਆਇਯੋ ॥
भूल जबै वहु धाम न्रिपति के आइयो ॥

जेव्हा तो विसरला आणि राजाच्या घरी आला

ਜਿਯ ਲਜਾ ਕੇ ਤ੍ਰਾਸ ਚੋਰ ਤਿਹ ਭਾਖਿਯੋ ॥
जिय लजा के त्रास चोर तिह भाखियो ॥

(मग) लाजेच्या भीतीने त्याला चोर म्हटले.

ਹੋ ਪ੍ਰੀਤਿ ਪਛਾਨੀ ਚਿਤ ਨ ਮਾਰਿ ਤਿਹ ਰਾਖਿਯੋ ॥੧੫॥
हो प्रीति पछानी चित न मारि तिह राखियो ॥१५॥

त्याने (मित्राचे) चितमधील प्रेम ओळखले नाही आणि त्याचा खून केला. १५.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਪਖ੍ਯਾਨੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਚਰਿਤ੍ਰੇ ਮੰਤ੍ਰੀ ਭੂਪ ਸੰਬਾਦੇ ਦੋਇ ਸੌ ਚੌਤੀਸ ਚਰਿਤ੍ਰ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੨੩੪॥੪੩੯੯॥ਅਫਜੂੰ॥
इति स्री चरित्र पख्याने त्रिया चरित्रे मंत्री भूप संबादे दोइ सौ चौतीस चरित्र समापतम सतु सुभम सतु ॥२३४॥४३९९॥अफजूं॥

श्री चरित्रोपाख्यानातील त्रिचरित्राच्या मंत्री भूप संवादाच्या २३४ व्या अध्यायाचा समारोप येथे आहे, सर्व शुभ आहे. २३४.४३९९. चालते

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਹੁਤੋ ਕਸਟਵਾਰ ਕੈ ਦੇਸ ॥
करम सिंघ राजा हुतो कसटवार कै देस ॥

कास्तवार देशात करमसिंह नावाचा राजा होता.

ਅਛਲ ਮਤੀ ਤਾ ਕੀ ਤਰੁਨਿ ਸੁੰਦਰਿ ਜਾ ਕੇ ਕੇਸ ॥੧॥
अछल मती ता की तरुनि सुंदरि जा के केस ॥१॥

अचल मती ही त्यांची पत्नी होती जिचे केस अतिशय सुंदर होते. १.

ਬਜ੍ਰ ਕੇਤੁ ਇਕ ਸਾਹੁ ਕੋ ਪੂਤ ਹੁਤੋ ਸੁਕੁਮਾਰ ॥
बज्र केतु इक साहु को पूत हुतो सुकुमार ॥

शाहला बाजरी केतू नावाचा सज्जन मुलगा होता

ਨਵੌ ਬ੍ਯਾਕਰਨ ਸਾਸਤ੍ਰ ਖਟ ਜਿਨ ਦ੍ਰਿੜ ਪੜੇ ਸੁਧਾਰ ॥੨॥
नवौ ब्याकरन सासत्र खट जिन द्रिड़ पड़े सुधार ॥२॥

ज्याने नऊ व्याकरण आणि खट शास्त्राचा चांगला अभ्यास केला होता. 2.

ਏਕ ਦਿਵਸ ਸੁ ਤਵਨ ਕੋ ਨਿਰਖਿਯੋ ਅਛਲ ਕੁਮਾਰਿ ॥
एक दिवस सु तवन को निरखियो अछल कुमारि ॥

एके दिवशी अचल कुमारीने त्याला पाहिले आणि (असे वाटले)

ਅਬ ਹੀ ਰਤਿ ਯਾ ਸੌ ਕਰੌ ਯੌ ਕਹਿ ਭਈ ਸੁ ਮਾਰਿ ॥੩॥
अब ही रति या सौ करौ यौ कहि भई सु मारि ॥३॥

आता फक्त त्याच्याशी खेळा. असे सांगून (तिची) इच्छा पूर्ण झाली. 3.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਏਕ ਸਖੀ ਤਹ ਚਤੁਰਿ ਪਹੂਚੀ ਆਇ ਕੈ ॥
एक सखी तह चतुरि पहूची आइ कै ॥

एक हुशार सखी तिथे आली

ਅਛਲ ਮਤੀ ਕੋ ਲਯੋ ਗਰੇ ਸੋ ਲਾਇ ਕੈ ॥
अछल मती को लयो गरे सो लाइ कै ॥

आणि अचल मतीला मिठी मारली.

ਸੀਚਿ ਸੀਚਿ ਕੈ ਬਾਰਿ ਜਗਾਵਤ ਜਬ ਭਈ ॥
सीचि सीचि कै बारि जगावत जब भई ॥

जागृत झाल्यावर (म्हणजे शुद्धीवर आणल्यावर) पाणी (चेहऱ्यावर) शिंपडून.

ਹੋ ਸਕਲ ਚਿਤ ਕੀ ਬਾਤ ਕੁਅਰਿ ਕੀ ਲਹਿ ਗਈ ॥੪॥
हो सकल चित की बात कुअरि की लहि गई ॥४॥

(म्हणून त्या सखीला) कुमारीच्या मनातील सारा मामला समजला. 4.

ਕੁਅਰਿ ਚਿਤ ਕੀ ਬਾਤ ਸਕਲ ਮੁਹਿ ਭਾਖਿਯੈ ॥
कुअरि चित की बात सकल मुहि भाखियै ॥

(तरीही सखीने विचारले) हे कुमारी! मला (तुमच्या) मनाबद्दल सर्व काही सांगा.

ਪੀਰ ਪਿਯਾ ਕੀ ਗੂੜ ਨ ਮਨ ਮੈ ਰਾਖਿਯੈ ॥
पीर पिया की गूड़ न मन मै राखियै ॥

प्रिय व्यक्तीचे खोल दुःख मनात ठेवू नका.

ਜੋ ਤੁਮਰੇ ਜਿਯ ਰੁਚੈ ਸੁ ਮੋਹਿ ਕਹੀਜਿਯੈ ॥
जो तुमरे जिय रुचै सु मोहि कहीजियै ॥

तुम्हाला काय चांगले वाटते ते मला सांगा

ਹੋ ਬਿਰਹ ਬਿਕਲ ਹ੍ਵੈ ਪ੍ਰਾਨ ਹਿਤੂ ਜਿਨਿ ਦੀਜਿਯੈ ॥੫॥
हो बिरह बिकल ह्वै प्रान हितू जिनि दीजियै ॥५॥

आणि अरे प्रिये! विचलित होऊन जीवन सोडू नका. ५.

ਕਹਾ ਕਹੋ ਸਖਿ ਤੋਹਿ ਕਹਨ ਨਹਿ ਆਵਈ ॥
कहा कहो सखि तोहि कहन नहि आवई ॥

हे सखी! तुला काय बोलावे ते सांगितले नाही.

ਹੇਰਿ ਮੀਤ ਕੋ ਰੂਪ ਹੀਯਾ ਲਲਚਾਵਈ ॥
हेरि मीत को रूप हीया ललचावई ॥

मित्राचे रूप पाहून मन मोहून जाते.

ਕੈ ਵਾ ਕੋ ਅਬ ਹੀ ਮੁਹਿ ਆਨਿ ਮਿਲਾਇਯੈ ॥
कै वा को अब ही मुहि आनि मिलाइयै ॥

एकतर त्याला आता माझ्याकडे घे.

ਹੋ ਨਾਤਰ ਮੋਰ ਜਿਯਨ ਕੀ ਆਸ ਚੁਕਾਇਯੈ ॥੬॥
हो नातर मोर जियन की आस चुकाइयै ॥६॥

नाहीतर माझ्या आयुष्याची आशा सोडून दे. 6.

ਜੋ ਕਛੁ ਕਹੋ ਸਖਿ ਮੋਹਿ ਵਹੈ ਕਾਰਜ ਕਰੋ ॥
जो कछु कहो सखि मोहि वहै कारज करो ॥

(सखीने उत्तर दिले) हे सखी! जो मला सांगेल, मी तेच करीन.

ਪ੍ਰਾਨ ਲੇਤ ਤਵ ਹੇਤ ਨ ਹਿਯ ਮੇ ਮੈ ਡਰੋ ॥
प्रान लेत तव हेत न हिय मे मै डरो ॥

जरी (कोणी) माझा जीव घेतला तरी मी तुझ्यासाठी माझ्या हृदयात घाबरणार नाही (म्हणजे संकोच करणार नाही).

ਜੋ ਤੁਮਰੇ ਚਿਤ ਚੁਭੈ ਸੁ ਹਮੈ ਬਤਾਇਯੈ ॥
जो तुमरे चित चुभै सु हमै बताइयै ॥

तुझ्या मनात काय जळत आहे ते सांग

ਹੋ ਰੋਇ ਰੋਇ ਕਰਿ ਨੀਰ ਨ ਬ੍ਰਿਥਾ ਗਵਾਇਯੈ ॥੭॥
हो रोइ रोइ करि नीर न ब्रिथा गवाइयै ॥७॥

आणि रडू नका आणि व्यर्थ अश्रू ढाळू नका. ७.

ਸੁਨਹੁ ਮਿਤ੍ਰਨੀ ਆਜ ੁ ਜੁਗਨਿ ਮੈ ਹੋਇ ਹੌ ॥
सुनहु मित्रनी आज ु जुगनि मै होइ हौ ॥

(कुमारी म्हणाली) हे मित्राणी! ऐक, मी आज उठेन.

ਹੇਤ ਸਜਨ ਕੇ ਪ੍ਰਾਨ ਆਪਨੇ ਖੋਇ ਹੌ ॥
हेत सजन के प्रान आपने खोइ हौ ॥

एका सज्जन माणसासाठी ती आपला जीव देईल.

ਪਿਯ ਦਰਸਨ ਕੀ ਭੀਖਿ ਮਾਗਿ ਕਰਿ ਲ੍ਯਾਇ ਹੌ ॥
पिय दरसन की भीखि मागि करि ल्याइ हौ ॥

प्रेयसीच्या दर्शनासाठी भिक्षा आणेल.

ਹੋ ਨਿਰਖਿ ਲਾਲ ਕੋ ਰੂਪ ਸਖੀ ਬਲਿ ਜਾਇ ਹੌ ॥੮॥
हो निरखि लाल को रूप सखी बलि जाइ हौ ॥८॥

हे सखी! (मी) माझ्या प्रेयसीचे रूप पाहून स्वत:चा त्याग करीन. 8.

ਬਸਤ੍ਰ ਭਗੌਹੇ ਆਜੁ ਸੁਭੰਗਨ ਮੈ ਕਰੌ ॥
बसत्र भगौहे आजु सुभंगन मै करौ ॥

आज मी सर्व शुभ अंगांवर भगवे कवच परिधान करीन

ਆਖਿਨ ਕੀ ਚਿਪੀਯਾ ਅਪਨੇ ਕਰ ਮੈ ਧਰੌ ॥
आखिन की चिपीया अपने कर मै धरौ ॥

आणि आय पॅच हातात घेईन.

ਬਿਰਹ ਮੁਦ੍ਰਿਕਾ ਕਾਨਨ ਦੁਹੂੰ ਸੁਹਾਇ ਹੋ ॥
बिरह मुद्रिका कानन दुहूं सुहाइ हो ॥

बिरहोन झुमके दोन्ही कानांना शोभतील.

ਹੋ ਪਿਯ ਦਰਸਨ ਕੀ ਭਿਛ੍ਰਯਾ ਮਾਗ ਅਘਾਇ ਹੋ ॥੯॥
हो पिय दरसन की भिछ्रया माग अघाइ हो ॥९॥

माझ्या प्रेयसीच्या दर्शनासाठी भिक्षा मागून मी राजकडे जाईन. ९.

ਸੁਨਤ ਸਹਚਰੀ ਬਚਨ ਚਕ੍ਰਿਤ ਮਨ ਮੈ ਭਈ ॥
सुनत सहचरी बचन चक्रित मन मै भई ॥

हे शब्द ऐकून सखीला धक्काच बसला

ਅਧਿਕ ਕੁਅਰਿ ਕੀ ਨੇਹ ਜਾਨਿ ਕਰਿ ਕੈ ਗਈ ॥
अधिक कुअरि की नेह जानि करि कै गई ॥

आणि कुमारीचे प्रचंड प्रेम जाणून (तेथून) गेले.

ਚਲਤ ਤਹਾ ਤੇ ਭਈ ਤਵਨ ਪਹਿ ਆਇ ਕੈ ॥
चलत तहा ते भई तवन पहि आइ कै ॥

तिथून ती त्याच्याकडे (कुंवर) आली.

ਹੋ ਕਹਿਯੋ ਕੁਅਰਿ ਸੋ ਤਾਹਿ ਕਹਿਯੋ ਸਮਝਾਇ ਕੈ ॥੧੦॥
हो कहियो कुअरि सो ताहि कहियो समझाइ कै ॥१०॥

आणि त्या कुमारीला समजावून सांगितले. 10.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਤਾਹਿ ਭੇਦ ਸਮਝਾਇ ਕੈ ਲੈ ਗਈ ਤਹਾ ਲਿਵਾਇ ॥
ताहि भेद समझाइ कै लै गई तहा लिवाइ ॥

संपूर्ण प्रकरणाचा उलगडा केल्यानंतर त्याला (कुमार) तेथे आणण्यात आले

ਜਹਾ ਕੁਅਰਿ ਠਾਢੀ ਹੁਤੀ ਭੂਖਨ ਬਸਤ੍ਰ ਬਨਾਇ ॥੧੧॥
जहा कुअरि ठाढी हुती भूखन बसत्र बनाइ ॥११॥

जिथे कुमारी कपडे आणि दागिने घालून उभ्या होत्या. 11.

ਅੜਿਲ ॥
अड़िल ॥

अविचल:

ਛੈਲ ਕੁਅਰ ਕੌ ਜਬੈ ਕੁਅਰਿ ਪਾਵਤ ਭਈ ॥
छैल कुअर कौ जबै कुअरि पावत भई ॥

कुमारीला तो तरुण कुमार मिळाला तेव्हा (असं वाटलं)

ਜਨੁਕ ਨਵੌ ਨਿਧਿ ਮਹਾ ਨਿਧਨ ਕੇ ਘਰ ਗਈ ॥
जनुक नवौ निधि महा निधन के घर गई ॥

एखाद्या अतिश्रीमंत व्यक्तीच्या घरी जणू नऊ खजिना आले आहेत.

ਨਿਰਖ ਤਰੁਨਿ ਕੋ ਰਹੀ ਤਰੁਨਿ ਉਰਝਾਇ ਕੈ ॥
निरख तरुनि को रही तरुनि उरझाइ कै ॥

(तो) तरुण (कुमार) पाहून कुमारी मोहित झाली

ਹੋ ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਤਿਹ ਸਾਥ ਰਮੀ ਲਪਟਾਇ ਕੈ ॥੧੨॥
हो भाति भाति तिह साथ रमी लपटाइ कै ॥१२॥

आणि त्याच्यावर अनेक प्रकारे प्रेम केले. 12.

ਏਕ ਕੁਅਰਿ ਤਬ ਜਾਇ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੌ ਯੌ ਕਹੀ ॥
एक कुअरि तब जाइ न्रिपति सौ यौ कही ॥

तेव्हा एका स्त्रीने जाऊन राजाला असे सांगितले