श्री दसाम ग्रंथ

पान - 232


ਸਿਮਟਿ ਸਾਗ ਸੁੰਕੜੰ ਸਟਕ ਸੂਲ ਸੇਲਯੰ ॥
सिमटि साग सुंकड़ं सटक सूल सेलयं ॥

अनेकजण एकत्र जमून जप करत असत आणि अनेकजण त्रिशूळ आणि भाला वापरत असत.

ਰੁਲੰਤ ਰੁੰਡ ਮੁੰਡਯੰ ਝਲੰਤ ਝਾਲ ਅਝਲੰ ॥੩੧੫॥
रुलंत रुंड मुंडयं झलंत झाल अझलं ॥३१५॥

खंजीर आणि भाले खणखणीत आवाज काढत आहेत आणि चिरलेली मृत मुंडके धूळ लोटून इकडे तिकडे विखुरलेली आहेत.315.

ਬਚਿਤ੍ਰ ਚਿਤ੍ਰਤੰ ਸਰੰ ਬਹੰਤ ਦਾਰੁਣੰ ਰਣੰ ॥
बचित्र चित्रतं सरं बहंत दारुणं रणं ॥

त्या भयंकर युद्धात चमकदार चित्रे असलेले बाण वापरले गेले.

ਢਲੰਤ ਢਾਲ ਅਢਲੰ ਢੁਲੰਤ ਚਾਰੁ ਚਾਮਰੰ ॥
ढलंत ढाल अढलं ढुलंत चारु चामरं ॥

बाण, चित्रे काढण्याचे विचित्र प्रकार रणांगणात सोडले जात आहेत आणि रणांगणात भाल्यांचा ठोठावण्याचा आणि ढालीत भाल्यांचा ठोठावण्याचा आवाज ऐकू येत आहे.

ਦਲੰਤ ਨਿਰਦਲੋ ਦਲੰ ਪਪਾਤ ਭੂਤਲੰ ਦਿਤੰ ॥
दलंत निरदलो दलं पपात भूतलं दितं ॥

(योद्धे) अप्रचलितांचे नेतृत्व करत होते आणि योद्धे जमिनीवर पडत होते.

ਉਠੰਤ ਗਦਿ ਸਦਯੰ ਨਿਨਦਿ ਨਦਿ ਦੁਭਰੰ ॥੩੧੬॥
उठंत गदि सदयं निनदि नदि दुभरं ॥३१६॥

सैन्ये चिरडली जात आहेत आणि पृथ्वी गरम होत आहे (गरम रक्तामुळे), चारही बाजूंनी भयानक आवाज सतत ऐकू येत आहेत.316.

ਭਰੰਤ ਪਤ੍ਰ ਚਉਸਠੀ ਕਿਲੰਕ ਖੇਚਰੀ ਕਰੰ ॥
भरंत पत्र चउसठी किलंक खेचरी करं ॥

चौसष्ट जोगनीं भरलें, भूतें किंकाळी ।

ਫਿਰੰਤ ਹੂਰ ਪੂਰਯੰ ਬਰੰਤ ਦੁਧਰੰ ਨਰੰ ॥
फिरंत हूर पूरयं बरंत दुधरं नरं ॥

चौसष्ट योगिनी मोठमोठ्याने ओरडत आपली भांडी रंगाने भरत आहेत आणि महान घोड्यांना लग्न करण्यासाठी स्वर्गीय कन्या पृथ्वीवर फिरत आहेत.

ਸਨਧ ਬਧ ਗੋਧਯੰ ਸੁ ਸੋਭ ਅੰਗੁਲੰ ਤ੍ਰਿਣੰ ॥
सनध बध गोधयं सु सोभ अंगुलं त्रिणं ॥

गाईचे हातमोजे बख्तरबंद योद्ध्यांना (हातांना) शोभत होते.

ਡਕੰਤ ਡਾਕਣੀ ਭ੍ਰਮੰ ਭਖੰਤ ਆਮਿਖੰ ਰਣੰ ॥੩੧੭॥
डकंत डाकणी भ्रमं भखंत आमिखं रणं ॥३१७॥

वीर, शय्येवर बसलेले, हातावर शस्त्रे धारण करतात आणि पिशाच रणांगणात गर्जना करत, मांस खात आणि घुटमळत.317.

ਕਿਲੰਕ ਦੇਵੀਯੰ ਕਰੰਡ ਹਕ ਡਾਮਰੂ ਸੁਰੰ ॥
किलंक देवीयं करंड हक डामरू सुरं ॥

मैदानात, देवी काली ओरडली आणि दोरूचा आवाज ऐकू आला,

ਕੜਕ ਕਤੀਯੰ ਉਠੰ ਪਰੰਤ ਧੂਰ ਪਖਰੰ ॥
कड़क कतीयं उठं परंत धूर पखरं ॥

रक्त पिणाऱ्या काली देवीचा भारदस्त वाणी, ताबोराचा आवाज ऐकू येत आहे, रणांगणात भयंकर हास्य ऐकू येत आहे आणि आरमारांवर उडालेली धूळही दिसत आहे.

ਬਬਜਿ ਸਿੰਧਰੇ ਸੁਰੰ ਨ੍ਰਿਘਾਤ ਸੂਲ ਸੈਹਥੀਯੰ ॥
बबजि सिंधरे सुरं न्रिघात सूल सैहथीयं ॥

रणसिंगे सूर वाजवत होते. त्रिशूल आणि तलवारी असलेले योद्धे जखमी होत आहेत.

ਭਭਜਿ ਕਾਤਰੋ ਰਣੰ ਨਿਲਜ ਭਜ ਭੂ ਭਰੰ ॥੩੧੮॥
भभजि कातरो रणं निलज भज भू भरं ॥३१८॥

हत्ती आणि घोडे तलवारीच्या प्रहाराने आवाज काढत आहेत आणि आपली लाज सोडून असहाय्य होऊन युद्धापासून पळत आहेत.318.

ਸੁ ਸਸਤ੍ਰ ਅਸਤ੍ਰ ਸੰਨਿਧੰ ਜੁਝੰਤ ਜੋਧਣੋ ਜੁਧੰ ॥
सु ससत्र असत्र संनिधं जुझंत जोधणो जुधं ॥

शास्त्रांनी (शस्त्रे) सज्ज योद्धे युद्धात लढले

ਅਰੁਝ ਪੰਕ ਲਜਣੰ ਕਰੰਤ ਦ੍ਰੋਹ ਕੇਵਲੰ ॥
अरुझ पंक लजणं करंत द्रोह केवलं ॥

शस्त्रास्त्रांनी सजलेले योद्धे युद्धात व्यस्त आहेत आणि लाजेच्या चिखलात न अडकता ते युद्ध करत आहेत.

ਪਰੰਤ ਅੰਗ ਭੰਗ ਹੁਐ ਉਠੰਤ ਮਾਸ ਕਰਦਮੰ ॥
परंत अंग भंग हुऐ उठंत मास करदमं ॥

हातपाय गळून पडल्यावर चिखलातून मांस फुटले.

ਖਿਲੰਤ ਜਾਣੁ ਕਦਵੰ ਸੁ ਮਝ ਕਾਨ੍ਰਹ ਗੋਪਿਕੰ ॥੩੧੯॥
खिलंत जाणु कदवं सु मझ कान्रह गोपिकं ॥३१९॥

रागाने भरलेल्या योद्ध्यांचे हातपाय आणि मांसाचे तुकडे पृथ्वीवर पडत आहेत जसे कृष्ण गोपींमध्ये बॉल टाकून त्या बाजूने खेळत आहे.319.

ਡਹਕ ਡਉਰ ਡਾਕਣੰ ਝਲੰਤ ਝਾਲ ਰੋਸੁਰੰ ॥
डहक डउर डाकणं झलंत झाल रोसुरं ॥

डोरू आणि पोस्टमन बोलले, बाणांची चमक (झाल) चमकली.

ਨਿਨਦ ਨਾਦ ਨਾਫਿਰੰ ਬਜੰਤ ਭੇਰਿ ਭੀਖਣੰ ॥
निनद नाद नाफिरं बजंत भेरि भीखणं ॥

व्हॅम्पायर्सचे टॅबर्स आणि प्रसिद्ध हावभाव पाहिले जात आहेत आणि ड्रम आणि फिफ्सचा भयानक आवाज ऐकू येत आहे.

ਘੁਰੰਤ ਘੋਰ ਦੁੰਦਭੀ ਕਰੰਤ ਕਾਨਰੇ ਸੁਰੰ ॥
घुरंत घोर दुंदभी करंत कानरे सुरं ॥

धोन्सा भयंकर स्वरात प्रतिध्वनी करत होता.

ਕਰੰਤ ਝਾਝਰੋ ਝੜੰ ਬਜੰਤ ਬਾਸੁਰੀ ਬਰੰ ॥੩੨੦॥
करंत झाझरो झड़ं बजंत बासुरी बरं ॥३२०॥

मोठमोठ्या ढोल-ताशांचा भयानक आवाज कानावर पडत आहे. रणांगणात पायघोळ आणि बासरीचा मधुर आवाजही ऐकू येतो.320.

ਨਚੰਤ ਬਾਜ ਤੀਛਣੰ ਚਲੰਤ ਚਾਚਰੀ ਕ੍ਰਿਤੰ ॥
नचंत बाज तीछणं चलंत चाचरी क्रितं ॥

घोडे वेगाने नाचले आणि खेळत हलले.

ਲਿਖੰਤ ਲੀਕ ਉਰਬੀਅੰ ਸੁਭੰਤ ਕੁੰਡਲੀ ਕਰੰ ॥
लिखंत लीक उरबीअं सुभंत कुंडली करं ॥

वेगवान घोडे नाचत आहेत आणि वेगाने फिरत आहेत आणि त्यांच्या चालीमुळे ते पृथ्वीवर गुंडाळलेल्या खुणा निर्माण करत आहेत.

ਉਡੰਤ ਧੂਰ ਭੂਰਿਯੰ ਖੁਰੀਨ ਨਿਰਦਲੀ ਨਭੰ ॥
उडंत धूर भूरियं खुरीन निरदली नभं ॥

खुरांनी उठलेली बरीच धूळ आकाशात उडत होती.

ਪਰੰਤ ਭੂਰ ਭਉਰਣੰ ਸੁ ਭਉਰ ਠਉਰ ਜਿਉ ਜਲੰ ॥੩੨੧॥
परंत भूर भउरणं सु भउर ठउर जिउ जलं ॥३२१॥

त्यांच्या खुरांच्या आवाजामुळे, धूळ आकाशात उगवत आहे आणि पाण्यातील भोवरासारखा भासत आहे.321.

ਭਜੰਤ ਧੀਰ ਬੀਰਣੰ ਚਲੰਤ ਮਾਨ ਪ੍ਰਾਨ ਲੈ ॥
भजंत धीर बीरणं चलंत मान प्रान लै ॥

अनेक शूर योद्धे आपली इज्जत आणि प्राण वाचवण्यासाठी पळून गेले.

ਦਲੰਤ ਪੰਤ ਦੰਤੀਯੰ ਭਜੰਤ ਹਾਰ ਮਾਨ ਕੈ ॥
दलंत पंत दंतीयं भजंत हार मान कै ॥

धीरगंभीर योद्धे त्यांच्या सन्मानाने आणि प्राण श्वासाने पळून जात आहेत आणि हत्तींच्या ओळी नष्ट झाल्या आहेत.

ਮਿਲੰਤ ਦਾਤ ਘਾਸ ਲੈ ਰਰਛ ਸਬਦ ਉਚਰੰ ॥
मिलंत दात घास लै ररछ सबद उचरं ॥

अनेकजण दातांमध्ये घास घेऊन (रामजीकडे या) आणि 'रच्या करो, रच्या करो' असा जप करत होते.

ਬਿਰਾਧ ਦਾਨਵੰ ਜੁਝਯੋ ਸੁ ਹਥਿ ਰਾਮ ਨਿਰਮਲੰ ॥੩੨੨॥
बिराध दानवं जुझयो सु हथि राम निरमलं ॥३२२॥

रामाचे वैर असलेल्या राक्षसांनी दातांमध्ये घास घेऊन ‘आमचे रक्षण करा’ असे शब्द उच्चारले आणि अशा प्रकारे विराध नावाच्या राक्षसांचा वध झाला.322.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਰਾਮਵਤਾਰ ਕਥਾ ਬਿਰਾਧ ਦਾਨਵ ਬਧਹ ॥
इति स्री बचित्र नाटके रामवतार कथा बिराध दानव बधह ॥

बचित्तर नाटकातील रामावतारातील विराध राक्षसाच्या वधाच्या वर्णनाचा शेवट.

ਅਥ ਬਨ ਮੋ ਪ੍ਰਵੇਸ ਕਥਨੰ ॥
अथ बन मो प्रवेस कथनं ॥

आता जंगलातील प्रवेशाचे वर्णन सुरू होते:

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਇਹ ਬਿਧਿ ਮਾਰ ਬਿਰਾਧ ਕਉ ਬਨ ਮੇ ਧਸੇ ਨਿਸੰਗ ॥
इह बिधि मार बिराध कउ बन मे धसे निसंग ॥

अशाप्रकारे वीरधला मारून राम आणि लक्ष्मण पुढे जंगलात घुसले.

ਸੁ ਕਬਿ ਸਯਾਮ ਇਹ ਬਿਧਿ ਕਹਿਯੋ ਰਘੁਬਰ ਜੁਧ ਪ੍ਰਸੰਗ ॥੩੨੩॥
सु कबि सयाम इह बिधि कहियो रघुबर जुध प्रसंग ॥३२३॥

कवी श्याम यांनी या घटनेचे वरीलप्रमाणे वर्णन केले आहे.323.

ਸੁਖਦਾ ਛੰਦ ॥
सुखदा छंद ॥

सुखा श्लोक

ਰਿਖ ਅਗਸਤ ਧਾਮ ॥
रिख अगसत धाम ॥

ऑगस्ट ऋषींच्या ठिकाणी

ਗਏ ਰਾਜ ਰਾਮ ॥
गए राज राम ॥

राजा रामचंद्र

ਧੁਜ ਧਰਮ ਧਾਮ ॥
धुज धरम धाम ॥

जे पूजास्थानाचे ध्वज स्वरूप आहेत,

ਸੀਆ ਸਹਿਤ ਬਾਮ ॥੩੨੪॥
सीआ सहित बाम ॥३२४॥

राजा राम अगस्त्य ऋषींच्या आश्रमात गेला आणि सीता त्यांच्याबरोबर होती, जी धर्माचे निवासस्थान आहे.324.

ਲਖਿ ਰਾਮ ਬੀਰ ॥
लखि राम बीर ॥

रामचंद्रांना वीर म्हणून ओळखून

ਰਿਖ ਦੀਨ ਤੀਰ ॥
रिख दीन तीर ॥

(ऑगस्ट) ऋषींनी (त्यांना एक बाण दिला,

ਰਿਪ ਸਰਬ ਚੀਰ ॥
रिप सरब चीर ॥

जो सर्व शत्रूंचा नाश करून,

ਹਰਿ ਸਰਬ ਪੀਰ ॥੩੨੫॥
हरि सरब पीर ॥३२५॥

महान वीर रामाला पाहून ऋषींनी त्यांना सर्व शत्रूंचा वध करून सर्व लोकांचे मनस्ताप दूर करण्याचा सल्ला दिला.325.

ਰਿਖਿ ਬਿਦਾ ਕੀਨ ॥
रिखि बिदा कीन ॥

ऑगस्ट ऋषींनी रामाला निरोप दिला

ਆਸਿਖਾ ਦੀਨ ॥
आसिखा दीन ॥

आणि आशीर्वाद

ਦੁਤ ਰਾਮ ਚੀਨ ॥
दुत राम चीन ॥

रामाची प्रतिमा पाहून

ਮੁਨਿ ਮਨ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥੩੨੬॥
मुनि मन प्रबीन ॥३२६॥

अशाप्रकारे आपला आशीर्वाद देऊन, ऋषींनी आपल्या मनातील रामाचे सौंदर्य आणि सामर्थ्य निपुणपणे ओळखून, त्याला निरोप दिला.326.