श्री दसाम ग्रंथ

पान - 909


ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

सावय्या

ਮਾਤ ਕੀ ਬਾਤ ਨ ਮਾਨੀ ਕਛੂ ਤਜਿ ਰੋਵਤ ਹੀ ਰਨਿਵਾਸਹਿ ਆਯੋ ॥
मात की बात न मानी कछू तजि रोवत ही रनिवासहि आयो ॥

तो त्याच्या आईला राजी झाला नाही आणि तिला संकटात टाकून तो राणीच्या महालात आला.

ਆਵਤ ਹੀ ਦਿਜ ਲੋਗ ਬੁਲਾਇ ਜਿਤੋ ਧਨ ਹੋ ਘਰ ਮੋ ਸੁ ਲੁਟਾਯੋ ॥
आवत ही दिज लोग बुलाइ जितो धन हो घर मो सु लुटायो ॥

त्याने लगेच ब्राह्मणांना, पुरोहितांना बोलावले आणि घरात जी काही संपत्ती होती ती वाटून दिली.

ਸੰਗ ਲਏ ਬਨਿਤਾ ਅਪੁਨੀ ਬਨਿ ਕੈ ਜੁਗਿਯਾ ਬਨ ਓਰ ਸਿਧਾਯੋ ॥
संग लए बनिता अपुनी बनि कै जुगिया बन ओर सिधायो ॥

त्याने आपल्या पत्नीला सोबत घेतले, योगी बनले आणि जंगलाच्या दिशेने प्रवास केला.

ਤ੍ਯਾਗ ਕੈ ਦੇਸ ਭਯੇ ਅਥਿਤੇਸ ਭਜੌ ਜਗਤੇਸ ਯਹੇ ਠਹਰਾਯੋ ॥੭੮॥
त्याग कै देस भये अथितेस भजौ जगतेस यहे ठहरायो ॥७८॥

देशाचा त्याग केल्यावर, तो एक विचारवंत बनला आणि अफवांमध्ये जाण्याचा निर्धार केला.(78)

ਕਬਿਤੁ ॥
कबितु ॥

कबिट

ਲਾਬੀ ਲਾਬੀ ਸਾਲ ਜਹਾ ਊਚੇ ਬਟ ਤਾਲ ਤਹਾ ਐਸੀ ਠੌਰ ਤਪ ਕੋ ਪਧਾਰੈ ਐਸੋ ਕੌਨ ਹੈ ॥
लाबी लाबी साल जहा ऊचे बट ताल तहा ऐसी ठौर तप को पधारै ऐसो कौन है ॥

या जंगलाची स्तुती (देव) इंद्राची बाग बनवते कोण आहे, जो अशा जंगलात शांतपणे ध्यान करू शकेल,

ਜਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਦੇਖਿ ਪ੍ਰਭਾ ਖਾਡਵ ਕੀ ਫੀਕੀ ਲਾਗੈ ਨੰਦਨ ਨਿਹਾਰਿ ਬਨ ਐਸੋ ਭਜੈ ਮੌਨ ਹੈ ॥
जा की प्रभा देखि प्रभा खाडव की फीकी लागै नंदन निहारि बन ऐसो भजै मौन है ॥

आकाशातील ताऱ्यांप्रमाणे (झाडांनी) भरलेले कोणते?

ਤਾਰਨ ਕੀ ਕਹਾ ਨੈਕੁ ਨਭ ਨ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ਜਾਇ ਸੂਰਜ ਕੀ ਜੋਤਿ ਤਹਾ ਚੰਦ੍ਰ ਕੀ ਨ ਜੌਨ ਹੈ ॥
तारन की कहा नैकु नभ न निहारियो जाइ सूरज की जोति तहा चंद्र की न जौन है ॥

ना तेथे सूर्यकिरण येऊ शकले, ना चंद्रप्रकाशात प्रवेश झाला, ना तेथे देव दिसत होते, ना असुर दिसत होते.

ਦੇਵ ਨ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ਦੈਤ ਕੋਊ ਨ ਬਿਹਾਰਿਯੋ ਜਹਾ ਪੰਛੀ ਕੀ ਨ ਗੰਮ੍ਰਯ ਤਹਾ ਚੀਟੀ ਕੋ ਨ ਗੌਨ ਹੈ ॥੭੯॥
देव न निहारियो दैत कोऊ न बिहारियो जहा पंछी की न गंम्रय तहा चीटी को न गौन है ॥७९॥

ना ते पक्ष्यांपर्यंत पोहोचू शकले, ना कीटक आत जाऊ शकले.(७९)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਜਬ ਐਸੇ ਬਨ ਮੈ ਦੋਊ ਗਏ ॥
जब ऐसे बन मै दोऊ गए ॥

दोघी अशा बन्यात गेल्यावर,

ਹੇਰਤ ਤਵਨ ਮਹਲ ਕੋ ਭਏ ॥
हेरत तवन महल को भए ॥

अशा जंगलात पोहोचल्यावर त्यांना घरासारखा वाडा दिसला.

ਤੁਰਤੁ ਤਾਹਿ ਨ੍ਰਿਪ ਬਚਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥
तुरतु ताहि न्रिप बचन सुनायो ॥

ताबडतोब तेथे राजाने शब्दांचे पठण केले

ਤਪ ਕੋ ਭਲੇ ਠੌਰ ਹਮ ਪਾਯੋ ॥੮੦॥
तप को भले ठौर हम पायो ॥८०॥

राजाने घोषित केले की त्याला ध्यानासाठी जागा सापडली आहे.(80)

ਰਾਨੀ ਬਾਚ ॥
रानी बाच ॥

राणीचे बोलणे

ਯਾ ਮੈ ਬੈਠਿ ਤਪਸ੍ਯਾ ਕਰਿ ਹੈ ॥
या मै बैठि तपस्या करि है ॥

त्यात बसून तपश्चर्या करू

ਰਾਮ ਰਾਮ ਮੁਖ ਤੇ ਉਚਰਿ ਹੈ ॥
राम राम मुख ते उचरि है ॥

येथे मी रामाचे नामस्मरण करून ध्यान करीन.

ਯਾ ਘਰ ਮੈ ਦਿਨ ਕਿਤਕ ਬਿਤੈ ਹੈ ॥
या घर मै दिन कितक बितै है ॥

या घरात आपण किती दिवस राहू?

ਭਸਮੀ ਭੂਤ ਪਾਪ ਸਭ ਕੈ ਹੈ ॥੮੧॥
भसमी भूत पाप सभ कै है ॥८१॥

आपण या घरात बराच वेळ घालवू आणि आपली पापे नष्ट करू.(81)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਰਾਨੀ ਜਾਹਿ ਬੁਲਾਇ ਕੈ ਭੇਦ ਕਹਿਯੋ ਸਮਝਾਇ ॥
रानी जाहि बुलाइ कै भेद कहियो समझाइ ॥

राणीने काही देह बोलावून त्याला (गुप्त) समजायला लावले होते.

ਵਹੈ ਪੁਰਖ ਜੁਗਿਯਾ ਬਨ੍ਯੋ ਨ੍ਰਿਪਹਿ ਮਿਲਤ ਭਯੋ ਆਇ ॥੮੨॥
वहै पुरख जुगिया बन्यो न्रिपहि मिलत भयो आइ ॥८२॥

तेव्हा योगींच्या वेषातील तो मनुष्य राजाला भेटायला आला.(८२)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਨ੍ਰਿਪ ਕੋ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਕਹਿਯੋ ਸਮੁਝਾਈ ॥
न्रिप को त्रियहि कहियो समुझाई ॥

राणीने राजाला समजावले आणि म्हणाली

ਜੋਗੀ ਵਹੈ ਪਹੂੰਚ੍ਯੋ ਆਈ ॥
जोगी वहै पहूंच्यो आई ॥

तिने राजाला सांगितले की काही योगी आले आहेत.

ਮਰਤ ਬਚਨ ਮੋ ਸੋ ਤਿਨ ਕਹਿਯੋ ॥
मरत बचन मो सो तिन कहियो ॥

तो मरताना माझ्याशी हे शब्द बोलले होते,

ਸੋ ਮੈ ਆਜੁ ਸਾਚੁ ਕਰਿ ਲਹਿਯੋ ॥੮੩॥
सो मै आजु साचु करि लहियो ॥८३॥

त्यांनी (योगी) मृत्यूच्या वेळी मला जे सांगितले होते ते खरे ठरत आहे. (८३)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਉਠਿ ਰਾਜਾ ਪਾਇਨ ਪਰਿਯੋ ਤਾ ਕਹ ਗੁਰੂ ਪਛਾਨਿ ॥
उठि राजा पाइन परियो ता कह गुरू पछानि ॥

राजाने त्याला आपला गुरू मानून त्याच्या चरणी प्रणाम केला.

ਬੈਠਿ ਗੋਸਟਿ ਦੋਨੋ ਕਰੀ ਸੋ ਮੈ ਕਹਤ ਬਖਾਨਿ ॥੮੪॥
बैठि गोसटि दोनो करी सो मै कहत बखानि ॥८४॥

त्याने कोणते प्रवचन दिले, मी (निवेदक) आता ते सांगणार आहे.(84)

ਜੋਗੀ ਬਾਚ ॥
जोगी बाच ॥

योगींचे बोलणे

ਨ੍ਰਹਾਇ ਨਦੀ ਸੋ ਜੋ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਬੈਠਹੁਗੇ ਹ੍ਯਾਂ ਆਇ ॥
न्रहाइ नदी सो जो न्रिपति बैठहुगे ह्यां आइ ॥

'नाल्यात विसर्जन केल्यावर, इथे बसल्यावर,

ਤਬ ਤੁਮ ਸੈ ਮੈ ਭਾਖਿਹੋ ਬ੍ਰਹਮ ਬਾਦਿ ਸਮੁਝਾਇ ॥੮੫॥
तब तुम सै मै भाखिहो ब्रहम बादि समुझाइ ॥८५॥

'मी तुम्हाला ईश्वरी ज्ञानाचे सार सांगेन.' (85)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਐਸੇ ਜਤਨ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੋ ਟਾਰਿਯੋ ॥
ऐसे जतन न्रिपति को टारियो ॥

एवढ्या प्रयत्नाने राजा तिथून टळला

ਛਾਤ ਬਿਖੈ ਇਕ ਨਰ ਪੈਠਾਰਿਯੋ ॥
छात बिखै इक नर पैठारियो ॥

अशा प्रकारे तिने राजाला त्या ठिकाणाहून दूर जाण्यास भाग पाडले आणि दुसऱ्या व्यक्तीला छतावर बसण्यास नियुक्त केले.

ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ ਇਹ ਬਚ ਸੁਨਿ ਕਹਿਯਹੁ ॥
साधु साधु इह बच सुनि कहियहु ॥

(तसेच) 'साधू, साधू' (शनि, शनि) असे पाठ केले.

ਤੀਨ ਬਾਰ ਕਹਿ ਕੈ ਚੁਪ ਰਹਿਯਹੁ ॥੮੬॥
तीन बार कहि कै चुप रहियहु ॥८६॥

'संतांचे वचन ऐका' असे तीन वेळा सांगून मग गप्प बसा.(८६)

ਨ੍ਰਹਾਇ ਧੋਇ ਰਾਜਾ ਜਬ ਆਯੋ ॥
न्रहाइ धोइ राजा जब आयो ॥

आंघोळ करून जेव्हा राजा परतला

ਤਬ ਤਿਹ ਨਰ ਯੌ ਬਚਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥
तब तिह नर यौ बचन सुनायो ॥

आंघोळ करून राजा परत आला तेव्हा त्याने शब्द उच्चारले,

ਸੁਨੁ ਨ੍ਰਿਪ ਜਬ ਮਾਟੀ ਮੈ ਲਈ ॥
सुनु न्रिप जब माटी मै लई ॥

हे राजन! ऐका, जेव्हा मी धूळ घालतो (स्वतःवर).

ਧਰਮ ਰਾਜ ਆਗ੍ਯਾ ਮੁਹਿ ਦਈ ॥੮੭॥
धरम राज आग्या मुहि दई ॥८७॥

'ऐका, जेव्हा मी मेले होते, तेव्हा ते धार्मिकतेच्या परमेश्वराच्या संमतीने केले गेले होते.' (87)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਤੈ ਰਾਜਾ ਕੋ ਤੀਰ ਤਜਿ ਕ੍ਯੋਨ ਆਯੋ ਇਹ ਠੌਰ ॥
तै राजा को तीर तजि क्योन आयो इह ठौर ॥

(आवाज) 'राज्य करणाऱ्या राजाचा त्याग करून तू इथे का आलास?'

ਮੋ ਸੌ ਬ੍ਰਿਥਾ ਬਖਾਨਿਯੈ ਸੁਨੁ ਜੋਗਿਨ ਸਿਰਮੌਰ ॥੮੮॥
मो सौ ब्रिथा बखानियै सुनु जोगिन सिरमौर ॥८८॥

(राजा) 'हे परम योगी, कृपया मला संपूर्ण कथा सांगा.' (88)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਧਰਮ ਰਾਜ ਮੁਹਿ ਬਚਨ ਉਚਾਰੇ ॥
धरम राज मुहि बचन उचारे ॥

(आवाज) 'धार्मिकतेच्या परमेश्वराने मला जे व्यक्त केले होते,

ਸੁ ਹੌ ਕਹਤ ਹੌ ਤੀਰ ਤਿਹਾਰੇ ॥
सु हौ कहत हौ तीर तिहारे ॥

आता मी तुम्हाला सांगणार आहे.

ਮੋਰੀ ਕਹੀ ਰਾਵ ਸੌ ਕਹਿਯਹੁ ॥
मोरी कही राव सौ कहियहु ॥

'त्याने मला तुला हे पाळायला सांगितले होते.

ਨਾਤਰ ਭ੍ਰਮਤ ਨਰਕ ਮਹਿ ਰਹਿਯਹੁ ॥੮੯॥
नातर भ्रमत नरक महि रहियहु ॥८९॥

असे न केल्यास तुम्ही नरकात फिरत राहाल. (८९)

ਜੈਸੋ ਕੋਟਿ ਜਗ੍ਯ ਤਪੁ ਕੀਨੋ ॥
जैसो कोटि जग्य तपु कीनो ॥

'जसे हजारो वर्षांच्या ध्यानाचा लाभ

ਤੈਸੋ ਸਾਚ ਨ੍ਯਾਇ ਕਰਿ ਦੀਨੋ ॥
तैसो साच न्याइ करि दीनो ॥

आपण न्याय लाड करणे आवश्यक आहे.

ਨ੍ਯਾਇ ਸਾਸਤ੍ਰ ਲੈ ਰਾਜ ਕਮਾਵੈ ॥
न्याइ सासत्र लै राज कमावै ॥

'जो शास्त्राप्रमाणे न्याय करतो,

ਤਾ ਕੇ ਨਿਕਟ ਕਾਲ ਨਹੀ ਆਵੈ ॥੯੦॥
ता के निकट काल नही आवै ॥९०॥

'विनाशाची देवता त्याच्या जवळ येत नाही. (90)

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा

ਜੋ ਨ੍ਰਿਪ ਨ੍ਯਾਇ ਕਰੈ ਨਹੀ ਬੋਲਤ ਝੂਠ ਬਨਾਇ ॥
जो न्रिप न्याइ करै नही बोलत झूठ बनाइ ॥

'जो राजा न्यायाची अंमलबजावणी करत नाही आणि असत्यावर अवलंबून असतो.

ਰਾਜ ਤ੍ਯਾਗ ਤਪਸ੍ਯਾ ਕਰੈ ਪਰੈ ਨਰਕ ਮਹਿ ਜਾਇ ॥੯੧॥
राज त्याग तपस्या करै परै नरक महि जाइ ॥९१॥

'आणि, शासनाचा त्याग करून, ध्यानाला जातो, तो नरकात जातो. (91)

ਬ੍ਰਿਧ ਮਾਤਾ ਅਰੁ ਤਾਤ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰਿਯੋ ਨਿਤ ॥
ब्रिध माता अरु तात की सेवा करियो नित ॥

'त्याने आपल्या वृद्ध आईची सेवा करायला हवी होती,

ਤ੍ਯਾਗ ਨ ਬਨ ਕੋ ਜਾਇਯੈ ਯਹੈ ਧਰਮੁ ਸੁਨੁ ਮਿਤ ॥੯੨॥
त्याग न बन को जाइयै यहै धरमु सुनु मित ॥९२॥

'धार्मिकपणा ऐकला होता आणि जंगलात गेला नव्हता. (92)

ਜੌ ਹੌ ਜੋਗੀ ਵਹੈ ਹੌ ਪਠੈ ਦਯੋ ਧ੍ਰਮਰਾਇ ॥
जौ हौ जोगी वहै हौ पठै दयो ध्रमराइ ॥

'मी तोच योगी आहे, ज्याला धर्माच्या स्वामीने पाठवले होते.'

ਹੌਂ ਈਹਾ ਬੋਲੈ ਤੁਰਤੁ ਅਪਨੋ ਰੂਪ ਛਪਾਇ ॥੯੩॥
हौं ईहा बोलै तुरतु अपनो रूप छपाइ ॥९३॥

जो लपून बसला होता (खाव्याच्या मागे) असे बोलला होता.(९३)

ਜਬ ਜੋਗੀ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਤਾਹਿ ਭੇਦ ਸਮੁਝਾਇ ॥
जब जोगी ऐसे कहियो ताहि भेद समुझाइ ॥

जेव्हा योगींनी राजाला त्याचे स्पष्टीकरण समजायला लावले होते.

ਸਤਿ ਸਤਿ ਤਬ ਤਿਨ ਕਹਿਯੋ ਤੀਨ ਬਾਰ ਮੁਸਕਾਇ ॥੯੪॥
सति सति तब तिन कहियो तीन बार मुसकाइ ॥९४॥

तो हसला आणि तीन वेळा म्हणाला, 'हे खरे आहे.'(94)

ਜਿਯਬੋ ਜਗ ਕੌ ਸਹਲ ਹੈ ਯਹੈ ਕਠਿਨ ਦ੍ਵੈ ਕਾਮ ॥
जियबो जग कौ सहल है यहै कठिन द्वै काम ॥

(आणि तो पुढे म्हणाला) 'या जगात जगणे सोपे आहे,

ਪ੍ਰਾਤ ਸੰਭਰਿਬੋ ਰਾਜ ਕੋ ਰਾਤਿ ਸੰਭਰਿਬੋ ਰਾਮ ॥੯੫॥
प्रात संभरिबो राज को राति संभरिबो राम ॥९५॥

'पण, दिवसा राज्य चालवणं आणि रात्री ध्यान करणं, ही दोन थकवणारी कर्तव्ये नाहीत.'(95)

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपायी

ਮਹਾਰਾਜ ਜੈਸੀ ਸੁਨਿ ਬਾਨੀ ॥
महाराज जैसी सुनि बानी ॥

राजाने ही आकाशबाणी ऐकली,

ਚਿਤ ਕੈ ਬਿਖੈ ਸਾਚ ਕਰਿ ਮਾਨੀ ॥
चित कै बिखै साच करि मानी ॥

असे पोंटिफिकटिंग ऐकून राजाने आपल्या मनात ते खरे मानले.

ਦਿਨ ਕੌ ਰਾਜੁ ਆਪਨੌ ਕਰਿਹੌ ॥
दिन कौ राजु आपनौ करिहौ ॥

(त्याने निश्चय केला) 'मी दिवसा आणि रात्री देशावर राज्य करीन.

ਪਰੇ ਰਾਤ੍ਰਿ ਕੇ ਰਾਮ ਸੰਭਰਿਹੌ ॥੯੬॥
परे रात्रि के राम संभरिहौ ॥९६॥

मी सुद्धा ध्यानात रमेन.'(96)

ਰਾਨੀ ਮਹਾਰਾਜ ਸਮਝਾਇਸਿ ॥
रानी महाराज समझाइसि ॥

त्यामुळे राणीने राजावर लक्ष ठेवले.