શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 909


ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સવૈયા

ਮਾਤ ਕੀ ਬਾਤ ਨ ਮਾਨੀ ਕਛੂ ਤਜਿ ਰੋਵਤ ਹੀ ਰਨਿਵਾਸਹਿ ਆਯੋ ॥
maat kee baat na maanee kachhoo taj rovat hee ranivaaseh aayo |

તે તેની માતા સાથે સંમત ન હતો, અને, તેણીને તકલીફમાં મૂકીને, તે રાનીના મહેલમાં આવ્યો.

ਆਵਤ ਹੀ ਦਿਜ ਲੋਗ ਬੁਲਾਇ ਜਿਤੋ ਧਨ ਹੋ ਘਰ ਮੋ ਸੁ ਲੁਟਾਯੋ ॥
aavat hee dij log bulaae jito dhan ho ghar mo su luttaayo |

તેણે તરત જ બ્રાહ્મણોને, પૂજારીઓને બોલાવ્યા અને ઘરમાં જે કંઈ સંપત્તિ હતી તે વહેંચી દીધી.

ਸੰਗ ਲਏ ਬਨਿਤਾ ਅਪੁਨੀ ਬਨਿ ਕੈ ਜੁਗਿਯਾ ਬਨ ਓਰ ਸਿਧਾਯੋ ॥
sang le banitaa apunee ban kai jugiyaa ban or sidhaayo |

તે તેની પત્નીને પોતાની સાથે લઈ ગયો, યોગી બન્યો અને જંગલ તરફ પ્રયાણ કર્યું.

ਤ੍ਯਾਗ ਕੈ ਦੇਸ ਭਯੇ ਅਥਿਤੇਸ ਭਜੌ ਜਗਤੇਸ ਯਹੇ ਠਹਰਾਯੋ ॥੭੮॥
tayaag kai des bhaye athites bhajau jagates yahe tthaharaayo |78|

દેશનો ત્યાગ કર્યા પછી, તે એક વ્યકિત બની ગયો અને અફવાઓમાં પડવાનો નિર્ણય લીધો.(78)

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કબિત

ਲਾਬੀ ਲਾਬੀ ਸਾਲ ਜਹਾ ਊਚੇ ਬਟ ਤਾਲ ਤਹਾ ਐਸੀ ਠੌਰ ਤਪ ਕੋ ਪਧਾਰੈ ਐਸੋ ਕੌਨ ਹੈ ॥
laabee laabee saal jahaa aooche batt taal tahaa aaisee tthauar tap ko padhaarai aaiso kauan hai |

આ જંગલની પ્રશંસનીયતા (ભગવાન) ઈન્દ્રનો બગીચો બનાવે છે ત્યાં કોણ છે, જે આવા જંગલમાં શાંતિથી ધ્યાન કરી શકે,

ਜਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਦੇਖਿ ਪ੍ਰਭਾ ਖਾਡਵ ਕੀ ਫੀਕੀ ਲਾਗੈ ਨੰਦਨ ਨਿਹਾਰਿ ਬਨ ਐਸੋ ਭਜੈ ਮੌਨ ਹੈ ॥
jaa kee prabhaa dekh prabhaa khaaddav kee feekee laagai nandan nihaar ban aaiso bhajai mauan hai |

જે આકાશના તારાઓની જેમ (વૃક્ષોથી) ભરપૂર છે?

ਤਾਰਨ ਕੀ ਕਹਾ ਨੈਕੁ ਨਭ ਨ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ਜਾਇ ਸੂਰਜ ਕੀ ਜੋਤਿ ਤਹਾ ਚੰਦ੍ਰ ਕੀ ਨ ਜੌਨ ਹੈ ॥
taaran kee kahaa naik nabh na nihaariyo jaae sooraj kee jot tahaa chandr kee na jauan hai |

ન ત્યાં સૂર્યપ્રકાશ આવી શક્યો, ન ચંદ્રપ્રકાશ પ્રવેશી શક્યો, ન ત્યાં દેવો દેખાતા હતા, ન તો દાનવો દેખાયા હતા.

ਦੇਵ ਨ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ਦੈਤ ਕੋਊ ਨ ਬਿਹਾਰਿਯੋ ਜਹਾ ਪੰਛੀ ਕੀ ਨ ਗੰਮ੍ਰਯ ਤਹਾ ਚੀਟੀ ਕੋ ਨ ਗੌਨ ਹੈ ॥੭੯॥
dev na nihaariyo dait koaoo na bihaariyo jahaa panchhee kee na gamray tahaa cheettee ko na gauan hai |79|

ન તો તે પક્ષીઓ માટે પહોંચી શકાય તેવું હતું, ન તો જંતુઓ તેમાં પ્રવેશી શકતા હતા.(79)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਜਬ ਐਸੇ ਬਨ ਮੈ ਦੋਊ ਗਏ ॥
jab aaise ban mai doaoo ge |

જ્યારે બંને આવા બનમાં ગયા,

ਹੇਰਤ ਤਵਨ ਮਹਲ ਕੋ ਭਏ ॥
herat tavan mahal ko bhe |

જ્યારે તેઓ આવા જંગલમાં પહોંચ્યા, ત્યારે તેઓએ ઘર જેવો મહેલ જોયો.

ਤੁਰਤੁ ਤਾਹਿ ਨ੍ਰਿਪ ਬਚਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥
turat taeh nrip bachan sunaayo |

તરત જ ત્યાં રાજાએ શબ્દો સંભળાવ્યા

ਤਪ ਕੋ ਭਲੇ ਠੌਰ ਹਮ ਪਾਯੋ ॥੮੦॥
tap ko bhale tthauar ham paayo |80|

રાજાએ જાહેર કર્યું કે તેને ધ્યાન માટે જગ્યા મળી ગઈ છે.(80)

ਰਾਨੀ ਬਾਚ ॥
raanee baach |

રાનીની વાત

ਯਾ ਮੈ ਬੈਠਿ ਤਪਸ੍ਯਾ ਕਰਿ ਹੈ ॥
yaa mai baitth tapasayaa kar hai |

એમાં બેસીને તપસ્યા કરીશું

ਰਾਮ ਰਾਮ ਮੁਖ ਤੇ ਉਚਰਿ ਹੈ ॥
raam raam mukh te uchar hai |

અહીં હું રામના નામનો પાઠ કરીને ધ્યાન કરીશ.

ਯਾ ਘਰ ਮੈ ਦਿਨ ਕਿਤਕ ਬਿਤੈ ਹੈ ॥
yaa ghar mai din kitak bitai hai |

આ ઘરમાં કેટલા દિવસ રહીશું?

ਭਸਮੀ ਭੂਤ ਪਾਪ ਸਭ ਕੈ ਹੈ ॥੮੧॥
bhasamee bhoot paap sabh kai hai |81|

અમે આ ઘરમાં ઘણો સમય વિતાવીશું અને અમારા પાપોનો નાશ કરીશું.(81)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਰਾਨੀ ਜਾਹਿ ਬੁਲਾਇ ਕੈ ਭੇਦ ਕਹਿਯੋ ਸਮਝਾਇ ॥
raanee jaeh bulaae kai bhed kahiyo samajhaae |

રાણીએ કેટલાક શરીરને બોલાવ્યા હતા અને તેને (રહસ્ય) પારખવા માટે બનાવ્યા હતા.

ਵਹੈ ਪੁਰਖ ਜੁਗਿਯਾ ਬਨ੍ਯੋ ਨ੍ਰਿਪਹਿ ਮਿਲਤ ਭਯੋ ਆਇ ॥੮੨॥
vahai purakh jugiyaa banayo nripeh milat bhayo aae |82|

પછી યોગીના પોશાકમાં તે માણસ રાજાને મળવા દેખાયો.(82)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਨ੍ਰਿਪ ਕੋ ਤ੍ਰਿਯਹਿ ਕਹਿਯੋ ਸਮੁਝਾਈ ॥
nrip ko triyeh kahiyo samujhaaee |

રાણીએ રાજાને સમજાવીને કહ્યું

ਜੋਗੀ ਵਹੈ ਪਹੂੰਚ੍ਯੋ ਆਈ ॥
jogee vahai pahoonchayo aaee |

તેણીએ રાજાને કહ્યું કે કેટલાક યોગી આવ્યા છે.

ਮਰਤ ਬਚਨ ਮੋ ਸੋ ਤਿਨ ਕਹਿਯੋ ॥
marat bachan mo so tin kahiyo |

જ્યારે તે મરી રહ્યો હતો ત્યારે તેણે મારી સાથે શબ્દો બોલ્યા હતા,

ਸੋ ਮੈ ਆਜੁ ਸਾਚੁ ਕਰਿ ਲਹਿਯੋ ॥੮੩॥
so mai aaj saach kar lahiyo |83|

તેમણે (યોગીએ) તેમના મૃત્યુ સમયે મને જે કહ્યું હતું તે સાચું થઈ રહ્યું છે. (83)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਉਠਿ ਰਾਜਾ ਪਾਇਨ ਪਰਿਯੋ ਤਾ ਕਹ ਗੁਰੂ ਪਛਾਨਿ ॥
autth raajaa paaein pariyo taa kah guroo pachhaan |

રાજાએ તેમને પોતાના ગુરુ માનીને તેમના ચરણોમાં પ્રણામ કર્યા.

ਬੈਠਿ ਗੋਸਟਿ ਦੋਨੋ ਕਰੀ ਸੋ ਮੈ ਕਹਤ ਬਖਾਨਿ ॥੮੪॥
baitth gosatt dono karee so mai kahat bakhaan |84|

તેણે શું પ્રવચન આપ્યું, હું (કથાકાર) હવે તેને સંભળાવી રહ્યો છું.(84)

ਜੋਗੀ ਬਾਚ ॥
jogee baach |

યોગીની વાત

ਨ੍ਰਹਾਇ ਨਦੀ ਸੋ ਜੋ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਬੈਠਹੁਗੇ ਹ੍ਯਾਂ ਆਇ ॥
nrahaae nadee so jo nripat baitthahuge hayaan aae |

'નાળામાં સ્નાન કર્યા પછી, જ્યારે તમે અહીં બેસો,

ਤਬ ਤੁਮ ਸੈ ਮੈ ਭਾਖਿਹੋ ਬ੍ਰਹਮ ਬਾਦਿ ਸਮੁਝਾਇ ॥੮੫॥
tab tum sai mai bhaakhiho braham baad samujhaae |85|

'હું તમને ઈશ્વરીય જ્ઞાનનો સાર જણાવીશ.'(85)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਐਸੇ ਜਤਨ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਕੋ ਟਾਰਿਯੋ ॥
aaise jatan nripat ko ttaariyo |

આવા પ્રયાસથી રાજા ત્યાંથી ટળી ગયો

ਛਾਤ ਬਿਖੈ ਇਕ ਨਰ ਪੈਠਾਰਿਯੋ ॥
chhaat bikhai ik nar paitthaariyo |

આ રીતે તેણીએ રાજાને સ્થળથી દૂર જવા માટે બનાવ્યો, અને અન્ય વ્યક્તિને છત પર બેસવાનું સોંપ્યું.

ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ ਇਹ ਬਚ ਸੁਨਿ ਕਹਿਯਹੁ ॥
saadh saadh ih bach sun kahiyahu |

(પણ) પઠન કર્યું કે 'સાધુ, સાધુ' (શનિ, શનિ)

ਤੀਨ ਬਾਰ ਕਹਿ ਕੈ ਚੁਪ ਰਹਿਯਹੁ ॥੮੬॥
teen baar keh kai chup rahiyahu |86|

ત્રણ વાર કહ્યું, 'સંતના શબ્દો સાંભળો', પછી શાંત રહો.(86)

ਨ੍ਰਹਾਇ ਧੋਇ ਰਾਜਾ ਜਬ ਆਯੋ ॥
nrahaae dhoe raajaa jab aayo |

સ્નાન કરીને જ્યારે રાજા પાછો ફર્યો

ਤਬ ਤਿਹ ਨਰ ਯੌ ਬਚਨ ਸੁਨਾਯੋ ॥
tab tih nar yau bachan sunaayo |

રાજા સ્નાન કરીને પાછો આવ્યો ત્યારે તેણે શબ્દો ઉચ્ચાર્યા,

ਸੁਨੁ ਨ੍ਰਿਪ ਜਬ ਮਾਟੀ ਮੈ ਲਈ ॥
sun nrip jab maattee mai lee |

ઓ રાજન! સાંભળો, જ્યારે હું ધૂળ નાખું છું (મારી જાત પર).

ਧਰਮ ਰਾਜ ਆਗ੍ਯਾ ਮੁਹਿ ਦਈ ॥੮੭॥
dharam raaj aagayaa muhi dee |87|

'સાંભળો, જ્યારે હું મૃત્યુ પામ્યો હતો, તે ન્યાયીપણાના ભગવાનની સંમતિથી કરવામાં આવ્યું હતું.' (87)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਤੈ ਰਾਜਾ ਕੋ ਤੀਰ ਤਜਿ ਕ੍ਯੋਨ ਆਯੋ ਇਹ ਠੌਰ ॥
tai raajaa ko teer taj kayon aayo ih tthauar |

(અવાજ) 'રાજ, રાજનો ત્યાગ કરીને તમે અહીં શા માટે આવ્યા છો?'

ਮੋ ਸੌ ਬ੍ਰਿਥਾ ਬਖਾਨਿਯੈ ਸੁਨੁ ਜੋਗਿਨ ਸਿਰਮੌਰ ॥੮੮॥
mo sau brithaa bakhaaniyai sun jogin siramauar |88|

(રાજા) 'હે પરમ યોગી, કૃપા કરીને મને આખી વાર્તા સંભળાવો.' (88)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਧਰਮ ਰਾਜ ਮੁਹਿ ਬਚਨ ਉਚਾਰੇ ॥
dharam raaj muhi bachan uchaare |

(અવાજ) 'સદાચારના ભગવાને મને શું વ્યક્ત કર્યું હતું,

ਸੁ ਹੌ ਕਹਤ ਹੌ ਤੀਰ ਤਿਹਾਰੇ ॥
su hau kahat hau teer tihaare |

હવે હું તમને કહેવા જઈ રહ્યો છું.

ਮੋਰੀ ਕਹੀ ਰਾਵ ਸੌ ਕਹਿਯਹੁ ॥
moree kahee raav sau kahiyahu |

'તેમણે મને કહ્યું હતું કે તને આનું પાલન કરાવે,

ਨਾਤਰ ਭ੍ਰਮਤ ਨਰਕ ਮਹਿ ਰਹਿਯਹੁ ॥੮੯॥
naatar bhramat narak meh rahiyahu |89|

તેમાં નિષ્ફળતા, તમે નરકમાં ફરતા રહેશો.(89)

ਜੈਸੋ ਕੋਟਿ ਜਗ੍ਯ ਤਪੁ ਕੀਨੋ ॥
jaiso kott jagay tap keeno |

'જેવું હજારો વર્ષના ધ્યાનનો લાભ

ਤੈਸੋ ਸਾਚ ਨ੍ਯਾਇ ਕਰਿ ਦੀਨੋ ॥
taiso saach nayaae kar deeno |

તમારે ન્યાયમાં વ્યસ્ત રહેવું જોઈએ.

ਨ੍ਯਾਇ ਸਾਸਤ੍ਰ ਲੈ ਰਾਜ ਕਮਾਵੈ ॥
nayaae saasatr lai raaj kamaavai |

જે શાસ્ત્રોના સદાચાર પ્રમાણે ન્યાય કરે છે,

ਤਾ ਕੇ ਨਿਕਟ ਕਾਲ ਨਹੀ ਆਵੈ ॥੯੦॥
taa ke nikatt kaal nahee aavai |90|

'વિનાશનો દેવ તેની નજીક આવતો નથી.(90)

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહીરા

ਜੋ ਨ੍ਰਿਪ ਨ੍ਯਾਇ ਕਰੈ ਨਹੀ ਬੋਲਤ ਝੂਠ ਬਨਾਇ ॥
jo nrip nayaae karai nahee bolat jhootth banaae |

'જે રાજા ન્યાય નથી ચલાવતો અને અસત્ય પર આધાર રાખે છે,

ਰਾਜ ਤ੍ਯਾਗ ਤਪਸ੍ਯਾ ਕਰੈ ਪਰੈ ਨਰਕ ਮਹਿ ਜਾਇ ॥੯੧॥
raaj tayaag tapasayaa karai parai narak meh jaae |91|

'અને, શાસનનો ત્યાગ કર્યા પછી, ધ્યાન કરવા જાય છે, તે નરકમાં જાય છે. (91)

ਬ੍ਰਿਧ ਮਾਤਾ ਅਰੁ ਤਾਤ ਕੀ ਸੇਵਾ ਕਰਿਯੋ ਨਿਤ ॥
bridh maataa ar taat kee sevaa kariyo nit |

'તેણે તેની વૃદ્ધ માતાની સેવા કરવી જોઈતી હતી,

ਤ੍ਯਾਗ ਨ ਬਨ ਕੋ ਜਾਇਯੈ ਯਹੈ ਧਰਮੁ ਸੁਨੁ ਮਿਤ ॥੯੨॥
tayaag na ban ko jaaeiyai yahai dharam sun mit |92|

'સદાચાર સાંભળ્યો હતો અને જંગલમાં ગયો ન હતો.(92)

ਜੌ ਹੌ ਜੋਗੀ ਵਹੈ ਹੌ ਪਠੈ ਦਯੋ ਧ੍ਰਮਰਾਇ ॥
jau hau jogee vahai hau patthai dayo dhramaraae |

'હું એ જ યોગી છું, જેને સદાચારના ભગવાને મોકલ્યો હતો.'

ਹੌਂ ਈਹਾ ਬੋਲੈ ਤੁਰਤੁ ਅਪਨੋ ਰੂਪ ਛਪਾਇ ॥੯੩॥
hauan eehaa bolai turat apano roop chhapaae |93|

આ રીતે તે બોલ્યો જે છુપાયેલો હતો (કોવની પાછળ).(93)

ਜਬ ਜੋਗੀ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਤਾਹਿ ਭੇਦ ਸਮੁਝਾਇ ॥
jab jogee aaise kahiyo taeh bhed samujhaae |

જ્યારે યોગીએ રાજાને તેનો ખુલાસો સમજાવ્યો હતો,

ਸਤਿ ਸਤਿ ਤਬ ਤਿਨ ਕਹਿਯੋ ਤੀਨ ਬਾਰ ਮੁਸਕਾਇ ॥੯੪॥
sat sat tab tin kahiyo teen baar musakaae |94|

તેણે સ્મિત કર્યું અને ત્રણ વાર પુનરાવર્તન કર્યું, 'તે સાચું છે.'(94)

ਜਿਯਬੋ ਜਗ ਕੌ ਸਹਲ ਹੈ ਯਹੈ ਕਠਿਨ ਦ੍ਵੈ ਕਾਮ ॥
jiyabo jag kau sahal hai yahai katthin dvai kaam |

(અને તેણે આગળ કહ્યું) 'આ દુનિયામાં જીવવું સહેલું છે,

ਪ੍ਰਾਤ ਸੰਭਰਿਬੋ ਰਾਜ ਕੋ ਰਾਤਿ ਸੰਭਰਿਬੋ ਰਾਮ ॥੯੫॥
praat sanbharibo raaj ko raat sanbharibo raam |95|

'પરંતુ, દિવસ દરમિયાન શાસન ચલાવવું અને રાત્રે ધ્યાન કરવું, બંને બે કંટાળાજનક ફરજો નથી.' (95)

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોપાઈ

ਮਹਾਰਾਜ ਜੈਸੀ ਸੁਨਿ ਬਾਨੀ ॥
mahaaraaj jaisee sun baanee |

રાજાએ આ પ્રકારની આકાશ બાની સાંભળી,

ਚਿਤ ਕੈ ਬਿਖੈ ਸਾਚ ਕਰਿ ਮਾਨੀ ॥
chit kai bikhai saach kar maanee |

આવી પોન્ટીફીટીંગ સાંભળીને રાજાએ તેને પોતાના હૃદયમાં સાચું માન્યું.

ਦਿਨ ਕੌ ਰਾਜੁ ਆਪਨੌ ਕਰਿਹੌ ॥
din kau raaj aapanau karihau |

(તેણે નક્કી કર્યું) 'હું દિવસ દરમિયાન અને રાત્રે દેશ પર શાસન કરીશ,

ਪਰੇ ਰਾਤ੍ਰਿ ਕੇ ਰਾਮ ਸੰਭਰਿਹੌ ॥੯੬॥
pare raatr ke raam sanbharihau |96|

હું પણ ધ્યાનનો અભ્યાસ કરીશ.'(96)

ਰਾਨੀ ਮਹਾਰਾਜ ਸਮਝਾਇਸਿ ॥
raanee mahaaraaj samajhaaeis |

આ રીતે રાણીએ રાજા પર જ્ઞાાન પ્રચલિત કર્યું.