શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 494


ਅਥ ਬਲਿਭਦ੍ਰ ਬ੍ਯਾਹ ॥
ath balibhadr bayaah |

હવે શરૂ થાય છે બલરામના લગ્નનું વર્ણન

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહરા

ਐਸੇ ਕ੍ਰਿਸਨ ਬਤੀਤ ਬਹੁ ਦਿਵਸ ਕੀਏ ਸੁਖੁ ਮਾਨਿ ॥
aaise krisan bateet bahu divas kee sukh maan |

આ રીતે કૃષ્ણ, ઘણા દિવસો શાંતિ અને આરામથી પસાર થયા

ਤਬ ਲਗ ਰੇਵਤ ਭੂਪ ਇਕ ਹਲੀ ਪਾਇ ਗਹੇ ਆਨਿ ॥੧੯੬੩॥
tab lag revat bhoop ik halee paae gahe aan |1963|

તે પછી રેવત નામના રાજાએ આવીને બલરામના ચરણ સ્પર્શ કર્યા.1963.

ਨਾਮ ਰੇਵਤੀ ਜਾਹਿ ਕੋ ਮਮ ਕੰਨਿਆ ਕੋ ਨਾਮ ॥
naam revatee jaeh ko mam kaniaa ko naam |

રાજાએ ખુશ થઈને કહ્યું જેનું નામ રેવતી છે, એ મારી દીકરીનું નામ છે.

ਕਹਿਯੋ ਭੂਪ ਤਿਹ ਪ੍ਰਸੰਨਿ ਹ੍ਵੈ ਤਾਹਿ ਬਰੋ ਬਲਿਰਾਮ ॥੧੯੬੪॥
kahiyo bhoop tih prasan hvai taeh baro baliraam |1964|

“મારી પુત્રીનું નામ રેવતી છે અને હું વિનંતી કરું છું કે બલરામ તેના લગ્ન કરે.” 1964.

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਭੂਪ ਕੀ ਯੌ ਸੁਨ ਕੇ ਬਤੀਯਾ ਬਲਿਰਾਮ ਘਨੋ ਚਿਤ ਮੈ ਸੁਖੁ ਪਾਯੋ ॥
bhoop kee yau sun ke bateeyaa baliraam ghano chit mai sukh paayo |

રાજાના આ શબ્દો સાંભળીને બલરામ અત્યંત પ્રસન્ન થયા અને પોતાની સાથે પોતાના ભાઈબંધ અન્ય સભ્યોને લઈ ગયા.

ਬ੍ਯਾਹ ਕੋ ਜੋਰਿ ਸਮਾਜ ਸਬੈ ਤਿਹ ਬ੍ਯਾਹ ਕੇ ਕਾਜ ਤਬੈ ਉਠਿ ਧਾਯੋ ॥
bayaah ko jor samaaj sabai tih bayaah ke kaaj tabai utth dhaayo |

લગ્ન માટે તરત જ શરૂ કર્યું, લગ્ન માટે તરત જ શરૂ કર્યું

ਬ੍ਯਾਹ ਕੀਯੋ ਸੁਖ ਪਾਇ ਘਨੋ ਬਹੁ ਬਿਪਨ ਲੋਕਨ ਦਾਨ ਦਿਵਾਯੋ ॥
bayaah keeyo sukh paae ghano bahu bipan lokan daan divaayo |

લગ્ન ઉમળકાભેર સંપન્ન થયા, અને બ્રાહ્મણોને દાનમાં ભેટ આપવામાં આવી

ਐਸੇ ਬ੍ਯਾਹ ਹੁਲਾਸ ਬਢਾਇ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਅਪਨੇ ਗ੍ਰਿਹਿ ਆਯੋ ॥੧੯੬੫॥
aaise bayaah hulaas badtaae kai sayaam bhanai apane grihi aayo |1965|

આ રીતે, લગ્ન સમારંભ પછી, તેઓ આનંદપૂર્વક તેમના ઘરે પાછા ફર્યા.1965.

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચૌપાઈ

ਜਬ ਪੀਅ ਤ੍ਰੀਅ ਕੀ ਓਰਿ ਨਿਹਾਰਿਓ ॥
jab peea treea kee or nihaario |

જ્યારે પતિ (બલરામ) તેની પત્ની તરફ વળ્યા

ਛੋਟੇ ਹਮ ਇਹ ਬਡੀ ਬਿਚਾਰਿਓ ॥
chhotte ham ih baddee bichaario |

જ્યારે બલરામે તેની પત્ની તરફ જોયું અને જોયું કે તે પોતે નાની છે અને તે કદમાં ઉંચી છે

ਤਿਹ ਕੇ ਹਲੁ ਲੈ ਕੰਧਹਿ ਧਰਿਓ ॥
tih ke hal lai kandheh dhario |

તેણે હળ લીધું અને તેના ખભા પર પકડ્યું

ਮਨ ਭਾਵਤ ਤਾ ਕੋ ਤਨੁ ਕਰਿਓ ॥੧੯੬੬॥
man bhaavat taa ko tan kario |1966|

આ જોઈને તેણે તેનું હળ તેના ખભા પર મૂક્યું અને તેની ઈચ્છા અનુસાર તેનું શરીર બનાવ્યું.1966.

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહરા

ਬ੍ਯਾਹ ਭਯੋ ਬਲਿਦੇਵ ਕੋ ਨਾਮੁ ਰੇਵਤੀ ਸੰਗਿ ॥
bayaah bhayo balidev ko naam revatee sang |

બલરામે રેવતી (કુંવારી) નામની છોકરી સાથે લગ્ન કર્યા.

ਸੁ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਪੂਰਨ ਭਯੋ ਤਬ ਹੀ ਕਥਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ॥੧੯੬੭॥
su kab sayaam pooran bhayo tab hee kathaa prasang |1967|

બલરામના લગ્ન રેવતી સાથે સંપન્ન થયા અને આ રીતે કવિ શ્યામના કહેવા પ્રમાણે, લગ્નનો આ એપિસોડ પૂર્ણ થયો.1967.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਬਲਿਭਦ੍ਰ ਬਿਆਹ ਬਰਨਨੰ ਸਮਾਪਤੰ ॥
eit sree bachitr naattak granthe krisanaavataare balibhadr biaah barananan samaapatan |

બચિત્તર નાટકમાં કૃષ્ણાવતારમાં બલરામના લગ્નના વર્ણનનો અંત.

ਅਥ ਰੁਕਮਿਨਿ ਬ੍ਯਾਹ ਕਥਨੰ ॥
ath rukamin bayaah kathanan |

હવે શરૂ થાય છે રૂકમણી વિવાહનું વર્ણન

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਬਲਿਰਾਮ ਕੋ ਬ੍ਯਾਹ ਭਯੋ ਜਬ ਹੀ ਮਿਲਿ ਕੈ ਨਰ ਨਾਰਿ ਤਬੈ ਸੁਖੁ ਪਾਯੋ ॥
baliraam ko bayaah bhayo jab hee mil kai nar naar tabai sukh paayo |

જ્યારે બલરામના લગ્ન થયાં, ત્યારે બધાં સ્ત્રી-પુરુષોએ (ઘણું) સુખ પ્રાપ્ત કર્યું.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਕੇ ਬ੍ਯਾਹ ਕੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜੀਅਰਾ ਲਲਚਾਯੋ ॥
sree brijanaath ke bayaah ko kab sayaam kahai jeearaa lalachaayo |

જ્યારે બલરામના વિવાહ સંપન્ન થયા અને તમામ સ્ત્રી-પુરુષ પ્રસન્ન થયા, ત્યારે કૃષ્ણે પણ પોતાના મનમાં લગ્નની લાલસા જાગી.

ਭੀਖਮ ਬ੍ਯਾਹ ਉਤੇ ਦੁਹਤਾ ਕੋ ਰਚਿਓ ਅਪਨੋ ਸਭ ਸੈਨ ਬੁਲਾਯੋ ॥
bheekham bayaah ute duhataa ko rachio apano sabh sain bulaayo |

રાજા ભીષ્મે તેમની પુત્રીના લગ્નની ઉજવણી કરી અને તેમની સેનાના તમામ યોદ્ધાઓને એકઠા કર્યા

ਮਾਨਹੁ ਆਪਨੇ ਬ੍ਯਾਹਹਿ ਕੋ ਜਦੁਬੀਰ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਬ੍ਯੋਤ ਬਨਾਯੋ ॥੧੯੬੮॥
maanahu aapane bayaaheh ko jadubeer bhalee bidh bayot banaayo |1968|

એવું લાગતું હતું કે કૃષ્ણએ તેમના લગ્નની યોજના સરસ રીતે તૈયાર કરી હતી.1968.

ਭੀਖਮ ਭੂਪ ਬਿਚਾਰ ਕੀਯੋ ਦੁਹਤਾ ਇਹ ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੋ ਦੀਜੈ ॥
bheekham bhoop bichaar keeyo duhataa ih sree jadubeer ko deejai |

રાજા ભીખમે વિચાર્યું કે મારે આ પુત્રી શ્રી કૃષ્ણને આપી દેવી જોઈએ.

ਯਾ ਤੇ ਭਲੋ ਨ ਕਛੂ ਕਹੂੰ ਹੈ ਹਮ ਸ੍ਯਾਮ ਲਹੈ ਜਗ ਮੈ ਜਸੁ ਲੀਜੈ ॥
yaa te bhalo na kachhoo kahoon hai ham sayaam lahai jag mai jas leejai |

રાજા ભીષ્મે તેમની પુત્રીના લગ્ન કૃષ્ણ સાથે એ વિચારીને ગોઠવ્યા કે આનાથી વધુ યોગ્ય કાર્ય બીજું કોઈ હોઈ શકે નહીં અને કૃષ્ણ સાથે તેમની પુત્રીના લગ્ન તેમના માટે પણ સ્વીકૃતિ લાવશે.

ਤਉ ਲਗਿ ਆਇ ਗਯੋ ਰੁਕਮੀ ਰਿਸਿ ਬੋਲ ਉਠਿਯੋ ਸੁ ਪਿਤਾ ਕਸ ਕੀਜੈ ॥
tau lag aae gayo rukamee ris bol utthiyo su pitaa kas keejai |

ત્યારે ભીષ્મનો રુક્મી નામનો પુત્ર આવ્યો અને તેના પિતાને ગુસ્સામાં કહ્યું, “તમે શું કરો છો?

ਜਾ ਕੁਲ ਕੀ ਨ ਬਿਵਾਹਤ ਹੈ ਹਮ ਤਾ ਦੁਹਿਤਾ ਦੈ ਕਹਾ ਜਗੁ ਜੀਜੈ ॥੧੯੬੯॥
jaa kul kee na bivaahat hai ham taa duhitaa dai kahaa jag jeejai |1969|

જે કુળ સાથે આપણી દુશ્મની છે, હવે શું આપણે આપણી દીકરીને એવા કુળ સાથે પરણાવીને દુનિયામાં રહી શકીશું?1969.

ਰੁਕਮੀ ਬਾਚ ਨ੍ਰਿਪ ਸੋ ॥
rukamee baach nrip so |

રાજાને સંબોધિત રુક્મીનું ભાષણઃ

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਹੈ ਸਿਸੁਪਾਲ ਚੰਦੇਰੀ ਮੈ ਬੀਰ ਸੁ ਤਾਹਿ ਬਿਯਾਹ ਕੇ ਕਾਜ ਬੁਲਈਯੈ ॥
hai sisupaal chanderee mai beer su taeh biyaah ke kaaj buleeyai |

ચંદેરી (નગર)માં સસપાલ (શિસુપાલ) (નામ) સુરમા છે, તેને લગ્નના કાર્યક્રમ માટે આમંત્રણ આપો.

ਗੂਜਰ ਕੋ ਕਹਿਯੋ ਦੈ ਦੁਹਿਤਾ ਜਗ ਮੈ ਸੰਗ ਲਾਜਨ ਕੇ ਮਰਿ ਜਈਯੈ ॥
goojar ko kahiyo dai duhitaa jag mai sang laajan ke mar jeeyai |

“ચંદેરીના રાજા શિશુપાલ હીરો છે, તેને લગ્ન માટે બોલાવો, દીકરીના લગ્ન દૂધવાળાને કરાવો, આપણે શરમથી મરી જઈશું.

ਸ੍ਰੇਸਟ ਏਕ ਬੁਲਾਇ ਭਲੋ ਦਿਜ ਤਾਹੀ ਕੇ ਲਿਆਵਨ ਕਾਜ ਪਠਈਯੈ ॥
sresatt ek bulaae bhalo dij taahee ke liaavan kaaj pattheeyai |

“એક પ્રતિષ્ઠિત બ્રાહ્મણને બોલાવો અને શિશુપાલને લાવવા મોકલો

ਬ੍ਯਾਹ ਕੀ ਜੋ ਬਿਧਿ ਬੇਦ ਲਿਖੀ ਦੁਹਿਤਾ ਸੋਊ ਕੈ ਬਿਧਿ ਤਾਹਿ ਕਉ ਦਈਯੈ ॥੧੯੭੦॥
bayaah kee jo bidh bed likhee duhitaa soaoo kai bidh taeh kau deeyai |1970|

વેદોમાં લગ્નની ગમે તે રીતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, તે મુજબ દીકરીના લગ્ન શિશુપાલ સાથે કરો.” 1970.

ਯੌ ਸੁਨਿ ਕੈ ਸੁਤ ਕੀ ਬਤੀਯਾ ਨ੍ਰਿਪ ਬਾਮਨ ਤਾਹੀ ਕੋ ਲੈਨ ਪਠਾਯੋ ॥
yau sun kai sut kee bateeyaa nrip baaman taahee ko lain patthaayo |

પુત્રની વાત સાંભળીને રાજાએ એક બ્રાહ્મણને શિશુપાલને લાવવા મોકલ્યો

ਦੈ ਦਿਜ ਸੀਸ ਚਲਿਓ ਉਤ ਕੋ ਦੁਹਿਤਾ ਇਤ ਭੂਪਤਿ ਕੀ ਸੁਨਿ ਪਾਯੋ ॥
dai dij sees chalio ut ko duhitaa it bhoopat kee sun paayo |

માથું નમાવીને પેલો બ્રાહ્મણ એ બાજુ ગયો અને એ બાજુ રાજાની દીકરીએ આ વાત સાંભળી.

ਸੀਸ ਧੁਨੈ ਕਬ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਤਿਨਿ ਨੈਨਨ ਤੇ ਅਤਿ ਨੀਰ ਬਹਾਯੋ ॥
sees dhunai kab sayaam bhanai tin nainan te at neer bahaayo |

તે વાત સાંભળીને તેણીએ વ્યથાથી માથું ધુણાવ્યું અને તેની આંખોમાંથી આંસુ વહી ગયા

ਮਾਨਹੁ ਆਸਹਿ ਕੀ ਕਟਿਗੀ ਜਰ ਸੁੰਦਰ ਰੂਖ ਸੁ ਹੈ ਮੁਰਝਾਯੋ ॥੧੯੭੧॥
maanahu aaseh kee kattigee jar sundar rookh su hai murajhaayo |1971|

તેણીની આશા તૂટી ગઈ હોય તેવું લાગ્યું અને તે ઝાડની જેમ સુકાઈ ગઈ.1971.

ਰੁਕਮਿਨੀ ਬਾਚ ਸਖੀਅਨ ਸੋ ॥
rukaminee baach sakheean so |

રુકમણીનું ભાષણ તેના મિત્રોને સંબોધિત:

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸੰਗ ਸਹੇਲਿਨ ਬੋਲਤ ਭੀ ਸਜਨੀ ਪ੍ਰਨ ਏਕ ਅਬੈ ਕਰਿ ਹਉ ॥
sang sahelin bolat bhee sajanee pran ek abai kar hau |

હું મારા મિત્રો સાથે વાત કરવા લાગ્યો, હે મિત્રો! હું પણ હવે વ્રત લઉં છું.

ਕਿਤੋ ਜੋਗਨਿ ਭੇਸ ਕਰੋ ਤਜ ਦੇਸ ਨਹੀ ਬਿਰਹਾਗਿਨ ਸੋ ਜਰਿ ਹਉ ॥
kito jogan bhes karo taj des nahee birahaagin so jar hau |

રુકમણીએ તેના મિત્રોને કહ્યું, “હે મિત્રો! હવે હું પ્રતિજ્ઞા લઉં છું કે હું દેશ છોડીને યોગીન બનીશ, નહીં તો હું મારી જાતને વિયોગની આગમાં બાળીશ.

ਮੋਰ ਪਿਤਾ ਹਠ ਜਿਉ ਕਰ ਹੈ ਤੁ ਬਿਸੇਖ ਕਹਿਓ ਬਿਖ ਖਾ ਮਰਿ ਹਉ ॥
mor pitaa hatth jiau kar hai tu bisekh kahio bikh khaa mar hau |

“જો મારા પિતા ખાસ નિરંતર હોય તો હું ઝેર પીને મરી જઈશ

ਦੁਹਿਤਾ ਨ੍ਰਿਪ ਕੀ ਕਹਿਓ ਨ ਤਿਹ ਕਉ ਬਰਿ ਹੌ ਤੁ ਸ੍ਯਾਮ ਹੀ ਕੋ ਬਰਿ ਹਉ ॥੧੯੭੨॥
duhitaa nrip kee kahio na tih kau bar hau tu sayaam hee ko bar hau |1972|

હું ફક્ત કૃષ્ણ સાથે જ લગ્ન કરીશ, અન્યથા હું રાજાની પુત્રી નહીં કહેવાય.1972.

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહરા

ਅਉਰ ਬਿਚਾਰੀ ਮਨ ਬਿਖੈ ਕਰਿ ਹੋਂ ਏਕ ਉਪਾਇ ॥
aaur bichaaree man bikhai kar hon ek upaae |

“મારા મનમાં બીજો વિચાર છે