શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 1195


ਤਾ ਨਰ ਕਹ ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਬਡਾਈ ਦੇਵਹੀ ॥
taa nar kah bahu bhaat baddaaee devahee |

તે વ્યક્તિનો અનેક રીતે મહિમા થાય છે.

ਮਿਥਯਾ ਉਪਮਾ ਬਕਿ ਕਰਿ ਤਹਿ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰੈ ॥
mithayaa upamaa bak kar teh prasan karai |

તેઓ તેને ખોટા ઉપમાઓ બનાવીને ખુશ કરે છે.

ਹੋ ਘੋਰ ਨਰਕ ਕੇ ਬੀਚ ਅੰਤ ਦੋਊ ਪਰੈ ॥੪੬॥
ho ghor narak ke beech ant doaoo parai |46|

પણ અંતે બંને નરકમાં પડે છે. 46.

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોવીસ:

ਧਨ ਕੇ ਕਾਜ ਕਰਤ ਸਭ ਕਾਜਾ ॥
dhan ke kaaj karat sabh kaajaa |

બધા પૈસા (સંપાદન) માટે

ਊਚ ਨੀਚ ਰਾਨਾ ਅਰੁ ਰਾਜਾ ॥
aooch neech raanaa ar raajaa |

ઉંચા નીચા, રાણા અને રાજા કામ.

ਖ੍ਯਾਲ ਕਾਲ ਕੋ ਕਿਨੂੰ ਨ ਪਾਯੋ ॥
khayaal kaal ko kinoo na paayo |

કોઈએ કાલા (ભગવાન) પર ધ્યાન આપ્યું નહીં,

ਜਿਨ ਇਹ ਚੌਦਹ ਲੋਕ ਬਨਾਯੋ ॥੪੭॥
jin ih chauadah lok banaayo |47|

જેણે આ ચૌદ લોકોને બનાવ્યા છે. 47.

ਅੜਿਲ ॥
arril |

અડગ

ਇਹੀ ਦਰਬ ਕੇ ਲੋਭ ਬੇਦ ਬ੍ਯਾਕਰਨ ਪੜਤ ਨਰ ॥
eihee darab ke lobh bed bayaakaran parrat nar |

આ સંપત્તિ માટે લોકો વેદ અને વ્યાકરણનો અભ્યાસ કરે છે.

ਇਹੀ ਦਰਬ ਕੇ ਲੋਭ ਮੰਤ੍ਰ ਜੰਤ੍ਰਨ ਉਪਦਿਸ ਕਰ ॥
eihee darab ke lobh mantr jantran upadis kar |

આ ધનની પ્રાપ્તિ માટે મંત્રો અને જંત્રોનો ઉપદેશ કરવામાં આવે છે.

ਇਹੀ ਦਰਬ ਕੇ ਲੋਭ ਦੇਸ ਪਰਦੇਸ ਸਿਧਾਏ ॥
eihee darab ke lobh des parades sidhaae |

આ પૈસાના લોભમાં તેઓ વિદેશ જતા રહે છે

ਹੋ ਪਰੇ ਦੂਰਿ ਕਹ ਜਾਇ ਬਹੁਰਿ ਨਿਜੁ ਦੇਸਨ ਆਏ ॥੪੮॥
ho pare door kah jaae bahur nij desan aae |48|

અને તેઓ દૂર જાય છે અને પછી દેશમાં પાછા ફરે છે. 48.

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કમ્પાર્ટમેન્ટ:

ਏਹੀ ਧਨ ਲੋਭ ਤੇ ਪੜਤ ਬ੍ਯਾਕਰਨ ਸਭੈ ਏਹੀ ਧਨ ਲੋਭ ਤੇ ਪੁਰਾਨ ਹਾਥ ਧਰੇ ਹੈਂ ॥
ehee dhan lobh te parrat bayaakaran sabhai ehee dhan lobh te puraan haath dhare hain |

આ સંપત્તિ ખાતર બધા વ્યાકરણ વાંચે છે અને આ સંપત્તિને ખાતર તેઓ પુરાણો હાથમાં લે છે.

ਧਨ ਹੀ ਕੇ ਲੋਭ ਦੇਸ ਛਾਡਿ ਪਰਦੇਸ ਬਸੇ ਤਾਤ ਅਰੁ ਮਾਤ ਕੇ ਦਰਸ ਹੂ ਨ ਕਰੇ ਹੈਂ ॥
dhan hee ke lobh des chhaadd parades base taat ar maat ke daras hoo na kare hain |

પૈસાની લાલચે તેઓ દેશ છોડીને વિદેશમાં રહે છે અને પોતાના માતા-પિતાને પણ જોતા નથી.

ਊਚੇ ਦ੍ਰੁਮ ਸਾਲ ਤਹਾ ਲਾਬੇ ਬਟ ਤਾਲ ਜਹਾ ਤਿਨ ਮੈ ਸਿਧਾਤ ਹੈ ਨ ਜੀ ਮੈ ਨੈਕੁ ਡਰੇ ਹੈਂ ॥
aooche drum saal tahaa laabe batt taal jahaa tin mai sidhaat hai na jee mai naik ddare hain |

જ્યાં ઉંચા ઉંચા વર્ષો અને લાંબા ઉંચા વડ અને તાડની ડાળીઓ હોય ત્યાં જાવ અને હ્રદયમાં જરાય ડરશો નહિ.

ਧਨ ਕੈ ਨੁਰਾਗੀ ਹੈਂ ਕਹਾਵਤ ਤਿਆਗੀ ਆਪੁ ਕਾਸੀ ਬੀਚ ਜਏ ਤੇ ਕਮਾਊ ਜਾਇ ਮਰੇ ਹੈਂ ॥੪੯॥
dhan kai nuraagee hain kahaavat tiaagee aap kaasee beech je te kamaaoo jaae mare hain |49|

(બધા) ધનને ચાહે છે, પણ પોતાને ત્યાગી કહે છે. (તેઓ) કાશીમાં જન્મે છે અને કમાઉમાં મૃત્યુ પામે છે. 49.

ਬਿਜੈ ਛੰਦ ॥
bijai chhand |

બિજય ચંદ:

ਲਾਲਚ ਏਕ ਲਗੈ ਧਨ ਕੇ ਸਿਰ ਮਧਿ ਜਟਾਨ ਕੇ ਜੂਟ ਸਵਾਰੈਂ ॥
laalach ek lagai dhan ke sir madh jattaan ke joott savaarain |

પૈસાના લોભમાં પ્રવૃત્ત ઘણા લોકો માથે જટાના પોટલાં પહેરે છે.

ਕਾਠ ਕੀ ਕੰਠਿਨ ਕੌ ਧਰਿ ਕੈ ਇਕ ਕਾਨਨ ਮੈ ਬਿਨੁ ਕਾਨਿ ਪਧਾਰੈਂ ॥
kaatth kee kantthin kau dhar kai ik kaanan mai bin kaan padhaarain |

લાકડાની માળા (કાંઠી) પહેરીને, ઘણા લોકો કોઈ નિશાન વિના જંગલોમાં જાય છે.

ਮੋਚਨ ਕੌ ਗਹਿ ਕੈ ਇਕ ਹਾਥਨ ਸੀਸ ਹੂ ਕੇ ਸਭ ਕੇਸ ਉਪਾਰੈਂ ॥
mochan kau geh kai ik haathan sees hoo ke sabh kes upaarain |

ઘણા લોકો હાથમાં સાવરણી પકડીને માથાના બધા વાળ ખેંચી લે છે.

ਡਿੰਭੁ ਕਰੈ ਜਗ ਡੰਡਨ ਕੌ ਇਹ ਲੋਕ ਗਯੋ ਪਰਲੋਕ ਬਿਗਾਰੈਂ ॥੫੦॥
ddinbh karai jag ddanddan kau ih lok gayo paralok bigaarain |50|

તેઓ વિશ્વને સજા કરવા માટે દંભ કરે છે. (તેમના) લોકો ગયા છે, તેઓ પરલોકનો પણ નાશ કરે છે. 50.

ਮਾਟੀ ਕੇ ਲਿੰਗ ਬਨਾਇ ਕੈ ਪੂਜਤ ਤਾ ਮੈ ਕਹੋ ਇਨ ਕਾ ਸਿਧਿ ਪਾਈ ॥
maattee ke ling banaae kai poojat taa mai kaho in kaa sidh paaee |

તેઓ માટીના લિંગ બનાવીને પૂજા કરે છે. મને કહો, તેઓએ તેમાં શું મેળવ્યું છે?

ਜੋ ਨਿਰਜੋਤਿ ਭਯੋ ਜਗ ਜਾਨਤ ਤਾਹਿ ਕੇ ਆਗੇ ਲੈ ਜੋਤਿ ਜਗਾਈ ॥
jo nirajot bhayo jag jaanat taeh ke aage lai jot jagaaee |

દુનિયા જાણે છે કે જેઓ (મૂર્તિઓ) નગ્ન હોય છે, તેઓ તેમની આગળ દીવા પ્રગટાવે છે.

ਪਾਇ ਪਰੇ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਜਾਨਿ ਅਜਾਨ ਬਡੈ ਕਰਿ ਕੈ ਹਠਤਾਈ ॥
paae pare paramesvar jaan ajaan baddai kar kai hatthataaee |

(તેઓ પથ્થરને ભગવાન માને છે) અને તેના પગે પડે છે અને જિદ્દ કરીને અજ્ઞાની બની જાય છે.

ਚੇਤ ਅਚੇਤ ਸੁਚੇਤਨ ਕੋ ਚਿਤ ਕੀ ਤਜਿ ਕੈ ਚਟ ਦੈ ਦੁਚਿਤਾਈ ॥੫੧॥
chet achet suchetan ko chit kee taj kai chatt dai duchitaaee |51|

મૂર્ખ જરા સમજો, જાગૃત રહો અને તરત જ મનની મૂંઝવણ છોડી દો. 51.

ਕਾਸੀ ਕੇ ਬੀਚ ਪੜੈ ਬਹੁ ਕਾਲ ਭੁਟੰਤ ਮੈ ਅੰਤ ਮਰੈ ਪੁਨਿ ਜਾਈ ॥
kaasee ke beech parrai bahu kaal bhuttant mai ant marai pun jaaee |

તેમણે કાશીમાં લાંબો સમય અભ્યાસ કર્યો અને પછી અંતે ભૂતાન ('ભૂતાંત')માં મૃત્યુ પામ્યા.

ਤਾਤ ਰਹਾ ਅਰੁ ਮਾਤ ਕਹੂੰ ਬਨਿਤਾ ਸੁਤ ਪੁਤ੍ਰ ਕਲਤ੍ਰਨ ਭਾਈ ॥
taat rahaa ar maat kahoon banitaa sut putr kalatran bhaaee |

પિતા ક્યાં છે અને માતા, પત્ની, પુત્ર, પુત્રની પત્ની અને ભાઈ ક્યાં છે (બધા અન્ય જગ્યાએ છે).

ਦੇਸ ਬਿਦੇਸ ਫਿਰੈ ਤਜਿ ਕੈ ਘਰ ਥੋਰੀ ਸੀ ਸੀਖਿ ਕੈ ਚਾਤੁਰਤਾਈ ॥
des bides firai taj kai ghar thoree see seekh kai chaaturataaee |

થોડી યુક્તિ શીખ્યા પછી, તેઓ ઘર છોડીને વિદેશ પ્રવાસ કરે છે.

ਲੋਭ ਕੀ ਲੀਕ ਨ ਲਾਘੀ ਕਿਸੂ ਨਰ ਲੋਭ ਰਹਾ ਸਭ ਲੋਗ ਲੁਭਾਈ ॥੫੨॥
lobh kee leek na laaghee kisoo nar lobh rahaa sabh log lubhaaee |52|

કોઈ વ્યક્તિએ લોભની રેખા ઓળંગી નથી, લોભ બધા લોકોને લલચાવે છે. 52.

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કમ્પાર્ટમેન્ટ:

ਏਕਨ ਕੋ ਮੂੰਡਿ ਮਾਡਿ ਏਕਨ ਸੌ ਲੇਹਿ ਡਾਡ ਏਕਨ ਕੈ ਕੰਠੀ ਕਾਠ ਕੰਠ ਮੈ ਡਰਤ ਹੈਂ ॥
ekan ko moondd maadd ekan sau lehi ddaadd ekan kai kantthee kaatth kantth mai ddarat hain |

તેઓ ઇકાન્સના માથા મુંડાવે છે (એટલે કે તેમને લૂંટે છે), ઇકાન્સ પાસેથી સજા લે છે અને ઇકાનના ગળામાં લાકડાની માળા પહેરાવે છે.

ਏਕਨ ਦ੍ਰਿੜਾਵੈ ਮੰਤ੍ਰ ਏਕਨ ਲਿਖਾਵੈ ਜੰਤ੍ਰ ਏਕਨ ਕੌ ਤੰਤ੍ਰਨ ਪ੍ਰਬੋਧ੍ਰਯੋ ਈ ਕਰਤ ਹੈਂ ॥
ekan drirraavai mantr ekan likhaavai jantr ekan kau tantran prabodhrayo ee karat hain |

તેઓ ઈકાનોને મંત્રો ઠીક કરે છે, ઈકાનોને જંત્રો લખે છે અને ઈકાનોને તંત્ર શીખવે છે.

ਏਕਨ ਕੌ ਬਿਦ੍ਯਾ ਕੋ ਬਿਵਾਦਨ ਬਤਾਵੈ ਡਿੰਭ ਜਗ ਕੋ ਦਿਖਾਇ ਜ੍ਯੋਂ ਕ੍ਯੋਨ ਮਾਤ੍ਰਾ ਕੌ ਹਰਤ ਹੈ ॥
ekan kau bidayaa ko bivaadan bataavai ddinbh jag ko dikhaae jayon kayon maatraa kau harat hai |

કેટલાકને શિક્ષણનો સંઘર્ષ કહેવામાં આવે છે અને તેઓ પૈસા કેવી રીતે લે છે તે રીતે વિશ્વને દંભ બતાવે છે.

ਮੈਯਾ ਕੌ ਨ ਮਾਨੈ ਮਹਾ ਕਾਲੈ ਨ ਮਨਾਵੈ ਮੂੜ ਮਾਟੀ ਕੌ ਮਾਨਤ ਤਾ ਤੇ ਮਾਗਤ ਮਰਤ ਹੈ ॥੫੩॥
maiyaa kau na maanai mahaa kaalai na manaavai moorr maattee kau maanat taa te maagat marat hai |53|

તેઓ માતા (દેવી)માં માનતા નથી અને મહાન યુગમાં માનતા નથી (ફક્ત) મૂર્ખ લોકો માટીની પૂજા કરે છે અને તેની પાસેથી ભીખ માંગીને મૃત્યુ પામે છે. 53.

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વ:

ਚੇਤ ਅਚੇਤੁ ਕੀਏ ਜਿਨ ਚੇਤਨ ਤਾਹਿ ਅਚੇਤ ਨ ਕੋ ਠਹਰਾਵੈਂ ॥
chet achet kee jin chetan taeh achet na ko tthaharaavain |

જે ચેતન શક્તિએ ચેતન અને અચેતન (મૂળ-ચેતના)નું સર્જન કર્યું છે તે મૂર્ખને ઓળખી શકાતી નથી.

ਤਾਹਿ ਕਹੈ ਪਰਮੇਸ੍ਵਰ ਕੈ ਮਨ ਮਾਹਿ ਕਹੇ ਘਟਿ ਮੋਲ ਬਿਕਾਵੈਂ ॥
taeh kahai paramesvar kai man maeh kahe ghatt mol bikaavain |

તેને મનમાં ભગવાન કહેવામાં આવે છે જે ખૂબ ઓછા ભાવે વેચાય છે.

ਜਾਨਤ ਹੈ ਨ ਅਜਾਨ ਬਡੈ ਸੁ ਇਤੇ ਪਰ ਪੰਡਿਤ ਆਪੁ ਕਹਾਵੈਂ ॥
jaanat hai na ajaan baddai su ite par panddit aap kahaavain |

આ મહાન અજ્ઞાનીઓ છે, કશું જાણતા નથી, પણ (હજુ સુધી) પોતાને પંડિત કહે છે.

ਲਾਜ ਕੇ ਮਾਰੇ ਮਰੈ ਨ ਮਹਾ ਲਟ ਐਂਠਹਿ ਐਂਠ ਅਮੈਠਿ ਗਵਾਵੈਂ ॥੫੪॥
laaj ke maare marai na mahaa latt aainttheh aaintth amaitth gavaavain |54|

તેઓ શરમને કારણે મૃત્યુ પામતા નથી અને તેઓ અભિમાનમાં (જીવન) નાશ કરે છે. 54.

ਬਿਜੈ ਛੰਦ ॥
bijai chhand |

બિજય ચંદ:

ਗਤਮਾਨ ਕਹਾਵਤ ਗਾਤ ਸਭੈ ਕਛੂ ਜਾਨੈ ਨ ਬਾਤ ਗਤਾਗਤ ਹੈ ॥
gatamaan kahaavat gaat sabhai kachhoo jaanai na baat gataagat hai |

બધા માણસો પોતાને મુક્ત માને છે, પરંતુ તેઓ સ્થળાંતર ('ગતગત') વિશે કંઈપણ સમજતા નથી.

ਦੁਤਿਮਾਨ ਘਨੇ ਬਲਵਾਨ ਬਡੇ ਹਮ ਜਾਨਤ ਜੋਗ ਮਧੇ ਜਤ ਹੈ ॥
dutimaan ghane balavaan badde ham jaanat jog madhe jat hai |

આપણે જાણીએ છીએ કે ખૂબ તેજસ્વી અને શક્તિશાળી જોગમાં બંધાયેલા છે.

ਪਾਹਨ ਕੈ ਕਹੈ ਬੀਚ ਸਹੀ ਸਿਵ ਜਾਨੈ ਨ ਮੂੜ ਮਹਾ ਮਤ ਹੈ ॥
paahan kai kahai beech sahee siv jaanai na moorr mahaa mat hai |

તેઓ માને છે કે સાચા શિવ પથ્થરમાં છે, પરંતુ તેઓ (સાચા શિવને) મૂર્ખ માનતા નથી.

ਤੁਮਹੂੰ ਨ ਬਿਚਾਰਿ ਸੁ ਜਾਨ ਕਹੋ ਇਨ ਮੈ ਕਹਾ ਪਾਰਬਤੀ ਪਤਿ ਹੈ ॥੫੫॥
tumahoon na bichaar su jaan kaho in mai kahaa paarabatee pat hai |55|

આ પથ્થરોમાં પાર્વતીના પતિ શિવ હાજર છે એવું તમે કેમ નથી વિચારતા અને કહેતા નથી? 55

ਮਾਟੀ ਕੌ ਸੀਸ ਨਿਵਾਵਤ ਹੈ ਜੜ ਯਾ ਤੇ ਕਹੋ ਤੁਹਿ ਕਾ ਸਿਧਿ ਐ ਹੈ ॥
maattee kau sees nivaavat hai jarr yaa te kaho tuhi kaa sidh aai hai |

મૂર્ખ (લોકો) ધૂળ આગળ માથું નમાવે છે. મને કહો કે તમને તેમાંથી સીધો શું ફાયદો થશે.

ਜੌਨ ਰਿਝਾਇ ਲਯੋ ਜਗ ਕੌ ਤਵ ਚਾਵਰ ਡਾਰਤ ਰੀਝਿ ਨ ਜੈ ਹੈ ॥
jauan rijhaae layo jag kau tav chaavar ddaarat reejh na jai hai |

જેણે (પરમ શક્તિ) આખા જગતને પ્રસન્ન (પ્રસન્ન કર્યા છે) (તે) તમારા ચોખાના પ્રસાદથી પ્રસન્ન થશે નહીં.