શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 295

ਪੁਤ੍ਰ ਭਇਓ ਦੇਵਕੀ ਕੈ ਕੀਰਤਿ ਮਤ ਤਿਹ ਨਾਮੁ ॥

putr bheio devakee kai keerat mat tih naam |

દેવકીને પ્રથમ પુત્ર હતો, તેનું નામ 'કીર્તિમત' હતું.

ਬਾਸੁਦੇਵ ਲੈ ਤਾਹਿ ਕੌ ਗਯੋ ਕੰਸ ਕੈ ਧਾਮ ॥੪੫॥

baasudev lai taeh kau gayo kans kai dhaam |45|

દેવકીને પ્રથમ કિરમત નામનો પુત્ર થયો અને વાસુદેવ તેને કંસના ઘરે લઈ ગયા.45.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਲੈ ਕਰਿ ਤਾਤ ਕੋ ਤਾਤ ਚਲਿਯੋ ਜਬ ਹੀ ਨ੍ਰਿਪ ਕੈ ਦਰ ਊਪਰ ਆਇਓ ॥

lai kar taat ko taat chaliyo jab hee nrip kai dar aoopar aaeio |

જ્યારે પિતા ('તત') પુત્ર સાથે ગયા અને રાજા કંસના દ્વારે આવ્યા,

ਜਾਇ ਕਹਿਯੋ ਦਰਵਾਨਨ ਸੋ ਤਿਨ ਬੋਲਿ ਕੈ ਭੀਤਰ ਜਾਇ ਜਨਾਇਓ ॥

jaae kahiyo daravaanan so tin bol kai bheetar jaae janaaeio |

જ્યારે પિતા મહેલના દરવાજે પહોંચ્યા ત્યારે તેમણે દ્વારપાલને કંસને તેની જાણ કરવા કહ્યું.

ਕੰਸ ਕਰੀ ਕਰੁਨਾ ਸਿਸੁ ਦੇਖਿ ਕਹਿਓ ਹਮ ਹੂੰ ਤੁਮ ਕੋ ਬਖਸਾਇਓ ॥

kans karee karunaa sis dekh kahio ham hoon tum ko bakhasaaeio |

(કંસ) એ બાળકને જોયો અને દયા આવી અને કહ્યું, અમે તને (આ બાળકને) બચાવ્યો છે.

ਫੇਰ ਚਲਿਓ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਬਸੁਦੇਵ ਤਊ ਮਨ ਮੈ ਕਛੁ ਨ ਸੁਖੁ ਪਾਇਓ ॥੪੬॥

fer chalio grih ko basudev taoo man mai kachh na sukh paaeio |46|

બાળકને જોઈને કંસને દયા આવી, મેં તને માફ કરી દીધો.�� વાસુદેવ પોતાના ઘરે પાછા ફરવા લાગ્યા, પણ તેમના મનમાં કોઈ પ્રસન્નતા ન હતી.

ਬਸੁਦੇਵ ਬਾਚ ਮਨ ਮੈ ॥

basudev baach man mai |

તેમના મનમાં વાસુદેવની વાણી:

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਬਾਸੁਦੇਵ ਮਨ ਆਪਨੇ ਕੀਨੋ ਇਹੈ ਬਿਚਾਰ ॥

baasudev man aapane keeno ihai bichaar |

બાસુદેવે મનમાં આ વિચાર્યું

ਕੰਸ ਮੂੜ ਦੁਰਮਤਿ ਬਡੋ ਯਾ ਕੌ ਡਰਿ ਹੈ ਮਾਰਿ ॥੪੭॥

kans moorr duramat baddo yaa kau ddar hai maar |47|

વાસુદેવે મનમાં વિચાર્યું કે કંસ એક દ્વેષી બુદ્ધિનો માણસ છે, ભય સાથે, તે ચોક્કસપણે શિશુને મારી નાખશે.47.

ਨਾਰਦ ਰਿਖਿ ਬਾਚ ਕੰਸ ਪ੍ਰਤਿ ॥

naarad rikh baach kans prat |

નારદ ઋષિનું કંસને સંબોધન:

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਤਬ ਮੁਨਿ ਆਯੋ ਕੰਸ ਗ੍ਰਿਹਿ ਕਹੀ ਬਾਤ ਸੁਨਿ ਰਾਇ ॥

tab mun aayo kans grihi kahee baat sun raae |

(બાસુદેવના ઘરે પાછા ફર્યા પછી) પછી (નારદ) ઋષિ કંસના ઘરે આવ્યા (અને આ કહ્યું) હે રાજા! સાંભળો

ਅਸਟ ਲੀਕ ਕਰ ਕੈ ਗਨੀ ਦੀਨੋ ਭੇਦ ਬਤਾਇ ॥੪੮॥

asatt leek kar kai ganee deeno bhed bataae |48|

પછી નારદ ઋષિ કંસ પાસે આવ્યા અને તેમની આગળ આઠ લીટીઓ દોરતા તેમણે તેમને કેટલીક રહસ્યમય વાતો કહી.48.

ਅਥ ਭ੍ਰਿਤਨ ਸੌ ਕੰਸ ਬਾਚ ॥

ath bhritan sau kans baach |

કંસનું તેના સેવકોને સંબોધન:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਬਾਤ ਸੁਨੀ ਜਬ ਨਾਰਦ ਕੀ ਇਹ ਤੋ ਨ੍ਰਿਪ ਕੇ ਮਨ ਮਾਹਿ ਭਈ ਹੈ ॥

baat sunee jab naarad kee ih to nrip ke man maeh bhee hai |

જ્યારે કંસએ નારદની વાત સાંભળી ત્યારે રાજાનું હૃદય હચમચી ગયું.

ਮਾਰਹੁ ਜਾਇ ਇਸੈ ਅਬ ਹੀ ਕਰਿ ਭ੍ਰਿਤਨ ਨੈਨ ਕੀ ਸੈਨ ਦਈ ਹੈ ॥

maarahu jaae isai ab hee kar bhritan nain kee sain dee hai |

જ્યારે રાજાએ નારદનું ભાષણ સાંભળ્યું, ત્યારે તેના મનમાં તે ઊંડા ઉતરી ગયું કે તેણે તેના સેવકોને સંકેતો સાથે કહ્યું કે તરત જ શિશુને મારી નાખો.

ਦਉਰਿ ਗਏ ਤਿਹ ਆਇਸੁ ਮਾਨ ਕੈ ਬਾਤ ਇਹੈ ਚਲਿ ਲੋਗ ਗਈ ਹੈ ॥

daur ge tih aaeis maan kai baat ihai chal log gee hai |

તેમની પરવાનગીનું પાલન કરીને, સેવકો (બસુદેવ પાસે) દોડ્યા અને આ વાત (બધા લોકોને) જાણીતી થઈ.

ਪਾਥਰ ਪੈ ਹਨਿ ਕੈ ਘਨ ਜਿਉ ਬਪੁ ਜੀਵਹਿ ਤੇ ਕਰਿ ਭਿੰਨ ਲਈ ਹੈ ॥੪੯॥

paathar pai han kai ghan jiau bap jeeveh te kar bhin lee hai |49|

તેમનો આદેશ મળતાં જ બધા (સેવકો) ભાગી ગયા અને તેઓએ બાળકને હથોડાની જેમ ભંડાર પર પછાડીને આત્માને શરીરથી અલગ કરી દીધો.49.

ਪ੍ਰਿਥਮ ਪੁਤ੍ਰ ਬਧਹਿ ॥

pritham putr badheh |

પ્રથમ પુત્રની હત્યા

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਅਉਰ ਭਯੋ ਸੁਤ ਜੋ ਤਿਹ ਕੇ ਗ੍ਰਿਹਿ ਤਉ ਨ੍ਰਿਪ ਕੰਸ ਮਹਾ ਮਤਿ ਹੀਨੋ ॥

aaur bhayo sut jo tih ke grihi tau nrip kans mahaa mat heeno |

(જ્યારે) તેમના ઘરે બીજા પુત્રનો જન્મ થયો, ત્યારે ખૂબ શ્રદ્ધા ધરાવતા કંસએ (તેમના) નોકરોને (તેમના ઘરે) મોકલ્યા.

ਸੇਵਕ ਭੇਜ ਦਏ ਤਿਨ ਲਿਆਇ ਕੈ ਪਾਥਰ ਪੈ ਹਨਿ ਕੈ ਫੁਨਿ ਦੀਨੋ ॥

sevak bhej de tin liaae kai paathar pai han kai fun deeno |

દેવકી અને વાસુદેવને બીજો પુત્ર જન્મ્યો હતો, જેની પણ દુષ્ટ બુદ્ધિવાળા કંસના આદેશથી હત્યા કરવામાં આવી હતી, તેના સેવકો દ્વારા તેને ભંડાર પર ધક્કો મારીને મૃતદેહ માતાપિતાને પાછો આપવામાં આવ્યો હતો.

ਸੋਰ ਪਰਿਯੋ ਸਬ ਹੀ ਪੁਰ ਮੈ ਕਬਿ ਨੈ ਤਿਹ ਕੋ ਜਸੁ ਇਉ ਲਖਿ ਲੀਨੋ ॥

sor pariyo sab hee pur mai kab nai tih ko jas iau lakh leeno |

(બીજા પુત્રના મૃત્યુ પર) સમગ્ર મથુરા પુરીમાં હોબાળો મચી ગયો. જેનું ઉપમા કવિએ આ રીતે જવાનું છે

ਇੰਦ੍ਰ ਮੂਓ ਸੁਨਿ ਕੈ ਰਨ ਮੈ ਮਿਲ ਕੈ ਸੁਰ ਮੰਡਲ ਰੋਦਨ ਕੀਨੋ ॥੫੦॥

eindr mooo sun kai ran mai mil kai sur manddal rodan keeno |50|

આ જઘન્ય અપરાધની વાત સાંભળીને આખા શહેરમાં ભારે હોબાળો મચી ગયો અને આ કોલાહલ કવિને ઈન્દ્રના મૃત્યુ પર દેવોના પોકારની જેમ દેખાયો.50.

ਅਉਰ ਭਯੋ ਸੁਤ ਜੋ ਤਿਹ ਕੇ ਗ੍ਰਿਹ ਨਾਮ ਧਰਿਓ ਤਿਹ ਕੋ ਤਿਨ ਹੂੰ ਜੈ ॥

aaur bhayo sut jo tih ke grih naam dhario tih ko tin hoon jai |

તેમના ઘરે બીજો પુત્ર જન્મ્યો, તેઓએ તેનું નામ 'જય' રાખ્યું.

ਮਾਰ ਦਯੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਕੰਸ ਸੁ ਪਾਥਰ ਪੈ ਹਨਿ ਡਾਰਿਓ ਖੂੰਜੈ ॥

maar dayo sun kai nrip kans su paathar pai han ddaario khoonjai |

તેઓના ઘરે બીજો પુત્ર જન્મ્યો જેનું નામ જયા હતું, પરંતુ રાજા કંસ દ્વારા તેને પણ પથ્થરથી મારવામાં આવ્યો હતો.

ਸੀਸ ਕੇ ਬਾਰ ਉਖਾਰਤ ਦੇਵਕੀ ਰੋਦਨ ਚੋਰਨ ਤੈ ਘਰਿ ਗੂੰਜੈ ॥

sees ke baar ukhaarat devakee rodan choran tai ghar goonjai |

દેવકી માથાના વાળ ઉપાડે છે, ઘર તેના રડતા અને ચીસોથી ('ચોરણ') ગુંજી ઉઠે છે.

ਜਿਉ ਰੁਤਿ ਅੰਤੁ ਬਸੰਤ ਸਮੈ ਨਭਿ ਕੋ ਜਿਮ ਜਾਤ ਪੁਕਾਰਤ ਕੂੰਜੈ ॥੫੧॥

jiau rut ant basant samai nabh ko jim jaat pukaarat koonjai |51|

દેવકી તેના માથાના વાળ ખેંચવા લાગી અને વસંતઋતુમાં આકાશમાં કરૌંચા નામના પક્ષીની જેમ રડવા લાગી.51.

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਚਉਥੋ ਪੁਤ੍ਰ ਭਇਓ ਸੋ ਭੀ ਕੰਸ ਮਾਰ ਦਇਓ ਤਿਹ ਸੋਕ ਬੜਵਾ ਕੀ ਲਾਟੈ ਮਨ ਮੈ ਜਗਤ ਹੈ ॥

chautho putr bheio so bhee kans maar deio tih sok barravaa kee laattai man mai jagat hai |

ચોથા પુત્રનો જન્મ થયો અને તે પણ કંસ દ્વારા માર્યો ગયો અને દેવકી અને વાસુદેવના હૃદયમાં દુ:ખની જ્વાળાઓ પ્રજ્વલિત થઈ.

ਪਰੀ ਹੈਗੀ ਦਾਸੀ ਮਹਾ ਮੋਹ ਹੂੰ ਕੀ ਫਾਸੀ ਬੀਚ ਗਈ ਮਿਟ ਸੋਭਾ ਪੈ ਉਦਾਸੀ ਹੀ ਪਗਤ ਹੈ ॥

paree haigee daasee mahaa moh hoon kee faasee beech gee mitt sobhaa pai udaasee hee pagat hai |

દેવકીની બધી સુંદરતા તેના ગળામાં ભારે આસક્તિના ફંદાથી સમાપ્ત થઈ ગઈ હતી અને તે ભારે વેદનામાં ડૂબી ગઈ હતી.

ਕੈਧੋ ਤੁਮ ਨਾਥ ਹ੍ਵੈ ਸਨਾਥ ਹਮ ਹੂੰ ਪੈ ਹੂੰਜੈ ਪਤਿ ਕੀ ਨ ਗਤਿ ਔਰ ਤਨ ਕੀ ਨ ਗਤਿ ਹੈ ॥

kaidho tum naath hvai sanaath ham hoon pai hoonjai pat kee na gat aauar tan kee na gat hai |

તે કહે છે, હે ભગવાન! તમે કેવા પ્રકારના ભગવાન છો અને અમે કેવા પ્રકારના રક્ષિત લોકો છીએ? અમને ન તો કોઈ સન્માન મળ્યું છે કે ન તો કોઈ શારીરિક સુરક્ષા મળી છે

ਭਈ ਉਪਹਾਸੀ ਦੇਹ ਪੂਤਨ ਬਿਨਾਸੀ ਅਬਿਨਾਸੀ ਤੇਰੀ ਹਾਸੀ ਨ ਹਮੈ ਗਾਸੀ ਸੀ ਲਗਤ ਹੈ ॥੫੨॥

bhee upahaasee deh pootan binaasee abinaasee teree haasee na hamai gaasee see lagat hai |52|

અમારા પુત્રના મૃત્યુને કારણે અમારી પણ મજાક ઉડાવવામાં આવી રહી છે, હે અમર ભગવાન! તમારી આવી ક્રૂર મજાક અમને તીરની જેમ ડંખે છે.��52.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਪਾਚਵੋ ਪੁਤ੍ਰ ਭਯੋ ਸੁਨਿ ਕੰਸ ਸੁ ਪਾਥਰ ਸੋ ਹਨਿ ਮਾਰਿ ਦਯੋ ਹੈ ॥

paachavo putr bhayo sun kans su paathar so han maar dayo hai |

જ્યારે પાંચમો પુત્ર થયો ત્યારે કંસને પણ પથ્થર મારીને મારી નાખ્યો.

ਸ੍ਵਾਸ ਗਯੋ ਨਭਿ ਕੇ ਮਗ ਮੈ ਤਨ ਤਾ ਕੋ ਕਿਧੌ ਜਮੁਨਾ ਮੈ ਗਯੋ ਹੈ ॥

svaas gayo nabh ke mag mai tan taa ko kidhau jamunaa mai gayo hai |

પાંચમા પુત્રના જન્મની વાત સાંભળીને કંસએ તેને પણ ભંડારની સામે ધક્કો મારીને મારી નાખ્યો અને બાળકનો આત્મા સ્વર્ગમાં ગયો અને તેનું શરીર વહેતા પ્રવાહમાં ભળી ગયું.

ਸੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਪੁਨਿ ਸ੍ਰੋਨਨ ਦੇਵਕੀ ਸੋਕ ਸੋ ਸਾਸ ਉਸਾਸ ਲਯੋ ਹੈ ॥

so sun kai pun sronan devakee sok so saas usaas layo hai |

(આ) સમાચાર ('આ') સાંભળીને દેવકીએ ફરીથી શોકથી નિસાસો નાખ્યો.

ਮੋਹ ਭਯੋ ਅਤਿ ਤਾ ਦਿਨ ਮੈ ਮਨੋ ਯਾਹੀ ਤੇ ਮੋਹ ਪ੍ਰਕਾਸ ਭਯੋ ਹੈ ॥੫੩॥

moh bhayo at taa din mai mano yaahee te moh prakaas bhayo hai |53|

આ સાંભળીને દેવકી નિસાસો નાખવા લાગી અને આસક્તિને કારણે તેણે એટલી મોટી વેદના અનુભવી કે તેણે આસક્તિને જ જન્મ આપ્યો હોય તેવું લાગ્યું.53.

ਦੇਵਕੀ ਬੇਨਤੀ ਬਾਚ ॥

devakee benatee baach |

દેવકીની વિનંતીને લગતું ભાષણ:

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਪੁਤ੍ਰ ਭਇਓ ਛਠੋ ਬੰਸ ਸੋ ਭੀ ਮਾਰਿ ਡਾਰਿਓ ਕੰਸ ਦੇਵਕੀ ਪੁਕਾਰੀ ਨਾਥ ਬਾਤ ਸੁਨਿ ਲੀਜੀਐ ॥

putr bheio chhattho bans so bhee maar ddaario kans devakee pukaaree naath baat sun leejeeai |

(બાસુદેવના) કુળમાં જન્મેલ છઠ્ઠો પુત્ર પણ કંસ દ્વારા માર્યો ગયો હતો; તેથી દેવકીએ પોકાર કર્યો, હે ભગવાન! સાંભળો (હવે મને).

ਕੀਜੀਐ ਅਨਾਥ ਨ ਸਨਾਥ ਮੇਰੇ ਦੀਨਾਨਾਥ ਹਮੈ ਮਾਰ ਦੀਜੀਐ ਕਿ ਯਾ ਕੋ ਮਾਰ ਦੀਜੀਐ ॥

keejeeai anaath na sanaath mere deenaanaath hamai maar deejeeai ki yaa ko maar deejeeai |

જ્યારે છઠ્ઠો પુત્ર પણ કંસ દ્વારા માર્યો ગયો, ત્યારે દેવકીએ ભગવાનને આ રીતે પ્રાર્થના કરી, હે નીચના સ્વામી! કાં તો અમને મારી નાખો અથવા કંસને મારી નાખો

ਕੰਸ ਬਡੋ ਪਾਪੀ ਜਾ ਕੋ ਲੋਭ ਭਯੋ ਜਾਪੀ ਸੋਈ ਕੀਜੀਐ ਹਮਾਰੀ ਦਸਾ ਜਾ ਤੇ ਸੁਖੀ ਜੀਜੀਐ ॥

kans baddo paapee jaa ko lobh bhayo jaapee soee keejeeai hamaaree dasaa jaa te sukhee jeejeeai |

કારણ કે કંસ એક મહાન પાપી છે, જે લોભી લાગે છે. (હવે) અમને એવા બનાવો કે (અમે) આનંદથી જીવી શકીએ.

ਸ੍ਰੋਨਨ ਮੈ ਸੁਨਿ ਅਸਵਾਰੀ ਗਜ ਵਾਰੀ ਕਰੋ ਲਾਈਐ ਨ ਢੀਲ ਅਬ ਦੋ ਮੈ ਏਕ ਕੀਜੀਐ ॥੫੪॥

sronan mai sun asavaaree gaj vaaree karo laaeeai na dteel ab do mai ek keejeeai |54|

કંસ એક મહાન પાપી છે, જેને લોકો પોતાનો રાજા માને છે અને જેને તેઓ યાદ કરે છે હે ભગવાન! તેં અમને જે સ્થિતિમાં મૂક્યા છે તેવી જ સ્થિતિમાં તેને મૂકો, મેં સાંભળ્યું છે કે તેં હાથીનો જીવ બચાવ્યો છે, હવે વિલંબ કરશો નહીં, તેમાંથી કોઈપણ કરવા માટે દયા રાખો.