શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 383

ਰੋਦਨ ਕੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਮਿਲਿ ਐਸੇ ਕਹਿਯੋ ਅਤਿ ਹੋਇ ਬਿਚਾਰੀ ॥

rodan kai sabh gvaaraneeyaa mil aaise kahiyo at hoe bichaaree |

બધી ગોપીઓ એક સાથે રડે છે અને આ રીતે લાચારી બોલી.

ਤ੍ਯਾਗਿ ਬ੍ਰਿਜੈ ਮਥੁਰਾ ਮੈ ਗਏ ਤਜਿ ਨੇਹ ਅਨੇਹ ਕੀ ਬਾਤ ਬਿਚਾਰੀ ॥

tayaag brijai mathuraa mai ge taj neh aneh kee baat bichaaree |

વિલાપ કરતી બધી ગોપીઓ નમ્રતાથી કહી રહી છે કે, પ્રેમ અને વિયોગના વિચારો છોડીને કૃષ્ણ બ્રજમાંથી મથુરા ગયા છે.

ਏਕ ਗਿਰੈ ਧਰਿ ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਇਕ ਐਸੇ ਸੰਭਾਰਿ ਕਹੈ ਬ੍ਰਿਜਨਾਰੀ ॥

ek girai dhar yau keh kai ik aaise sanbhaar kahai brijanaaree |

એક (ગોપી) આમ કહી પૃથ્વી પર પડી છે અને એક બ્રજ-નારી સંભાળીને આમ કહી રહી છે.

ਰੀ ਸਜਨੀ ਸੁਨੀਯੋ ਬਤੀਯਾ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਰਿ ਸਭੈ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥਿ ਬਿਸਾਰੀ ॥੮੬੫॥

ree sajanee suneeyo bateeyaa brij naar sabhai brijanaath bisaaree |865|

એમ કહીને કોઈ ધરતી પર પડી રહ્યું છે અને કોઈ પોતાનું રક્ષણ કરીને કહે છે, ��હે મિત્રો! મારી વાત સાંભળો, બ્રજના ભગવાન બ્રજની બધી સ્ત્રીઓને ભૂલી ગયા છે.��865,

ਆਖਨਿ ਆਗਹਿ ਠਾਢਿ ਲਗੈ ਸਖੀ ਦੇਤ ਨਹੀ ਕਿ ਹੇਤ ਦਿਖਾਈ ॥

aakhan aageh tthaadt lagai sakhee det nahee ki het dikhaaee |

કૃષ્ણ હંમેશા મારી નજર સમક્ષ ઉભા રહે છે, તેથી મને બીજું કંઈ દેખાતું નથી

ਜਾ ਸੰਗਿ ਕੇਲ ਕਰੇ ਬਨ ਮੈ ਤਿਹ ਤੇ ਅਤਿ ਹੀ ਜੀਯ ਮੈ ਦੁਚਿਤਾਈ ॥

jaa sang kel kare ban mai tih te at hee jeey mai duchitaaee |

તેઓ તેમની સાથે રમૂજી રમતમાં લીન થઈ ગયા હતા, હવે તેમને યાદ કરતાં તેમની મૂંઝવણ વધી રહી છે.

ਹੇਤੁ ਤਜਿਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਬਾਸਨ ਸੋ ਨ ਸੰਦੇਸ ਪਠਿਯੋ ਜੀਯ ਕੈ ਸੁ ਢਿਠਾਈ ॥

het tajiyo brij baasan so na sandes patthiyo jeey kai su dtitthaaee |

તેણે બ્રજાના રહેવાસીઓનો પ્રેમ છોડી દીધો છે અને કઠોર બની ગયો છે, કારણ કે તેણે કોઈ સંદેશો મોકલ્યો નથી.

ਤਾਹੀ ਕੀ ਓਰਿ ਨਿਹਾਰਤ ਹੈ ਪਿਖੀਯੈ ਨਹੀ ਸ੍ਯਾਮ ਹਹਾ ਮੋਰੀ ਮਾਈ ॥੮੬੬॥

taahee kee or nihaarat hai pikheeyai nahee sayaam hahaa moree maaee |866|

ઓ મારી મા! આપણે તે કૃષ્ણ તરફ જોઈ રહ્યા છીએ, પણ તે દેખાતા નથી.866

ਬਾਰਹਮਾਹ ॥

baarahamaah |

બાર મહિના પર આધારિત કવિતા:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਫਾਗੁਨ ਮੈ ਸਖੀ ਡਾਰਿ ਗੁਲਾਲ ਸਭੈ ਹਰਿ ਸਿਉ ਬਨ ਬੀਚ ਰਮੈ ॥

faagun mai sakhee ddaar gulaal sabhai har siau ban beech ramai |

ફાલ્ગુન માસમાં નવયુવાન કુમારિકાઓ કૃષ્ણ સાથે વનમાં વિહાર કરે છે, એકબીજા પર સૂકા રંગ ફેંકે છે.

ਪਿਚਕਾਰਨ ਲੈ ਕਰਿ ਗਾਵਤਿ ਗੀਤ ਸਭੈ ਮਿਲਿ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਤਉਨ ਸਮੈ ॥

pichakaaran lai kar gaavat geet sabhai mil gvaaran taun samai |

તેમના હાથમાં પંપ લઈને, તેઓ મોહક ગીતો ગાય છે:

ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਕੁੰਜ ਗਲੀਨ ਕੇ ਬੀਚ ਕਿਧੌ ਮਨ ਕੇ ਕਰਿ ਦੂਰ ਗਮੈ ॥

at sundar kunj galeen ke beech kidhau man ke kar door gamai |

ખૂબ જ સુંદર ગલીઓમાં મનની વ્યથાઓ દૂર થઈ ગઈ.

ਅਰੁ ਤ੍ਯਾਗਿ ਤਮੈ ਸਭ ਧਾਮਨ ਕੀ ਇਹ ਸੁੰਦਰਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕੀ ਮਾਨਿ ਤਮੈ ॥੮੬੭॥

ar tayaag tamai sabh dhaaman kee ih sundar sayaam kee maan tamai |867|

તેમના મનમાંથી દુ:ખ દૂર કરીને તેઓ આલ્કોવમાં અને સુંદર કૃષ્ણના પ્રેમમાં દોડી રહ્યા છે, તેઓ તેમના ઘરની સજાવટ ભૂલી ગયા છે.867.

ਫੂਲਿ ਸੀ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਫੂਲਿ ਰਹੀ ਪਟ ਰੰਗਨ ਕੇ ਫੁਨਿ ਫੂਲ ਲੀਏ ॥

fool see gvaaran fool rahee patt rangan ke fun fool lee |

ગોપીઓ પોતપોતાના વસ્ત્રો સાથે ફૂલોની જેમ ખીલી રહી છે

ਇਕ ਸ੍ਯਾਮ ਸੀਗਾਰ ਸੁ ਗਾਵਤ ਹੈ ਪੁਨਿ ਕੋਕਿਲਕਾ ਸਮ ਹੋਤ ਜੀਏ ॥

eik sayaam seegaar su gaavat hai pun kokilakaa sam hot jee |

પોતાની જાતને બેડીંગ કર્યા પછી તેઓ કૃષ્ણ માટે નાઇટિંગેલની જેમ ગાય છે

ਰਿਤੁ ਨਾਮਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਯੋ ਸਜਨੀ ਤਿਹ ਤੇ ਸਭ ਛਾਜ ਸੁ ਸਾਜ ਦੀਏ ॥

rit naameh sayaam bhayo sajanee tih te sabh chhaaj su saaj dee |

હવે વસંત ઋતુ છે, તેથી તેઓએ તમામ શણગારનો ત્યાગ કર્યો છે

ਪਿਖਿ ਜਾ ਚਤੁਰਾਨਨ ਚਉਕਿ ਰਹੈ ਜਿਹ ਦੇਖਤ ਹੋਤ ਹੁਲਾਸ ਹੀਏ ॥੮੬੮॥

pikh jaa chaturaanan chauk rahai jih dekhat hot hulaas hee |868|

તેમનો મહિમા જોઈને બ્રહ્મા પણ આશ્ચર્યચકિત થઈ જાય છે.868.

ਏਕ ਸਮੈ ਰਹੈ ਕਿੰਸੁਕ ਫੂਲਿ ਸਖੀ ਤਹ ਪਉਨ ਬਹੈ ਸੁਖਦਾਈ ॥

ek samai rahai kinsuk fool sakhee tah paun bahai sukhadaaee |

એકવાર પલાસના ફૂલો ખીલી રહ્યા હતા અને આરામ આપતો પવન ફૂંકાઈ રહ્યો હતો

ਭਉਰ ਗੁੰਜਾਰਤ ਹੈ ਇਤ ਤੇ ਉਤ ਤੇ ਮੁਰਲੀ ਨੰਦ ਲਾਲ ਬਜਾਈ ॥

bhaur gunjaarat hai it te ut te muralee nand laal bajaaee |

કાળી મધમાખીઓ અહીં-તહીં ગુંજી રહી હતી, કૃષ્ણે તેની વાંસળી વગાડી હતી

ਰੀਝਿ ਰਹਿਯੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਸੁਰ ਮੰਡਲ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਬਰਨਿਯੋ ਨਹੀ ਜਾਈ ॥

reejh rahiyo sun kai sur manddal taa chhab ko baraniyo nahee jaaee |

આ વાંસળી સાંભળીને દેવતાઓ પ્રસન્ન થઈ ગયા અને એ દર્શનની સુંદરતા અવર્ણનીય છે.

ਤਉਨ ਸਮੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਰਿਤੁ ਅਉਸਰ ਯਾਹਿ ਭਈ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੬੯॥

taun samai sukhadaaeik thee rit aausar yaeh bhee dukhadaaee |869|

એ વખતે એ ઋતુ આનંદ આપનારી હતી, પણ હવે એ જ દુઃખદાયક બની ગઈ છે.869.

ਜੇਠ ਸਮੈ ਸਖੀ ਤੀਰ ਨਦੀ ਹਮ ਖੇਲਤ ਚਿਤਿ ਹੁਲਾਸ ਬਢਾਈ ॥

jetth samai sakhee teer nadee ham khelat chit hulaas badtaaee |

જેઠ મહિનામાં, હે મિત્ર! મનમાં પ્રસન્ન થઈને અમે નદી કિનારે રમણીય રમતમાં લીન થઈ જતા

ਚੰਦਨ ਸੋ ਤਨ ਲੀਪ ਸਭੈ ਸੁ ਗੁਲਾਬਹਿ ਸੋ ਧਰਨੀ ਛਿਰਕਾਈ ॥

chandan so tan leep sabhai su gulaabeh so dharanee chhirakaaee |

અમે અમારા શરીરને ચંદનથી પ્લાસ્ટર કર્યું અને પૃથ્વી પર ગુલાબજળ છાંટ્યું

ਲਾਇ ਸੁਗੰਧ ਭਲੀ ਕਪਰਿਯੋ ਪਰ ਤਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਬਰਨੀ ਨਹੀ ਜਾਈ ॥

laae sugandh bhalee kapariyo par taa kee prabhaa baranee nahee jaaee |

અમે અમારા કપડાંમાં સુગંધ લગાવી છે અને તે મહિમા અવર્ણનીય છે

ਤਉਨ ਸਮੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਇਹ ਅਉਸਰ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਨਾ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੭੦॥

taun samai sukhadaaeik thee ih aausar sayaam binaa dukhadaaee |870|

એ પ્રસંગ અત્યંત આનંદદાયક હતો, પણ હવે એ જ પ્રસંગ કૃષ્ણ વિના મુશ્કેલીભર્યો બની ગયો છે.870.

ਪਉਨ ਪ੍ਰਚੰਡ ਚਲੈ ਜਿਹ ਅਉਸਰ ਅਉਰ ਬਘੂਲਨ ਧੂਰਿ ਉਡਾਈ ॥

paun prachandd chalai jih aausar aaur baghoolan dhoor uddaaee |

જ્યારે પવન જોરદાર હતો અને ધૂળની ડમરીઓ ઉડી હતી.

ਧੂਪ ਲਗੈ ਜਿਹ ਮਾਸ ਬੁਰੀ ਸੁ ਲਗੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਸੀਤਲ ਜਾਈ ॥

dhoop lagai jih maas buree su lagai sukhadaaeik seetal jaaee |

જે સમય, જ્યારે પવન જોરથી ફૂંકાયો, ક્રેન્સ ઊભી થઈ અને સૂર્યપ્રકાશ પીડાદાયક હતો, તે સમય પણ અમને આનંદ આપતો દેખાયો.

ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸੰਗ ਸਭੈ ਹਮ ਖੇਲਤ ਸੀਤਲ ਪਾਟਕ ਕਾਬਿ ਛਟਾਈ ॥

sayaam ke sang sabhai ham khelat seetal paattak kaab chhattaaee |

અમે બધા કૃષ્ણ સાથે એક બીજા પર પાણી છાંટતા રમતા

ਤਉਨ ਸਮੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਰਿਤੁ ਅਉਸਰ ਯਾਹਿ ਭਈ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੭੧॥

taun samai sukhadaaeik thee rit aausar yaeh bhee dukhadaaee |871|

એ સમય અત્યંત આરામ આપનારો હતો, પણ હવે એ જ સમય વેદનાદાયક બની ગયો છે.871.

ਜੋਰਿ ਘਟਾ ਘਟ ਆਏ ਜਹਾ ਸਖੀ ਬੂੰਦਨ ਮੇਘ ਭਲੀ ਛਬਿ ਪਾਈ ॥

jor ghattaa ghatt aae jahaa sakhee boondan megh bhalee chhab paaee |

જુઓ, ઓ મિત્ર! વાદળોએ આપણને ઘેરી લીધા છે અને તે વરસાદના ટીપાં દ્વારા બનાવેલ સુંદર દ્રશ્ય છે

ਬੋਲਤ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਦਾਦਰ ਅਉ ਘਨ ਮੋਰਨ ਪੈ ਘਨਘੋਰ ਲਗਾਈ ॥

bolat chaatrik daadar aau ghan moran pai ghanaghor lagaaee |

કોયલ, મોર અને દેડકાનો અવાજ ગૂંજી રહ્યો છે

ਤਾਹਿ ਸਮੈ ਹਮ ਕਾਨਰ ਕੇ ਸੰਗਿ ਖੇਲਤ ਥੀ ਅਤਿ ਪ੍ਰੇਮ ਬਢਾਈ ॥

taeh samai ham kaanar ke sang khelat thee at prem badtaaee |

આવા સમયે અમે કૃષ્ણ સાથે રમણીય રમતમાં લીન હતા

ਤਉਨ ਸਮੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਰਿਤੁ ਅਉਸਰ ਯਾਹਿ ਭਈ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੭੨॥

taun samai sukhadaaeik thee rit aausar yaeh bhee dukhadaaee |872|

તે સમય કેટલો આરામદાયક હતો અને હવે આ સમય ખૂબ જ દુઃખદાયક છે.872.

ਮੇਘ ਪਰੈ ਕਬਹੂੰ ਉਘਰੈ ਸਖੀ ਛਾਇ ਲਗੈ ਦ੍ਰੁਮ ਕੀ ਸੁਖਦਾਈ ॥

megh parai kabahoon ugharai sakhee chhaae lagai drum kee sukhadaaee |

ક્યારેક વાદળો છવાઈ જાય અને વૃક્ષનો છાંયો આરામ આપતો દેખાય

ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸੰਗਿ ਫਿਰੈ ਸਜਨੀ ਰੰਗ ਫੂਲਨ ਕੇ ਹਮ ਬਸਤ੍ਰ ਬਨਾਈ ॥

sayaam ke sang firai sajanee rang foolan ke ham basatr banaaee |

અમે ફૂલોના વસ્ત્રો પહેરીને કૃષ્ણ સાથે ભટકતા

ਖੇਲਤ ਕ੍ਰੀੜ ਕਰੈ ਰਸ ਕੀ ਇਹ ਅਉਸਰ ਕਉ ਬਰਨਿਯੋ ਨਹੀ ਜਾਈ ॥

khelat kreerr karai ras kee ih aausar kau baraniyo nahee jaaee |

ફરતી વખતે, અમે રમૂજી રમતમાં લીન થઈ ગયા

ਸ੍ਯਾਮ ਸਨੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਰਿਤ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਨਾ ਅਤਿ ਭੀ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੭੩॥

sayaam sanai sukhadaaeik thee rit sayaam binaa at bhee dukhadaaee |873|

તે પ્રસંગનું વર્ણન કરવું અશક્ય છે, કૃષ્ણ સાથે રહીને, તે ઋતુ દુઃખદાયક બની ગઈ છે.873.

ਮਾਸ ਅਸੂ ਹਮ ਕਾਨਰ ਕੇ ਸੰਗਿ ਖੇਲਤ ਚਿਤਿ ਹੁਲਾਸ ਬਢਾਈ ॥

maas asoo ham kaanar ke sang khelat chit hulaas badtaaee |

અશ્વિન મહિનામાં, અમે ખૂબ આનંદ સાથે, કૃષ્ણ સાથે રમ્યા

ਕਾਨ੍ਰਹ ਤਹਾ ਪੁਨਿ ਗਾਵਤ ਥੋ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਰਾਗਨ ਤਾਨ ਬਸਾਈ ॥

kaanrah tahaa pun gaavat tho at sundar raagan taan basaaee |

નશામાં હોવાથી કૃષ્ણ (તેની વાંસળી) વગાડતા હતા અને મોહક સંગીતની ધૂન ઉત્પન્ન કરતા હતા,

ਗਾਵਤ ਥੀ ਹਮ ਹੂੰ ਸੰਗ ਤਾਹੀ ਕੇ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਬਰਨਿਯੋ ਨਹੀ ਜਾਈ ॥

gaavat thee ham hoon sang taahee ke taa chhab ko baraniyo nahee jaaee |

અમે તેની સાથે ગાયું અને તે તમાશો અવર્ણનીય છે

ਤਾ ਸੰਗ ਮੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਰਿਤੁ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਨਾ ਅਬ ਭੀ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੭੪॥

taa sang mai sukhadaaeik thee rit sayaam binaa ab bhee dukhadaaee |874|

અમે તેમની સંગતમાં રહ્યા, તે ઋતુ આનંદ આપનારી હતી અને હવે તે જ ઋતુ દુઃખદાયક બની છે.874.

ਕਾਤਿਕ ਕੀ ਸਖੀ ਰਾਸਿ ਬਿਖੈ ਰਤਿ ਖੇਲਤ ਥੀ ਹਰਿ ਸੋ ਚਿਤੁ ਲਾਈ ॥

kaatik kee sakhee raas bikhai rat khelat thee har so chit laaee |

કારતક મહિનામાં, અમે, આનંદમાં, કૃષ્ણ સાથે રમૂજી રમતમાં લીન થઈ ગયા

ਸੇਤਹਿ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੇ ਪਟ ਛਾਜਤ ਸੇਤ ਨਦੀ ਤਹ ਧਾਰ ਬਹਾਈ ॥

seteh gvaaran ke patt chhaajat set nadee tah dhaar bahaaee |

સફેદ નદીના પ્રવાહમાં ગોપીઓએ પણ સફેદ વસ્ત્રો ધારણ કર્યા હતા

ਭੂਖਨ ਸੇਤਹਿ ਗੋਪਨਿ ਕੇ ਅਰੁ ਮੋਤਿਨ ਹਾਰ ਭਲੀ ਛਬਿ ਪਾਈ ॥

bhookhan seteh gopan ke ar motin haar bhalee chhab paaee |

ગોપાઓ પણ સફેદ આભૂષણો અને મોતીના હાર પહેરતા હતા

ਤਉਨ ਸਮੈ ਸੁਖਦਾਇਕ ਥੀ ਰਿਤੁ ਅਉਸਰ ਯਾਹਿ ਭਈ ਦੁਖਦਾਈ ॥੮੭੫॥

taun samai sukhadaaeik thee rit aausar yaeh bhee dukhadaaee |875|

તેઓ બધા સારા દેખાતા હતા, તે સમય ખૂબ જ આરામદાયક હતો અને હવે આ સમય અત્યંત પીડાદાયક બની ગયો છે.875.

ਮਘ੍ਰ ਸਮੈ ਸਬ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸੰਗਿ ਹੁਇ ਖੇਲਤ ਥੀ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਪਾਈ ॥

maghr samai sab sayaam ke sang hue khelat thee man aanand paaee |

મગહર મહિનામાં ખૂબ આનંદમાં અમે કૃષ્ણ સાથે રમતા

ਸੀਤ ਲਗੈ ਤਬ ਦੂਰ ਕਰੈ ਹਮ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਅੰਗ ਸੋ ਅੰਗ ਮਿਲਾਈ ॥

seet lagai tab door karai ham sayaam ke ang so ang milaaee |

જ્યારે અમને ઠંડી લાગતી ત્યારે અમે અમારા અંગોને કૃષ્ણના અંગો સાથે ભેળવીને ઠંડક દૂર કરી

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428