શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 340

ਸੋ ਬ੍ਰਿਜ ਭੂਮਿ ਬਿਖੈ ਰਸ ਕੈ ਹਿਤ ਖੇਲਤ ਹੈ ਫੁਨਿ ਗੋਪਿਨ ਸਾਥਾ ॥੪੬੪॥

so brij bhoom bikhai ras kai hit khelat hai fun gopin saathaa |464|

તે એ જ છે, જે આ સમયે ગોપીઓ સાથે રમણીય રમતમાં લીન છે.464.

ਹਸਿ ਕੈ ਹਰਿ ਜੂ ਬ੍ਰਿਜ ਮੰਡਲ ਮੈ ਸੰਗ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਇਕ ਹੋਡ ਬਦੀ ॥

has kai har joo brij manddal mai sang gopin ke ik hodd badee |

કૃષ્ણે હસીને બ્રજમંડળમાં ગોપીઓ સાથે શરત કરી

ਸਭ ਧਾਇ ਪਰੈ ਹਮਹੂੰ ਤੁਮਹੂੰ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਮਿਲਿ ਬੀਚ ਨਦੀ ॥

sabh dhaae parai hamahoon tumahoon ih bhaat kahiyo mil beech nadee |

કૃષ્ણે હસતાં હસતાં બ્રજની ગોપીઓ સાથે શરત સાથે સંકળાયેલા નાટકની વાત કરી અને કહ્યું, ‘ચાલો, આપણે સાથે નદીમાં કૂદીએ.

ਜਬ ਜਾਇ ਪਰੇ ਜਮੁਨਾ ਜਲ ਮੈ ਸੰਗ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਜਦੀ ॥

jab jaae pare jamunaa jal mai sang gopin ke bhagavaan jadee |

જ્યારે ભગવાન ગોપીઓ સાથે જમનાના પાણીમાં કૂદી પડ્યા,

ਤਬ ਲੈ ਚੁਭਕੀ ਹਰਿ ਜੀ ਤ੍ਰਿਯ ਕੋ ਸੁ ਲਯੋ ਮੁਖ ਚੂਮ ਕਿਧੋ ਸੋ ਤਦੀ ॥੪੬੫॥

tab lai chubhakee har jee triy ko su layo mukh choom kidho so tadee |465|

આ રીતે, જ્યારે કૃષ્ણએ ગોપીઓ સાથે યમુનાના પાણીમાં કૂદકો માર્યો, ત્યારે તેણે ખૂબ જ ઝડપથી ડૂબકી માર્યા પછી તેમાંથી એકના ચહેરાને ચુંબન કર્યું.465.

ਗੋਪੀ ਬਾਚ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਸੋ ॥

gopee baach kaanrah joo so |

કૃષ્ણને સંબોધિત ગોપીઓનું પ્રવચન:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਮਿਲ ਕੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸੁੰਦਰ ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੀ ਹਸਿ ਬਾਤ ਪ੍ਰਬੀਨਨ ॥

mil kai sabh gvaarin sundar sayaam so sayaam kahee has baat prabeenan |

શ્યામ (કવિ) કહે છે, બધી સુંદર ગોપીઓએ ભેગા મળીને કાન્હાને બહુ જ સમજદારીભરી વાત કરી.

ਰਾਜਤ ਜਾਹਿ ਮ੍ਰਿਗੀਪਤਿ ਸੇ ਦ੍ਰਿਗ ਛਾਜਤ ਚੰਚਲਤਾ ਸਮ ਮੀਨਨ ॥

raajat jaeh mrigeepat se drig chhaajat chanchalataa sam meenan |

બધી ગોપીઓએ મળીને હસતાં હસતાં કૃષ્ણને કહ્યું, જેની સુંદર આંખો હરણ જેવી મોટી અને માછલી જેવી ચપળ છે.

ਕੰਚਨ ਸੇ ਤਨ ਕਉਲ ਮੁਖੀ ਰਸ ਆਤੁਰ ਹੈ ਕਹਿਯੋ ਰਛਕ ਦੀਨਨ ॥

kanchan se tan kaul mukhee ras aatur hai kahiyo rachhak deenan |

(જેના) શરીર સોના જેવા (ચળકતા) છે અને તેમના મુખ કમળના પુષ્પો જેવા કોમળ છે (તેઓ) વાસના માટે આતુર છે અને કહે છે, હે ધર્મના રક્ષક!

ਨੇਹੁ ਬਢਾਇ ਮਹਾ ਸੁਖੁ ਪਾਇ ਕਹਿਯੋ ਸਿਰਿ ਨਿਆਇ ਕੈ ਭਾਤਿ ਅਧੀਨਨ ॥੪੬੬॥

nehu badtaae mahaa sukh paae kahiyo sir niaae kai bhaat adheenan |466|

જેનું શરીર સોના જેવું છે, જે નીચનો રક્ષક છે, તેને પ્રસન્ન ચિત્તે, અત્યંત આનંદમાં અને મસ્તક નમાવીને, ગોપીઓએ નમ્રતાપૂર્વક કહ્યું.466.

ਅਤਿ ਹ੍ਵੈ ਰਿਝਵੰਤ ਕਹਿਓ ਗੁਪੀਆ ਜੁਗ ਤੀਸਰ ਮੈ ਪਤਿ ਭਯੋ ਜੁ ਕਪੀ ॥

at hvai rijhavant kahio gupeea jug teesar mai pat bhayo ju kapee |

ગોપીઓએ આનંદથી કહ્યું, "તે, જે ત્રેતા યુગમાં વાનરોનો સ્વામી હતો.

ਜਿਨਿ ਰਾਵਨ ਖੇਤਿ ਮਰਿਓ ਕੁਪ ਕੈ ਜਿਹ ਰੀਝਿ ਬਿਭੀਛਨ ਲੰਕ ਥਪੀ ॥

jin raavan khet mario kup kai jih reejh bibheechhan lank thapee |

તેણે ગુસ્સે થઈને રાવણનો વધ કર્યો અને વિભીષણને રાજ્ય આપીને પ્રસન્ન થયો

ਜਿਹ ਕੀ ਜਗ ਬੀਚ ਪ੍ਰਸਿਧ ਕਲਾ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਕਛੁ ਨਾਹਿ ਛਪੀ ॥

jih kee jag beech prasidh kalaa kab sayaam kahai kachh naeh chhapee |

જેમની અલૌકિક શક્તિઓની ચર્ચા આખી દુનિયામાં થાય છે

ਤਿਹ ਸੰਗ ਕਰੈ ਰਸ ਕੀ ਚਰਚਾ ਜਿਨ ਹੂੰ ਤਿਰੀਯਾ ਫੁਨਿ ਚੰਡਿ ਜਪੀ ॥੪੬੭॥

tih sang karai ras kee charachaa jin hoon tireeyaa fun chandd japee |467|

�� આ બધી સ્ત્રીઓ તેમની સાથે તેમના રમૂજી નાટક વિશે ચર્ચા કરી રહી છે, તેઓએ ચંડીનું નામ યાદ રાખ્યું છે અને પુનરાવર્તિત કર્યું છે અને તેમના પતિ તરીકે તેમના કૃષ્ણ પાસે ભીખ માંગી છે.467.

ਜਉ ਰਸ ਬਾਤ ਕਹੀ ਗੁਪੀਆ ਤਬ ਹੀ ਹਰਿ ਜਵਾਬ ਦਯੋ ਤਿਨ ਸਾਫੀ ॥

jau ras baat kahee gupeea tab hee har javaab dayo tin saafee |

જ્યારે ગોપીઓએ રસ બખ્નીની વાત કરી, ત્યારે કૃષ્ણએ તેમને સ્પષ્ટ જવાબ આપ્યો

ਆਈ ਹੋ ਛੋਡਿ ਸਭੈ ਪਤਿ ਕੋ ਤੁਮ ਹੋਇ ਤੁਮੈ ਨ ਮਰੇ ਫੁਨਿ ਮਾਫੀ ॥

aaee ho chhodd sabhai pat ko tum hoe tumai na mare fun maafee |

જ્યારે ગોપીઓએ મનોહર આનંદની વાત કરી, ત્યારે કૃષ્ણએ તેમને સ્પષ્ટપણે કહ્યું કે તેઓ તેમના પતિને છોડી ગયા છે અને મૃત્યુ પછી પણ તેમને માફ કરવામાં આવશે નહીં.

ਹਉ ਤੁਮ ਸੋ ਨਹਿ ਹੇਤ ਕਰੋ ਤੁਮ ਕਾਹੇ ਕਉ ਬਾਮ ਕਰੋ ਰਸ ਲਾਫੀ ॥

hau tum so neh het karo tum kaahe kau baam karo ras laafee |

હું તારા પ્રેમમાં નથી, શા માટે તું (પ્રેમ) રસની ઘમંડી વાતો કરે છે.

ਇਉ ਕਹਿ ਕੈ ਹਰਿ ਮੋਨ ਭਜੀ ਸੁ ਬਜਾਇ ਉਠਿਯੋ ਮੁਰਲੀ ਮਹਿ ਕਾਫੀ ॥੪੬੮॥

eiau keh kai har mon bhajee su bajaae utthiyo muralee meh kaafee |468|

તેણે કહ્યું, હું તને પ્રેમ નથી કરતો અને તું મારી સાથે પ્રેમના આનંદની વાત શા માટે કરે છે?

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਾਚ ਗੋਪੀ ਸੋਂ ॥

kaanrah baach gopee son |

ગોપીઓને સંબોધિત કૃષ્ણનું પ્રવચન:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸਭ ਸੁੰਦਰ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਦਯੋ ਹਰਿ ਕੈ ਹਰਿ ਜਵਾਬ ਜਬੈ ॥

sabh sundar gopin so kab sayaam dayo har kai har javaab jabai |

કવિ શ્યામ કહે છે, જ્યારે કૃષ્ણે બધી સુંદર ગોપીઓને સ્મિત સાથે જવાબ આપ્યો.

ਨ ਗਈ ਹਰਿ ਮਾਨ ਕਹਿਯੋ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਪ੍ਰਭ ਮੋਹਿ ਰਹੀ ਮੁਖਿ ਦੇਖ ਸਬੈ ॥

n gee har maan kahiyo grih ko prabh mohi rahee mukh dekh sabai |

જ્યારે કૃષ્ણે હસતાં હસતાં ગોપીઓને આ જવાબ આપ્યો, ત્યારે પણ તેઓએ કૃષ્ણની વાત ન માની અને પોતાના ઘરે પાછા ફર્યા અને તેમનું મુખ જોઈને મંત્રમુગ્ધ થઈ ગયા.

ਕ੍ਰਿਸਨੰ ਕਰਿ ਲੈ ਅਪਨੇ ਮੁਰਲੀ ਸੁ ਬਜਾਇ ਉਠਿਓ ਜੁਤ ਰਾਗ ਤਬੈ ॥

krisanan kar lai apane muralee su bajaae utthio jut raag tabai |

પછી કૃષ્ણે વાંસળી હાથમાં લીધી અને તેના પર વગાડવા લાગ્યા

ਮਨੋ ਘਾਇਲ ਗੋਪਿਨ ਕੇ ਬ੍ਰਣ ਮੈ ਭਗਵਾਨ ਡਰਿਯੋ ਜਨੁ ਲੋਨ ਅਬੈ ॥੪੬੯॥

mano ghaaeil gopin ke bran mai bhagavaan ddariyo jan lon abai |469|

વાંસળીના સૂરોની ગોપીઓ પર એવી અસર થઈ કે તેમને લાગ્યું કે કૃષ્ણે તેમના ઘા પર મીઠું નાખ્યું છે.469.

ਜਿਉ ਮ੍ਰਿਗ ਬੀਚ ਮ੍ਰਿਗੀ ਪਿਖੀਐ ਹਰਿ ਤਿਉ ਗਨ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਮਧਿ ਸੋਭੈ ॥

jiau mrig beech mrigee pikheeai har tiau gan gvaarin ke madh sobhai |

જેમ હરણની વચ્ચે જોવા મળે છે, તેવી જ રીતે ગોપીઓમાં કૃષ્ણ પણ હતા

ਦੇਖਿ ਜਿਸੈ ਰਿਪੁ ਰੀਝ ਰਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਨਹੀ ਮਨ ਭੀਤਰ ਛੋਭੈ ॥

dekh jisai rip reejh rahai kab sayaam nahee man bheetar chhobhai |

કૃષ્ણને જોઈને શત્રુઓ પણ પ્રસન્ન થયા અને તેમના મનમાં કૃષ્ણનો મહિમા વધી ગયો.

ਦੇਖਿ ਜਿਸੈ ਮ੍ਰਿਗ ਧਾਵਤ ਆਵਤ ਚਿਤ ਕਰੈ ਨ ਹਮੈ ਫੁਨਿ ਕੋ ਭੈ ॥

dekh jisai mrig dhaavat aavat chit karai na hamai fun ko bhai |

જેને જોઈને હરણ ભાગી જાય છે અને પછી તેમના મનમાં કોઈ ડર રહેતો નથી.

ਸੋ ਬਨ ਬੀਚ ਬਿਰਾਜਤ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੋਊ ਪਿਖਵੈ ਤਿਹ ਕੋ ਮਨੁ ਲੋਭੈ ॥੪੭੦॥

so ban beech biraajat kaanrah joaoo pikhavai tih ko man lobhai |470|

જેને જોઈને જંગલનું હરણ દોડી આવે છે અને જેનું મન કૃષ્ણને જોવા ઈચ્છે છે, તે જ કૃષ્ણ વનમાં છે અને જે કોઈ તેને જુએ છે તેનું મન તેને જોવા માટે લોભી થઈ જાય છે.470.

ਗੋਪੀ ਬਾਚ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਸੋ ॥

gopee baach kaanrah joo so |

કૃષ્ણને સંબોધિત ગોપીઓનું પ્રવચન:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸੋਊ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਬੋਲਿ ਉਠੀ ਹਰਿ ਸੋ ਬਚਨਾ ਜਿਨ ਕੇ ਸਮ ਸੁਧ ਅਮੀ ॥

soaoo gvaarin bol utthee har so bachanaa jin ke sam sudh amee |

એ જ ગોપીઓ કૃષ્ણને કહેવા લાગી, જેના શબ્દો અમૃત જેવા મધુર છે.

ਤਿਹ ਸਾਥ ਲਗੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨੇ ਹਰਤਾ ਮਨ ਸਾਧਨ ਸੁਧਿ ਗਮੀ ॥

tih saath lagee charachaa karane harataa man saadhan sudh gamee |

તે ગોપીએ મધુર અમૃતમય વાણી ઉચ્ચારતા કહ્યું કે, અમે તેમની સાથે ચર્ચા કરી રહ્યા છીએ, જે સર્વ સંતોના દુઃખ દૂર કરનાર છે.

ਤਜ ਕੈ ਅਪੁਨੇ ਭਰਤਾ ਹਮਰੀ ਮਤਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਊਪਰਿ ਤੋਹਿ ਰਮੀ ॥

taj kai apune bharataa hamaree mat kaanrah joo aoopar tohi ramee |

કે હે! અમારા પતિને છોડીને અમારી શ્રદ્ધા તમારા પર મોહી પડી છે.

ਅਤਿ ਹੀ ਤਨ ਕਾਮ ਕਰਾ ਉਪਜੀ ਤੁਮ ਕੋ ਪਿਖਏ ਨਹਿ ਜਾਤ ਛਮੀ ॥੪੭੧॥

at hee tan kaam karaa upajee tum ko pikhe neh jaat chhamee |471|

અમે અમારા પતિઓને છોડીને કૃષ્ણ પાસે આવ્યા છીએ કારણ કે અમારા શરીરમાં વાસનાની શક્તિનો પ્રભાવ ખૂબ જ વધી રહ્યો છે અને તમને જોઈને અમે તે શક્તિઓને દબાવી શક્યા નથી.��471.

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ॥

kabiyo baach |

કવિનું વક્તવ્ય:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਭਗਵਾਨਿ ਲਖੀ ਅਪੁਨੇ ਮਨ ਮੈ ਇਹ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਮੋ ਪਿਖਿ ਮੈਨ ਭਰੀ ॥

bhagavaan lakhee apune man mai ih gvaaran mo pikh main bharee |

કૃષ્ણે મનમાં વિચાર્યું કે આ ગોપીઓ તેમને જોઈને વાસનાના નશામાં ધૂત થઈ ગઈ છે

ਤਬ ਹੀ ਤਜਿ ਸੰਕ ਸਭੈ ਮਨ ਕੀ ਤਿਨ ਕੇ ਸੰਗਿ ਮਾਨੁਖ ਕੇਲ ਕਰੀ ॥

tab hee taj sank sabhai man kee tin ke sang maanukh kel karee |

પછી તેણે કોઈ પણ ખચકાટ વિના, સામાન્ય માણસોની જેમ તેમની સાથે મૈથુન કર્યું

ਹਰਿ ਜੀ ਕਰਿ ਖੇਲ ਕਿਧੌ ਇਨ ਸੋ ਜਨੁ ਕਾਮ ਜਰੀ ਇਹ ਕੀਨ ਜਰੀ ॥

har jee kar khel kidhau in so jan kaam jaree ih keen jaree |

વાસનાથી ભડકતી ગોપીઓ સાથે તેણે પોતાની જાતને લીન કરી લીધી

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਪਿਖਵੋ ਤੁਮ ਕੌਤੁਕ ਕਾਨ੍ਰਹ ਹਰਿਯੋ ਕਿ ਹਰੀ ਸੁ ਹਰੀ ॥੪੭੨॥

kab sayaam kahai pikhavo tum kauatuk kaanrah hariyo ki haree su haree |472|

કવિ શ્યામ કહે છે કે આ રમણીય નાટકમાં કૃષ્ણે ગોપીઓ બનાવી છે કે ગોપીઓએ કૃષ્ણને છેતર્યા છે તે સમજની બહાર છે.472.

ਜੋ ਜੁਗ ਤੀਸਰ ਮੂਰਤਿ ਰਾਮ ਧਰੀ ਜਿਹ ਅਉਰ ਕਰਿਯੋ ਅਤਿ ਸੀਲਾ ॥

jo jug teesar moorat raam dharee jih aaur kariyo at seelaa |

જેણે ત્રેતાયુગમાં રામનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું અને ઉત્તમ આચરણ કર્યું;

ਸਤ੍ਰਨ ਕੋ ਸੁ ਸੰਘਾਰਿ ਕਹੈ ਪ੍ਰਤਿਪਾਰਕ ਸਾਧਨ ਕੋ ਹਰਿ ਹੀਲਾ ॥

satran ko su sanghaar kahai pratipaarak saadhan ko har heelaa |

જેમણે ત્રેતાયુગમાં રામ સ્વરૂપે અવતાર લીધો હતો, તેણે સૌમ્યતાનાં બીજાં ઘણાં કાર્યો કર્યાં હતાં, તે જ શત્રુઓનો નાશ કરનાર અને સર્વ સ્થિતિમાં સંતોનો રક્ષક છે.