શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 692


ਸੋਊ ਤਾ ਸਮਾਨੁ ਸੈਨਾਧਿਪਤਿ ਜਿਦਿਨ ਰੋਸ ਵਹੁ ਆਇ ਹੈ ॥
soaoo taa samaan sainaadhipat jidin ros vahu aae hai |

તે અને તેના જેવા આર્મી કમાન્ડર જે દિવસે ગુસ્સે થશે,

ਬਿਨੁ ਇਕ ਬਿਬੇਕ ਸੁਨਹੋ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਅਵਰ ਸਮੁਹਿ ਕੋ ਜਾਇ ਹੈ ॥੧੬੭॥
bin ik bibek sunaho nripat avar samuhi ko jaae hai |167|

તે એક વિવેકને પ્રભાવિત કર્યા વિના બધાને ઢાંકી દેશે (ભેદભાવ બુદ્ધિ).167.

ਪਾਰਸਨਾਥ ਬਾਚ ਮਛਿੰਦ੍ਰ ਸੋ ॥
paarasanaath baach machhindr so |

મત્સ્યેન્દ્રને સંબોધિત પારસનાથનું ભાષણ :

ਛਪੈ ਛੰਦ ॥
chhapai chhand |

છપ્પી સ્ટેન્ઝા

ਸੁਨਹੁ ਮਛਿੰਦ੍ਰ ਬੈਨ ਕਹੋ ਤੁਹਿ ਬਾਤ ਬਿਚਛਨ ॥
sunahu machhindr bain kaho tuhi baat bichachhan |

ઓ મત્સ્યેન્દ્ર! સાંભળો, હું તમને એક વિશિષ્ટ વાત કહું છું

ਇਕ ਬਿਬੇਕ ਅਬਿਬੇਕ ਜਗਤ ਦ੍ਵੈ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁਲਛਨ ॥
eik bibek abibek jagat dvai nripat sulachhan |

વિવેક અને અવિવેક બંને અલગ-અલગ લાક્ષણિકતાઓના રાજાઓ છે (વિશ્વના)

ਬਡ ਜੋਧਾ ਦੁਹੂੰ ਸੰਗ ਬਡੇ ਦੋਊ ਆਪ ਧਨੁਰਧਰ ॥
badd jodhaa duhoon sang badde doaoo aap dhanuradhar |

બંને મહાન લડવૈયા અને તીરંદાજ છે

ਏਕ ਜਾਤਿ ਇਕ ਪਾਤਿ ਏਕ ਹੀ ਮਾਤ ਜੋਧਾਬਰ ॥
ek jaat ik paat ek hee maat jodhaabar |

બંનેની એક જ જાતિ અને એક જ માતા છે

ਇਕ ਤਾਤ ਏਕ ਹੀ ਬੰਸ ਪੁਨਿ ਬੈਰ ਭਾਵ ਦੁਹ ਕਿਮ ਗਹੋ ॥
eik taat ek hee bans pun bair bhaav duh kim gaho |

બંનેના એક જ પિતા અને એક જ વંશ છે, તો પછી તેમની વચ્ચે દુશ્મની કેવી રીતે હોઈ શકે?

ਤਿਹ ਨਾਮ ਠਾਮ ਆਭਰਣ ਰਥ ਸਸਤ੍ਰ ਅਸਤ੍ਰ ਸਬ ਮੁਨਿ ਕਹੋ ॥੧੬੮॥
tih naam tthaam aabharan rath sasatr asatr sab mun kaho |168|

હે ઋષિ! હવે તમે મને તેમનું સ્થાન, નામ આભૂષણો, રથ, શસ્ત્રો, શસ્ત્રો વગેરે વિશે કહો.168.

ਮਛਿੰਦ੍ਰ ਬਾਚ ਪਾਰਸਨਾਥ ਸੋ ॥
machhindr baach paarasanaath so |

પારસનાથને સંબોધિત મત્સ્યેન્દ્રનું ભાષણ:

ਛਪੈ ਛੰਦ ॥
chhapai chhand |

છપાઈ

ਅਸਿਤ ਬਰਣ ਅਬਿਬੇਕ ਅਸਿਤ ਬਾਜੀ ਰਥ ਸੋਭਤ ॥
asit baran abibek asit baajee rath sobhat |

અવિવેક પાસે કાળો રંગ, કાળો રથ અને કાળા ઘોડા છે

ਅਸਿਤ ਬਸਤ੍ਰ ਤਿਹ ਅੰਗਿ ਨਿਰਖਿ ਨਾਰੀ ਨਰ ਲੋਭਤ ॥
asit basatr tih ang nirakh naaree nar lobhat |

તેના વસ્ત્રો પણ તેને જોઈને કાળા થઈ ગયા છે, આજુબાજુના તમામ પુરુષો અને સ્ત્રીઓ

ਅਸਿਤ ਸਾਰਥੀ ਅਗ੍ਰ ਅਸਿਤ ਆਭਰਣ ਰਥੋਤਮ ॥
asit saarathee agr asit aabharan rathotam |

તેનો સારથિ પણ કાળો છે, જેના વસ્ત્રો પણ કાળા છે

ਅਸਿਤ ਧਨੁਖ ਕਰਿ ਅਸਿਤ ਧੁਜਾ ਜਾਨੁਕ ਪੁਰਖੋਤਮ ॥
asit dhanukh kar asit dhujaa jaanuk purakhotam |

તેનો રથ પણ અંધકાર છે તેના ધનુષ્ય અને બેનર બધા કાળા છે અને તે પોતાને એક શાનદાર અને શ્રેષ્ઠ વ્યક્તિ માને છે.

ਇਹ ਛਬਿ ਨਰੇਸ ਅਬਿਬੇਕ ਨ੍ਰਿਪ ਜਗਤ ਜਯੰਕਰ ਮਾਨੀਯੈ ॥
eih chhab nares abibek nrip jagat jayankar maaneeyai |

હે રાજા! આ અવિવેકનો સુંદર દેખાવ છે જેનાથી તેણે વિશ્વને જીતી લીધું છે

ਅਨਜਿਤ ਜਾਸੁ ਕਹ ਨ ਤਜੋ ਕ੍ਰਿਸਨ ਰੂਪ ਤਿਹ ਜਾਨੀਯੈ ॥੧੬੯॥
anajit jaas kah na tajo krisan roop tih jaaneeyai |169|

તે અજેય છે અને તેને કૃષ્ણની સમાન માને છે.169.

ਪੁਹਪ ਧਨੁਖ ਅਲਿ ਪਨਚ ਮਤਸ ਜਿਹ ਧੁਜਾ ਬਿਰਾਜੈ ॥
puhap dhanukh al panach matas jih dhujaa biraajai |

પ્રેમના દેવની આ સમાનતામાં, તે એક ભવ્ય પુરુષ છે અને તેનું બેનર ભવ્ય લાગે છે

ਬਾਜਤ ਝਾਝਰ ਤੂਰ ਮਧੁਰ ਬੀਨਾ ਧੁਨਿ ਬਾਜੈ ॥
baajat jhaajhar toor madhur beenaa dhun baajai |

તેની ચારેય બાજુએ સુંદર અને મધુર ગીત વગાડવામાં આવે છે અને હોર્ન વગાડવામાં આવે છે

ਸਬ ਬਜੰਤ੍ਰ ਜਿਹ ਸੰਗ ਬਜਤ ਸੁੰਦਰ ਛਬ ਸੋਹਤ ॥
sab bajantr jih sang bajat sundar chhab sohat |

તેની સાથે તમામ પ્રકારના સંગીતનાં સાધનો વગાડતા રહે છે

ਸੰਗ ਸੈਨ ਅਬਲਾ ਸੰਬੂਹ ਸੁਰ ਨਰ ਮੁਨਿ ਮੋਹਤ ॥
sang sain abalaa sanbooh sur nar mun mohat |

તેની સાથે હંમેશા મહિલાઓનો સમૂહ હોય છે અને આ મહિલાઓ દેવતાઓ, પુરુષો અને ઋષિઓના મનને મોહી લે છે

ਅਸ ਮਦਨ ਰਾਜ ਰਾਜਾ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਜਿਦਿਨ ਕ੍ਰੁਧ ਕਰਿ ਧਾਇ ਹੈ ॥
as madan raaj raajaa nripat jidin krudh kar dhaae hai |

જે દિવસે આ અવિવેક ગુસ્સે થઈને પ્રેમના દેવ તરીકે આગળ આવશે,

ਬਿਨੁ ਇਕ ਬਿਬੇਕ ਤਾ ਕੇ ਸਮੁਹਿ ਅਉਰ ਦੂਸਰ ਕੋ ਜਾਇ ਹੈ ॥੧੭੦॥
bin ik bibek taa ke samuhi aaur doosar ko jaae hai |170|

તેમની સામે માત્ર વિવેક સિવાય કોઈ ટકી શકશે નહિ.170.

ਕਰਤ ਨ੍ਰਿਤ ਸੁੰਦਰੀ ਬਜਤ ਬੀਨਾ ਧੁਨਿ ਮੰਗਲ ॥
karat nrit sundaree bajat beenaa dhun mangal |

સુંદર યુવતીઓએ ગીતો વગાડ્યા, આનંદના ગીતો ગાયાં અને નાચ્યાં

ਉਪਜਤ ਰਾਗ ਸੰਬੂਹ ਬਜਤ ਬੈਰਾਰੀ ਬੰਗਲਿ ॥
aupajat raag sanbooh bajat bairaaree bangal |

મ્યુઝિકલ મોડનો સામૂહિક અવાજ બૈરારી સાંભળવામાં આવ્યો, બંગાલી ફિમેલ મ્યુઝિકલ મોડ વગાડવામાં આવ્યા 171

ਭੈਰਵ ਰਾਗ ਬਸੰਤ ਦੀਪ ਹਿੰਡੋਲ ਮਹਾ ਸੁਰ ॥
bhairav raag basant deep hinddol mahaa sur |

ભૈરવ, બસંત, દીપક, હિંડોલ વગેરેનો સુંદર અવાજ.

ਉਘਟਤ ਤਾਨ ਤਰੰਗ ਸੁਨਤ ਰੀਝਤ ਧੁਨਿ ਸੁਰ ਨਰ ॥
aughattat taan tarang sunat reejhat dhun sur nar |

એવી પીચ પર ઉભો થયો કે તમામ પુરૂષ સ્ત્રીઓ આકર્ષિત થઈ ગઈ

ਇਹ ਛਬਿ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਿਤੁ ਰਾਜ ਨ੍ਰਿਪ ਜਿਦਿਨ ਰੋਸ ਕਰਿ ਧਾਇ ਹੈ ॥
eih chhab prabhaav rit raaj nrip jidin ros kar dhaae hai |

આ છબી અને અસરનો રાજા 'વસંત' ('ઋતુ રાજ') તે દિવસે ગુસ્સામાં હુમલો કરશે,

ਬਿਨੁ ਇਕ ਬਿਬੇਕ ਤਾ ਕੇ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਅਉਰ ਸਮੁਹਿ ਕੋ ਜਾਇ ਹੈ ॥੧੭੧॥
bin ik bibek taa ke nripat aaur samuhi ko jaae hai |171|

આ બધા આચરણની અસરથી, હે રાજા! જે દિવસે તે હુમલો કરશે, તો પછી વિવેકને અપનાવ્યા વિના કોણ તેનો સામનો કરી શકે છે?171.

ਸੋਰਠਿ ਸਾਰੰਗ ਸੁਧ ਮਲਾਰ ਬਿਭਾਸ ਸਰਬਿ ਗਨਿ ॥
soratth saarang sudh malaar bibhaas sarab gan |

સોરઠ, સારંગ, શુદ્ધ મલાર, બિભાસ વગેરે બધા (રાગ) ગણ છે

ਰਾਮਕਲੀ ਹਿੰਡੋਲ ਗੌਡ ਗੂਜਰੀ ਮਹਾ ਧੁਨਿ ॥
raamakalee hinddol gauadd goojaree mahaa dhun |

સારંગ, શુદ્ધ મલ્હાર, વિભાસ, રામકલી, હિંડોલ, ગૌર, ગુજરી વગેરેની ભવ્ય ધૂન જોઈ અને સાંભળી.

ਲਲਤ ਪਰਜ ਗਵਰੀ ਮਲਾਰ ਕਾਨੜਾ ਮਹਾ ਛਬਿ ॥
lalat paraj gavaree malaar kaanarraa mahaa chhab |

લલાટ, પરજ, ગૌરી, મલ્હાર અને કાનરાની મહાન છબી;

ਜਾਹਿ ਬਿਲੋਕਤ ਬੀਰ ਸਰਬ ਤੁਮਰੇ ਜੈ ਹੈ ਦਬਿ ॥
jaeh bilokat beer sarab tumare jai hai dab |

લલિત, પરાજ, ગૌરી, મલ્હાર, કાનરા વગેરે તારા જેવા યોદ્ધાઓ તેની ઝાકઝમાળ નીચે દટાયેલા છે.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਨਰੇਸ ਰਿਤੁ ਰਾਜ ਨ੍ਰਿਪ ਮਦਨ ਸੂਅਨ ਜਬ ਗਰਜ ਹੈ ॥
eih bidh nares rit raaj nrip madan sooan jab garaj hai |

ઋતુઓના રાજા કામદેવ ('સુયાન') નો પુત્ર આવો છે, જ્યારે વસંત (આવે છે) ગર્જના કરે છે,

ਬਿਨੁ ਇਕ ਗ੍ਯਾਨ ਸੁਨ ਹੋ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁ ਅਉਰ ਦੂਸਰ ਕੋ ਬਰਜਿ ਹੈ ॥੧੭੨॥
bin ik gayaan sun ho nripat su aaur doosar ko baraj hai |172|

આ રીતે, સારી ઋતુમાં બસંત, જ્યારે અવિવેક પ્રેમના દેવની ઉપમામાં ગર્જના કરશે, ત્યારે જ્ઞાન વિના, હે રાજા! તેને કોણ સલાહ આપશે? 172.

ਕਊਧਤ ਦਾਮਨਿ ਸਘਨ ਸਘਨ ਘੋਰਤ ਚਹੁਦਿਸ ਘਨ ॥
kaoodhat daaman saghan saghan ghorat chahudis ghan |

(જેમ કે) વીજળી હિંસક બદલાવમાં ચમકે છે અને ચારે દિશામાં હિંસક રીતે ફરી રહી છે.

ਮੋਹਿਤ ਭਾਮਿਨ ਸਘਨ ਡਰਤ ਬਿਰਹਨਿ ਤ੍ਰਿਯ ਲਖਿ ਮਨਿ ॥
mohit bhaamin saghan ddarat birahan triy lakh man |

ચારેય દિશાઓથી વાદળો ઘેરાશે, વીજળી ચમકશે, એવા વાતાવરણમાં પ્રેમ-રોગી સ્ત્રીઓ મન મોહી લેશે.

ਬੋਲਤ ਦਾਦੁਰ ਮੋਰ ਸਘਨ ਝਿਲੀ ਝਿੰਕਾਰਤ ॥
bolat daadur mor saghan jhilee jhinkaarat |

દેડકા અને મોરના અવાજો અને આર્બરના કલરવના અવાજો સંભળાશે

ਦੇਖਤ ਦ੍ਰਿਗਨ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਮਿਤ ਮੁਨਿ ਮਨ ਬ੍ਰਿਤ ਹਾਰਤ ॥
dekhat drigan prabhaav amit mun man brit haarat |

લંપટ સ્ત્રીઓની માદક આંખોનો પ્રભાવ જોઈને ઋષિમુનિઓ પણ પોતાના વ્રતમાંથી પડી જાય છે અને મનમાં પરાજય અનુભવે છે.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਹੁਲਾਸ ਮਦਨਜ ਦੂਸਰ ਜਿਦਿਨ ਚਟਕ ਦੈ ਸਟਕ ਹੈ ॥
eih bidh hulaas madanaj doosar jidin chattak dai sattak hai |

આવા 'હુલાસ' સુરમા છે, કામદેવનો બીજો પુત્ર, જે દિવસે તે પસાર થશે (પહેલાં)

ਬਿਨੁ ਇਕ ਬਿਬੇਕ ਸੁਨਹੋ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਅਉਰ ਦੂਸਰ ਕੋ ਹਟਕ ਹੈ ॥੧੭੩॥
bin ik bibek sunaho nripat aaur doosar ko hattak hai |173|

જે દિવસે આવો આનંદમય વાતાવરણ પૂરેપૂરા તેજ સાથે પ્રગટ થશે, ત્યારે હે રાજા! મને કહો, તે દિવસે તેની અસર વિવેકને કોણ નકારી કાઢશે?173.

ਤ੍ਰਿਤੀਆ ਪੁਤ੍ਰ ਅਨੰਦ ਜਿਦਿਨ ਸਸਤ੍ਰਨ ਕਹੁ ਧਰਿ ਹੈ ॥
triteea putr anand jidin sasatran kahu dhar hai |

(કામદેવનો) ત્રીજો પુત્ર 'આનંદ' જે દિવસે તે બખ્તર ધારણ કરશે.

ਕਰਿ ਹੈ ਚਿਤ੍ਰ ਬਚਿਤ੍ਰ ਸੁ ਰਣ ਸੁਰ ਨਰ ਮੁਨਿ ਡਰਿ ਹੈ ॥
kar hai chitr bachitr su ran sur nar mun ddar hai |

જ્યારે આનંદ (આનંદ)ના સ્વરૂપમાં, તે શસ્ત્રો ધારણ કરશે અને વિલક્ષણ રીતે લડશે, ત્યારે ઋષિઓ ગભરાઈ જશે.

ਕੋ ਭਟ ਧਰਿ ਹੈ ਧੀਰ ਜਿਦਿਨ ਸਾਮੁਹਿ ਵਹ ਐ ਹੈ ॥
ko bhatt dhar hai dheer jidin saamuhi vah aai hai |

જે દિવસે તે દેખાશે, તે બહાદુર માણસ શું સહન કરી શકશે.

ਸਭ ਕੋ ਤੇਜ ਪ੍ਰਤਾਪ ਛਿਨਕ ਭੀਤਰ ਹਰ ਲੈ ਹੈ ॥
sabh ko tej prataap chhinak bheetar har lai hai |

એવો યોદ્ધા કોણ છે, જે ધીરજ રાખીને તેનો મુકાબલો કરે? તે એક ક્ષણમાં બધાની કીર્તિનું અપહરણ કરશે

ਇਹ ਬਿਧਿ ਅਨੰਦ ਦੁਰ ਧਰਖ ਭਟ ਜਿਦਿਨ ਸਸਤ੍ਰ ਗਹ ਮਿਕ ਹੈ ॥
eih bidh anand dur dharakh bhatt jidin sasatr gah mik hai |

આ રીતે, જે દિવસે આ અત્યાચારી યોદ્ધાઓ શસ્ત્રો લઈને લડવા આવશે, તે દિવસે,

ਬਿਨੁ ਇਕ ਧੀਰਜ ਸੁਨਿ ਰੇ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁ ਅਉਰ ਨ ਦੂਸਰਿ ਟਿਕ ਹੈ ॥੧੭੪॥
bin ik dheeraj sun re nripat su aaur na doosar ttik hai |174|

હે રાજા! સહનશક્તિવાળા સિવાય બીજું કોઈ ત્યાં રહેશે નહીં.174.