શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 356

ਮਨੋ ਸਾਵਨ ਮਾਸ ਕੇ ਮਧ ਬਿਖੈ ਚਮਕੈ ਜਿਮ ਬਿਦੁਲਤਾ ਘਨ ਮੈ ॥੬੧੭॥

mano saavan maas ke madh bikhai chamakai jim bidulataa ghan mai |617|

કવિ ફરીથી કહે છે કે તેઓ સાવન મહિનામાં વાદળોની વચ્ચે ચમકતી વીજળીની જેમ દેખાય છે.617.

ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਸੁੰਦਰ ਖੇਲਤ ਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਰੰਗ ਰਾਚੀ ॥

sayaam so sundar khelat hai kab sayaam kahai at hee rang raachee |

તે સુંદર સ્ત્રીઓ, કૃષ્ણના પ્રેમમાં રંગાયેલી, મનોરંજક રમતમાં લીન છે

ਰੂਪ ਸਚੀ ਅਰੁ ਪੈ ਰਤਿ ਕੀ ਮਨ ਮੈ ਕਰ ਪ੍ਰੀਤਿ ਸੋ ਖੇਲਤ ਸਾਚੀ ॥

roop sachee ar pai rat kee man mai kar preet so khelat saachee |

તેમની સુંદરતા શચી અને રતિ જેવી છે અને તેમના હૃદયમાં સાચો પ્રેમ છે

ਰਾਸ ਕੀ ਖੇਲ ਤਟੈ ਜਮੁਨਾ ਰਜਨੀ ਅਰੁ ਦ੍ਯੋਸ ਬਿਧਰਕ ਮਾਚੀ ॥

raas kee khel tattai jamunaa rajanee ar dayos bidharak maachee |

જમના નદીના કિનારે રાત દિવસ રાસની રમત માર્યા વિના (શૈલીમાં) રમાય છે.

ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਅਰੁ ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਤਜ ਲਾਜਹਿ ਨਾਚੀ ॥੬੧੮॥

chandrabhagaa ar chandramukhee brikhabhaan sutaa taj laajeh naachee |618|

યમુના કિનારે રાત-દિવસ તેમની રમણીય રમત પ્રસિદ્ધ થઈ છે અને ત્યાં શરમનો ત્યાગ કરીને ચંદ્રભાગા, ચંદ્રમુખી અને રાધા નૃત્ય કરે છે.618.

ਰਾਸ ਕੀ ਖੇਲ ਸੁ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਅਤਿ ਹੀ ਤਹ ਸੁੰਦਰ ਭਾਤਿ ਰਚੀ ਹੈ ॥

raas kee khel su gvaaraneeyaa at hee tah sundar bhaat rachee hai |

આ ગોપીઓએ ખૂબ સરસ રીતે રમણીય ખેલ શરૂ કર્યો છે

ਲੋਚਨ ਹੈ ਜਿਨ ਕੇ ਮ੍ਰਿਗ ਸੇ ਜਿਨ ਕੇ ਸਮਤੁਲ ਨ ਰੂਪ ਸਚੀ ਹੈ ॥

lochan hai jin ke mrig se jin ke samatul na roop sachee hai |

એમની આંખો જેવી છે અને શચી પણ સુંદરતામાં એમની બરાબરી નથી કરતી

ਕੰਚਨ ਸੇ ਜਿਨ ਕੋ ਤਨ ਹੈ ਮੁਖ ਹੈ ਸਸਿ ਸੋ ਤਹ ਰਾਧਿ ਗਚੀ ਹੈ ॥

kanchan se jin ko tan hai mukh hai sas so tah raadh gachee hai |

તેમનું શરીર સોના જેવું અને ચહેરો ચંદ્ર જેવો છે

ਮਾਨੋ ਕਰੀ ਕਰਿ ਲੈ ਕਰਤਾ ਸੁਧ ਸੁੰਦਰ ਤੇ ਜੋਊ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਹੈ ॥੬੧੯॥

maano karee kar lai karataa sudh sundar te joaoo baakee bachee hai |619|

એવું લાગે છે કે તેઓ અમૃતના અવશેષોમાંથી બનાવવામાં આવ્યા છે, સમુદ્રમાંથી આપણું મંથન કર્યું છે.619.

ਆਈ ਹੈ ਖੇਲਨ ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਸਜ ਕੈ ਸੁ ਤ੍ਰੀਯਾ ਤਨ ਸੁੰਦਰ ਬਾਨੇ ॥

aaee hai khelan raas bikhai saj kai su treeyaa tan sundar baane |

સ્ત્રીઓ સુંદર રાઈમેટ્સમાં સજ્જ થઈને રમૂજી નાટક માટે આવી છે

ਪੀਤ ਰੰਗੇ ਇਕ ਰੰਗ ਕਸੁੰਭ ਕੇ ਏਕ ਹਰੇ ਇਕ ਕੇਸਰ ਸਾਨੇ ॥

peet range ik rang kasunbh ke ek hare ik kesar saane |

કોઈના વસ્ત્રો પીળા રંગના હોય છે, કોઈના વસ્ત્રો લાલ રંગના હોય છે અને કોઈના વસ્ત્રો કેસરી રંગના હોય છે.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੇ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੇ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਪਹਿਚਾਨੇ ॥

taa chhab ke jas uch mahaa kab ne apane man mai pahichaane |

કવિ કહે છે કે ગોપીઓ નાચતી વખતે નીચે પડી જાય છે.

ਨਾਚਤ ਭੂਮਿ ਗਿਰੀ ਧਰਨੀ ਹਰਿ ਦੇਖ ਰਹੀ ਨਹੀ ਨੈਨ ਅਘਾਨੇ ॥੬੨੦॥

naachat bhoom giree dharanee har dekh rahee nahee nain aghaane |620|

તેમ છતાં તેમનું મન કૃષ્ણના દર્શનનું સાતત્ય ઇચ્છે છે.620.

ਤਿਨ ਕੋ ਇਤਨੋ ਹਿਤ ਦੇਖਤ ਹੀ ਅਤਿ ਆਨੰਦ ਸੋ ਭਗਵਾਨ ਹਸੇ ਹੈ ॥

tin ko itano hit dekhat hee at aanand so bhagavaan hase hai |

તેમના પ્રત્યેનો આટલો મોટો પ્રેમ જોઈને કૃષ્ણ હસી પડે છે

ਪ੍ਰੀਤਿ ਬਢੀ ਅਤਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਰਸ ਕੇ ਫੁਨਿ ਬੀਚ ਫਸੈ ਹੈ ॥

preet badtee at gvaarin so at hee ras ke fun beech fasai hai |

તેનો ગોપીઓ પ્રત્યેનો પ્રેમ એટલો વધી ગયો છે કે તે તેમના પ્રેમના જોશમાં ફસાઈ ગયો છે

ਜਾ ਤਨ ਦੇਖਤ ਪੁੰਨਿ ਬਢੈ ਜਿਹ ਦੇਖਤ ਹੀ ਸਭ ਪਾਪ ਨਸੇ ਹੈ ॥

jaa tan dekhat pun badtai jih dekhat hee sabh paap nase hai |

કૃષ્ણના દેહને જોતાં જ ગુણ વધે છે અને દુર્ગુણોનો નાશ થાય છે

ਜਿਉ ਸਸਿ ਅਗ੍ਰ ਲਸੈ ਚਪਲਾ ਹਰਿ ਦਾਰਮ ਸੇ ਤਿਮ ਦਾਤ ਲਸੇ ਹੈ ॥੬੨੧॥

jiau sas agr lasai chapalaa har daaram se tim daat lase hai |621|

જેમ ચંદ્ર ભવ્ય દેખાય છે, વીજળી ચમકે છે અને દાડમના દાણા સુંદર દેખાય છે, તેવી જ રીતે કૃષ્ણના દાંત પણ સુંદર દેખાય છે.621.

ਸੰਗ ਗੋਪਿਨ ਬਾਤ ਕਹੀ ਰਸ ਕੀ ਜੋਊ ਕਾਨਰ ਹੈ ਸਭ ਦੈਤ ਮਰਈਯਾ ॥

sang gopin baat kahee ras kee joaoo kaanar hai sabh dait mareeyaa |

રાક્ષસોનો નાશ કરનાર કૃષ્ણે ગોપીઓ સાથે પ્રેમપૂર્વક વાત કરી

ਸਾਧਨ ਕੋ ਜੋਊ ਹੈ ਬਰਤਾ ਅਉ ਅਸਾਧਨ ਕੋ ਜੋਊ ਨਾਸ ਕਰਈਯਾ ॥

saadhan ko joaoo hai barataa aau asaadhan ko joaoo naas kareeyaa |

કૃષ્ણ સંતોના રક્ષક અને અત્યાચારીઓનો નાશ કરનાર છે

ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਸੋਊ ਖੇਲਤ ਹੈ ਜਸੁਧਾ ਸੁਤ ਜੋ ਮੁਸਲੀਧਰ ਭਈਯਾ ॥

raas bikhai soaoo khelat hai jasudhaa sut jo musaleedhar bheeyaa |

રમૂજી નાટકમાં બલરામના ભાઈ યશોદાનો એ જ પુત્ર રમી રહ્યો છે.

ਨੈਨਨ ਕੇ ਕਰ ਕੈ ਸੁ ਕਟਾਛ ਚੁਰਾਇ ਮਨੋ ਮਤਿ ਗੋਪਿਨ ਲਈਯਾ ॥੬੨੨॥

nainan ke kar kai su kattaachh churaae mano mat gopin leeyaa |622|

તેણે પોતાની આંખોના સંકેતોથી ગોપીઓનું મન ચોરી લીધું છે.622.

ਦੇਵ ਗੰਧਾਰਿ ਬਿਲਾਵਲ ਸੁਧ ਮਲਾਰ ਕਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਨਾਈ ॥

dev gandhaar bilaaval sudh malaar kahai kab sayaam sunaaee |

કવિ શ્યામ કહે છે, દેવ ગાંધારી, બિલાવલ, શુદ્ધ મલ્હાર (રાગોની ધૂન)નું પઠન થયું છે.

ਜੈਤਸਿਰੀ ਗੁਜਰੀ ਕੀ ਭਲੀ ਧੁਨਿ ਰਾਮਕਲੀ ਹੂੰ ਕੀ ਤਾਨ ਬਸਾਈ ॥

jaitasiree gujaree kee bhalee dhun raamakalee hoon kee taan basaaee |

કૃષ્ણ છુપાયેલા વાંસળી પર દેવગાંધારી, બિલાવલ, શુદ્ધ મલ્હાર, જૈતશ્રી, ગુજરી અને રામકલીના સંગીતની ધૂન વગાડતા હતા.

ਸਥਾਵਰ ਤੇ ਸੁਨ ਕੈ ਸੁਰ ਜੀ ਜੜ ਜੰਗਮ ਤੇ ਸੁਰ ਜਾ ਸੁਨ ਪਾਈ ॥

sathaavar te sun kai sur jee jarr jangam te sur jaa sun paaee |

જેને બધાએ સાંભળ્યું, અચલ, મોબાઈલ, દેવતાઓની દીકરીઓ વગેરે.

ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਸੰਗਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਬੰਸੁਰੀ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਜਾਈ ॥੬੨੩॥

raas bikhai sang gvaarin ke ih bhaat so bansuree kaanrah bajaaee |623|

ગોપીઓના સંગતમાં કૃષ્ણ આ રીતે વાંસળી વગાડતા હતા.623.

ਦੀਪਕ ਅਉ ਨਟ ਨਾਇਕ ਰਾਗ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਗਉਰੀ ਕੀ ਤਾਨ ਬਸਾਈ ॥

deepak aau natt naaeik raag bhalee bidh gauree kee taan basaaee |

દીપક અને નાટ-નાયકે રાગ અને ગૌડી (રાગ)ની ધૂન સુંદર રીતે વગાડી છે.

ਸੋਰਠਿ ਸਾਰੰਗ ਰਾਮਕਲੀ ਸੁਰ ਜੈਤਸਿਰੀ ਸੁਭ ਭਾਤਿ ਸੁਨਾਈ ॥

soratth saarang raamakalee sur jaitasiree subh bhaat sunaaee |

કૃષ્ણએ દીપક, ગૌરી, નાટ નાયક, સોરઠ, સારંગ, રામકલી અને જૈતશ્રી જેવી સંગીતની ધૂન ખૂબ સરસ રીતે વગાડી હતી.

ਰੀਝ ਰਹੇ ਪ੍ਰਿਥਮੀ ਕੇ ਸਭੈ ਜਨ ਰੀਝ ਰਹਿਯੋ ਸੁਨ ਕੇ ਸੁਰ ਰਾਈ ॥

reejh rahe prithamee ke sabhai jan reejh rahiyo sun ke sur raaee |

તે સાંભળીને પૃથ્વીવાસીઓ અને દેવોના રાજા ઈન્દ્ર પણ મુગ્ધ થઈ ગયા.

ਤੀਰ ਨਦੀ ਸੰਗਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਮੁਰਲੀ ਕਰਿ ਆਨੰਦ ਸ੍ਯਾਮ ਬਜਾਈ ॥੬੨੪॥

teer nadee sang gvaarin ke muralee kar aanand sayaam bajaaee |624|

ગોપીઓ સાથે આવા આનંદમય મિલનમાં, કૃષ્ણે યમુના કિનારે પોતાની વાંસળી વગાડી.624.

ਜਿਹ ਕੇ ਮੁਖ ਕੀ ਸਮ ਚੰਦ੍ਰਪ੍ਰਭਾ ਤਨ ਕੀ ਇਹ ਭਾ ਮਨੋ ਕੰਚਨ ਸੀ ਹੈ ॥

jih ke mukh kee sam chandraprabhaa tan kee ih bhaa mano kanchan see hai |

જેના ચહેરાનો મહિમા ચંદ્ર જેવો અને જેનું શરીર સોના જેવું છે

ਮਾਨਹੁ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਕਰਤਾ ਸੁ ਅਨੂਪ ਸੀ ਮੂਰਤਿ ਯਾ ਕੀ ਕਸੀ ਹੈ ॥

maanahu lai kar mai karataa su anoop see moorat yaa kee kasee hai |

તેણી, જે ખુદ ભગવાન દ્વારા અનન્ય રીતે બનાવવામાં આવી છે

ਚਾਦਨੀ ਮੈ ਗਨ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਇਹ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਗੋਪਿਨ ਤੇ ਸੁ ਹਛੀ ਹੈ ॥

chaadanee mai gan gvaarin ke ih gvaarin gopin te su hachhee hai |

આ ગોપી ચાંદની રાત્રે ગોપીઓના સમૂહની અન્ય ગોપીઓ કરતાં વધુ સારી છે.

ਬਾਤ ਜੁ ਥੀ ਮਨ ਕਾਨਰ ਕੇ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਸੋਊ ਪੈ ਲਖਿ ਲੀ ਹੈ ॥੬੨੫॥

baat ju thee man kaanar ke brikhabhaan sutaa soaoo pai lakh lee hai |625|

તે ગોપીઓના સમૂહમાંની સૌથી સુંદર ગોપી રાધા છે અને તેણે કૃષ્ણના મનમાં જે કંઈ હતું તે સમજી લીધું છે.625.

ਕਾਨ ਜੂ ਬਾਚ ਰਾਧੇ ਸੋ ॥

kaan joo baach raadhe so |

રાધાને સંબોધિત કૃષ્ણનું ભાષણ:

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਕ੍ਰਿਸਨ ਰਾਧਿਕਾ ਤਨ ਨਿਰਖਿ ਕਹੀ ਬਿਹਸਿ ਕੈ ਬਾਤ ॥

krisan raadhikaa tan nirakh kahee bihas kai baat |

કૃષ્ણ રાધાનું શરીર જોઈને હસ્યા અને બોલ્યા,

ਮ੍ਰਿਗ ਕੇ ਅਰੁ ਫੁਨਿ ਮੈਨ ਕੇ ਤੋ ਮੈ ਸਭ ਹੈ ਗਾਤਿ ॥੬੨੬॥

mrig ke ar fun main ke to mai sabh hai gaat |626|

રાધાના શરીર તરફ જોઈને કૃષ્ણે હસતાં હસતાં કહ્યું, તમારું શરીર હરણ અને પ્રેમના દેવતા જેવું સુંદર છે.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਭਾਗ ਕੋ ਭਾਲ ਹਰਿਯੋ ਸੁਨਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਛੀਨ ਲਈ ਮੁਖ ਜੋਤਿ ਸਸੀ ਹੈ ॥

bhaag ko bhaal hariyo sun gvaarin chheen lee mukh jot sasee hai |

��હે રાધા! સાંભળો, બધાએ ડેસ્ટોયનું નસીબ છીનવી લીધું છે અને ચંદ્રનો પ્રકાશ ચોરી લીધો છે

ਨੈਨ ਮਨੋ ਸਰ ਤੀਛਨ ਹੈ ਭ੍ਰਿਕੁਟੀ ਮਨੋ ਜਾਨੁ ਕਮਾਨ ਕਸੀ ਹੈ ॥

nain mano sar teechhan hai bhrikuttee mano jaan kamaan kasee hai |

તેમની આંખો તીક્ષ્ણ તીર જેવી છે અને ભમર ધનુષ્ય જેવી છે

ਕੋਕਿਲ ਬੈਨ ਕਪੋਤਿ ਸੋ ਕੰਠ ਕਹੀ ਹਮਰੇ ਮਨ ਜੋਊ ਬਸੀ ਹੈ ॥

kokil bain kapot so kantth kahee hamare man joaoo basee hai |

તેઓની વાણી તીર જેવી અને કોકિલા જેવી અને ગળું કબૂતર જેવું છે

ਏਤੇ ਪੈ ਚੋਰ ਲਯੋ ਹਮਰੋ ਚਿਤ ਭਾਮਿਨਿ ਦਾਮਿਨਿ ਭਾਤਿ ਲਸੀ ਹੈ ॥੬੨੭॥

ete pai chor layo hamaro chit bhaamin daamin bhaat lasee hai |627|

હું એ જ કહું છું, મને જે ગમે છે તે સૌથી અદ્ભુત વસ્તુ એ છે કે વીજળી જેવી સ્ત્રીઓએ મારું મન ચોરી લીધું છે.627.

ਕਾਨਰ ਲੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਸੰਗਿ ਗੀਤ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸੁੰਦਰ ਗਾਵੈ ॥

kaanar lai brikhabhaan sutaa sang geet bhalee bidh sundar gaavai |

શ્રી કૃષ્ણ રાધા વિશે સુંદર ગીતો ખૂબ જ સુંદર રીતે ગાય છે.

ਸਾਰੰਗ ਦੇਵਗੰਧਾਰ ਬਿਭਾਸ ਬਿਲਾਵਲ ਭੀਤਰ ਤਾਨ ਬਸਾਵੈ ॥

saarang devagandhaar bibhaas bilaaval bheetar taan basaavai |

કૃષ્ણ રાધા સાથે એક સુંદર ગીત ગાય છે અને સારંગ, દેવગંધારી, વિભાસ, બિલાવલ વગેરે જેવા સંગીતની ધૂનનું નિર્માણ કરે છે.

ਜੋ ਜੜ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਸੁਨ ਕੈ ਧੁਨਿ ਤਿਆਗ ਕੈ ਧਾਮ ਤਹਾ ਕਹੁ ਧਾਵੈ ॥

jo jarr sraunan mai sun kai dhun tiaag kai dhaam tahaa kahu dhaavai |

ગતિહીન વસ્તુઓ પણ, ધૂન સાંભળીને, તેમની જગ્યા છોડીને દોડી ગઈ છે

ਜੋ ਖਗ ਜਾਤ ਉਡੇ ਨਭਿ ਮੈ ਸੁਨਿ ਠਾਢ ਰਹੈ ਧੁਨਿ ਜੋ ਸੁਨਿ ਪਾਵੈ ॥੬੨੮॥

jo khag jaat udde nabh mai sun tthaadt rahai dhun jo sun paavai |628|

જે પક્ષીઓ આકાશમાં ઉડી રહ્યા છે, તેઓ પણ ધૂન સાંભળીને ગતિહીન થઈ ગયા છે.628.

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸੰਗ ਭਲੇ ਭਗਵਾਨ ਸੋ ਖੇਲਤ ਹੈ ਅਰੁ ਨਾਚਤ ਐਸੇ ॥

gvaarin sang bhale bhagavaan so khelat hai ar naachat aaise |

ભગવાન કૃષ્ણ ગોપીઓ સાથે રમી રહ્યા છે અને ગાય છે

ਖੇਲਤ ਹੈ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਨ ਕਛੂ ਜਰਰਾ ਮਨਿ ਧਾਰ ਕੈ ਭੈ ਸੇ ॥

khelat hai man aanand kai na kachhoo jararaa man dhaar kai bhai se |

તે નિર્ભયતાથી આનંદમાં રમી રહ્યો છે

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428