શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 408


ਦੂਸਰ ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਬੀਰ ਸਰਾਸਨੁ ਲੈ ਸਰ ਕੋਪ ਭਯੋ ਹੈ ॥
doosar sree jadubeer ke beer saraasan lai sar kop bhayo hai |

શ્રી કૃષ્ણના બીજા નાયક ધનુષ ધનુષ અને બાણથી ક્રોધિત થઈ ગયા છે.

ਧੀਰ ਬਲੀ ਧਨ ਸਿੰਘ ਕੀ ਓਰ ਚਲਾਵਤ ਬਾਨ ਨਿਸੰਕ ਗਯੋ ਹੈ ॥
dheer balee dhan singh kee or chalaavat baan nisank gayo hai |

કૃષ્ણના બીજા યોદ્ધા, ખૂબ જ ગુસ્સે થયા, હાથમાં ધનુષ અને તીર લઈને, નિઃસંકોચ, શક્તિશાળી ધન સિંહ તરફ આગળ વધ્યા.

ਸ੍ਰੀ ਧਨ ਸਿੰਘ ਲੀਓ ਅਸਿ ਹਾਥਿ ਕਟਿਓ ਅਰਿ ਮਾਥਨ ਡਾਰ ਦਯੋ ਹੈ ॥
sree dhan singh leeo as haath kattio ar maathan ddaar dayo hai |

ધનસિંહે તેની તલવાર હાથમાં લીધી અને દુશ્મનનું કપાળ કાપીને ફેંકી દીધું.

ਕਾਛੀ ਨਿਹਾਰਿ ਸਰੋਵਰ ਤੇ ਪ੍ਰਫੁਲਿਓ ਮਾਨਹੁ ਬਾਰਿਜ ਤੋਰ ਲਯੋ ਹੈ ॥੧੧੦੪॥
kaachhee nihaar sarovar te prafulio maanahu baarij tor layo hai |1104|

તે કોઈ સર્વેક્ષકની જેમ દેખાયો, કુંડમાં કમળને જોઈને તેણે તેને ઉપાડ્યું હતું.1104.

ਮਾਰਿ ਦੁ ਬੀਰਨ ਕੋ ਧਨ ਸਿੰਘ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਦਲ ਕਉ ਤਕਿ ਧਾਯੋ ॥
maar du beeran ko dhan singh saraasan lai dal kau tak dhaayo |

શ્રીકૃષ્ણના બે યોદ્ધાઓને મારી નાખ્યા અને ધનુષ્ય લીધા પછી, તેણે સેનાને જોઈ અને હુમલો કર્યો.

ਆਵਤ ਹੀ ਗਜਿ ਬਾਜ ਹਨੇ ਰਥ ਪੈਦਲ ਕਾਟਿ ਘਨੋ ਰਨ ਪਾਯੋ ॥
aavat hee gaj baaj hane rath paidal kaatt ghano ran paayo |

બે યોદ્ધાઓને મારીને, પરાક્રમી ધનસિંહ, ધનુષ અને તીર હાથમાં લઈને, સેના પર પડ્યો અને એક ભયંકર યુદ્ધ કર્યું અને હાથી, ઘોડા, સારથિ અને સૈનિકોને પગમાં કાપી નાખ્યા.

ਖਗ ਅਲਾਤ ਕੀ ਭਾਤਿ ਫਿਰਿਓ ਖਰ ਸਾਨ ਨ੍ਰਿਪਾਲ ਕੋ ਛਤ੍ਰ ਲਜਾਯੋ ॥
khag alaat kee bhaat firio khar saan nripaal ko chhatr lajaayo |

તેનો ખંજર અગ્નિની જેમ ચમકતો હતો, જેને જોઈને રાજાની છત્ર શરમાઈ રહી હતી

ਅਉਰ ਭਲੀ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਲਖਿ ਭੀਖਮ ਕਉ ਹਰਿ ਚਕ੍ਰ ਭ੍ਰਮਾਯੋ ॥੧੧੦੫॥
aaur bhalee upamaa tih kee lakh bheekham kau har chakr bhramaayo |1105|

તે ભીષ્મ જેવો દેખાતો હતો, જેને જોઈને કૃષ્ણ પોતાની ચકલી ફરવા લાગ્યા.1105.

ਬਹੁਰੋ ਧਨ ਸਿੰਘ ਸਰਾਸਨੁ ਲੈ ਰਿਸ ਕੈ ਅਰਿ ਕੇ ਦਲ ਮਾਝਿ ਪਰਿਯੋ ॥
bahuro dhan singh saraasan lai ris kai ar ke dal maajh pariyo |

ત્યારે ધનસિંહ હાથમાં ધનુષ અને તીર લઈને ગુસ્સાથી દુશ્મનોની હરોળમાં ઘૂસી ગયો.

ਰਥਿ ਕਾਟਿ ਘਨੇ ਗਜ ਬਾਜ ਹਨੇ ਨਹੀ ਜਾਤ ਗਨੇ ਇਹ ਭਾਤਿ ਲਰਿਯੋ ॥
rath kaatt ghane gaj baaj hane nahee jaat gane ih bhaat lariyo |

તેણે એવું ભયંકર યુદ્ધ કર્યું કે તૂટેલા રથ અને કાપેલા હાથી અને ઘોડાની ગણતરી કરી શકાય નહીં.

ਜਮਲੋਕੁ ਸੁ ਬੀਰ ਕਿਤੇ ਪਠਏ ਹਰਿ ਓਰ ਚਲਿਯੋ ਅਤਿ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ॥
jamalok su beer kite patthe har or chaliyo at kop bhariyo |

તેણે ઘણા યોદ્ધાઓને યમના ધામમાં મોકલ્યા અને પછી ગુસ્સામાં તે કૃષ્ણ તરફ કૂચ કરી

ਮੁਖ ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਪੁਕਾਰਿ ਪਰਿਯੋ ਦਲੁ ਜਾਦਵ ਕੋ ਸਿਗਰੋ ਬਿਡਰਿਯੋ ॥੧੧੦੬॥
mukh maar hee maar pukaar pariyo dal jaadav ko sigaro biddariyo |1106|

તેણે પોતાના મોંમાંથી ‘મારી નાખો, મારી નાખો’ એવી બૂમો પાડી અને તેને જોઈને યાદવોની સેના ટુકડા થઈ ગઈ.1106.

ਦੋਹਰਾ ॥
doharaa |

દોહરા

ਧਨ ਸਿੰਘ ਸੈਨਾ ਜਾਦਵੀ ਦੀਨੀ ਘਨੀ ਖਪਾਇ ॥
dhan singh sainaa jaadavee deenee ghanee khapaae |

(જ્યારે) ધન સિંહે યાદવોની મોટી સેનાને હરાવી,

ਤਬ ਬ੍ਰਿਜਭੂਖਨ ਕੋਪਿ ਭਰਿ ਬੋਲਿਯੋ ਨੈਨ ਤਚਾਇ ॥੧੧੦੭॥
tab brijabhookhan kop bhar boliyo nain tachaae |1107|

ધનસિંહે યાદવ સેનાનો મોટા ભાગનો નાશ કર્યો, પછી કૃષ્ણ અત્યંત ગુસ્સે થયા અને આંખો પહોળી કરીને કહ્યું, 1107

ਕਾਨੁ ਬਾਚ ਸੈਨਾ ਪ੍ਰਤਿ ॥
kaan baach sainaa prat |

સૈન્યને સંબોધિત કૃષ્ણનું ભાષણ:

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਦੇਖਤ ਹੋ ਭਟ ਠਾਢੇ ਕਹਾ ਹਮ ਜਾਨਤ ਹੈ ਤੁਮ ਪਉਰਖ ਹਾਰਿਯੋ ॥
dekhat ho bhatt tthaadte kahaa ham jaanat hai tum paurakh haariyo |

ઓ શૂરવીર યોદ્ધાઓ! કેમ ઉભા છો? હું જાણું છું કે તમે તમારી હિંમત હારી ગયા છો

ਸ੍ਰੀ ਧਨ ਸਿੰਘ ਕੇ ਬਾਨ ਛੁਟੇ ਸਭ ਹੂੰ ਰਨ ਮੰਡਲ ਤੇ ਪਗ ਟਾਰਿਯੋ ॥
sree dhan singh ke baan chhutte sabh hoon ran manddal te pag ttaariyo |

તમે યુદ્ધના મેદાનમાંથી તમારા પગ હટાવવા લાગ્યા, જ્યારે ધનસિંહે તેના તીરો છોડ્યા,

ਸਿੰਘ ਕੇ ਅਗ੍ਰਜ ਜੈਸੇ ਅਜਾ ਗਨ ਐਸੇ ਭਜੇ ਨਹਿ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
singh ke agraj jaise ajaa gan aaise bhaje neh sasatr sanbhaariyo |

અને તમારા શસ્ત્રો પ્રત્યે બેદરકાર બનીને તમે એવી રીતે દોડ્યા કે જેમ બકરીઓનો મેળાવડો સિંહની આગળ ભાગી જાય છે.

ਕਾਇਰ ਹੁਇ ਤਿਹ ਪੇਖਿ ਡਰੇ ਨਹਿ ਆਪ ਮਰੇ ਉਨ ਕਉ ਨਹੀ ਮਾਰਿਯੋ ॥੧੧੦੮॥
kaaeir hue tih pekh ddare neh aap mare un kau nahee maariyo |1108|

તમે કાયર બની ગયા છો અને તેને જોઈને ગભરાઈ ગયા છો, ન તો તમે પોતે મર્યા છે કે ન તો તેને માર્યો છે.���1108.

ਯੌ ਸੁਨਿ ਕੈ ਹਰਿ ਕੀ ਬਤੀਯਾ ਭਟ ਦਾਤਨ ਪੀਸ ਕੈ ਕ੍ਰੋਧ ਭਰੇ ॥
yau sun kai har kee bateeyaa bhatt daatan pees kai krodh bhare |

શ્રીકૃષ્ણના આ શબ્દો સાંભળીને સુરવીર દાંત પીસ્યા અને ક્રોધથી ભરાઈ ગયા.

ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਧਾਇ ਪਰੇ ਧਨ ਸਿੰਘਹੁੰ ਤੇ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਡਰੇ ॥
dhan baan sanbhaar kai dhaae pare dhan singhahun te nahee naik ddare |

કૃષ્ણના આ શબ્દો સાંભળીને યોદ્ધાઓ ભારે ક્રોધથી દાંત પીસવા લાગ્યા અને ધનસિંહથી સહેજ પણ ડર્યા વિના તેઓ પોતાના ધનુષ, તીર કાઢીને તેમના પર પડ્યા.

ਧਨ ਸਿੰਘ ਸਰਾਸਨੁ ਲੈ ਕਰਿ ਮੈ ਕਟਿ ਦੈਤਨ ਕੇ ਸਿਰ ਭੂਮਿ ਪਰੇ ॥
dhan singh saraasan lai kar mai katt daitan ke sir bhoom pare |

ધનસિંહે ધનુષ્ય હાથમાં લીધું, દૈત્યોના માથા કાપીને જમીન પર ફેંકી દીધા.

ਮਨੋ ਪਉਨ ਕੋ ਪੁੰਜ ਬਹਿਯੋ ਲਗ ਕੇ ਫੁਲਵਾਰੀ ਮੈ ਟੂਟ ਕੈ ਫੂਲਿ ਝਰੈ ॥੧੧੦੯॥
mano paun ko punj bahiyo lag ke fulavaaree mai ttoott kai fool jharai |1109|

ધનસિંહે પણ પોતાના હાથમાં ધનુષ અને બાણ ઉપાડ્યા અને બીજી બાજુથી યાદવ સેનાના હુમલાને કારણે રાક્ષસોના માથા કપાઈને બગીચામાં ફૂલોની જેમ જમીન પર પડ્યા. ઉગ્ર પવન ફૂંકાય છે

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કબિટ

ਕੋਪ ਭਰੇ ਆਏ ਭਟ ਗਿਰੇ ਰਨਿ ਭੂਮਿ ਕਟਿ ਜੁਧ ਕੇ ਨਿਪਟ ਸਮੁਹਾਇ ਸਿੰਘ ਧਨ ਸੋ ॥
kop bhare aae bhatt gire ran bhoom katt judh ke nipatt samuhaae singh dhan so |

યોદ્ધાઓ ભારે ક્રોધે ભરાઈને આવ્યા અને તેમની સાથે લડતા લડતા ધનસિંહની સામે કપાઈને પડવા લાગ્યા.

ਆਯੁਧ ਲੈ ਪਾਨ ਮੈ ਨਿਦਾਨ ਕੋ ਸਮਰ ਜਾਨਿ ਅਉਰ ਦਉਰ ਪਰੇ ਬੀਰਤਾ ਬਢਾਇ ਮਨ ਸੋ ॥
aayudh lai paan mai nidaan ko samar jaan aaur daur pare beerataa badtaae man so |

તેમના હાથમાં ધનુષ અને તીર પકડીને, તેઓ તેને નિર્ણાયક યુદ્ધ માનીને વીરતાથી તેની સામે દોડી આવ્યા.

ਕੋਪ ਧਨ ਸਿੰਘ ਲੈ ਸਰਾਸਨ ਸੁ ਬਾਨ ਤਾਨਿ ਜੁਦੇ ਕਰ ਡਾਰੇ ਸੀਸ ਤਿਨ ਹੀ ਕੇ ਤਨ ਸੋ ॥
kop dhan singh lai saraasan su baan taan jude kar ddaare sees tin hee ke tan so |

ધન સિંહ પણ ખૂબ જ ગુસ્સે થઈને, પોતાના ધનુષ અને તીર હાથમાં લઈને, તેણે તેમના માથાને તેમની થડમાંથી અલગ કરી દીધા.

ਮਾਨਹੁ ਬਸੁੰਧਰਾ ਕੀ ਧੀਰਤਾ ਨਿਹਾਰ ਇੰਦ੍ਰ ਕੀਨੀ ਨਿਜ ਪੂਜਾ ਅਰਬਿੰਦ ਪੁਹਪਨ ਸੋ ॥੧੧੧੦॥
maanahu basundharaa kee dheerataa nihaar indr keenee nij poojaa arabind puhapan so |1110|

એવું લાગ્યું કે પૃથ્વીની સહનશક્તિ જોઈને ઈન્દ્ર તેની પૂજા કરી રહ્યા છે, તેને પુષ્પ અર્પણ કરી રહ્યા છે.1110.

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸ੍ਰੀ ਧਨ ਸਿੰਘ ਅਯੋਧਨ ਮੈ ਅਤਿ ਕੋਪ ਕੀਯੋ ਬਹੁਤੇ ਭਟ ਮਾਰੇ ॥
sree dhan singh ayodhan mai at kop keeyo bahute bhatt maare |

યુદ્ધમાં અત્યંત ગુસ્સામાં ધનસિંહે ઘણા યોદ્ધાઓને મારી નાખ્યા

ਅਉਰ ਜਿਤੇ ਬਰ ਆਵਤ ਹੇ ਸੁ ਹਨੇ ਜਨੁ ਮਾਰੁਤ ਮੇਘ ਬਿਡਾਰੇ ॥
aaur jite bar aavat he su hane jan maarut megh biddaare |

અન્ય જેઓ તેની સામે આવ્યા હતા, તેણે તે બધાનો નાશ કર્યો, જેમ પવનના ફટકાથી વાદળો તરત જ ખંડિત થઈ જાય છે.

ਜਾਦਵ ਕੇ ਦਲ ਕੇ ਗਜ ਕੇ ਹਲਕੇ ਦਲ ਕੇ ਹਲਕੇ ਕਰਿ ਡਾਰੇ ॥
jaadav ke dal ke gaj ke halake dal ke halake kar ddaare |

તેણે, તેની મહાન શક્તિથી, યાદવ સેનાના અસંખ્ય હાથી અને ઘોડાઓને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી દીધા.

ਝੂਮਿ ਗਿਰੇ ਇਕ ਯੌ ਧਰਨੀ ਮਨੋ ਇੰਦ੍ਰ ਕੇ ਬਜ੍ਰ ਲਗੇ ਗਿਰ ਭਾਰੇ ॥੧੧੧੧॥
jhoom gire ik yau dharanee mano indr ke bajr lage gir bhaare |1111|

તે યોદ્ધાઓ પર્વતોની જેમ પૃથ્વી પર પડ્યા હતા, જેમની પાંખો ઇન્દ્રના વજ્ર (શસ્ત્ર) દ્વારા કાપી નાખવામાં આવી હતી.1111.

ਕੋਪ ਭਰੇ ਅਸਿ ਪਾਨਿ ਧਰੇ ਧਨ ਸਿੰਘ ਅਰੇ ਗਜਰਾਜ ਸੰਘਾਰੇ ॥
kop bhare as paan dhare dhan singh are gajaraaj sanghaare |

હાથમાં તલવાર પકડીને ધનસિંહે ભારે ગુસ્સામાં ઘણા મોટા હાથીઓને મારી નાખ્યા

ਅਉਰ ਜਿਤੇ ਗਜ ਪੁੰਜ ਹੁਤੇ ਡਰ ਮਾਨਿ ਭਜੇ ਅਤਿ ਹੀ ਧੁਜਵਾਰੇ ॥
aaur jite gaj punj hute ddar maan bhaje at hee dhujavaare |

બેનરો સાથે બાકીના બધા રથ ભયભીત થઈને ભાગી ગયા

ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮਨ ਮੈ ਸੁ ਬਿਚਾਰ ਉਚਾਰੇ ॥
taa chhab kee upamaa kab sayaam kahai man mai su bichaar uchaare |

કવિ શ્યામ કહે છે, એમની છબીની ઉપમા આ રીતે વિચારીને મનથી કહી શકાય.

ਮਾਨਹੁ ਇੰਦ੍ਰ ਕੇ ਆਗਮ ਤੇ ਡਰ ਭੂ ਧਰ ਕੈ ਧਰਿ ਪੰਖ ਪਧਾਰੇ ॥੧੧੧੨॥
maanahu indr ke aagam te ddar bhoo dhar kai dhar pankh padhaare |1112|

કવિ કહે છે કે તે ચશ્મા તેમને એવું દેખાતું હતું કે જેમ પર્વતો ઉગતા પાંખો દૂર ઉડી રહ્યા હતા, ભગવાન ઇન્દ્રના અભિગમને સમજી રહ્યા હતા.1112.

ਜੁਧ ਕੀਯੋ ਧਨ ਸਿੰਘ ਘਨੋ ਤਿਹ ਕੇ ਕੋਊ ਸਾਮੁਹਿ ਬੀਰ ਨ ਆਯੋ ॥
judh keeyo dhan singh ghano tih ke koaoo saamuhi beer na aayo |

ધન સિંહે એક ભયાનક યુદ્ધ કર્યું અને કોઈ તેનો સામનો કરી શક્યું નહીં

ਸੋ ਰਨਿ ਕੋਪ ਸਿਉ ਆਨਿ ਪਰਿਯੋ ਨਹੀ ਜਾਨ ਦੀਯੋ ਸੋਈ ਮਾਰਿ ਗਿਰਾਯੋ ॥
so ran kop siau aan pariyo nahee jaan deeyo soee maar giraayo |

જે કોઈ તેની સામે આવ્યો, ધનસિંહે તેના ગુસ્સામાં તેને મારી નાખ્યો

ਦਾਸਰਥੀ ਦਲ ਸਿਉ ਜਿਮਿ ਰਾਵਨ ਰੋਸ ਭਰਿਯੋ ਅਤਿ ਜੁਧ ਮਚਾਯੋ ॥
daasarathee dal siau jim raavan ros bhariyo at judh machaayo |

એવું લાગે છે કે રાવણે રામની સેના સાથે ભયંકર યુદ્ધ શરૂ કર્યું છે

ਤੈਸੇ ਭਿਰਿਯੋ ਧਨ ਸਿੰਘ ਬਲੀ ਹਨਿ ਕੈ ਚਤੁਰੰਗ ਚਮੂੰ ਪੁਨਿ ਧਾਯੋ ॥੧੧੧੩॥
taise bhiriyo dhan singh balee han kai chaturang chamoon pun dhaayo |1113|

આ રીતે લડતા, સેનાના ચાર વિભાગોનો નાશ કરીને ફરીથી આગળ ધસી જાઓ.1113.

ਟੇਰਿ ਕਹਿਯੋ ਧਨ ਸਿੰਘ ਬਲੀ ਰਨ ਤ੍ਯਾਗ ਸੁਨੋ ਹਰਿ ਭਾਜਿ ਨ ਜਈਯੈ ॥
tter kahiyo dhan singh balee ran tayaag suno har bhaaj na jeeyai |

પરાક્રમી ધનસિંહે જોરથી બૂમો પાડીને કહ્યું, હે કૃષ્ણ! હવે મેદાન છોડીને ભાગશો નહીં

ਤਾ ਤੇ ਸੰਭਾਰ ਕੇ ਆਨਿ ਭਿਰੋ ਨਿਜ ਲੋਕਨ ਕੋ ਬਿਰਥਾ ਨ ਕਟਈਯੈ ॥
taa te sanbhaar ke aan bhiro nij lokan ko birathaa na katteeyai |

તમે જાતે આવો અને મારી સાથે લડો, અને તમારા લોકોને નકામી રીતે મારશો નહીં

ਹੇ ਬਲਿਦੇਵ ਸਰਾਸਨੁ ਲੈ ਹਮ ਸੋ ਸਮੁਹਾਇ ਕੈ ਜੁਧ ਕਰਈਯੈ ॥
he balidev saraasan lai ham so samuhaae kai judh kareeyai |

હે બલદેવ! ધનુષ્ય લો અને યુદ્ધમાં મારો સામનો કરો.

ਸੰਗਰ ਕੇ ਸਮ ਅਉਰ ਕਛੂ ਨਹੀ ਯਾ ਤੇ ਦੁਹੂੰ ਜਗ ਮੈ ਜਸੁ ਪਈਯੈ ॥੧੧੧੪॥
sangar ke sam aaur kachhoo nahee yaa te duhoon jag mai jas peeyai |1114|

હે બલરામ ! તમે પણ તમારા હાથમાં તમારા ધનુષ અને તીર લઈને આવી શકો છો અને મારી સાથે યુદ્ધ કરી શકો છો, કારણ કે યુદ્ધ જેવું કંઈ નથી, જેના દ્વારા આ અને પછીની દુનિયામાં પ્રશંસા મળે.���1114.

ਯੌ ਸੁਨਿ ਕੈ ਬਤੀਯਾ ਅਰਿ ਕੀ ਤਰਕੀ ਮਨ ਮੈ ਅਤਿ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਹੈ ॥
yau sun kai bateeyaa ar kee tarakee man mai at kop bhariyo hai |

આ રીતે શત્રુના શબ્દો અને કટાક્ષ ('તરકી') સાંભળીને (કૃષ્ણનું) મન ખૂબ ક્રોધિત થઈ ગયું.