શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 359

ਆਵਤ ਥੋ ਇਕ ਜਖਛ ਬਡੋ ਇਹ ਰਾਸ ਕੋ ਕਉਤੁਕ ਤਾਹਿ ਬਿਲੋਕਿਯੋ ॥

aavat tho ik jakhachh baddo ih raas ko kautuk taeh bilokiyo |

એક યક્ષ આવ્યો અને તેણે આ અદ્ભુત નાટક જોયું

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਦੇਖ ਕੈ ਮੈਨ ਬਢਿਯੋ ਤਿਹ ਤੇ ਤਨ ਮੈ ਨਹੀ ਰੰਚਕ ਰੋਕਿਯੋ ॥

gvaarin dekh kai main badtiyo tih te tan mai nahee ranchak rokiyo |

ગોપીઓને જોઈને તે કામુક બની ગયો અને પોતાની જાતને થોડો પણ રોકી શક્યો નહિ

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਲੈ ਸੁ ਚਲਿਯੋ ਨਭਿ ਕੋ ਕਿਨਹੂੰ ਤਿਹ ਭੀਤਰ ਤੇ ਨਹੀ ਟੋਕਿਯੋ ॥

gvaarin lai su chaliyo nabh ko kinahoon tih bheetar te nahee ttokiyo |

તે કોઈપણ વિરોધ વિના, ગોપીઓને પોતાની સાથે લઈને આકાશમાં ઉડ્યો

ਜਿਉ ਮਧਿ ਭੀਤਰਿ ਲੈ ਮੁਸਲੀ ਹਰਿ ਕੇਹਰ ਹ੍ਵੈ ਮ੍ਰਿਗ ਸੋ ਰਿਪੁ ਰੋਕਿਯੋ ॥੬੪੭॥

jiau madh bheetar lai musalee har kehar hvai mrig so rip rokiyo |647|

બલરામ અને કૃષ્ણે તેને એક જ સમયે અવરોધ્યો જેમ સિંહ હરણને અવરોધે છે.647.

ਜਖਛ ਕੇ ਸੰਗਿ ਕਿਧੌ ਮੁਸਲੀ ਹਰਿ ਜੁਧ ਕਰਿਯੋ ਅਤਿ ਕੋਪੁ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥

jakhachh ke sang kidhau musalee har judh kariyo at kop sanbhaariyo |

અત્યંત ક્રોધિત બલરામ અને કૃષ્ણએ તે યક્ષ સાથે યુદ્ધ કર્યું

ਲੈ ਤਰੁ ਬੀਰ ਦੋਊ ਕਰ ਭੀਤਰ ਭੀਮ ਭਏ ਅਤਿ ਹੀ ਬਲ ਧਾਰਿਯੋ ॥

lai tar beer doaoo kar bheetar bheem bhe at hee bal dhaariyo |

બંને બહાદુર યોદ્ધાઓ, ભીમ જેવી શક્તિ ધારણ કરીને, વૃક્ષો હાથમાં લઈને લડ્યા.

ਦੈਤ ਪਛਾਰਿ ਲਯੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਬੈ ਜਸੁ ਤਾ ਛਬਿ ਐਸਿ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥

dait pachhaar layo ih bhaat kabai jas taa chhab aais uchaariyo |

આ રીતે, તેઓએ રાક્ષસ પર વિજય મેળવ્યો

ਢੋਕੇ ਛੁਟੇ ਤੇ ਮਹਾ ਛੁਧਵਾਨ ਕਿਧੋ ਚਕਵਾ ਉਠਿ ਬਾਜਹਿੰ ਮਾਰਿਯੋ ॥੬੪੮॥

dtoke chhutte te mahaa chhudhavaan kidho chakavaa utth baajahin maariyo |648|

આ તમાશો ભૂખ્યા બાજની જેમ દેખાયો, અર્કણ પર ધક્કો મારીને તેને મારી નાખ્યો.648.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਗੋਪਿ ਛੁਰਾਇਬੋ ਜਖਛ ਬਧਹ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤੰ ॥

eit sree bachitr naattak granthe krisanaavataare gop chhuraaeibo jakhachh badhah dhiaae samaapatan |

બચિત્તર નાટકમાં કૃષ્ણાવતારમાં ગોપીનું અપહરણ અને યક્ષની હત્યાના વર્ણનનો અંત.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਮਾਰਿ ਕੈ ਤਾਹਿ ਕਿਧੌ ਮੁਸਲੀ ਹਰਿ ਬੰਸੀ ਬਜਾਈ ਨ ਕੈ ਕਛੁ ਸੰਕਾ ॥

maar kai taeh kidhau musalee har bansee bajaaee na kai kachh sankaa |

યક્ષને માર્યા પછી કૃષ્ણ અને બલરામ તેમની વાંસળી વગાડતા હતા

ਰਾਵਨ ਖੇਤ ਮਰਿਯੋ ਕੁਪ ਕੈ ਜਿਨਿ ਰੀਝਿ ਬਿਭੀਛਨ ਦੀਨ ਸੁ ਲੰਕਾ ॥

raavan khet mariyo kup kai jin reejh bibheechhan deen su lankaa |

કૃષ્ણે ક્રોધે ભરાઈને રાવણને મારી નાખ્યો હતો અને લંકાનું રાજ્ય વિભીષણને આપ્યું હતું

ਜਾ ਕੋ ਲਖਿਯੋ ਕੁਬਜਾ ਬਲ ਬਾਹਨ ਜਾ ਕੋ ਲਖਿਯੋ ਮੁਰ ਦੈਤ ਅਤੰਕਾ ॥

jaa ko lakhiyo kubajaa bal baahan jaa ko lakhiyo mur dait atankaa |

સેવક કુબ્જ તેની કૃપાદ્રષ્ટિથી બચી ગયો અને મુર નામનો રાક્ષસ તેના દેખાવથી નાશ પામ્યો.

ਰੀਝਿ ਬਜਾਇ ਉਠਿਯੋ ਮੁਰਲੀ ਸੋਈ ਜੀਤ ਦੀਯੋ ਜਸੁ ਕੋ ਮਨੋ ਡੰਕਾ ॥੬੪੯॥

reejh bajaae utthiyo muralee soee jeet deeyo jas ko mano ddankaa |649|

એ જ કૃષ્ણ તેમની સ્તુતિના ઢોલ વગાડતા, તેમની વાંસળી પર વગાડતા હતા.649.

ਰੂਖਨ ਤੇ ਰਸ ਚੂਵਨ ਲਾਗ ਝਰੈ ਝਰਨਾ ਗਿਰਿ ਤੇ ਸੁਖਦਾਈ ॥

rookhan te ras choovan laag jharai jharanaa gir te sukhadaaee |

(વાંસળીના અવાજથી) નદીઓમાંથી રસ વહી રહ્યો છે અને પર્વતોમાંથી સુખદ પ્રવાહો વહે છે.

ਘਾਸ ਚੁਗੈ ਨ ਮ੍ਰਿਗਾ ਬਨ ਕੇ ਖਗ ਰੀਝ ਰਹੇ ਧੁਨਿ ਜਾ ਸੁਨਿ ਪਾਈ ॥

ghaas chugai na mrigaa ban ke khag reejh rahe dhun jaa sun paaee |

વાંસળીનો અવાજ સાંભળીને વૃક્ષોનો રસ ટપકવા લાગ્યો અને શાંતિ આપનાર પ્રવાહ વહેવા લાગ્યો, તે સાંભળીને હરણોએ ઘાસ ચરવાનું છોડી દીધું અને જંગલના પક્ષીઓ પણ મુગ્ધ થઈ ગયા.

ਦੇਵ ਗੰਧਾਰਿ ਬਿਲਾਵਲ ਸਾਰੰਗ ਕੀ ਰਿਝ ਕੈ ਜਿਹ ਤਾਨ ਬਸਾਈ ॥

dev gandhaar bilaaval saarang kee rijh kai jih taan basaaee |

દેવ ગાંધારી, બિલાવલ અને સારંગ (વગેરે રાગો)થી પ્રસન્ન થઈને સંવાદિતા લાવી છે.

ਦੇਵ ਸਭੈ ਮਿਲਿ ਦੇਖਤ ਕਉਤਕ ਜਉ ਮੁਰਲੀ ਨੰਦ ਲਾਲ ਬਜਾਈ ॥੬੫੦॥

dev sabhai mil dekhat kautak jau muralee nand laal bajaaee |650|

વાંસળીમાંથી દેવગંધર, બિલાવલ અને સારંગની સંગીતની ધૂન વગાડવામાં આવી હતી અને નંદના પુત્ર કૃષ્ણને વાંસળી વગાડતા જોઈને ભગવાન પણ આ દ્રશ્યની કલ્પના કરવા ભેગા થઈ ગયા હતા.650.

ਠਾਢ ਰਹੀ ਜਮੁਨਾ ਸੁਨਿ ਕੈ ਧੁਨਿ ਰਾਗ ਭਲੇ ਸੁਨਬੇ ਕੋ ਚਹੇ ਹੈ ॥

tthaadt rahee jamunaa sun kai dhun raag bhale sunabe ko chahe hai |

સંગીત સાંભળવાની ઈચ્છાથી યમુના પણ ગતિહીન થઈ ગઈ

ਮੋਹਿ ਰਹੇ ਬਨ ਕੇ ਗਜ ਅਉ ਮ੍ਰਿਗ ਇਕਠੇ ਮਿਲਿ ਆਵਤ ਸਿੰਘ ਸਹੇ ਹੈ ॥

mohi rahe ban ke gaj aau mrig ikatthe mil aavat singh sahe hai |

જંગલના હાથી, સિંહ અને સસલા પણ આકર્ષિત થઈ રહ્યા છે

ਆਵਤ ਹੈ ਸੁਰ ਮੰਡਲ ਕੇ ਸੁਰ ਤ੍ਯਾਗਿ ਸਭੈ ਸੁਰ ਧ੍ਯਾਨ ਫਹੇ ਹੈ ॥

aavat hai sur manddal ke sur tayaag sabhai sur dhayaan fahe hai |

દેવતાઓ પણ, સ્વર્ગનો ત્યાગ કરીને, વાંસળીના સૂરની અસર હેઠળ આવી રહ્યા છે

ਸੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਬਨ ਕੇ ਖਗਵਾ ਤਰੁ ਊਪਰ ਪੰਖ ਪਸਾਰਿ ਰਹੇ ਹੈ ॥੬੫੧॥

so sun kai ban ke khagavaa tar aoopar pankh pasaar rahe hai |651|

એ જ વાંસળીનો અવાજ સાંભળીને જંગલના પક્ષીઓ, વૃક્ષો પર પાંખો ફેલાવીને તેમાં સમાઈ જાય છે.651.

ਜੋਊ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਖੇਲਤ ਹੈ ਹਰਿ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਕੈ ਨ ਕਛੂ ਧਨ ਮੈ ॥

joaoo gvaarin khelat hai har so at hee hit kai na kachhoo dhan mai |

કૃષ્ણ સાથે રમી રહેલી ગોપીઓના મનમાં અતિશય પ્રેમ છે

ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਪੈ ਜਿਹ ਬੀਚ ਲਸੈ ਫੁਨਿ ਕੰਚਨ ਕੀ ਸੁ ਪ੍ਰਭਾ ਤਨ ਮੈ ॥

at sundar pai jih beech lasai fun kanchan kee su prabhaa tan mai |

જેની પાસે સોનાનું શરીર હોય છે, તે અત્યંત ધન્ય છે

ਜੋਊ ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ ਕਟਿ ਕੇਹਰਿ ਸੀ ਸੁ ਬਿਰਾਜਤ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਗਨ ਮੈ ॥

joaoo chandramukhee katt kehar see su biraajat gvaarin ke gan mai |

ચંદ્રમુખી નામની ગોપી, સિંહ જેવી પાતળી કમર ધરાવતી, અન્ય ગોપીઓમાં ભવ્ય દેખાય છે,

ਸੁਨਿ ਕੈ ਮੁਰਲੀ ਧੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਅਤਿ ਰੀਝਿ ਗਿਰੀ ਸੁ ਮਨੋ ਬਨ ਮੈ ॥੬੫੨॥

sun kai muralee dhun sraunan mai at reejh giree su mano ban mai |652|

વાંસળીનો અવાજ સાંભળીને અને મોહિત થઈને તે નીચે પડી ગયો.652.

ਇਹ ਕਉਤੁਕ ਕੈ ਸੁ ਚਲੇ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਫੁਨਿ ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਹਲੀ ਹਰਿ ਆਛੇ ॥

eih kautuk kai su chale grih ko fun gaavat geet halee har aachhe |

આ અદ્ભુત નાટક ભજવીને, કૃષ્ણ અને બલરામ ગાતા ગાતા ઘરે આવ્યા

ਸੁੰਦਰ ਬੀਚ ਅਖਾਰੇ ਕਿਧੌ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਨਟੂਆ ਜਨੁ ਕਾਛੇ ॥

sundar beech akhaare kidhau kab sayaam kahai nattooaa jan kaachhe |

શહેરમાં સુંદર અખાડા અને નૃત્ય થિયેટરો ભવ્ય દેખાવ ધરાવે છે

ਰਾਜਤ ਹੈ ਬਲਭਦ੍ਰ ਕੇ ਨੈਨ ਯੌਂ ਮਾਨੋ ਢਰੇ ਇਹ ਮੈਨ ਕੇ ਸਾਛੇ ॥

raajat hai balabhadr ke nain yauan maano dtare ih main ke saachhe |

બલરામની આંખો પ્રેમના દેવતાના ઘાટમાં તૈયાર થયેલી દેખાય છે

ਸੁੰਦਰ ਹੈ ਰਤਿ ਕੇ ਪਤਿ ਤੈ ਅਤਿ ਮਾਨਹੁ ਡਾਰਤ ਮੈਨਹਿ ਪਾਛੇ ॥੬੫੩॥

sundar hai rat ke pat tai at maanahu ddaarat maineh paachhe |653|

તેઓ એટલા મોહક છે કે પ્રેમના દેવતા શરમાવે છે.653.

ਬੀਚ ਮਨੈ ਸੁਖ ਪਾਇ ਤਬੈ ਗ੍ਰਿਹ ਕੌ ਸੁ ਚਲੇ ਰਿਪੁ ਕੌ ਹਨਿ ਦੋਊ ॥

beech manai sukh paae tabai grih kau su chale rip kau han doaoo |

મનમાં પ્રસન્ન થઈને શત્રુને મારીને બંને પોતાના ઘરે ચાલ્યા ગયા

ਚੰਦ੍ਰਪ੍ਰਭਾ ਸਮ ਜਾ ਮੁਖ ਉਪਮ ਜਾ ਸਮ ਉਪਮ ਹੈ ਨਹਿ ਕੋਊ ॥

chandraprabhaa sam jaa mukh upam jaa sam upam hai neh koaoo |

તેઓના ચહેરા ચંદ્ર જેવા છે, જેની તુલના અન્ય કોઈ સાથે કરી શકાતી નથી

ਦੇਖਤ ਰੀਝ ਰਹੈ ਜਿਹ ਕੋ ਰਿਪੁ ਰੀਝਤ ਸੋ ਇਨ ਦੇਖਤ ਸੋਊ ॥

dekhat reejh rahai jih ko rip reejhat so in dekhat soaoo |

જેને જોઈને શત્રુઓ પણ મોહિત થઈ જાય છે અને (જેને) વધારે જુએ છે, (તે પણ) પ્રસન્ન થાય છે.

ਮਾਨਹੁ ਲਛਮਨ ਰਾਮ ਬਡੇ ਭਟ ਮਾਰਿ ਚਲੇ ਰਿਪੁ ਕੋ ਘਰ ਓਊ ॥੬੫੪॥

maanahu lachhaman raam badde bhatt maar chale rip ko ghar oaoo |654|

તેમને જોઈને શત્રુઓ પણ મોહિત થઈ ગયા અને તેઓ રામ અને લક્ષ્મણની જેમ શત્રુને મારીને પોતાના ઘરે પાછા ફરતા દેખાયા.654.

ਅਥ ਕੁੰਜ ਗਲੀਨ ਮੈ ਖੇਲਬੋ ॥

ath kunj galeen mai khelabo |

હવે શેરી-ચેમ્બરમાં રમવાનું વર્ણન છે

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਹਰਿ ਸੰਗਿ ਕਹਿਯੋ ਇਮ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਅਬ ਕੁੰਜ ਗਲੀਨ ਮੈ ਖੇਲ ਮਚਈਯੈ ॥

har sang kahiyo im gvaarin ke ab kunj galeen mai khel macheeyai |

કૃષ્ણે ગોપીઓને કહ્યું, હવે આ રમણીય નાટક ગલીઓમાં અને શેરીઓમાં ભજવો

ਨਾਚਤ ਖੇਲਤ ਭਾਤਿ ਭਲੀ ਸੁ ਕਹਿਯੋ ਯੌ ਸੁੰਦਰ ਗੀਤ ਬਸਈਯੈ ॥

naachat khelat bhaat bhalee su kahiyo yau sundar geet baseeyai |

નૃત્ય કરતી વખતે અને રમતી વખતે, મોહક ગીતો ગાઈ શકાય છે

ਜਾ ਕੇ ਹੀਏ ਮਨੁ ਹੋਤ ਖੁਸੀ ਸੁਨੀਯੈ ਉਠਿ ਕੇ ਸੋਊ ਕਾਰਜ ਕਈਯੈ ॥

jaa ke hee man hot khusee suneeyai utth ke soaoo kaaraj keeyai |

જે કામ કરવાથી મન પ્રસન્ન થાય, તે જ કામ કરવું જોઈએ

ਤੀਰ ਨਦੀ ਹਮਰੀ ਸਿਖ ਲੈ ਸੁਖ ਆਪਨ ਦੈ ਹਮ ਹੂੰ ਸੁਖ ਦਈਯੈ ॥੬੫੫॥

teer nadee hamaree sikh lai sukh aapan dai ham hoon sukh deeyai |655|

તમે નદીના કિનારે મારી સૂચના હેઠળ જે કંઈ કર્યું છે, તે જ રીતે તમે આનંદ કરો, મને પણ આનંદ આપો. 655.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਆਇਸੁ ਮਾਨਿ ਤ੍ਰੀਯਾ ਬ੍ਰਿਜ ਕੁੰਜ ਗਲੀਨ ਮੈ ਖੇਲ ਮਚਾਯੋ ॥

kaanrah ko aaeis maan treeyaa brij kunj galeen mai khel machaayo |

કાન્હની પરવાનગી બાદ, બ્રજની મહિલાઓ કુંજની શેરીઓમાં રમી હતી.

ਗਾਇ ਉਠੀ ਸੋਊ ਗੀਤ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਜੋ ਹਰਿ ਕੇ ਮਨ ਭੀਤਰ ਭਾਯੋ ॥

gaae utthee soaoo geet bhalee bidh jo har ke man bheetar bhaayo |

કૃષ્ણની આજ્ઞા માનીને, મહિલાઓએ શેરીઓમાં અને બ્રજાના ચેમ્બરમાં રમૂજી નાટકનું પ્રદર્શન શરૂ કર્યું, અને કૃષ્ણને ગમતા ગીતો ગાવાનું શરૂ કર્યું.

ਦੇਵ ਗੰਧਾਰਿ ਅਉ ਸੁਧ ਮਲਾਰ ਬਿਖੈ ਸੋਊ ਭਾਖਿ ਖਿਆਲ ਬਸਾਯੋ ॥

dev gandhaar aau sudh malaar bikhai soaoo bhaakh khiaal basaayo |

તેઓ ગાંધાર અને શુદ્ધ મલ્હારના સંગીતમય મોડમાં રેતી કરે છે

ਰੀਝ ਰਹਿਯੋ ਪੁਰਿ ਮੰਡਲ ਅਉ ਸੁਰ ਮੰਡਲ ਪੈ ਜਿਨ ਹੂੰ ਸੁਨਿ ਪਾਯੋ ॥੬੫੬॥

reejh rahiyo pur manddal aau sur manddal pai jin hoon sun paayo |656|

પૃથ્વી પર કે સ્વર્ગમાં જેણે પણ તેને સાંભળ્યું તે મોહિત થઈ ગયું. 656.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਹਿਯੋ ਸਿਰ ਪੈ ਧਰ ਕੈ ਮਿਲਿ ਕੁੰਜਨ ਮੈ ਸੁਭ ਭਾਤਿ ਗਈ ਹੈ ॥

kaanrah kahiyo sir pai dhar kai mil kunjan mai subh bhaat gee hai |

બધી ગોપીઓ કૃષ્ણને કોતરમાં મળી

ਕੰਜ ਮੁਖੀ ਤਨ ਕੰਚਨ ਸੇ ਸਭ ਰੂਪ ਬਿਖੈ ਮਨੋ ਮੈਨ ਮਈ ਹੈ ॥

kanj mukhee tan kanchan se sabh roop bikhai mano main mee hai |

તેમના ચહેરા સોના જેવા છે અને આખી આકૃતિ વાસનાના નશામાં છે

ਖੇਲ ਬਿਖੈ ਰਸ ਕੀ ਸੋ ਤ੍ਰੀਯਾ ਸਭ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਆਗੇ ਹ੍ਵੈ ਐਸੇ ਧਈ ਹੈ ॥

khel bikhai ras kee so treeyaa sabh sayaam ke aage hvai aaise dhee hai |

તે બધી સ્ત્રીઓ (ગોપીઓ) (પ્રેમ) રસની રમતમાં કૃષ્ણની આગળ ભાગી જાય છે.

ਯੌ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਉਪਮਾ ਗਜ ਗਾਮਨਿ ਕਾਮਿਨ ਰੂਪ ਭਈ ਹੈ ॥੬੫੭॥

yau kab sayaam kahai upamaa gaj gaaman kaamin roop bhee hai |657|

નાટકમાં, સ્ત્રીઓ કૃષ્ણની સામે દોડી રહી છે અને કવિ કહે છે કે બધા હાથીઓની ચાલ સાથે અત્યંત સુંદર કન્યાઓ છે.657.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428