શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 357

ਗਾਵਤ ਸਾਰੰਗ ਤਾਲ ਬਜਾਵਤ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਸੁ ਰਚੈ ਸੇ ॥

gaavat saarang taal bajaavat sayaam kahai at hee su rachai se |

તે ગાય છે અને ધૂન વગાડી રહ્યો છે અને

ਸਾਵਨ ਕੀ ਰੁਤਿ ਮੈ ਮਨੋ ਨਾਚਤ ਮੋਰਿਨ ਮੈ ਮੁਰਵਾ ਨਰ ਜੈਸੇ ॥੬੨੯॥

saavan kee rut mai mano naachat morin mai muravaa nar jaise |629|

એવું લાગે છે કે સાવન મહિનામાં નર મોર માદા મોર સાથે વાસનાથી નાચી રહ્યો છે.629.

ਨਾਚਤ ਹੈ ਸੋਊ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਮੈ ਜਿਹ ਕੋ ਸਸਿ ਸੋ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਆਨਨ ॥

naachat hai soaoo gvaarin mai jih ko sas so at sundar aanan |

જેનું મુખ ચંદ્ર જેવું સુંદર છે, તે ગોપીઓ સાથે નૃત્ય કરે છે

ਖੇਲਤ ਹੈ ਰਜਨੀ ਸਿਤ ਮੈ ਜਹ ਰਾਜਤ ਥੋ ਜਮੁਨਾ ਜੁਤ ਕਾਨਨ ॥

khelat hai rajanee sit mai jah raajat tho jamunaa jut kaanan |

તે જંગલમાં યમુના કિનારે ચાંદની રાતમાં ભવ્ય લાગે છે

ਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਬ੍ਰਿਖ ਕੀ ਜਹ ਥੀ ਸੁ ਹੁਤੀ ਜਹ ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਅਭਿਮਾਨਨ ॥

bhaan sutaa brikh kee jah thee su hutee jah chandrabhagaa abhimaanan |

ત્યાં અભિમાની ચંદ્રભાગા અને રાધા છે અને

ਛਾਜਤ ਤਾ ਮਹਿ ਯੌ ਹਰਿ ਜੂ ਜਿਉ ਬਿਰਾਜਤ ਬੀਚ ਪੰਨਾ ਨਗ ਖਾਨਨ ॥੬੩੦॥

chhaajat taa meh yau har joo jiau biraajat beech panaa nag khaanan |630|

કૃષ્ણ તેમની સાથે ખાણમાં નીલમણિ અને અન્ય કિંમતી પથ્થરો જેવા ભવ્ય લાગે છે.630.

ਸੁ ਸੰਗੀਤ ਨਚੈ ਹਰਿ ਜੂ ਤਿਹ ਠਉਰ ਸੋ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਰਸ ਕੇ ਸੰਗਿ ਭੀਨੋ ॥

su sangeet nachai har joo tih tthaur so sayaam kahai ras ke sang bheeno |

કવિ શ્યામ કહે છે, સંગીતના રસથી સંતૃપ્ત થઈને કૃષ્ણ એ વિમાનમાં નૃત્ય કરી રહ્યા છે

ਖੋਰ ਦਏ ਫੁਨਿ ਕੇਸਰ ਕੀ ਧੁਤੀਯਾ ਕਸਿ ਕੈ ਪਟ ਓਢਿ ਨਵੀਨੋ ॥

khor de fun kesar kee dhuteeyaa kas kai patt odt naveeno |

તેણે ભગવા રંગે રંગાયેલું સફેદ કપડું ચુસ્તપણે પહેર્યું છે

ਰਾਧਿਕਾ ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਮੁਖਿ ਚੰਦ ਲਏ ਜਹ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਥੀ ਸੰਗ ਤੀਨੋ ॥

raadhikaa chandrabhagaa mukh chand le jah gvaarin thee sang teeno |

રાધા, ચંદ્રમુખી અને ચંદ્રભાગા એ ત્રણ ગોપીઓ છે

ਕਾਨ੍ਰਹ ਨਚਾਇ ਕੈ ਨੈਨਨ ਕੋ ਸਭ ਗੋਪਿਨ ਕੋ ਮਨੁਆ ਹਰਿ ਲੀਨੋ ॥੬੩੧॥

kaanrah nachaae kai nainan ko sabh gopin ko manuaa har leeno |631|

કૃષ્ણે પોતાની આંખોના સંકેતો વડે ત્રણેયનું મન ચોરી લીધું છે.631.

ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਕੀ ਬਰਾਬਰ ਮੂਰਤਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਸੁ ਨਹੀ ਘ੍ਰਿਤਚੀ ਹੈ ॥

brikhabhaan sutaa kee baraabar moorat sayaam kahai su nahee ghritachee hai |

ઘૃતાચી નામની સ્વર્ગીય કન્યા રાધા જેટલી સુંદર નથી

ਜਾ ਸਮ ਹੈ ਨਹੀ ਕਾਮ ਕੀ ਤ੍ਰੀਯਾ ਨਹੀ ਜਿਸ ਕੀ ਸਮ ਤੁਲਿ ਸਚੀ ਹੈ ॥

jaa sam hai nahee kaam kee treeyaa nahee jis kee sam tul sachee hai |

રતિ અને શચી પણ સુંદરતામાં તેની બરાબરી કરતા નથી

ਮਾਨਹੁ ਲੈ ਸਸਿ ਕੋ ਸਭ ਸਾਰ ਪ੍ਰਭਾ ਕਰਤਾਰ ਇਹੀ ਮੈ ਗਚੀ ਹੈ ॥

maanahu lai sas ko sabh saar prabhaa karataar ihee mai gachee hai |

એવું લાગે છે કે ચંદ્રનો આખો પ્રકાશ બ્રહ્માએ રાધામાં મૂકી દીધો છે

ਨੰਦ ਕੇ ਲਾਲ ਬਿਲਾਸਨ ਕੋ ਇਹ ਮੂਰਤਿ ਚਿਤ੍ਰ ਬਚਿਤ੍ਰ ਰਚੀ ਹੈ ॥੬੩੨॥

nand ke laal bilaasan ko ih moorat chitr bachitr rachee hai |632|

કૃષ્ણના આનંદ માટે તેણીની વિચિત્ર છબી બનાવી.632.

ਰਾਧਿਕਾ ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਮੁਖਿ ਚੰਦ੍ਰ ਸੁ ਖੇਲਤ ਹੈ ਮਿਲ ਖੇਲ ਸਬੈ ॥

raadhikaa chandrabhagaa mukh chandr su khelat hai mil khel sabai |

રાધિકા, ચંદ્રભાગા અને ચન્દ્રમુખી એક સાથે રમણીય રમતમાં સમાઈ જાય છે

ਮਿਲਿ ਸੁੰਦਰ ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਸਬੈ ਸੁ ਬਜਾਵਤ ਹੈ ਕਰ ਤਾਲ ਤਬੈ ॥

mil sundar gaavat geet sabai su bajaavat hai kar taal tabai |

તે બધા સાથે મળીને ગાતા અને ધૂન વગાડી રહ્યા છે

ਪਿਖਵੈ ਇਹ ਕੋ ਸੋਊ ਮੋਹ ਰਹੈ ਸਭ ਦੇਖਤ ਹੈ ਸੁਰ ਯਾਹਿ ਛਬੈ ॥

pikhavai ih ko soaoo moh rahai sabh dekhat hai sur yaeh chhabai |

આ નજારો જોઈને દેવતાઓ પણ મોહિત થઈ જાય છે

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮੁਰਲੀਧਰ ਮੈਨ ਕੀ ਮੂਰਤਿ ਗੋਪਿਨ ਮਧਿ ਫਬੈ ॥੬੩੩॥

kab sayaam kahai muraleedhar main kee moorat gopin madh fabai |633|

કવિ શ્યામ કહે છે કે ગોપીઓમાં વાંસળી વગાડનાર પ્રેમના દેવની છબી ભવ્ય લાગે છે.633.

ਜਿਹ ਕੀ ਸਮ ਤੁਲਿ ਨ ਹੈ ਕਮਲਾ ਦੁਤਿ ਜਾ ਪਿਖਿ ਕੈ ਕਟਿ ਕੇਹਰ ਲਾਜੈ ॥

jih kee sam tul na hai kamalaa dut jaa pikh kai katt kehar laajai |

લક્ષ્મી પણ તેની કમર જોતી તેના જેવી નથી, સિંહ શરમ અનુભવે છે

ਕੰਚਨ ਦੇਖਿ ਲਜੈ ਤਨ ਕੋ ਤਿਹ ਦੇਖਤ ਹੀ ਮਨ ਕੋ ਦੁਖੁ ਭਾਜੈ ॥

kanchan dekh lajai tan ko tih dekhat hee man ko dukh bhaajai |

જેના શરીરનો મહિમા જોઈને સોનું પણ શરમાય અને જેને જોઈને મનનું દુ:ખ દૂર થાય.

ਜਾ ਸਮ ਰੂਪ ਨ ਕੋਊ ਤ੍ਰੀਯਾ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਰਤਿ ਕੀ ਸਮ ਰਾਜੈ ॥

jaa sam roop na koaoo treeyaa kab sayaam kahai rat kee sam raajai |

કવિ કહે છે શ્યામ, જેના જેવી કોઈ સ્ત્રી નથી અને તે 'રતિ'ની જેમ શોભે છે.

ਜਿਉ ਘਨ ਬੀਚ ਲਸੈ ਚਪਲਾ ਇਹ ਤਿਉ ਘਨ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਬੀਚ ਬਿਰਾਜੈ ॥੬੩੪॥

jiau ghan beech lasai chapalaa ih tiau ghan gvaarin beech biraajai |634|

તેણી, જેની સુંદરતામાં બીજું કોઈ નથી અને જે રતિ જેવી ભવ્ય છે, તે જ રાધા ગોપીઓમાં વાદળોમાં વીજળીની જેમ ભવ્ય દેખાય છે.634.

ਖੇਲਤ ਹੈ ਸੰਗ ਤ੍ਰੀਯਨ ਕੇ ਸਜਿ ਸਾਜ ਸਭੈ ਅਰੁ ਮੋਤਿਨ ਮਾਲਾ ॥

khelat hai sang treeyan ke saj saaj sabhai ar motin maalaa |

બધી સ્ત્રીઓ, પલંગથી સજ્જ થઈને અને મોતીનો હાર પહેરીને રમી રહી છે

ਪ੍ਰੀਤਿ ਕੈ ਖੇਲਤ ਹੈ ਤਿਹ ਸੋ ਹਰਿ ਜੂ ਜੋਊ ਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਵਾਲਾ ॥

preet kai khelat hai tih so har joo joaoo hai at hee hit vaalaa |

તેમની સાથે, કૃષ્ણ, મહાન પ્રેમી, રમૂજી અને જુસ્સાદાર રમતમાં સમાઈ જાય છે.

ਚੰਦ੍ਰਮੁਖੀ ਜਹ ਠਾਢੀ ਹੁਤੀ ਜਹ ਠਾਢੀ ਹੁਤੀ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਕੀ ਬਾਲਾ ॥

chandramukhee jah tthaadtee hutee jah tthaadtee hutee brikhabhaan kee baalaa |

ક્યાં ચંદ્રમુખી સ્થિર અને ક્યાં રાધા ઊભી હતી.

ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਕੋ ਮਹਾ ਮੁਖ ਸੁੰਦਰ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਬੀਚ ਕਰਿਯੋ ਉਜਿਯਾਲਾ ॥੬੩੫॥

chandrabhagaa ko mahaa mukh sundar gvaarin beech kariyo ujiyaalaa |635|

ચંદ્રમુખી અને રાધા ત્યાં ઊભા છે અને ચંદ્રભાગાનું સૌંદર્ય ગોપીઓમાં તેજ ફેલાવી રહ્યું છે.635.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰ ਕੈ ਸੁੰਦਰਿ ਮੋਹਿ ਰਹੀ ਤ੍ਰੀਯਾ ਚੰਦ੍ਰ ਮੁਖੀ ॥

kaanrah ko roop nihaar kai sundar mohi rahee treeyaa chandr mukhee |

ચંદ્રમુખી (નામ) ગોપી કાનનું સુંદર રૂપ જોઈને મોહિત થઈ જાય છે.

ਤਬ ਗਾਇ ਉਠੀ ਕਰ ਤਾਲ ਬਜਾਇ ਹੁਤੀ ਜਿ ਕਿਧੋ ਅਤਿ ਹੀ ਸੁ ਸੁਖੀ ॥

tab gaae utthee kar taal bajaae hutee ji kidho at hee su sukhee |

ચંદ્રમુખી કૃષ્ણની સુંદરતા જોઈને મોહિત થઈ ગઈ અને જોતા જ તેણે ધૂન વગાડી અને ગીત શરૂ કર્યું.

ਕਰ ਕੈ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਨਾਚਤ ਭੀ ਕਰਿ ਆਨੰਦ ਨ ਮਨ ਬੀਚ ਝੁਖੀ ॥

kar kai at hee hit naachat bhee kar aanand na man beech jhukhee |

તેણીએ ખૂબ જ રસ સાથે નાચવાનું શરૂ કર્યું છે, (તે) તેના મનમાં ખુશ છે અને તેના મનમાં કોઈ ઉતાવળ નથી.

ਸਭ ਲਾਲਚ ਤਿਆਗ ਦਏ ਗ੍ਰਿਹ ਕੇ ਇਕ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਪ੍ਯਾਰ ਕੀ ਹੈ ਸੁ ਭੁਖੀ ॥੬੩੬॥

sabh laalach tiaag de grih ke ik sayaam ke payaar kee hai su bhukhee |636|

તેણીએ અતિશય પ્રેમમાં નાચવાનું પણ શરૂ કર્યું છે અને કૃષ્ણના પ્રેમની ભૂખી રહીને તેણીએ તેના ઘરની બધી આસક્તિનો ત્યાગ કર્યો છે.636.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਕ੍ਰਿਸਨ ਮਨੈ ਅਤਿ ਰੀਝ ਕੈ ਮੁਰਲੀ ਉਠਿਯੋ ਬਜਾਇ ॥

krisan manai at reejh kai muralee utthiyo bajaae |

શ્રી કૃષ્ણ ઉભા થયા અને પાઇપર વગાડવા લાગ્યા.

ਰੀਝ ਰਹੀ ਸਭ ਗੋਪੀਯਾ ਮਹਾ ਪ੍ਰਮੁਦ ਮਨਿ ਪਾਇ ॥੬੩੭॥

reejh rahee sabh gopeeyaa mahaa pramud man paae |637|

કૃષ્ણ, અત્યંત પ્રસન્ન થઈને, તેમની વાંસળી વગાડી અને તે સાંભળીને બધી ગોપીઓ પ્રસન્ન થઈ.637.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਰੀਝ ਰਹੀ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਸਭ ਭਾਮਿਨ ਜਉ ਮੁਰਲੀ ਨੰਦ ਲਾਲ ਬਜਾਈ ॥

reejh rahee brij kee sabh bhaamin jau muralee nand laal bajaaee |

જ્યારે નંદના પુત્ર કૃષ્ણે તેની વાંસળી વગાડી, ત્યારે બ્રજની બધી સ્ત્રીઓ મોહિત થઈ ગઈ

ਰੀਝ ਰਹੇ ਬਨ ਕੇ ਖਗ ਅਉ ਮ੍ਰਿਗ ਰੀਝ ਰਹੇ ਧੁਨਿ ਜਾ ਸੁਨਿ ਪਾਈ ॥

reejh rahe ban ke khag aau mrig reejh rahe dhun jaa sun paaee |

જંગલના પક્ષીઓ અને પ્રાણીઓ, જેણે પણ સાંભળ્યું, તેઓ આનંદથી ભરાઈ ગયા

ਚਿਤ੍ਰ ਕੀ ਹੋਇ ਗਈ ਪ੍ਰਿਤਮਾ ਸਭ ਸ੍ਯਾਮ ਕੀ ਓਰਿ ਰਹੀ ਲਿਵ ਲਾਈ ॥

chitr kee hoe gee pritamaa sabh sayaam kee or rahee liv laaee |

બધી સ્ત્રી, કૃષ્ણનું ધ્યાન કરતી, પોટ્રેટની જેમ ગતિહીન બની ગઈ

ਨੀਰ ਬਹੈ ਨਹੀ ਕਾਨ੍ਰਹ ਤ੍ਰੀਯਾ ਸੁਨ ਕੇ ਤਿਹ ਪਉਨ ਰਹਿਯੋ ਉਰਝਾਈ ॥੬੩੮॥

neer bahai nahee kaanrah treeyaa sun ke tih paun rahiyo urajhaaee |638|

યમુનાનું પાણી સ્થિર થઈ ગયું અને કૃષ્ણની વાંસળીની ધૂન સાંભળીને સ્ત્રીઓ અને પવન પણ ગૂંચવાઈ ગયો.638.

ਪਉਨ ਰਹਿਯੋ ਉਰਝਾਇ ਘਰੀ ਇਕ ਨੀਰ ਨਦੀ ਕੋ ਚਲੈ ਸੁ ਕਛੂ ਨਾ ॥

paun rahiyo urajhaae gharee ik neer nadee ko chalai su kachhoo naa |

એક ઘારી (થોડી વાર) માટે પવન ફસાઈ ગયો અને નદીનું પાણી આગળ વધ્યું નહીં.

ਜੇ ਬ੍ਰਿਜ ਭਾਮਨਿ ਆਈ ਹੁਤੀ ਧਰਿ ਖਾਸਨ ਅੰਗ ਬਿਖੈ ਅਰੁ ਝੂਨਾ ॥

je brij bhaaman aaee hutee dhar khaasan ang bikhai ar jhoonaa |

ત્યાં આવેલી બ્રજાની તમામ સ્ત્રીઓના હૃદયના ધબકારા વધી ગયા હતા અને અંગો ધ્રૂજી રહ્યા હતા.

ਸੋ ਸੁਨ ਕੈ ਧੁਨਿ ਬਾਸੁਰੀ ਕੀ ਤਨ ਬੀਚ ਰਹੀ ਤਿਨ ਕੇ ਸੁਧਿ ਹੂੰ ਨਾ ॥

so sun kai dhun baasuree kee tan beech rahee tin ke sudh hoon naa |

તેઓએ તેમના શરીરની ચેતના સંપૂર્ણપણે ગુમાવી દીધી

ਤਾ ਸੁਧਿ ਗੀ ਸੁਰ ਕੇ ਸੁਨਿ ਹੀ ਰਹਿ ਗੀ ਇਹ ਮਾਨਹੁ ਚਿਤ੍ਰ ਨਮੂਨਾ ॥੬੩੯॥

taa sudh gee sur ke sun hee reh gee ih maanahu chitr namoonaa |639|

વાંસળી સાંભળીને તેઓ બધા માત્ર પોટ્રેટ બની ગયા.639.

ਰੀਝਿ ਬਜਾਵਤ ਹੈ ਮੁਰਲੀ ਹਰਿ ਪੈ ਮਨ ਮੈ ਕਰਿ ਸੰਕ ਕਛੂ ਨਾ ॥

reejh bajaavat hai muralee har pai man mai kar sank kachhoo naa |

કૃષ્ણ આનંદમાં વાંસળી વગાડે છે અને મનમાં કંઈ વિચારતા નથી.

ਜਾ ਕੀ ਸੁਨੇ ਧੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਕਰ ਕੈ ਖਗ ਆਵਤ ਹੈ ਬਨ ਸੂਨਾ ॥

jaa kee sune dhun sraunan mai kar kai khag aavat hai ban soonaa |

કૃષ્ણ હાથમાં વાંસળી લઈને તેના પર નિર્ભયતાથી વગાડી રહ્યા છે અને તેનો અવાજ સાંભળીને વનના પક્ષીઓ તેને છોડીને દૂર આવી રહ્યા છે.

ਸੋ ਸੁਨਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਰੀਝ ਰਹੀ ਮਨ ਭੀਤਰ ਸੰਕ ਕਰੀ ਕਛਹੂੰ ਨਾ ॥

so sun gvaarin reejh rahee man bheetar sank karee kachhahoon naa |

તે સાંભળીને ગોપીઓ પણ પ્રસન્ન થાય છે અને નિર્ભય બની જાય છે

ਨੈਨ ਪਸਾਰ ਰਹੀ ਪਿਖ ਕੈ ਜਿਮ ਘੰਟਕ ਹੇਰ ਬਜੇ ਮ੍ਰਿਗਿ ਮੂਨਾ ॥੬੪੦॥

nain pasaar rahee pikh kai jim ghanttak her baje mrig moonaa |640|

જેમ શિંગડાનો અવાજ સાંભળીને કાળિયા હરણનો ડો મંત્રમુગ્ધ થઈ જાય છે, તેવી જ રીતે વાંસળી સાંભળીને ગોપીઓ અદ્ભુત અવાજે ઉભી રહે છે.

ਸੁਰ ਬਾਸੁਰੀ ਕੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮੁਖ ਕਾਨਰ ਕੇ ਅਤਿ ਹੀ ਸੁ ਰਸੀ ਹੈ ॥

sur baasuree kee kab sayaam kahai mukh kaanar ke at hee su rasee hai |

કવિ શ્યામ કહે છે, કૃષ્ણના મુખમાંથી વાંસળીનો અવાજ ખૂબ જ રસદાર થઈ રહ્યો છે.

ਸੋਰਠਿ ਦੇਵ ਗੰਧਾਰਿ ਬਿਭਾਸ ਬਿਲਾਵਲ ਹੂੰ ਕੀ ਸੁ ਤਾਨ ਬਸੀ ਹੈ ॥

soratth dev gandhaar bibhaas bilaaval hoon kee su taan basee hai |

કૃષ્ણના પર્વતની વાંસળીની ધૂન ખૂબ જ પ્રભાવશાળી છે અને તેની સાથે સોરઠ, દેવગંધર, વિભાસ અને બિલાવલના કિમી મ્યુઝિકલ મોડ્સની ધૂન છે.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428