શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 381

ਅਥ ਕੰਸ ਬਧ ਕਥਨੰ ॥

ath kans badh kathanan |

હવે કંસની હત્યા વિશેનું વર્ણન શરૂ થાય છે

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਮਾਰਿ ਲਏ ਰਿਪੁ ਬੀਰ ਦੋਊ ਨ੍ਰਿਪ ਤਉ ਮਨ ਭੀਤਰਿ ਕ੍ਰੋਧ ਭਰਿਯੋ ॥

maar le rip beer doaoo nrip tau man bheetar krodh bhariyo |

જ્યારે બંને ભાઈઓએ દુશ્મનોને માર્યા ત્યારે રાજા ક્રોધથી ભરાઈ ગયા

ਇਨ ਕੋ ਭਟ ਮਾਰਹੁ ਖੇਤ ਅਬੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਅਰੁ ਸੋਰ ਕਰਿਯੋ ॥

ein ko bhatt maarahu khet abai ih bhaat kahiyo ar sor kariyo |

તેણે ભારે ખળભળાટમાં પોતાના યોદ્ધાઓને કહ્યું, ‘હમણાં જ બંનેને મારી નાખો.

ਜਦੁਰਾਇ ਭਰਥੂ ਤਬ ਪਾਨ ਲਗੋ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਡਰਿਯੋ ॥

jaduraae bharathoo tab paan lago apane man mai nahee naik ddariyo |

યાદવોના રાજા (કૃષ્ણ) અને તેમના ભાઈ, એકબીજાનો હાથ પકડીને, નિર્ભયપણે ત્યાં ઊભા હતા.

ਜੋਊ ਆਇ ਪਰਿਯੋ ਹਰ ਪੈ ਕੁਪਿ ਕੈ ਹਰਿ ਥਾ ਪਰ ਸੋ ਸੋਊ ਮਾਰਿ ਡਰਿਯੋ ॥੮੫੦॥

joaoo aae pariyo har pai kup kai har thaa par so soaoo maar ddariyo |850|

જે કોઈ ક્રોધે ભરાઈને તેમના પર પડ્યો, તે સ્થાને કૃષ્ણ અને બલરામ દ્વારા માર્યો ગયો.850.

ਹਰਿ ਕੂਦਿ ਤਬੈ ਰੰਗ ਭੂਮਹਿ ਤੇ ਨ੍ਰਿਪ ਥੋ ਸੁ ਜਹਾ ਤਹ ਹੀ ਪਗੁ ਧਾਰਿਯੋ ॥

har kood tabai rang bhoomeh te nrip tho su jahaa tah hee pag dhaariyo |

હવે, મંચ પરથી કૂદીને, કૃષ્ણએ તેમના પગ એ જગ્યાએ સ્થિર કર્યા જ્યાં રાજા કંસ બેઠા હતા

ਕੰਸ ਲਈ ਕਰਿ ਢਾਲਿ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਅਸਿ ਖੈਚ ਨਿਕਾਰਿਯੋ ॥

kans lee kar dtaal sanbhaar kai kop bhariyo as khaich nikaariyo |

કંસે ગુસ્સામાં પોતાની ઢાલને કાબૂમાં રાખીને પોતાની તલવાર કાઢી અને કૃષ્ણ પર પ્રહાર કર્યો.

ਦਉਰਿ ਦਈ ਤਿਹ ਕੇ ਤਨ ਪੈ ਹਰਿ ਫਾਧਿ ਗਏ ਅਤਿ ਦਾਵ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥

daur dee tih ke tan pai har faadh ge at daav sanbhaariyo |

કૃષ્ણ કૂદી પડ્યા અને પોતાને આ યુક્તિમાંથી બચાવ્યા

ਕੇਸਨ ਤੇ ਗਹਿ ਕੈ ਰਿਪੁ ਕੋ ਧਰਨੀ ਪਰ ਕੈ ਬਲ ਤਾਹਿੰ ਪਛਾਰਿਯੋ ॥੮੫੧॥

kesan te geh kai rip ko dharanee par kai bal taahin pachhaariyo |851|

તેણે દુશ્મનને તેના વાળમાંથી પકડી લીધો અને બળથી તેને જમીન પર પછાડી દીધો.851.

ਗਹਿ ਕੇਸਨ ਤੇ ਪਟਕਿਯੋ ਧਰ ਸੋ ਗਹ ਗੋਡਨ ਤੇ ਤਬ ਘੀਸ ਦਯੋ ॥

geh kesan te pattakiyo dhar so gah goddan te tab ghees dayo |

તેના વાળ પકડીને, કૃષ્ણે કંસને પૃથ્વી પર ફેંકી દીધો અને તેનો પગ પકડીને તેને ખેંચી ગયો.

ਨ੍ਰਿਪ ਮਾਰਿ ਹੁਲਾਸ ਬਢਿਯੋ ਜੀਯ ਮੈ ਅਤਿ ਹੀ ਪੁਰ ਭੀਤਰ ਸੋਰ ਪਯੋ ॥

nrip maar hulaas badtiyo jeey mai at hee pur bheetar sor payo |

રાજા કંસને મારીને કૃષ્ણનું મન આનંદથી ભરાઈ ગયું અને બીજી બાજુ મહેલમાં જોરથી વિલાપ થઈ રહ્યો હતો.

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਪ੍ਰਤਾਪ ਪਿਖੋ ਹਰਿ ਕੋ ਜਿਨਿ ਸਾਧਨ ਰਾਖ ਕੈ ਸਤ੍ਰ ਛਯੋ ॥

kab sayaam prataap pikho har ko jin saadhan raakh kai satr chhayo |

કવિ કહે છે કે ભગવાન કૃષ્ણનો મહિમા જોઈ શકાય છે, જેમણે સંતોનું રક્ષણ કર્યું છે અને શત્રુઓનો નાશ કર્યો છે.

ਕਟਿ ਬੰਧਨ ਤਾਤ ਦਏ ਮਨ ਕੇ ਸਭ ਹੀ ਜਗ ਮੈ ਜਸ ਵਾਹਿ ਲਯੋ ॥੮੫੨॥

katt bandhan taat de man ke sabh hee jag mai jas vaeh layo |852|

તેણે બધાના બંધનો તોડ્યા છે અને આ રીતે તેણે બધાના બંધનો તોડી નાખ્યા છે અને આ રીતે જગતમાં તેની પ્રશંસા થઈ છે.

ਰਿਪੁ ਕੋ ਬਧ ਕੈ ਤਬ ਹੀ ਹਰਿ ਜੂ ਬਿਸਰਾਤ ਕੇ ਘਾਟ ਕੈ ਊਪਰਿ ਆਯੋ ॥

rip ko badh kai tab hee har joo bisaraat ke ghaatt kai aoopar aayo |

દુશ્મનને માર્યા પછી કૃષ્ણજી 'બસરત' નામના ઘાટ પર આવ્યા.

ਕੰਸ ਕੇ ਬੀਰ ਬਲੀ ਜੁ ਹੁਤੇ ਤਿਨ ਦੇਖਤ ਸ੍ਯਾਮ ਕੋ ਕੋਪੁ ਬਢਾਯੋ ॥

kans ke beer balee ju hute tin dekhat sayaam ko kop badtaayo |

શત્રુને માર્યા પછી, કૃષ્ણ યમુનાના ઘાટ પર આવ્યા અને જ્યારે તેમણે કંસના અન્ય યોદ્ધાઓને ત્યાં જોયા, ત્યારે તેઓ ખૂબ જ ગુસ્સે થયા.

ਸੋ ਨ ਗਯੋ ਤਿਨ ਪਾਸ ਛਮਿਯੋ ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਗਿ ਆਇ ਕੈ ਜੁਧ ਮਚਾਯੋ ॥

so na gayo tin paas chhamiyo har ke sang aae kai judh machaayo |

જે તેની પાસે ન આવ્યો, તેને માફ કરી દેવામાં આવ્યો, પરંતુ તેમ છતાં કેટલાક યોદ્ધાઓ આવ્યા અને તેની સાથે યુદ્ધ કરવા લાગ્યા.

ਸ੍ਯਾਮ ਸੰਭਾਰਿ ਤਬੈ ਬਲ ਕੋ ਤਿਨ ਕੋ ਧਰਨੀ ਪਰ ਮਾਰਿ ਗਿਰਾਯੋ ॥੮੫੩॥

sayaam sanbhaar tabai bal ko tin ko dharanee par maar giraayo |853|

તેણે તેની શક્તિ ટકાવી, તે બધાને મારી નાખ્યા. 853.

ਗਜ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਕੁਪਿ ਜੁਧ ਕਰਿਯੋ ਤਿਹ ਤੇ ਡਰਿ ਕੈ ਨਹੀ ਪੈਗ ਟਰੇ ॥

gaj so at hee kup judh kariyo tih te ddar kai nahee paig ttare |

કૃષ્ણ, અત્યંત ક્રોધિત, શરૂઆતમાં, હાથી સાથે સતત લડ્યા

ਦੋਊ ਮਲ ਮਰੇ ਰੰਗਿ ਭੂਮਿ ਬਿਖੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਤਹਾ ਪਹਰੇ ਕੁ ਲਰੇ ॥

doaoo mal mare rang bhoom bikhai kab sayaam tahaa pahare ku lare |

પછી, થોડા કલાકો સુધી સતત લડતા, તેણે સ્ટેજ પર બંને કુસ્તીબાજોને મારી નાખ્યા

ਨ੍ਰਿਪ ਰਾਜ ਕੋ ਮਾਰ ਗਏ ਜਮੁਨਾ ਤਟਿ ਬੀਰ ਭਿਰੇ ਸੋਊ ਆਨਿ ਮਰੇ ॥

nrip raaj ko maar ge jamunaa tatt beer bhire soaoo aan mare |

પછી કંસને મારીને યમુના કિનારે પહોંચીને તેણે આ યોદ્ધાઓ સાથે યુદ્ધ કર્યું અને તેમને મારી નાખ્યા

ਰਖਿ ਸਾਧਨ ਸਤ੍ਰ ਸੰਘਾਰ ਦਏ ਨਭਿ ਤੇ ਤਿਹ ਊਪਰਿ ਫੂਲ ਪਰੇ ॥੮੫੪॥

rakh saadhan satr sanghaar de nabh te tih aoopar fool pare |854|

આકાશમાંથી ફૂલોની વર્ષા થઈ હતી, કારણ કે કૃષ્ણએ સંતોનું રક્ષણ કર્યું હતું અને દુશ્મનોને માર્યા હતા.854.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਿਕੰਧ ਪੁਰਾਣੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਨ੍ਰਿਪ ਕੰਸ ਬਧਹਿ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤਮ ॥

eit sree dasam sikandh puraane bachitr naattak granthe krisanaavataare nrip kans badheh dhiaae samaapatam |

બચિત્તર નાટકમાં કૃષ્ણાવત્ર (દશમ સ્કંધ પુરાણ પર આધારિત) માં "રાજા કંસની હત્યા" શીર્ષકવાળા પ્રકરણનો અંત.

ਅਥ ਕੰਸ ਬਧੂ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਪਹਿ ਆਵਤ ਭਈ ॥

ath kans badhoo kaanrah joo peh aavat bhee |

હવે કંસની પત્નીના કૃષ્ણ પાસે આવવાનું વર્ણન શરૂ થાય છે

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਰਾਜ ਸੁਤਾ ਦੁਖੁ ਮਾਨਿ ਮਨੈ ਤਜਿ ਧਾਮਨ ਕੋ ਹਰਿ ਜੂ ਪਹਿ ਆਈ ॥

raaj sutaa dukh maan manai taj dhaaman ko har joo peh aaee |

રાણી, તેના અત્યંત દુઃખમાં, મહેલો છોડીને કૃષ્ણ પાસે આવી

ਆਇ ਕੈ ਸੋ ਘਿਘਿਆਤ ਭਈ ਹਰਿ ਪੈ ਦੁਖ ਕੀ ਸਭ ਬਾਤ ਸੁਨਾਈ ॥

aae kai so ghighiaat bhee har pai dukh kee sabh baat sunaaee |

રડતાં રડતાં તે કૃષ્ણને પોતાની વેદના કહેવા લાગી

ਡਾਰਿ ਦਯੋ ਸਿਰ ਊਪਰ ਕੋ ਪਟ ਪੈ ਤਿਹ ਭੀਤਰ ਛਾਰ ਮਿਲਾਈ ॥

ddaar dayo sir aoopar ko patt pai tih bheetar chhaar milaaee |

તેના માથાના કપડા નીચે પડી ગયા હતા અને તેના માથામાં ધૂળ હતી

ਕੰਠਿ ਲਗਾਇ ਰਹੀ ਭਰਤਾ ਹਰਿ ਜੂ ਤਿਹ ਦੇਖਤ ਗ੍ਰੀਵ ਨਿਵਾਈ ॥੮੫੫॥

kantth lagaae rahee bharataa har joo tih dekhat greev nivaaee |855|

આવતી વખતે, તેણીએ તેના (મૃત) પતિને તેની છાતીમાં આલિંગન કર્યું અને આ જોઈને કૃષ્ણએ માથું નમાવ્યું.855.

ਰਿਪੁ ਕਰਮ ਕਰੇ ਤਬ ਹੀ ਹਰਿ ਜੀ ਫਿਰ ਕੈ ਸੋਊ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਪਹਿ ਆਏ ॥

rip karam kare tab hee har jee fir kai soaoo maat pitaa peh aae |

રાજાના અંતિમ સંસ્કાર કર્યા પછી, કૃષ્ણ તેમના માતાપિતા પાસે આવ્યા

ਤਾਤ ਨ ਮਾਤ ਭਏ ਬਸਿ ਮੋਹ ਕੇ ਪੁਤ੍ਰ ਦੁਹੂਨ ਕੋ ਸੀਸ ਨਿਵਾਏ ॥

taat na maat bhe bas moh ke putr duhoon ko sees nivaae |

આસક્તિ અને આદરને લીધે બંને માતા-પિતાએ પણ માથું નમાવ્યું

ਬ੍ਰਹਮ ਲਖਿਯੋ ਤਿਨ ਕੋ ਕਰਿ ਕੈ ਹਰਿ ਜੀ ਤਿਨ ਕੈ ਮਨ ਮੋਹ ਬਢਾਏ ॥

braham lakhiyo tin ko kar kai har jee tin kai man moh badtaae |

તેઓ કૃષ્ણને ભગવાન માનતા હતા અને કૃષ્ણ પણ તેમના મનમાં વધુ આસક્તિ ઘૂસી ગયા હતા

ਕੈ ਬਿਨਤੀ ਅਤਿ ਭਾਤਿ ਕੇ ਭਾਵ ਕੈ ਬੰਧਨ ਪਾਇਨ ਤੇ ਛੁਟਵਾਏ ॥੮੫੬॥

kai binatee at bhaat ke bhaav kai bandhan paaein te chhuttavaae |856|

કૃષ્ણે, અત્યંત નમ્રતા સાથે, તેમને વિવિધ રીતે સૂચના આપી અને તેમને બંધનોમાંથી મુક્ત કર્યા.856.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਿਕੰਧੇ ਪੁਰਾਣੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਕੰਸ ਕੇ ਕਰਮ ਕਰਿ ਤਾਤ ਮਾਤ ਕੋ ਛੁਰਾਵਤ ਭਏ ॥

eit sree dasam sikandhe puraane bachitr naattak granthe krisanaavataare kans ke karam kar taat maat ko chhuraavat bhe |

બચિત્તર નાટકમાં કૃષ્ણાવતારમાં કંસના અંતિમ સંસ્કાર પછી કૃષ્ણ દ્વારા માતા-પિતાની મુક્તિ અંગેના વર્ણનનો અંત

ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਬਾਚ ਨੰਦ ਪ੍ਰਤਿ ॥

kaanrah joo baach nand prat |

હવે શરૂ થાય છે નંદને સંબોધિત કૃષ્ણનું ભાષણ

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਚਲਿ ਆਇ ਕੈ ਸੋ ਫਿਰਿ ਨੰਦ ਕੇ ਧਾਮਿ ਕਿਧੌ ਤਿਨ ਸੋ ਬਿਨਤੀ ਅਤਿ ਕੀਨੀ ॥

chal aae kai so fir nand ke dhaam kidhau tin so binatee at keenee |

ત્યાંથી નીકળ્યા પછી તેઓ ફરીથી નંદાના ઘરે આવ્યા અને તેમને ઘણી વિનંતીઓ કરી.

ਹਉ ਬਸੁਦੇਵਹਿ ਕੋ ਸੁਤ ਹੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਤਿਨ ਮਾਨ ਕੈ ਲੀਨੀ ॥

hau basudeveh ko sut ho ih bhaat kahiyo tin maan kai leenee |

પછી કૃષ્ણ નંદના સ્થાને આવ્યા અને તેમને નમ્રતાપૂર્વક વિનંતી કરી કે તેઓ ખરેખર વાસુદેવના પુત્ર છે કે કેમ, જેના માટે નંદ સંમત થયા.

ਜਾਹੁ ਕਹਿਯੋ ਤੁਮ ਧਾਮਨ ਕੋ ਬਤੀਯਾ ਸੁਨਿ ਮੋਹ ਪ੍ਰਜਾ ਬ੍ਰਿਜ ਭੀਨੀ ॥

jaahu kahiyo tum dhaaman ko bateeyaa sun moh prajaa brij bheenee |

પછી નંદે ત્યાં હાજર તમામ લોકોને પોતપોતાના ઘરે જવા કહ્યું

ਨੰਦ ਕਹਿਯੋ ਸੁ ਕਹਿਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਬਿਨੁ ਕਾਨ੍ਰਹ ਭਈ ਸੁ ਪੁਰੀ ਸਭ ਹੀਨੀ ॥੮੫੭॥

nand kahiyo su kahiyo brij kee bin kaanrah bhee su puree sabh heenee |857|

આ નંદે કહ્યું હતું, પરંતુ કૃષ્ણ વિના બ્રજની ભૂમિ તેની બધી જ ભવ્યતા ગુમાવશે.857.

ਸੀਸ ਝੁਕਾਇ ਗਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਕੋ ਅਤਿ ਹੀ ਮਨ ਭੀਤਰ ਸੋਕ ਭਯੋ ਹੈ ॥

sees jhukaae gayo brij ko at hee man bheetar sok bhayo hai |

માથું નમાવીને, નંદ પણ મનમાં ભારે દુ:ખ સાથે બ્રજ તરફ પ્રયાણ કર્યું

ਜਿਉ ਕੋਊ ਤਾਤ ਮਰੈ ਪਛੁਤਾਤ ਹੈ ਪ੍ਯਾਰੋ ਕੋਊ ਮਨੋ ਭ੍ਰਾਤ ਛਯੋ ਹੈ ॥

jiau koaoo taat marai pachhutaat hai payaaro koaoo mano bhraat chhayo hai |

તે બધા પિતા કે ભાઈના મૃત્યુના શોક જેવા ભારે વ્યથામાં છે

ਪੈ ਜਿਮ ਰਾਜ ਬਡੇ ਰਿਪੁਰਾਜ ਕੀ ਪੈਰਨ ਮੈ ਪਤਿ ਖੋਇ ਗਯੋ ਹੈ ॥

pai jim raaj badde ripuraaj kee pairan mai pat khoe gayo hai |

અથવા દુશ્મન દ્વારા સામ્રાજ્ય અને મહાન સાર્વભૌમના સન્માનની જેમ

ਯੌ ਉਪਜੀ ਉਪਮਾ ਬਸੁਦੇ ਠਗਿ ਸ੍ਯਾਮ ਮਨੋ ਧਨ ਲੂਟਿ ਲਯੋ ਹੈ ॥੮੫੮॥

yau upajee upamaa basude tthag sayaam mano dhan loott layo hai |858|

કવિ કહે છે કે તેમને એવું લાગે છે કે વાસુદેવ જેવા ગુંડાએ કૃષ્ણની સંપત્તિ લૂંટી લીધી છે.858.

ਨੰਦ ਬਾਚ ਪੁਰ ਜਨ ਸੋ ॥

nand baach pur jan so |

શહેરના રહેવાસીઓને સંબોધિત નંદનું વક્તવ્યઃ

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਨੰਦ ਆਇ ਬ੍ਰਿਜ ਪੁਰ ਬਿਖੈ ਕਹੀ ਕ੍ਰਿਸਨ ਕੀ ਬਾਤ ॥

nand aae brij pur bikhai kahee krisan kee baat |

નંદા બ્રજ પુરીમાં આવ્યા અને કૃષ્ણ વિશે વાત કરી.

ਸੁਨਤ ਸੋਕ ਕੀਨੋ ਸਬੈ ਰੋਦਨ ਕੀਨੋ ਮਾਤ ॥੮੫੯॥

sunat sok keeno sabai rodan keeno maat |859|

બ્રજમાં આવીને નંદે કૃષ્ણને લગતી બધી વાત કહી, જે સાંભળીને સૌ વ્યથાથી ભરાઈ ગયા અને યશોદા પણ રડવા લાગી.859.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428