શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 482

ਤਾ ਤੇ ਬੜੋ ਜਢ ਹੈ ਮ੍ਰਿਗ ਭੂਪਤਿ ਕੇਹਰਿ ਸੋ ਰਨ ਜੀਤਨਿ ਆਯੋ ॥੧੮੪੬॥

taa te barro jadt hai mrig bhoopat kehar so ran jeetan aayo |1846|

તમે ફક્ત સિંહ પર તમારી જીતના સપના જોઈ રહ્યા છો.1846.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਜਿਹ ਸੁਭਟਨ ਬਲਿ ਲਰਤ ਹੈ ਤੇ ਸਭ ਗਏ ਪਰਾਇ ॥

jih subhattan bal larat hai te sabh ge paraae |

“જે યોદ્ધાઓના બળ પર તમે લડી રહ્યા છો, તેઓ બધા ભાગી ગયા છે

ਕੈ ਲਰ ਮਰਿ ਕੈ ਭਾਗ ਸਠਿ ਕੈ ਪਗ ਹਰਿ ਕੇ ਪਾਇ ॥੧੮੪੭॥

kai lar mar kai bhaag satth kai pag har ke paae |1847|

માટે હે મૂર્ખ! કાં તો લડતી વખતે ભાગી જાવ અથવા કૃષ્ણના પગે પડો.” 1847.

ਜਰਾਸੰਧਿ ਨ੍ਰਿਪ ਬਾਚ ਹਲੀ ਸੋ ॥

jaraasandh nrip baach halee so |

બલરામને સંબોધિત જરાસંધનું પ્રવચન:

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਕਹਾ ਭਯੋ ਮਮ ਓਰ ਕੇ ਸੂਰ ਹਨੇ ਸੰਗ੍ਰਾਮਿ ॥

kahaa bhayo mam or ke soor hane sangraam |

શું થયું, મારી બાજુના બધા નાયકો યુદ્ધમાં મૃત્યુ પામ્યા છે.

ਲਰਬੋ ਮਰਬੋ ਜੀਤਬੋ ਇਹ ਸੁਭਟਨ ਕੇ ਕਾਮਿ ॥੧੮੪੮॥

larabo marabo jeetabo ih subhattan ke kaam |1848|

"જો મારી બાજુના યોદ્ધાઓ માર્યા ગયા હોય, તો યોદ્ધાઓનું કાર્ય લડવું, મૃત્યુ પામવું અથવા વિજય મેળવવું." 1848.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਮਨਿ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਤਬ ਭੂਪ ਹਲੀ ਕਹੁ ਬਾਨ ਚਲਾਯੋ ॥

yau keh kai man kop bhariyo tab bhoop halee kahu baan chalaayo |

આટલું કહીને રાજાએ ભારે ક્રોધમાં બલરામ તરફ તીર માર્યું

ਲਾਗਤਿ ਹੀ ਨਟ ਸਾਲ ਭਯੋ ਤਨ ਮੈ ਬਲਿਭਦ੍ਰ ਮਹਾ ਦੁਖੁ ਪਾਯੋ ॥

laagat hee natt saal bhayo tan mai balibhadr mahaa dukh paayo |

જે તેને મારતાં તેને ભારે યાતના આપી હતી

ਮੂਰਛ ਹ੍ਵੈ ਕਰਿ ਸ੍ਯੰਦਨ ਬੀਚ ਗਿਰਿਯੋ ਤਿਹ ਕੋ ਕਬਿ ਨੈ ਜਸੁ ਗਾਯੋ ॥

moorachh hvai kar sayandan beech giriyo tih ko kab nai jas gaayo |

બેહોશ થઈને રથમાંથી નીચે પડી ગયા. કવિ (શ્યામ)એ તેમની સરખામણી આ રીતે કરી છે.

ਮਾਨਹੁ ਬਾਨ ਭੁਜੰਗ ਡਸਿਯੋ ਧਨ ਧਾਮ ਸਬੈ ਮਨ ਤੇ ਬਿਸਰਾਯੋ ॥੧੮੪੯॥

maanahu baan bhujang ddasiyo dhan dhaam sabai man te bisaraayo |1849|

તે બેભાન થઈ ગયો અને તેના રથમાં પડ્યો જાણે સાપ જેવા તીરને ડંખ માર્યો હોય અને તે પોતાની સંપત્તિ અને ઘર ભૂલીને નીચે પડી ગયો.1849.

ਬਹੁਰੋ ਚਿਤ ਚੇਤ ਭਯੋ ਬਲਦੇਵ ਚਿਤੇ ਅਰਿ ਕੇ ਅਤਿ ਕੋਪ ਬਢਾਯੋ ॥

bahuro chit chet bhayo baladev chite ar ke at kop badtaayo |

જ્યારે બલરામને ભાન આવ્યું ત્યારે તેઓ અત્યંત ગુસ્સે થયા

ਭਾਰੀ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਕਰਿ ਮੈ ਨ੍ਰਿਪ ਕੇ ਬਧ ਕਾਰਨ ਤਾਰਨ ਆਯੋ ॥

bhaaree gadaa geh kai kar mai nrip ke badh kaaran taaran aayo |

તેણે તેની વિશાળ ગદાને પકડી લીધી અને દુશ્મનને મારવા માટે ફરીથી યુદ્ધના મેદાનમાં તૈયાર થઈ ગયો

ਪਾਉ ਪਿਆਦੇ ਹੁਇ ਸ੍ਯੰਦਨ ਤੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਇਤ ਭਾਤਿ ਸਿਧਾਯੋ ॥

paau piaade hue sayandan te kab sayaam kahai it bhaat sidhaayo |

કવિ શ્યામ કહે છે, રથમાંથી નીચે ઉતરીને પગપાળા ચાલ્યા અને આમ ગયા.

ਅਉਰ ਕਿਸੀ ਭਟ ਜਾਨਿਯੋ ਨਹੀ ਕਬਿ ਦਉਰ ਪਰਿਯੋ ਨ੍ਰਿਪ ਨੇ ਲਖਿ ਪਾਯੋ ॥੧੮੫੦॥

aaur kisee bhatt jaaniyo nahee kab daur pariyo nrip ne lakh paayo |1850|

પોતાનો રથ છોડીને, તે પગપાળા પણ ભાગી ગયો અને રાજા સિવાય તેને કોઈ જોઈ શક્યું નહીં.1850.

ਆਵਤ ਦੇਖਿ ਹਲਾਯੁਧ ਕੋ ਸੁ ਭਯੋ ਤਬ ਹੀ ਨ੍ਰਿਪ ਕੋਪਮਈ ਹੈ ॥

aavat dekh halaayudh ko su bhayo tab hee nrip kopamee hai |

બલરામને આવતા જોઈને રાજા ગુસ્સે થયા.

ਜੁਧ ਹੀ ਕਉ ਸਮੁਹਾਇ ਭਯੋ ਨਿਜ ਪਾਨਿ ਕਮਾਨ ਸੁ ਤਾਨਿ ਲਈ ਹੈ ॥

judh hee kau samuhaae bhayo nij paan kamaan su taan lee hai |

બલરામને આવતા જોઈને રાજા ગુસ્સે થઈ ગયા અને હાથ વડે ધનુષ્ય ખેંચીને યુદ્ધ માટે તૈયાર થઈ ગયા.

ਲ੍ਰਯਾਇਓ ਹੁਤੇ ਚਪਲਾ ਸੀ ਗਦਾ ਸਰ ਏਕ ਹੀ ਸਿਉ ਸੋਊ ਕਾਟ ਦਈ ਹੈ ॥

lrayaaeio hute chapalaa see gadaa sar ek hee siau soaoo kaatt dee hai |

(બલરામ જે) વીજળી જેવી ગદા લઈને આવ્યા હતા, એક જ બાણથી તેને કાપી નાખ્યો.

ਸਤ੍ਰੁ ਕੋ ਮਾਰਨ ਕੀ ਬਲਿਭਦ੍ਰਹਿ ਮਾਨਹੁ ਆਸ ਦੁਟੂਕ ਭਈ ਹੈ ॥੧੮੫੧॥

satru ko maaran kee balibhadreh maanahu aas duttook bhee hai |1851|

તેણે વીજળીની જેમ આવતી ગદાને અટકાવી અને આ રીતે, દુશ્મનને મારવા માટેની બલરામની આશા તૂટી ગઈ.1851.

ਕਾਟ ਗਦਾ ਜਬ ਐਸੇ ਦਈ ਤਬ ਹੀ ਬਲਿ ਢਾਲ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਸੰਭਾਰੀ ॥

kaatt gadaa jab aaise dee tab hee bal dtaal kripaan sanbhaaree |

જ્યારે રાજાએ ગદાને અટકાવી, ત્યારે બલરામે તેની તલવાર અને ઢાલ હાથમાં લીધી

ਧਾਇ ਚਲਿਯੋ ਅਰਿ ਮਾਰਨਿ ਕਾਰਨਿ ਸੰਕ ਕਛੂ ਚਿਤ ਮੈ ਨ ਬਿਚਾਰੀ ॥

dhaae chaliyo ar maaran kaaran sank kachhoo chit mai na bichaaree |

તે દુશ્મનને નિર્ભયતાથી મારવા આગળ વધ્યો

ਭੂਪ ਨਿਹਾਰ ਕੈ ਆਵਤ ਕੋ ਗਰਜਿਯੋ ਬਰਖਾ ਕਰਿ ਬਾਨਨਿ ਭਾਰੀ ॥

bhoop nihaar kai aavat ko garajiyo barakhaa kar baanan bhaaree |

રાજાએ તેને આવતા જોઈને તેના તીરો વરસાવ્યા અને ગર્જના કરી

ਢਾਲ ਦਈ ਸਤ ਧਾ ਕਰਿ ਕੈ ਕਰ ਕੀ ਕਰਵਾਰਿ ਤ੍ਰਿਧਾ ਕਰ ਡਾਰੀ ॥੧੮੫੨॥

dtaal dee sat dhaa kar kai kar kee karavaar tridhaa kar ddaaree |1852|

તેણે બલરામની ઢાલને સો ભાગમાં અને તલવારને ત્રણ ભાગમાં કાપી નાખી.1852.

ਢਾਲ ਕਟੀ ਤਰਵਾਰਿ ਗਈ ਕਟਿ ਐਸੇ ਹਲਾਯੁਧ ਸ੍ਯਾਮ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥

dtaal kattee taravaar gee katt aaise halaayudh sayaam nihaariyo |

(જ્યારે) ઢાલ કપાઈ અને તલવાર પણ કપાઈ ગઈ, (તે સમયે) શ્રીકૃષ્ણે બલરામને આવી અવસ્થામાં જોયા.

ਮਾਰਤ ਹੈ ਬਲਿ ਕੋ ਅਬ ਹੀ ਨ੍ਰਿਪ ਯੌ ਅਪੁਨੇ ਮਨ ਮਾਝਿ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥

maarat hai bal ko ab hee nrip yau apune man maajh bichaariyo |

કૃષ્ણે બલરામને તેની તૂટેલી ઢાલ અને તલવાર સાથે જોયો અને આ બાજુ રાજા જરાસંધે તે જ ક્ષણે તેને મારી નાખવાનું વિચાર્યું.

ਚਕ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਮੁਰਾਰਿ ਤਬੈ ਕਰਿ ਜੁਧ ਕੇ ਹੇਤ ਚਲਿਯੋ ਬਲ ਧਾਰਿਯੋ ॥

chakr sanbhaar muraar tabai kar judh ke het chaliyo bal dhaariyo |

પછી કૃષ્ણ તેમની ડિસ્કસ પકડીને લડવા માટે આગળ વધ્યા

ਰੇ ਨ੍ਰਿਪ ਤੂ ਭਿਰ ਮੋ ਸੰਗ ਆਇ ਕੈ ਰਾਮ ਭਨੈ ਇਮ ਸ੍ਯਾਮ ਪੁਕਾਰਿਯੋ ॥੧੮੫੩॥

re nrip too bhir mo sang aae kai raam bhanai im sayaam pukaariyo |1853|

કવિ રામના કહેવા પ્રમાણે, તેણે રાજાને લડાઈ માટે પડકારવાનું શરૂ કર્યું.1853.

ਯੌ ਬਤੀਯਾ ਰਨ ਮੈ ਸੁਨਿ ਭੂਪਤਿ ਜੂਝ ਮਚਾਵਨ ਸ੍ਯਾਮ ਸਿਉ ਆਯੋ ॥

yau bateeyaa ran mai sun bhoopat joojh machaavan sayaam siau aayo |

કૃષ્ણનો પડકાર સાંભળીને રાજા યુદ્ધ કરવા માટે આગળ વધ્યા

ਰੋਸਿ ਬਢਾਇ ਘਨੋ ਚਿਤ ਮੈ ਕਰ ਕੇ ਬਰ ਸੋ ਧਨੁ ਤਾਨਿ ਚਢਾਯੋ ॥

ros badtaae ghano chit mai kar ke bar so dhan taan chadtaayo |

તે ગુસ્સે થઈ ગયો અને તેણે પોતાનું તીર ધનુષ્યમાં ફીટ કર્યું

ਦੀਰਘ ਕਉਚ ਸਜੇ ਤਨ ਮੋ ਕਬਿ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਜਸੁ ਇਉ ਉਪਜਾਯੋ ॥

deeragh kauch saje tan mo kab ke man mai jas iau upajaayo |

(તેના) શરીર પર ભારે બખ્તર શોભતું હતું, એવી ઈચ્છા કવિના મનમાં ઉદ્ભવી.

ਮਾਨਹੁ ਜੁਧ ਸਮੇ ਰਿਸ ਕੈ ਰਘੁਨਾਥ ਕੇ ਊਪਰਿ ਰਾਵਨ ਆਯੋ ॥੧੮੫੪॥

maanahu judh same ris kai raghunaath ke aoopar raavan aayo |1854|

તેમના શરીર પર જાડા બખ્તરને કારણે, રાજા જરાસંધ યુદ્ધમાં અત્યંત ગુસ્સે થઈને, રામ પર પડતા રાવણની જેમ દેખાયા હતા.1854.

ਆਵਤ ਭਯੋ ਨ੍ਰਿਪ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸਾਮੁਹੇ ਤਉ ਧਨੁ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥

aavat bhayo nrip sayaam ke saamuhe tau dhan sree brijanaath sanbhaariyo |

(જ્યારે) રાજા શ્રી કૃષ્ણ સમક્ષ હાજર થયા ત્યારે શ્યામજીએ ધનુષ્ય પકડી લીધું.

ਧਾਵਤ ਭਯੋ ਹਿਤ ਤੇ ਹਰਿ ਸਾਮੁਹੇ ਤ੍ਰਾਸ ਕਛੂ ਚਿਤ ਮੈ ਨ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥

dhaavat bhayo hit te har saamuhe traas kachhoo chit mai na bichaariyo |

રાજાને પોતાની સામે આવતો જોઈને કૃષ્ણએ ધનુષ્ય ઉપાડ્યું અને નિર્ભયતાથી રાજાની સામે આવ્યા

ਕਾਨ ਪ੍ਰਮਾਨ ਲਉ ਤਾਨਿ ਕਮਾਨ ਸੁ ਬਾਨ ਲੈ ਸਤ੍ਰ ਕੇ ਛਤ੍ਰ ਪੈ ਮਾਰਿਯੋ ॥

kaan pramaan lau taan kamaan su baan lai satr ke chhatr pai maariyo |

ધનુષ્યને કાન સુધી ખેંચીને તેણે શત્રુની છત્ર પર તીર માર્યું અને પળવારમાં છત્ર નીચે પડીને ટુકડા થઈ ગયું.

ਖੰਡ ਹੁਇ ਖੰਡ ਗਿਰਿਯੋ ਛਿਤ ਮੈ ਮਨੋ ਚੰਦ ਕੋ ਰਾਹੁ ਨੇ ਮਾਰਿ ਬਿਦਾਰਿਯੋ ॥੧੮੫੫॥

khandd hue khandd giriyo chhit mai mano chand ko raahu ne maar bidaariyo |1855|

એવું લાગતું હતું કે રાહુએ ચંદ્રને ટુકડા કરી નાખ્યો હતો.1855.

ਛਤ੍ਰ ਕਟਿਓ ਨ੍ਰਿਪ ਕੋ ਜਬ ਹੀ ਤਬ ਹੀ ਮਨ ਭੂਪਤਿ ਕੋਪ ਭਯੋ ਹੈ ॥

chhatr kattio nrip ko jab hee tab hee man bhoopat kop bhayo hai |

છત્ર કાપી નાખતાં રાજા અત્યંત ગુસ્સે થઈ ગયો

ਸ੍ਯਾਮ ਕੀ ਓਰ ਕੁਦ੍ਰਿਸਟਿ ਚਿਤੈ ਕਰਿ ਉਗ੍ਰ ਸਰਾਸਨ ਹਾਥਿ ਲਯੋ ਹੈ ॥

sayaam kee or kudrisatt chitai kar ugr saraasan haath layo hai |

અને તેણે, દુષ્ટ નજરે કૃષ્ણ તરફ જોઈને, તેનું ભયાનક ધનુષ્ય હાથમાં લીધું

ਜੋਰ ਸੋ ਖੈਚਨ ਲਾਗਿਯੋ ਤਹਾ ਨਹਿ ਐਚ ਸਕੇ ਕਰ ਕੰਪ ਭਯੋ ਹੈ ॥

jor so khaichan laagiyo tahaa neh aaich sake kar kanp bhayo hai |

તેણે બળથી ધનુષ્ય ખેંચવાનું શરૂ કર્યું, પરંતુ તેનો હાથ ધ્રૂજતો હતો અને ધનુષ્ય ખેંચી શકાતું ન હતું

ਲੈ ਧਨੁ ਬਾਨ ਮੁਰਾਰਿ ਤਬੈ ਤਿਹ ਚਾਪ ਚਟਾਕ ਦੈ ਕਾਟਿ ਦਯੋ ਹੈ ॥੧੮੫੬॥

lai dhan baan muraar tabai tih chaap chattaak dai kaatt dayo hai |1856|

તે જ સમયે, કૃષ્ણએ તેમના ધનુષ અને તીર વડે જરાસંધના ધનુષ્યને ધક્કો મારીને અટકાવ્યો.1856.

ਬ੍ਰਿਜਰਾਜ ਸਰਾਸਨ ਕਾਟਿ ਦਯੋ ਤਬ ਭੂਪਤਿ ਕੋਪੁ ਕੀਯੋ ਮਨ ਮੈ ॥

brijaraaj saraasan kaatt dayo tab bhoopat kop keeyo man mai |

(જ્યારે) શ્રી કૃષ્ણએ (જરાસંધનું) ધનુષ્ય કાપી નાખ્યું ત્યારે રાજા તેના હૃદયમાં ગુસ્સે થયા.

ਕਰਵਾਰਿ ਸੰਭਾਰਿ ਮਹਾ ਬਲ ਧਾਰਿ ਹਕਾਰਿ ਪਰਿਯੋ ਰਿਪੁ ਕੇ ਗਨ ਮੈ ॥

karavaar sanbhaar mahaa bal dhaar hakaar pariyo rip ke gan mai |

જ્યારે કૃષ્ણએ ધનુષ્ય અથવા જરાસંધને અટકાવ્યું, ત્યારે તે, ગુસ્સે થઈને અને પડકારરૂપ થઈને, તેની તલવાર હાથમાં લઈને દુશ્મનની સેના પર પડ્યો.

ਤਹਾ ਢਾਲ ਸੋ ਢਾਲ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਸੋ ਯੌ ਅਟਕੇ ਖਟਕੇ ਰਨ ਮੈ ॥

tahaa dtaal so dtaal kripaan kripaan so yau attake khattake ran mai |

(પછી) ઢાલ સાથે કવચ અને કિરપાણ સાથે કિરપાણ આમ યુદ્ધ-મેદાનમાં ગૂંચવાયેલ અને ધમાલ,

ਮਨੋ ਜ੍ਵਾਲ ਦਵਾਨਲ ਕੀ ਲਪਟੈ ਚਟਕੈ ਪਟਕੈ ਤ੍ਰਿਨ ਜਿਉ ਬਨ ਮੈ ॥੧੮੫੭॥

mano jvaal davaanal kee lapattai chattakai pattakai trin jiau ban mai |1857|

ઢાલ સાથે ઢાલ અને તલવાર સાથે તલવાર એવી રીતે અથડાઈ કે જાણે જંગલમાં આગ લગાડવામાં આવતાં સ્ટ્રો સળગતી વખતે તિરાડનો અવાજ ઉત્પન્ન કરતી હોય.1857.

ਘੂਮਤ ਘਾਇਲ ਹੁਇ ਇਕ ਬੀਰ ਫਿਰੈ ਇਕ ਸ੍ਰਉਨ ਭਰੇ ਭਭਕਾਤੇ ॥

ghoomat ghaaeil hue ik beer firai ik sraun bhare bhabhakaate |

કોઈ ઘાયલ થઈને રખડતું હતું, લોહી વહાવતું હતું અને કોઈ માથા વિના ફરતું હતું, માત્ર માથું વિનાનું થડ બનીને ફરતું હતું.

ਏਕ ਕਬੰਧ ਫਿਰੈ ਬਿਨੁ ਸੀਸ ਲਖੈ ਤਿਨ ਕਾਇਰ ਹੈ ਬਿਲਲਾਤੇ ॥

ek kabandh firai bin sees lakhai tin kaaeir hai bilalaate |

જેને જોઈને કાયર લોકો ગભરાઈ ગયા છે

ਤ੍ਯਾਗਿ ਚਲੇ ਇਕ ਆਹਵ ਕੌ ਇਕ ਡੋਲਤ ਜੁਧਹਿ ਕੇ ਰੰਗਿ ਰਾਤੇ ॥

tayaag chale ik aahav kau ik ddolat judheh ke rang raate |

કેટલાક યોદ્ધાઓ, યુદ્ધ મેદાન છોડીને ભાગી રહ્યા છે

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428