શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 373

ਕੰਸ ਬਾਚ ਕੇਸੀ ਸੋ ॥

kans baach kesee so |

કેશીને સંબોધિત કંસની વાણી:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਮੁਨਿ ਤਉ ਮਿਲਿ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪ ਸੋ ਗ੍ਰਿਹ ਗਯੋ ਤਬ ਕੰਸਿ ਬਲੀ ਇਕ ਦੈਤ ਬੁਲਾਯੋ ॥

mun tau mil kai nrip so grih gayo tab kans balee ik dait bulaayo |

રાજા (નારદ)ને મળ્યા પછી ઋષિ ઘરે ગયા પછી કંસએ એક શક્તિશાળી રાક્ષસને બોલાવ્યો.

ਮਾਰਹੁ ਜਾਇ ਕਹਿਓ ਜਸੁਧਾ ਪੁਤ ਪੈ ਕਹਿ ਕੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਪਠਾਯੋ ॥

maarahu jaae kahio jasudhaa put pai keh kai ih bhaat patthaayo |

કંસને મળ્યા પછી નારદ ઋષિ ચાલ્યા ગયા ત્યારે કંસ કેશી નામના પરાક્રમી રાક્ષસને બોલાવીને કહ્યું કે, જા અને યશોદાના પુત્ર કૃષ્ણને મારી નાખ.

ਪਾਛੈ ਤੇ ਪੈ ਭਗਨੀ ਭਗਨੀ ਪਤਿ ਡਾਰਿ ਜੰਜੀਰਨ ਧਾਮਿ ਰਖਾਯੋ ॥

paachhai te pai bhaganee bhaganee pat ddaar janjeeran dhaam rakhaayo |

બાજુમાં, તેણે તેની બહેન અને તેના પતિ વાસુદેવને તેના ઘરમાં જકડી લીધા

ਸੰਗਿ ਚੰਡੂਰ ਕਹਿਓ ਇਹ ਭੇਦ ਤਬੈ ਕੁਬਿਲਯਾ ਗਿਰਿ ਬੋਲਿ ਪਠਾਯੋ ॥੭੭੩॥

sang chanddoor kahio ih bhed tabai kubilayaa gir bol patthaayo |773|

કંસએ ચંદુરને કેટલીક ગુપ્ત વાતો કહી અને કુવલ્યપીરને (હાથી) પણ મોકલ્યો.773.

ਕੰਸ ਬਾਚ ਅਕ੍ਰੂਰ ਸੋ ॥

kans baach akraoor so |

અક્રૂરને સંબોધિત કંસની વાણી:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਭਾਖ ਕਹੀ ਸੰਗ ਭ੍ਰਿਤਨ ਸੋ ਇਕ ਖੇਲਨ ਕੋ ਰੰਗ ਭੂਮਿ ਬਨਈਯੈ ॥

bhaakh kahee sang bhritan so ik khelan ko rang bhoom baneeyai |

કંસે તેના રક્ષકોને એક મંચ બનાવવા કહ્યું

ਸੰਗਿ ਚੰਡੂਰ ਕਹਿਯੋ ਮੁਸਟ ਕੈ ਦਰਵਾਜੇ ਬਿਖੈ ਗਜ ਕੋ ਥਿਰ ਕਈਯੈ ॥

sang chanddoor kahiyo musatt kai daravaaje bikhai gaj ko thir keeyai |

તેણે ચંદુરને કુવલ્યપીર (હાથી)ને સ્ટેજના દ્વાર પર ઊભા રાખવા કહ્યું

ਬੋਲਿ ਅਕ੍ਰੂਰ ਕਹੀ ਹਮਰੋ ਰਥ ਲੈ ਕਰਿ ਨੰਦ ਪੁਰੀ ਮਹਿ ਜਈਯੈ ॥

bol akraoor kahee hamaro rath lai kar nand puree meh jeeyai |

અક્રુરને બોલાવીને કહ્યું કે મારો રથ લઈને ગોકુલ ('નંદ પુરી') જાવ.

ਜਗ ਅਬੈ ਹਮਰੇ ਗ੍ਰਿਹ ਹੈ ਇਹ ਬਾਤਨ ਕੋ ਕਰ ਕੈ ਹਰਿ ਲਿਅਈਯੈ ॥੭੭੪॥

jag abai hamare grih hai ih baatan ko kar kai har liaeeyai |774|

તેણે પોતાના રથ પર નંદપુરી (નંદનું શહેર) જવા માટે અક્રૂરને સુવર્ણ કર્યું અને આપણા ઘરમાં યજ્ઞના બહાને, કૃષ્ણને અહીં લાવવામાં આવશે, 774.

ਜਾਹਿ ਕਹਿਯੋ ਅਕ੍ਰੂਰਹਿ ਕੋ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਪੁਰਿ ਮੈ ਅਤਿ ਕੋਪਹਿ ਸਿਉ ਤਾ ॥

jaeh kahiyo akraooreh ko brij ke pur mai at kopeh siau taa |

કંસે ક્રોધિત સ્વરમાં અક્રૂરને કહ્યું કે તે બ્રજ પાસે જઈ શકે છે અને

ਜਗ ਅਬੈ ਹਮਰੇ ਗ੍ਰਿਹ ਹੈ ਰਿਝਵਾਇ ਕੈ ਲ੍ਯਾਵਹੁ ਵਾ ਕਹਿ ਇਉ ਤਾ ॥

jag abai hamare grih hai rijhavaae kai layaavahu vaa keh iau taa |

ત્યાં જાહેર કરો કે અમારા ઘરમાં યજ્ઞ થઈ રહ્યો છે, આ રીતે કૃષ્ણ અહીં આવવા માટે લલચાઈ શકે છે.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਉਪਜਿਯੋ ਕਬਿ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਬਿਉਤਾ ॥

taa chhab ko jas uch mahaa upajiyo kab ke man mai biautaa |

કવિના મનમાં એ ઇમેજની સફળતાના શ્રેષ્ઠ અને મહાન (ઉપમા)નો વિચાર આ રીતે ઊભો થયો છે.

ਜਿਉ ਬਨ ਬੀਚ ਹਰੇ ਮ੍ਰਿਤ ਕੇ ਸੁ ਪਠਿਯੋ ਮ੍ਰਿਗਵਾ ਕਹਿ ਕੇਹਰਿ ਨਿਉਤਾ ॥੭੭੫॥

jiau ban beech hare mrit ke su patthiyo mrigavaa keh kehar niautaa |775|

કવિના મતે આ તમાશો સૂચવે છે કે સિંહને મારતા પહેલા હરણને લલચાવવા માટે અગાઉથી મોકલવામાં આવી રહ્યું છે.775.

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ਦੋਹਰਾ ॥

kabiyo baach doharaa |

કવિનું વક્તવ્ય: DOHRA

ਨ੍ਰਿਪ ਭੇਜਿਯੋ ਅਕ੍ਰੂਰ ਕਹੁ ਹਰਿ ਮਾਰਨ ਕੇ ਘਾਤ ॥

nrip bhejiyo akraoor kahu har maaran ke ghaat |

કંસએ અક્રૂરને કૃષ્ણની હત્યા માટે ઓચિંતો છાપો મારવા માટે મોકલ્યો

ਅਬ ਬਧ ਕੇਸੀ ਕੀ ਕਥਾ ਭਈ ਕਹੋ ਸੋਈ ਬਾਤ ॥੭੭੬॥

ab badh kesee kee kathaa bhee kaho soee baat |776|

હવે આ સાથે હું કેશીની હત્યાની વાર્તા કહું છું.776.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਪ੍ਰਾਤ ਚਲਿਯੋ ਤਹ ਕੋ ਉਠਿ ਸੋ ਰਿਪੁ ਹ੍ਵੈ ਹਯ ਦੀਰਘ ਪੈ ਤਹ ਆਯੋ ॥

praat chaliyo tah ko utth so rip hvai hay deeragh pai tah aayo |

કેશી સવારે વહેલા ઊઠ્યો અને મોટા ઘોડાનું રૂપ ધારણ કરીને બ્રજમાં પહોંચ્યો

ਦੇਖਤ ਜਾਹਿ ਦਿਨੇਸ ਡਰਿਓ ਮਘਵਾ ਜਿਹ ਪੇਖਤ ਹੀ ਡਰ ਪਾਯੋ ॥

dekhat jaeh dines ddario maghavaa jih pekhat hee ddar paayo |

તેને જોઈને સૂર્ય અને ઈન્દ્ર ભયથી ભરાઈ ગયા

ਗ੍ਵਾਰ ਡਰੇ ਤਿਹ ਦੇਖਤ ਹੀ ਹਰਿ ਪਾਇਨ ਊਪਰ ਸੀਸ ਝੁਕਾਯੋ ॥

gvaar ddare tih dekhat hee har paaein aoopar sees jhukaayo |

તેને જોઈને ગભરાયેલા ગોપાઓએ પણ કૃષ્ણના ચરણોમાં માથું નમાવ્યું

ਧੀਰ ਭਯੋ ਜਦੁਰਾਇ ਤਬੈ ਤਿਹ ਸੋ ਕੁਪ ਕੈ ਰਨ ਦੁੰਦ ਮਚਾਯੋ ॥੭੭੭॥

dheer bhayo jaduraae tabai tih so kup kai ran dund machaayo |777|

આ બધું જોઈને કૃષ્ણ દૃઢ થઈ ગયા અને આ બાજુ કેશીએ ભયંકર લડાઈ શરૂ કરી.777.

ਕੋਪ ਭਯੋ ਰਿਪੁ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਤਬ ਪਾਉ ਕੀ ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਚੋਟ ਚਲਾਈ ॥

kop bhayo rip ke man mai tab paau kee kaanrah ko chott chalaaee |

(જ્યારે) દુશ્મનના મનમાં ક્રોધ પ્રવર્તે છે, ત્યારે તેણે કૃષ્ણને ઠોકર મારી (એટલે કે લાત મારી)

ਦੀਨ ਨ ਲਾਗਨ ਸ੍ਯਾਮ ਤਨੈ ਸੁ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸੋ ਜਦੁਰਾਇ ਬਚਾਈ ॥

deen na laagan sayaam tanai su bhalee bidh so jaduraae bachaaee |

દુશ્મન કેશીએ ક્રોધમાં આવીને કૃષ્ણ પર પગ વડે હુમલો કર્યો, પરંતુ કૃષ્ણે તેને તેના શરીરને સ્પર્શવા ન દીધો અને પોતાની જાતને સરસ રીતે બચાવી લીધી.

ਫੇਰਿ ਗਹਿਓ ਸੋਊ ਪਾਇਨ ਤੇ ਕਰ ਮੋ ਨ ਰਹਿਯੋ ਸੁ ਦਯੋ ਹੈ ਬਗਾਈ ॥

fer gahio soaoo paaein te kar mo na rahiyo su dayo hai bagaaee |

ત્યારે કૃષ્ણે કેશીના પગ પકડીને તેને ઉભો કરીને દૂર દૂર ફેંકી દીધો.

ਜਿਉ ਲਰਕਾ ਬਟ ਫੈਕਤ ਹੈ ਤਿਮ ਚਾਰ ਸੈ ਪੈਗ ਪਰਿਓ ਸੋਊ ਜਾਈ ॥੭੭੮॥

jiau larakaa batt faikat hai tim chaar sai paig pario soaoo jaaee |778|

જેમ છોકરાઓ લાકડાની લાકડી ફેંકે છે તેમ કેહસી ચારસો પગથિયાંના અંતરે નીચે પડી ગયો.778.

ਫੇਰਿ ਸੰਭਾਰਿ ਤਬੈ ਬਲ ਵਾ ਰਿਪੁ ਤੁੰਡ ਪਸਾਰਿ ਹਰਿ ਊਪਰਿ ਧਾਯੋ ॥

fer sanbhaar tabai bal vaa rip tundd pasaar har aoopar dhaayo |

ફરીથી પોતાની જાતને સ્થિર કરી અને મોં ફેલાવીને કેશી કૃષ્ણ પર પડ્યો

ਲੋਚਨ ਕਾਢਿ ਬਡੇ ਡਰਵਾਨ ਕਿਧੌ ਜਿਨ ਤੇ ਨਭ ਲੋਕ ਡਰਾਯੋ ॥

lochan kaadt badde ddaravaan kidhau jin te nabh lok ddaraayo |

સ્વર્ગીય માણસોને ડરાવવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા, તેણે તેની આંખો પહોળી કરી અને ભયભીત કરવાનું શરૂ કર્યું

ਸ੍ਯਾਮ ਦਯੋ ਤਿਹ ਕੇ ਮੁਖ ਮੈ ਕਰ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਮਨ ਮੈ ਜਸ ਭਾਯੋ ॥

sayaam dayo tih ke mukh mai kar taa chhab ko man mai jas bhaayo |

કૃષ્ણે પોતાનો હાથ મોઢામાં મૂક્યો અને એવું લાગ્યું કે કૃષ્ણ, મૃત્યુનું સ્વરૂપ ધારણ કરીને,

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕੋ ਹੈ ਕਰ ਕਾਲ ਮਨੋ ਤਨ ਕੇਸੀ ਤੇ ਪ੍ਰਾਨ ਨਿਕਾਸਨ ਆਯੋ ॥੭੭੯॥

kaanrah ko hai kar kaal mano tan kesee te praan nikaasan aayo |779|

કેશીના શરીરમાંથી પ્રાણ-શક્તિને ચૂંટતા હતા.779.

ਤਿਨਿ ਬਾਹ ਕਟੀ ਹਰਿ ਦਾਤਨ ਸੋ ਤਿਹ ਕੇ ਸਭ ਦਾਤ ਤਬੈ ਝਰ ਗੇ ॥

tin baah kattee har daatan so tih ke sabh daat tabai jhar ge |

તેણે (કેશી) કૃષ્ણના હાથમાં તેના દાંત ઘૂસવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ તેના દાંત પડી ગયા.

ਜੋਊ ਆਇ ਮਨੋਰਥ ਕੈ ਮਨ ਮੈ ਸਮ ਓਰਨ ਕੀ ਸੋਊ ਹੈ ਗਰ ਗੇ ॥

joaoo aae manorath kai man mai sam oran kee soaoo hai gar ge |

જે વસ્તુ માટે તે આવ્યો હતો, તેનો પરાજય થયો

ਤਬ ਹੀ ਸੋਊ ਜੂਝਿ ਪਰੋ ਛਿਤ ਪੈ ਨ ਸੋਊ ਫਿਰ ਕੈ ਅਪੁਨੇ ਘਰ ਗੇ ॥

tab hee soaoo joojh paro chhit pai na soaoo fir kai apune ghar ge |

તે પોતાના ઘરે પાછો ન જઈ શક્યો અને લડતા લડતા પૃથ્વી પર પડી ગયો

ਅਬ ਕਾਨਰ ਕੇ ਕਰ ਲਾਗਤ ਹੀ ਮਰਿ ਗਯੋ ਵਹ ਪਾਪ ਸਭੈ ਹਰ ਗੇ ॥੭੮੦॥

ab kaanar ke kar laagat hee mar gayo vah paap sabhai har ge |780|

તે કૃષ્ણના હાથે મૃત્યુ પામ્યો અને તેના તમામ પાપોનો નાશ થયો.780.

ਰਾਵਨ ਜਾ ਬਿਧਿ ਰਾਮ ਮਰਿਓ ਬਿਧਿ ਜੋ ਕਰ ਕੈ ਨਰਕਾਸੁਰ ਮਾਰਿਯੋ ॥

raavan jaa bidh raam mario bidh jo kar kai narakaasur maariyo |

જે પદ્ધતિથી રામે રાવણનો વધ કર્યો અને જે પદ્ધતિથી નરકાસુરનું મૃત્યુ થયું,

ਜਿਉ ਪ੍ਰਹਲਾਦ ਕੇ ਰਛਨ ਕੋ ਹਰਿਨਾਕਸ ਮਾਰਿ ਡਰਿਓ ਨ ਉਬਾਰਿਯੋ ॥

jiau prahalaad ke rachhan ko harinaakas maar ddario na ubaariyo |

પ્રહલાદની રક્ષા માટે ભગવાને જે પદ્ધતિથી હિરણ્યકશિપુનો વધ કર્યો હતો

ਜਿਉ ਮਧੁ ਕੈਟ ਮਰੇ ਕਰਿ ਚਕ੍ਰ ਲੈ ਪਾਵਕ ਲੀਲ ਲਈ ਡਰੁ ਟਾਰਯੋ ॥

jiau madh kaitt mare kar chakr lai paavak leel lee ddar ttaarayo |

જે રીતે મધુ અને કૈતાભને માર્યા અને ભગવાને દાવાનલને પીધું,

ਤਿਉ ਹਰਿ ਸੰਤਨ ਰਾਖਨ ਕੋ ਕਰਿ ਕੈ ਅਪਨੋ ਬਲ ਦੈਤ ਪਛਾਰਿਯੋ ॥੭੮੧॥

tiau har santan raakhan ko kar kai apano bal dait pachhaariyo |781|

એ જ રીતે સંતોના રક્ષણ માટે કૃષ્ણે પોતાની શક્તિથી કેશીને ઉથલાવી નાખ્યો.781.

ਮਾਰਿ ਬਡੇ ਰਿਪੁ ਕੋ ਹਰਿ ਜੂ ਸੰਗਿ ਗਊਅਨ ਲੈ ਸੁ ਗਏ ਬਨ ਮੈ ॥

maar badde rip ko har joo sang gaooan lai su ge ban mai |

મહાન શત્રુને માર્યા પછી, કૃષ્ણ તેમની ગાયો સાથે જંગલમાં ગયા

ਮਨ ਸੋਕ ਸਭੈ ਹਰਿ ਕੈ ਸਬ ਹੀ ਅਤਿ ਕੈ ਫੁਨਿ ਆਨੰਦ ਪੈ ਤਨ ਮੈ ॥

man sok sabhai har kai sab hee at kai fun aanand pai tan mai |

મનમાંથી પોતાનાં બધાં દુઃખો ત્યજીને, તે ખુશમિજાજમાં હતો

ਫੁਨਿ ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਉਪਮਾ ਉਪਜੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਇਉ ਮਨ ਮੈ ॥

fun taa chhab kee at hee upamaa upajee kab sayaam ke iau man mai |

પછી કવિ શ્યામના મનમાં એ છબીનું એક સુંદર ઉપમા આ રીતે જન્મ્યું.

ਜਿਮ ਸਿੰਘ ਬਡੋ ਮ੍ਰਿਗ ਜਾਨਿ ਬਧਿਓ ਛਲ ਸੋ ਮ੍ਰਿਗਵਾ ਕੇ ਮਨੋ ਗਨ ਮੈ ॥੭੮੨॥

jim singh baddo mrig jaan badhio chhal so mrigavaa ke mano gan mai |782|

કવિના કહેવા પ્રમાણે તે તમાશો એવું લાગતું હતું કે ટોળામાંથી સિંહે એક મોટા હરણને મારી નાખ્યું હતું.782.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਕੇਸੀ ਬਧਹਿ ਧਯਾਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥

eit sree bachitr naattak granthe krisanaavataare kesee badheh dhayaae samaapatam sat subham sat |

બચિત્તર નાટકમાં કૃષ્ણાવતારમાં "કેશીની હત્યા" શીર્ષકવાળા પ્રકરણનો અંત.

ਅਥ ਨਾਰਦ ਜੂ ਕ੍ਰਿਸਨ ਪਹਿ ਆਏ ॥

ath naarad joo krisan peh aae |

હવે કૃષ્ણને મળવા માટે નારદના આગમનનું વર્ણન શરૂ થાય છે

ਅੜਿਲ ॥

arril |

ARIL

ਤਬ ਨਾਰਦ ਚਲਿ ਗਯੋ ਨਿਕਟਿ ਭਟ ਕ੍ਰਿਸਨ ਕੇ ॥

tab naarad chal gayo nikatt bhatt krisan ke |

પછી નારદ યોદ્ધા શ્રી કિશન પાસે ગયા.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428