શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 427

ਸਮਰ ਕੇ ਬੀਚ ਜਹਾ ਠਾਢੋ ਹੈ ਸਮਰ ਸਿੰਘ ਤਾਹੀ ਕੋ ਨਿਹਾਰਿ ਰੂਪ ਪਾਵਕ ਸੇ ਹ੍ਵੈ ਗਏ ॥

samar ke beech jahaa tthaadto hai samar singh taahee ko nihaar roop paavak se hvai ge |

યુદ્ધના મેદાનમાં ઊભેલા સમરસિંહને જોઈને તેઓ આગની જેમ ભડકી ઉઠ્યા

ਆਯੁਧ ਸੰਭਾਰਿ ਲੀਨੇ ਜੁਧ ਮੈ ਸਬੈ ਪ੍ਰਬੀਨੇ ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਕੇ ਬੀਰ ਚਾਰੋ ਓਰ ਹੂੰ ਤੇ ਆ ਖਏ ॥

aayudh sanbhaar leene judh mai sabai prabeene sayaam joo ke beer chaaro or hoon te aa khe |

તે બધા યુદ્ધમાં કુશળ હતા, (તેઓએ) શસ્ત્રો ઉપાડ્યા અને કૃષ્ણના બધા યોદ્ધાઓ ચારે બાજુથી આવ્યા.

ਤਾਹੀ ਸਮੇ ਬਲਵਾਨ ਤਾਨ ਕੇ ਕਮਾਨ ਬਾਨ ਚਾਰੋ ਨ੍ਰਿਪ ਹਰਿ ਜੂ ਕੇ ਮਾਰਿ ਛਿਨ ਮੈ ਲਏ ॥੧੨੯੬॥

taahee same balavaan taan ke kamaan baan chaaro nrip har joo ke maar chhin mai le |1296|

તેમના હથિયારો પકડીને, કૃષ્ણના આ કુશળ યોદ્ધાઓ ચારે બાજુથી સમર સિંહ પર પડ્યા, તે જ સમયે, તે શક્તિશાળી યોદ્ધાએ પોતાનું ધનુષ્ય ખેંચ્યું અને ક્ષણમાં કૃષ્ણના ચારેય યોદ્ધાઓ (રાજાઓને) પછાડી દીધા.1296.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਬਾਚ ॥

kaanrah joo baach |

કૃષ્ણનું ભાષણ

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਜਬ ਚਾਰੋ ਈ ਬੀਰ ਹਨੇ ਰਨ ਮੈ ਤਬ ਅਉਰਨ ਸਿਉ ਹਰਿ ਯੌ ਉਚਰੈ ॥

jab chaaro ee beer hane ran mai tab aauran siau har yau ucharai |

જ્યારે યુદ્ધમાં ચાર નાયકો માર્યા ગયા, ત્યારે કૃષ્ણ અન્ય વીરોને આ રીતે સંબોધવા લાગ્યા,

ਅਬ ਕੋ ਭਟ ਹੈ ਹਮਰੇ ਦਲ ਮੈ ਇਹ ਸਾਮੁਹੇ ਜਾਇ ਕੈ ਜੁਧ ਕਰੈ ॥

ab ko bhatt hai hamare dal mai ih saamuhe jaae kai judh karai |

જ્યારે ચારેય યોદ્ધાઓ યુદ્ધમાં માર્યા ગયા, ત્યારે કૃષ્ણએ અન્ય યોદ્ધાઓને કહ્યું, "હવે શત્રુનો સામનો કરવા માટે કોણ એટલું શક્તિશાળી છે,

ਅਤਿ ਹੀ ਬਲਵਾਨ ਸੋ ਧਾਇ ਕੈ ਜਾਇ ਕੈ ਘਾਇ ਕਰੈ ਸੁ ਲਰੈ ਨ ਡਰੈ ॥

at hee balavaan so dhaae kai jaae kai ghaae karai su larai na ddarai |

જે ખૂબ જ બળવાન છે, તેને ભાગી જવા દો, (દુશ્મન) પર હુમલો કરો અને લડો (સારી રીતે), ડરશો નહીં.

ਸਬ ਸਿਉ ਇਮ ਸ੍ਯਾਮ ਪੁਕਾਰਿ ਕਹਿਯੋ ਕੋਊ ਹੈ ਅਰਿ ਕੋ ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕਰੈ ॥੧੨੯੭॥

sab siau im sayaam pukaar kahiyo koaoo hai ar ko bin praan karai |1297|

અને આ અત્યંત પરાક્રમી યોદ્ધા સમર સિંઘ પર પડીને તેની સાથે નિર્ભયતાથી લડતા તેને મારી નાખે છે?

ਰਾਛਸ ਥੋ ਇਕ ਸ੍ਯਾਮ ਕੀ ਓਰ ਸੋਊ ਚਲ ਕੈ ਅਰਿ ਓਰ ਪਧਾਰਿਯੋ ॥

raachhas tho ik sayaam kee or soaoo chal kai ar or padhaariyo |

કૃષ્ણની સેનામાં એક રાક્ષસ હતો, જે દુશ્મન તરફ આગળ વધ્યો

ਕ੍ਰੂਰਧੁਜਾ ਤਿਹ ਨਾਮ ਕਹੈ ਜਗ ਸੋ ਤਿਹ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥

kraooradhujaa tih naam kahai jag so tih so ih bhaat uchaariyo |

તેનું નામ કરુરધ્વજ હતું, તેણે તેની નજીક જતાં સમર સિંહને કહ્યું,

ਮਾਰਤ ਹੋ ਰੇ ਸੰਭਾਰੁ ਅਬੈ ਕਹਿ ਯਾ ਬਤੀਯਾ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥

maarat ho re sanbhaar abai keh yaa bateeyaa dhan baan sanbhaariyo |

હું તને મારી નાખવાનો છું, માટે તારી જાતને બચાવ

ਤਾ ਸਮਰੇਸ ਕੋ ਬਾਨ ਹਨਿਯੋ ਰਹਿਯੋ ਠਉਰ ਮਨੋ ਕਈ ਦਿਵਸ ਕੋ ਮਾਰਿਯੋ ॥੧੨੯੮॥

taa samares ko baan haniyo rahiyo tthaur mano kee divas ko maariyo |1298|

આટલું કહીને તેણે પોતાનું ધનુષ્ય અને તીર બહાર કાઢ્યું અને સમર સિંહને નીચે પછાડ્યો, જે ઘણા દિવસોથી મૃત હાલતમાં પડેલા હોય તેવું લાગતું હતું.1298.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਕ੍ਰੂਰਧੁਜਾ ਰਨ ਮੈ ਹਨ੍ਯੋ ਸਮਰ ਸਿੰਘ ਕੋ ਕੋਪਿ ॥

kraooradhujaa ran mai hanayo samar singh ko kop |

ક્રુર્ધુજાએ ગુસ્સામાં આવીને સમર સિંહને યુદ્ધના મેદાનમાં મારી નાખ્યા.

ਸਕਤਿ ਸਿੰਘ ਕੇ ਬਧਨ ਕੋ ਬਹੁਰ ਰਹਿਓ ਪਗੁ ਰੋਪਿ ॥੧੨੯੯॥

sakat singh ke badhan ko bahur rahio pag rop |1299|

આ રીતે કરુરધ્વજાએ યુદ્ધના મેદાનમાં તેના ક્રોધમાં સમર સિંહને મારી નાખ્યો અને હવે તેણે શક્તિ સિંહને મારવા માટે પોતાની જાતને સ્થિર કરી.1299.

ਕ੍ਰੂਰਧੁਜ ਬਾਚ ॥

kraooradhuj baach |

કરુર્ધ્વજની વાણી

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਗਿਰਿ ਸੋ ਦਿਖਾਈ ਦੇਤ ਕ੍ਰੂਰ ਧੁਜ ਆਹਵ ਮੈ ਕਹੈ ਕਬਿ ਰਾਮ ਸਤ੍ਰ ਬਧ ਕੋ ਚਹਤ ਹੈ ॥

gir so dikhaaee det kraoor dhuj aahav mai kahai kab raam satr badh ko chahat hai |

યુદ્ધના મેદાનમાં કરુરધ્વજ પર્વત જેવો લાગે છે

ਸੁਨਿ ਰੇ ਸਕਤਿ ਸਿੰਘ ਮਾਰਿਯੋ ਜਿਉ ਸਮਰ ਸਿੰਘ ਤੈਸੇ ਹਉ ਹਨਿ ਹੋ ਤੂ ਹਮ ਸੋ ਖਹਤ ਹੈ ॥

sun re sakat singh maariyo jiau samar singh taise hau han ho too ham so khahat hai |

કવિ રામ કહે છે કે તે દુશ્મનોને મારવા તૈયાર છે અને કહે છે, "હે શક્તિ સિંહ! મેં સમર સિંહને જે રીતે મારી નાખ્યો છે, તે જ રીતે હું તમને મારીશ, કારણ કે તમે મારી સાથે લડી રહ્યા છો.

ਐਸੇ ਕਹਿ ਗਦਾ ਗਹਿ ਬੜੇ ਬ੍ਰਿਛ ਕੇ ਸਮਾਨ ਲੀਨ ਅਸਿ ਪਾਨਿ ਅਉਰ ਸਸਤ੍ਰਨਿ ਸਹਤ ਹੈ ॥

aaise keh gadaa geh barre brichh ke samaan leen as paan aaur sasatran sahat hai |

આમ કહીને હાથમાં ગદા અને તલવાર લઈને તે ઝાડની જેમ દુશ્મનોના પ્રહારો સહન કરી રહ્યો છે.

ਬਹੁਰੋ ਪੁਕਾਰਿ ਦੈਤ ਕਹਿਯੋ ਹੈ ਨਿਹਾਰਿ ਨ੍ਰਿਪ ਤੋ ਮੈ ਕੋਊ ਘਰੀ ਪਲ ਜੀਵਨ ਰਹਤ ਹੈ ॥੧੩੦੦॥

bahuro pukaar dait kahiyo hai nihaar nrip to mai koaoo gharee pal jeevan rahat hai |1300|

રાક્ષસ કરુર્ધ્વજ ફરીથી રાજા શક્તિસિંહને મોટેથી કહી રહ્યો છે, હે રાજા! જીવનશક્તિ હવે તમારી અંદર ખૂબ જ ટૂંકા સમય માટે છે.��1300

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਸਕਤਿ ਸਿੰਘ ਸੁਨਿ ਅਰਿ ਸਬਦਿ ਬੋਲਿਯੋ ਕੋਪੁ ਬਢਾਇ ॥

sakat singh sun ar sabad boliyo kop badtaae |

દુશ્મનની વાત સાંભળીને શક્તિ સિંહ ગુસ્સામાં બોલ્યા.

ਜਾਨਤ ਹੋ ਘਨ ਕ੍ਵਾਰ ਕੋ ਗਰਜਤ ਬਰਸਿ ਨ ਆਇ ॥੧੩੦੧॥

jaanat ho ghan kvaar ko garajat baras na aae |1301|

શત્રુની વાત સાંભળીને શક્તિસિંહે ગુસ્સામાં કહ્યું, ‘હું જાણું છું કે કાવર માસના વાદળો ગર્જના કરે છે, પણ વરસાદ પડતો નથી.’ 1301.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਯੌ ਸੁਨਿ ਕੈ ਤਿਹ ਬਾਤ ਨਿਸਾਚਰ ਜੀ ਅਪੁਨੇ ਅਤਿ ਕੋਪ ਭਰਿਓ ॥

yau sun kai tih baat nisaachar jee apune at kop bhario |

તેની (શક્તિ સિંહ) પાસેથી આ વાત સાંભળીને દૈત્ય (કૃર્ધુજા) તેના હૃદયમાં ક્રોધથી ભરાઈ ગયો.

ਅਸਿ ਲੈ ਤਿਹ ਸਾਮੁਹੇ ਆਇ ਅਰਿਯੋ ਸਕਤੇਸ ਬਲੀ ਨਹੀ ਨੈਕੁ ਡਰਿਓ ॥

as lai tih saamuhe aae ariyo sakates balee nahee naik ddario |

આ સાંભળીને રાક્ષસ ખૂબ જ ગુસ્સે થઈ ગયો અને આ બાજુ શક્તિસિંહ પણ પોતાની તલવાર લઈને નિર્ભય થઈને તેની સામે ઊભા રહ્યા.

ਬਹੁ ਜੁਧ ਕੈ ਅੰਤਰਿ ਧਿਆਨ ਭਯੋ ਨਭਿ ਮੈ ਪ੍ਰਗਟਿਯੋ ਤੇ ਉਚਰਿਓ ॥

bahu judh kai antar dhiaan bhayo nabh mai pragattiyo te uchario |

ઘણી લડાઈ પછી, તે રાક્ષસ અદૃશ્ય થઈ ગયો અને આકાશમાં પ્રગટ થયો, આ કહ્યું,

ਅਬ ਤੋਹਿ ਸੰਘਾਰਿਤ ਹੋ ਪਲ ਮੈ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਪਾਨਿ ਧਰਿਓ ॥੧੩੦੨॥

ab tohi sanghaarit ho pal mai dhan baan sanbhaar kai paan dhario |1302|

ઓ શક્તિ સિંહ! હવે હું તને મારી નાખવા જઈ રહ્યો છું એમ કહીને તેણે ધનુષ્ય અને તીર પકડી લીધા.1302.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਬਾਨਨ ਕੀ ਬਰਖਾ ਕਰਤ ਨਭ ਤੇ ਉਤਰਿਯੋ ਕ੍ਰੂਰ ॥

baanan kee barakhaa karat nabh te utariyo kraoor |

ક્રુર્ધુજા આકાશમાંથી બાણો વરસાવતા નીચે આવ્યા.

ਪੁਨਿ ਆਯੋ ਰਨ ਭੂਮਿ ਮੈ ਅਧਿਕ ਲਰਿਯੋ ਬਰ ਸੂਰ ॥੧੩੦੩॥

pun aayo ran bhoom mai adhik lariyo bar soor |1303|

તેના તીરો વરસાવતા, કરુર્ધ્વજ આકાશમાંથી નીચે ઉતર્યા અને ફરીથી યુદ્ધભૂમિમાં પ્રવેશ્યા તે શક્તિશાળી યોદ્ધા વધુ ભયંકર રીતે લડ્યા.1303.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਬੀਰਨ ਮਾਰ ਕੈ ਦੈਤ ਬਲੀ ਅਪਨੇ ਚਿਤ ਮੈ ਅਤਿ ਹੀ ਹਰਖਿਓ ਹੈ ॥

beeran maar kai dait balee apane chit mai at hee harakhio hai |

યોદ્ધાઓને માર્યા પછી, વિશાળ યોદ્ધા તેના હૃદયમાં ખૂબ જ ખુશ હતો.

ਹੀ ਤਜਿ ਸੰਕ ਨਿਸੰਕ ਭਯੋ ਸਕਤੇਸ ਸੰਘਾਰਬੇ ਕੋ ਸਰਖਿਓ ਹੈ ॥

hee taj sank nisank bhayo sakates sanghaarabe ko sarakhio hai |

યોદ્ધાઓને મારવાથી તે શક્તિશાળી રાક્ષસ અત્યંત પ્રસન્ન થયો અને દૃઢ મન સાથે શક્તિ સિંહને મારવા માટે આગળ વધ્યો.

ਜਿਉ ਚਪਲਾ ਚਮਕੈ ਦਮਕੈ ਬਰਿ ਚਾਪ ਲੀਯੋ ਕਰ ਮੈ ਕਰਖਿਓ ਹੈ ॥

jiau chapalaa chamakai damakai bar chaap leeyo kar mai karakhio hai |

વીજળીના ચમકારાની જેમ, તેના હાથમાંનું ધનુષ્ય પારદર્શક બની ગયું હતું અને તેનો ટ્વંગ સાંભળી શકાય તેવું હતું

ਮੇਘ ਪਰੇ ਬਰ ਬੂੰਦਨ ਜਿਉ ਸਰ ਜਾਲ ਕਰਾਲਨਿ ਤਿਉ ਬਰਖਿਓ ਹੈ ॥੧੩੦੩॥

megh pare bar boondan jiau sar jaal karaalan tiau barakhio hai |1303|

જેમ વાદળોમાંથી વરસાદના ટીપાં આવે છે, તેવી જ રીતે તીરોની વર્ષા પણ થઈ હતી.1304.

ਸੋਰਠਾ ॥

soratthaa |

સોર્થા

ਪਗ ਨ ਟਰਿਓ ਬਰ ਬੀਰ ਸਕਤਿ ਸਿੰਘ ਧੁਜ ਕ੍ਰੂਰ ਤੇ ॥

pag na ttario bar beer sakat singh dhuj kraoor te |

મજબૂત શક્તિ સિંહ ક્રુર્ધુજાથી પાછળ હટ્યા નહિ.

ਅਚਲ ਰਹਿਓ ਰਨ ਧੀਰ ਜਿਉ ਅੰਗਦ ਰਾਵਨ ਸਭਾ ॥੧੩੦੫॥

achal rahio ran dheer jiau angad raavan sabhaa |1305|

શક્તિ સિંહે કરુરધ્વજ સાથેની લડાઈમાં એક ડગલું પણ પીછેહઠ કરી ન હતી અને અંગદ જે રીતે રાવણના દરબારમાં મક્કમતાથી ઊભો રહ્યો હતો, તે જ રીતે તે પણ અડગ રહ્યો હતો.1305.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਭਾਜਤ ਨਾਹਿਨ ਆਹਵ ਤੇ ਸਕਤੇਸ ਮਹਾ ਬਲਵੰਤ ਸੰਭਾਰਿਓ ॥

bhaajat naahin aahav te sakates mahaa balavant sanbhaario |

શક્તિ સિંહ રણથી ભાગ્યા ન હતા, પરંતુ (તેમણે) પોતાનું બળ જાળવી રાખ્યું હતું.

ਜਾਲ ਜਿਤੋ ਅਰਿ ਕੇ ਸਰ ਕੋ ਤਬ ਹੀ ਅਗਨਾਯੁਧ ਸਾਥ ਪ੍ਰਜਾਰਿਯੋ ॥

jaal jito ar ke sar ko tab hee aganaayudh saath prajaariyo |

પરાક્રમી યોદ્ધા શક્તિ સિંહ યુદ્ધના મેદાનમાંથી ભાગ્યા ન હતા અને દુશ્મનો દ્વારા બનાવવામાં આવેલ તીરોના ફાંદાને તેમના અગ્નિ-શાફ્ટ દ્વારા અટકાવવામાં આવ્યા હતા.