શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 361

ਕਰਿ ਕੈ ਬਸਿ ਵਾ ਸੰਗਿ ਐਸੇ ਕਹੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜਦੁਰਾਇ ਕਹਾਨੀ ॥

kar kai bas vaa sang aaise kahee kab sayaam kahai jaduraae kahaanee |

કવિ શ્યામ કૃષ્ણની વાર્તા કહે છે, તેમને (તેના) નિવાસસ્થાનમાં લઈ ગયા (કૃષ્ણ) આ રીતે તેમની સાથે શબ્દો વહેંચ્યા.

ਪੈ ਰਸ ਰੀਤਹਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਜੁ ਹੁਤੀ ਸਮ ਮਾਨਹੁ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਨੀ ॥

pai ras reeteh kee at hee ju hutee sam maanahu amrit baanee |

આ રીતે, રાધાને વશ કરીને, કૃષ્ણએ તેમના પ્રખર પ્રેમની વાર્તાને આગળ વધારી અને તેમના અમૃત જેવા શબ્દો વડે પ્રખર પ્રેમની પરંપરાને ચરમસીમાએ પહોંચાડી.

ਤੇਰੋ ਕਹਾ ਬਿਗਰੈ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਰਿ ਕਹਿਯੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸ੍ਯਾਮ ਗੁਮਾਨੀ ॥

tero kahaa bigarai brij naar kahiyo ih bhaat sayaam gumaanee |

બ્રજની સ્ત્રી (રાધા!), તમને શું તકલીફ છે, ગર્વિત શ્રી કૃષ્ણએ આમ કહ્યું,

ਅਉਰ ਸਭੈ ਤ੍ਰੀਯ ਚੇਰਿਨ ਹੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਤਿਨ ਮੈ ਤੂ ਰਾਨੀ ॥੬੭੦॥

aaur sabhai treey cherin hai brikhabhaan sutaa tin mai too raanee |670|

અભિમાની કૃષ્ણે કહ્યું, હે રાધા! આમાં તમને શું નુકસાન થશે? બધી સ્ત્રીઓ તમારી સેવક છે અને તેમાંથી તમે એક માત્ર રાણી છો.��670.

ਜਹਾ ਚੰਦ ਕੀ ਚਾਦਨੀ ਛਾਜਤ ਹੈ ਜਹਾ ਪਾਤ ਚੰਬੇਲੀ ਕੇ ਸੇਜ ਡਹੀ ਹੈ ॥

jahaa chand kee chaadanee chhaajat hai jahaa paat chanbelee ke sej ddahee hai |

જ્યાં ચાંદની છે અને ચમેલીના ફૂલોનો પલંગ છે

ਸੇਤ ਜਹਾ ਗੁਲ ਰਾਜਤ ਹੈ ਜਿਹ ਕੇ ਜਮੁਨਾ ਢਿਗ ਆਇ ਬਹੀ ਹੈ ॥

set jahaa gul raajat hai jih ke jamunaa dtig aae bahee hai |

જ્યાં સફેદ ફૂલો છે અને નજીકમાં યમુના વહે છે

ਤਾਹੀ ਸਮੈ ਹਰਿ ਰਾਧੇ ਗ੍ਰਸੀ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੀ ਹੈ ॥

taahee samai har raadhe grasee upamaa tih kee kab sayaam kahee hai |

ત્યાં કૃષ્ણ રાધાને ભેટી પડ્યા

ਸੇਤ ਤ੍ਰੀਯਾ ਤਨ ਸ੍ਯਾਮ ਹਰੀ ਮਨੋ ਸੋਮ ਕਲਾ ਇਹ ਰਾਹੁ ਗਹੀ ਹੈ ॥੬੭੧॥

set treeyaa tan sayaam haree mano som kalaa ih raahu gahee hai |671|

સફેદ રંગની રાધા અને કાળા રંગના કૃષ્ણ એકસાથે આ માર્ગ પર આવતા ચંદ્રપ્રકાશની જેમ દેખાય છે.671.

ਤਿਹ ਕੋ ਹਰਿ ਜੂ ਫਿਰਿ ਛੋਰਿ ਦਯੋ ਸੋਊ ਕੁੰਜ ਗਲੀ ਕੇ ਬਿਖੈ ਬਨ ਮੈ ॥

tih ko har joo fir chhor dayo soaoo kunj galee ke bikhai ban mai |

ત્યારબાદ શ્રી કૃષ્ણે તેને બાનની સાંકડી ગલીઓમાં છોડી દીધો.

ਫਿਰਿ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਮੈ ਸੋਊ ਜਾਇ ਮਿਲੀ ਅਤਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਅਪੁਨੇ ਤਨ ਮੈ ॥

fir gvaarin mai soaoo jaae milee at aanand kai apune tan mai |

પછી કૃષ્ણે તેને આલ્કોવમાં છોડી દીધી અને ખૂબ આનંદમાં તે અન્ય ગોપીઓને મળવા ગઈ

ਅਤਿ ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਉਪਮਾ ਹੈ ਕਹੀ ਉਪਜੀ ਜੁ ਕੋਊ ਕਬਿ ਕੈ ਮਨ ਮੈ ॥

at taa chhab kee upamaa hai kahee upajee ju koaoo kab kai man mai |

કવિના મનમાં જે તે સમયની છબી ઉભી થઈ, તેનું ઉપમા આ પ્રમાણે છે.

ਮਨੋ ਕੇਹਰਿ ਤੇ ਛੁਟਵਾਇ ਮਿਲੀ ਮ੍ਰਿਗਨੀ ਕੋ ਮਨੋ ਮ੍ਰਿਗੀਯਾ ਬਨ ਮੈ ॥੬੭੨॥

mano kehar te chhuttavaae milee mriganee ko mano mrigeeyaa ban mai |672|

તે ભવ્યતાની સુંદરતાનું વર્ણન કરતાં, કવિ કહે છે કે તે કૂતરાની જેમ અન્ય ગોપીઓને મળવા ગઈ, સિંહની પકડમાંથી છટકી, હરણોના ટોળામાં જોડાઈ.672.

ਫਿਰਿ ਜਾਇ ਕੈ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਮੈ ਹਰਿ ਜੂ ਅਤਿ ਹੀ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਖੇਲ ਮਚਾਯੋ ॥

fir jaae kai gvaarin mai har joo at hee ik sundar khel machaayo |

કૃષ્ણ ગોપીઓની વચ્ચે એક મોહક નાટક કરવા લાગ્યા

ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਹੂੰ ਕੇ ਹਾਥ ਪੈ ਹਾਥ ਧਰਿਯੋ ਅਤਿ ਸਹੀ ਮਨ ਮੈ ਸੁਖੁ ਪਾਯੋ ॥

chandrabhagaa hoon ke haath pai haath dhariyo at sahee man mai sukh paayo |

તેણે ચંદ્રભાગાના હાથ પર પોતાનો હાથ મૂક્યો, જેનાથી તેણીએ ભારે આનંદનો અનુભવ કર્યો

ਗਾਵਤ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਹੈ ਸਭ ਗੀਤ ਜੋਊ ਉਨ ਕੈ ਮਨ ਭੀਤਰ ਭਾਯੋ ॥

gaavat gvaarin hai sabh geet joaoo un kai man bheetar bhaayo |

ગોપીઓ તેમના પ્રિય ગીત ગાવા લાગી

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਮਨ ਕੋ ਫੁਨਿ ਸੋਕ ਸਭੈ ਬਿਸਰਾਯੋ ॥੬੭੩॥

sayaam kahai man aanand kai man ko fun sok sabhai bisaraayo |673|

કવિ શ્યામ કહે છે કે તેઓ અત્યંત પ્રસન્ન થયા અને તેમના મનના તમામ દુ:ખનો અંત આવ્યો.673.

ਹਰਿ ਨਾਚਤ ਨਾਚਤ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਮੈ ਹਸਿ ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਹੂੰ ਕੀ ਓਰਿ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥

har naachat naachat gvaarin mai has chandrabhagaa hoon kee or nihaariyo |

તેમના નૃત્ય દરમિયાન, કૃષ્ણએ ચંદ્રભાગા તરફ હસતા જોયા

ਸੋਊ ਹਸੀ ਇਤ ਤੇ ਏ ਹਸੇ ਜਦੁਰਾ ਤਿਹ ਸੋ ਬਚਨਾ ਹੈ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥

soaoo hasee it te e hase jaduraa tih so bachanaa hai uchaariyo |

તે આ બાજુથી હસ્યો અને તે બાજુથી ક્રિષ્ના તેની સાથે હસતાં હસતાં વાત કરવા લાગી

ਮੇਰੋ ਮਹਾ ਹਿਤ ਹੈ ਤੁਮ ਸੋ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਇਹ ਹੇਰਿ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥

mero mahaa hit hai tum so brikhabhaan sutaa ih her bichaariyo |

હું તમને ખૂબ પ્રેમ કરું છું. રાધાએ આ (બધું) જોઈને (તેના મનમાં) વિચાર કર્યો.

ਆਨਿ ਤ੍ਰਿਯਾ ਸੰਗਿ ਹੇਤ ਕਰਿਯੋ ਹਮ ਊਪਰ ਤੇ ਹਰਿ ਚੇਤ ਬਿਸਾਰਿਯੋ ॥੬੭੪॥

aan triyaa sang het kariyo ham aoopar te har chet bisaariyo |674|

આ જોઈને રાધાએ વિચાર્યું કે કૃષ્ણ પછી બીજી સ્ત્રીના પ્રેમમાં લીન થઈ ગયા હતા અને તેથી તેમની સાથેનો તેમનો પ્રેમ સમાપ્ત થઈ ગયો હતો.674.

ਹਰਿ ਰਾਧਿਕਾ ਆਨਨ ਦੇਖਤ ਹੀ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰਿਯੋ ॥

har raadhikaa aanan dekhat hee apane man mai ih bhaat uchaariyo |

કૃષ્ણનો ચહેરો જોઈ રાધાએ પોતાના મનમાં કહ્યું, કૃષ્ણ હવે બીજી સ્ત્રીઓના વશમાં થઈ ગયા છે.

ਸ੍ਯਾਮ ਭਏ ਬਸਿ ਅਉਰ ਤ੍ਰਿਯਾ ਤਿਹ ਤੇ ਅਤਿ ਪੈ ਮਨਿ ਮਾਨ ਹੀ ਧਾਰਿਯੋ ॥

sayaam bhe bas aaur triyaa tih te at pai man maan hee dhaariyo |

તેથી તે હવે મને તેના હૃદયથી યાદ કરતો નથી

ਆਨੰਦ ਥੋ ਜਿਤਨੋ ਮਨ ਮੈ ਤਿਤਨੋ ਇਹ ਭਾਖਿ ਬਿਦਾ ਕਰਿ ਡਾਰਿਯੋ ॥

aanand tho jitano man mai titano ih bhaakh bidaa kar ddaariyo |

એમ કહીને તેણીએ મનમાંથી આનંદને વિદાય આપી

ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਮੁਖਿ ਚੰਦ ਦੁਤੈ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਤੇ ਘਟ ਮੋਹਿ ਬਿਚਾਰਿਯੋ ॥੬੭੫॥

chandrabhagaa mukh chand dutai sabh gvaarin te ghatt mohi bichaariyo |675|

તેણીએ વિચાર્યું કે ચંદ્રભાગાનો ચહેરો કૃષ્ણ માટે ચંદ્ર જેવો છે અને તે તેણીને બધી ગોપીઓમાં સૌથી ઓછો પ્રેમ કરે છે.675.

ਕਹਿ ਕੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੋਊ ਤਬ ਹੀ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਇਹ ਬਾਤ ਬਿਚਾਰੀ ॥

keh kai ih bhaat soaoo tab hee apane man mai ih baat bichaaree |

એમ કહીને (તેના મનમાં) તેણે મનમાં આ વાતનો વિચાર કર્યો

ਪ੍ਰੀਤ ਕਰੀ ਹਰਿ ਆਨਹਿ ਸੋ ਤਜਿ ਖੇਲ ਸਭੈ ਉਠਿ ਧਾਮਿ ਸਿਧਾਰੀ ॥

preet karee har aaneh so taj khel sabhai utth dhaam sidhaaree |

આમ કહીને તેણીના મનમાં વિચાર આવ્યો કે કૃષ્ણ પછી કોઈ બીજાને પ્રેમ કરે છે, તે તેના ઘર માટે શરૂ થઈ.

ਐਸ ਕਰੀ ਗਨਤੀ ਮਨ ਮੈ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਉਚਾਰੀ ॥

aais karee ganatee man mai upamaa tih kee kab sayaam uchaaree |

(રાધા) આ રીતે મનમાં વિચાર્યું કે જેની ઉપમા કવિ શ્યામ કહે છે (આમ).

ਤ੍ਰੀਯਨ ਬੀਚ ਚਲੈਗੀ ਕਥਾ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨੁ ਸੁਤਾ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥਿ ਬਿਸਾਰੀ ॥੬੭੬॥

treeyan beech chalaigee kathaa brikhabhaan sutaa brijanaath bisaaree |676|

કવિ શ્યામ કહે છે કે, હવે સ્ત્રીઓમાં વાત થશે કે કૃષ્ણ રાધાને ભૂલી ગયા છે.

ਅਥ ਰਾਧਿਕਾ ਕੋ ਮਾਨ ਕਥਨੰ ॥

ath raadhikaa ko maan kathanan |

હવે શરૂ થાય છે રાધાના સન્માનનું વર્ણન

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਇਹ ਭਾਤਿ ਚਲੀ ਕਹਿ ਕੈ ਸੁ ਤ੍ਰਿਯਾ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਸੋਊ ਕੁੰਜ ਗਲੀ ਹੈ ॥

eih bhaat chalee keh kai su triyaa kab sayaam kahai soaoo kunj galee hai |

આટલું કહીને રાધા કોવમાંથી નીકળી જાય છે

ਚੰਦਮੁਖੀ ਤਨ ਕੰਚਨ ਸੇ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਤੇ ਜੋਊ ਖੂਬ ਭਲੀ ਹੈ ॥

chandamukhee tan kanchan se sabh gvaarin te joaoo khoob bhalee hai |

ગોપીઓમાં સૌથી સુંદર રાધાનો ચહેરો ચંદ્ર જેવો અને શરીર સોના જેવું છે

ਮਾਨ ਕੀਯੋ ਨਿਖਰੀ ਤਿਨ ਤੇ ਮ੍ਰਿਗਨੀ ਸੀ ਮਨੋ ਸੁ ਬਿਨਾ ਹੀ ਅਲੀ ਹੈ ॥

maan keeyo nikharee tin te mriganee see mano su binaa hee alee hai |

ગર્વ અનુભવવાથી, તે હવે તેના મિત્રોથી ડોઝની જેમ અલગ થઈ ગઈ હતી

ਯੌ ਉਪਜੀ ਉਪਮਾ ਮਨ ਮੈ ਪਤਿ ਸੋ ਰਤਿ ਮਾਨਹੁ ਰੂਠਿ ਚਲੀ ਹੈ ॥੬੭੭॥

yau upajee upamaa man mai pat so rat maanahu rootth chalee hai |677|

તેણીને જોઈને એવું લાગ્યું કે રતિ, પ્રેમના દેવથી નારાજ થઈને તેને છોડીને જઈ રહી છે.677.

ਇਤ ਤੇ ਹਰਿ ਖੇਲਤ ਰਾਸ ਬਿਖੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਕਰਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਿਹਾਰੀ ॥

eit te har khelat raas bikhai brikhabhaan sutaa kar preet nihaaree |

રાસ રમતી વખતે શ્રી કૃષ્ણે પ્રેમથી રાધા તરફ જોયું. કવિ શ્યામ કહે છે,

ਪੇਖ ਰਹਿਯੋ ਨ ਪਿਖੀ ਤਿਨ ਮੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜੁ ਹੁਤੀ ਸੋਊ ਪਿਆਰੀ ॥

pekh rahiyo na pikhee tin mai kab sayaam kahai ju hutee soaoo piaaree |

આ બાજુ રમૂજી રમતમાં મગ્ન કૃષ્ણે રાધા તરફ જોયું, પણ તે ક્યાંય દેખાતી ન હતી.

ਚੰਦ੍ਰਪ੍ਰਭਾ ਸਮ ਜਾ ਮੁਖ ਹੈ ਤਨ ਕੰਚਨ ਸੋ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਨਾਰੀ ॥

chandraprabhaa sam jaa mukh hai tan kanchan so at sundar naaree |

તે ચંદ્ર જેવો ચહેરો અને સોનેરી શરીરવાળી ખૂબ જ સુંદર સ્ત્રી છે.

ਕੈ ਗ੍ਰਿਹਿ ਮਾਨ ਕੈ ਨੀਦ ਗਈ ਕਿ ਕੋਊ ਉਨਿ ਮਾਨ ਕੀ ਬਾਤ ਬਿਚਾਰੀ ॥੬੭੮॥

kai grihi maan kai need gee ki koaoo un maan kee baat bichaaree |678|

જેનું મુખ ચંદ્ર જેવું છે અને જેનું શરીર સોના જેવું છે અને જે અત્યંત મોહક છે તે રાધા કાં તો નિંદ્રાની અસરમાં પોતાના ઘરે ગઈ છે અથવા કોઈ અભિમાનને લીધે અને તેના વિશે વિચારીને તે નીકળી ગઈ છે.678.