શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 326

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਥਾ ਅਤਿ ਰੋਚਨ ਜੀਯ ਬਿਚਾਰ ਕਹੋ ਜਿਹ ਤੇ ਫੁਨਿ ਜੀਜੈ ॥

kaanrah kathaa at rochan jeey bichaar kaho jih te fun jeejai |

કૃષ્ણની વાર્તા ખૂબ જ રસપ્રદ છે, વધુ વિચાર કર્યા પછી તેને પુનરાવર્તિત કરો, જેથી આપણામાં જીવન-શ્વાસનો સંચાર થાય.

ਤੌ ਹਸਿ ਬਾਤ ਕਹੀ ਮੁਸਕਾਇ ਪਹਲੈ ਨ੍ਰਿਪ ਤਾਹਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਜੁ ਕੀਜੈ ॥

tau has baat kahee musakaae pahalai nrip taeh pranaam ju keejai |

તેથી, તે સમજી-વિચારીને કહો, જેથી કરીને તે કરવાથી આપણું જીવન (સફળ હેતુ બની શકે). (બ્રાહ્મણ સ્ત્રીઓએ) હસીને કહ્યું, 'પહેલાં એ રાજાને પ્રણામ કરો'.

ਤੌ ਭਗਵਾਨ ਕਥਾ ਅਤਿ ਰੋਚਨ ਦੈ ਚਿਤ ਪੈ ਹਮ ਤੇ ਸੁਨ ਲੀਜੈ ॥੩੨੮॥

tau bhagavaan kathaa at rochan dai chit pai ham te sun leejai |328|

તે સ્ત્રીઓએ હસતાં હસતાં કહ્યું, “શરૂઆતમાં એ સાર્વભૌમ કૃષ્ણને નમન કરો અને પછી તેમની રસપ્રદ વાર્તા સાંભળો.” 328.

ਸਾਲਨ ਅਉ ਅਖਨੀ ਬਿਰੀਆ ਜੁਜ ਤਾਹਰੀ ਅਉਰ ਪੁਲਾਵ ਘਨੇ ॥

saalan aau akhanee bireea juj taaharee aaur pulaav ghane |

સલન (માંસનો છૂંદો) યાખની, શેકેલું માંસ, ડુમ્બે ચકલીનું શેકેલું માંસ, તાહરી (જાડા માંસનો છૂંદો) અને પુષ્કળ પુલાવ,

ਨੁਗਦੀ ਅਰੁ ਸੇਵਕੀਆ ਚਿਰਵੇ ਲਡੂਆ ਅਰੁ ਸੂਤ ਭਲੇ ਜੁ ਬਨੇ ॥

nugadee ar sevakeea chirave laddooaa ar soot bhale ju bane |

વિવિધ રીતે શેકેલું અને રાંધેલું માંસ, ભાત-સૂપ-માંસ અને મસાલા વગેરેની વાનગી, ખાંડના કોટિંગ સાથે ટીપાંના રૂપમાં મીઠાઈ, નૂડલ્સ, પલાળેલા ચોખાની તૈયારી અને મોર્ટારમાં પીટેલા, લાડુ (મીઠું માંસ. )

ਫੁਨਿ ਖੀਰ ਦਹੀ ਅਰੁ ਦੂਧ ਕੇ ਸਾਥ ਬਰੇ ਬਹੁ ਅਉਰ ਨ ਜਾਤ ਗਨੇ ॥

fun kheer dahee ar doodh ke saath bare bahu aaur na jaat gane |

પછી ખીર, દહીં અને દૂધમાંથી બનેલા વિવિધ પ્રકારના પકોડા, જેની ગણતરી ન કરી શકાય.

ਇਹ ਖਾਇ ਚਲਿਯੋ ਭਗਵਾਨ ਗ੍ਰਿਹੰ ਕਹੁ ਸ੍ਯਾਮ ਕਬੀਸੁਰ ਭਾਵ ਭਨੇ ॥੩੨੯॥

eih khaae chaliyo bhagavaan grihan kahu sayaam kabeesur bhaav bhane |329|

ચોખા, દૂધ અને ખાંડ એકસાથે ઉકાળીને, દહીં, દૂધ વગેરે તૈયાર કરીને, આ બધું ખાઈને કૃષ્ણ પોતાના ઘર તરફ ગયા.329.

ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਚਲੇ ਗ੍ਰਿਹ ਕੋ ਗਰੜਧ੍ਵਜ ਜੀਯ ਮੈ ਆਨੰਦ ਪੈ ਕੈ ॥

gaavat geet chale grih ko gararradhvaj jeey mai aanand pai kai |

ચિતમાં આનંદ પ્રાપ્ત કર્યા પછી, શ્રી કૃષ્ણ ગીતો ગાતા ઘરે ગયા.

ਸੋਭਤ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਸੰਗਿ ਹਲੀ ਘਨ ਸ੍ਯਾਮ ਅਉ ਸੇਤ ਚਲਿਯੋ ਉਨਸੈ ਕੈ ॥

sobhat sayaam ke sang halee ghan sayaam aau set chaliyo unasai kai |

ગીતો ગાતા અને ખૂબ જ પ્રસન્ન થઈને કૃષ્ણ તેમના ઘર તરફ ગયા, હલધર (બલરામ) તેમની સાથે હતા અને આ સફેદ અને કાળા યુગલ પ્રભાવશાળી દેખાતા હતા.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਤਬੈ ਹਸਿ ਕੈ ਮੁਰਲੀ ਸੁ ਬਜਾਇ ਉਠਿਯੋ ਅਪਨੇ ਕਰਿ ਲੈ ਕੈ ॥

kaanrah tabai has kai muralee su bajaae utthiyo apane kar lai kai |

પછી કૃષ્ણ હસતાં હસતાં તેની વાંસળી હાથમાં લઈને તેના પર વગાડવા લાગ્યા

ਠਾਢ ਭਈ ਜਮੁਨਾ ਸੁਨਿ ਕੈ ਧੁਨਿ ਪਉਨ ਰਹਿਯੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਉਰਝੈ ਕੈ ॥੩੩੦॥

tthaadt bhee jamunaa sun kai dhun paun rahiyo sun kai urajhai kai |330|

તેનો અવાજ સાંભળીને યમુનાનું પાણી પણ બંધ થઈ ગયું અને ફૂંકાતા પવન પણ સ્થિર થઈ ગયા.330.

ਰਾਮਕਲੀ ਅਰੁ ਸੋਰਠਿ ਸਾਰੰਗ ਮਾਲਸਿਰੀ ਅਰੁ ਬਾਜਤ ਗਉਰੀ ॥

raamakalee ar soratth saarang maalasiree ar baajat gauree |

(શ્રી કૃષ્ણની વાંસળીમાં) રામકલી, સોરઠ, સારંગ અને માલસિરી અને ગૌડી (રાગ) વગાડવામાં આવે છે.

ਜੈਤਸਿਰੀ ਅਰੁ ਗੌਡ ਮਲਾਰ ਬਿਲਾਵਲ ਰਾਗ ਬਸੈ ਸੁਭ ਠਉਰੀ ॥

jaitasiree ar gauadd malaar bilaaval raag basai subh tthauree |

વાંસળી પર રામકલી, સોરઠ, સારંગ, માલશ્રી, ગૌરી, જૈતશ્રી, ગૌંડ, મલ્હાર, બિલાવલ વગેરે જેવા સંગીતના વાદ્યો વગાડવામાં આવ્યા હતા.

ਮਾਨਸ ਕੀ ਕਹ ਹੈ ਗਨਤੀ ਸੁਨਿ ਹੋਤ ਸੁਰੀ ਅਸੁਰੀ ਧੁਨਿ ਬਉਰੀ ॥

maanas kee kah hai ganatee sun hot suree asuree dhun bauree |

કેટલા પુરુષો, દેવતાઓ અને દૈત્યોની પત્નીઓ (વાંસળીની) ધૂન સાંભળીને વામન થઈ ગયા છે.

ਸੋ ਸੁਨਿ ਕੈ ਧੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਤਰੁਨੀ ਹਰਨੀ ਜਿਮ ਆਵਤ ਦਉਰੀ ॥੩੩੧॥

so sun kai dhun sraunan mai tarunee haranee jim aavat dauree |331|

બાજુના માણસો તો છોડો, સ્વર્ગીય કન્યાઓ અને રાક્ષસો પણ, વાંસળીનો અવાજ સાંભળીને પાગલ થઈ ગયા.331

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਬਾਜਤ ਬਸੰਤ ਅਰੁ ਭੈਰਵ ਹਿੰਡੋਲ ਰਾਗ ਬਾਜਤ ਹੈ ਲਲਤਾ ਕੇ ਸਾਥ ਹ੍ਵੈ ਧਨਾਸਰੀ ॥

baajat basant ar bhairav hinddol raag baajat hai lalataa ke saath hvai dhanaasaree |

કૃષ્ણ વનમાં પોતાની વાંસળી વગાડી રહ્યા છે, આનંદમય વાતાવરણ સર્જી રહ્યા છે,

ਮਾਲਵਾ ਕਲ੍ਯਾਨ ਅਰੁ ਮਾਲਕਉਸ ਮਾਰੂ ਰਾਗ ਬਨ ਮੈ ਬਜਾਵੈ ਕਾਨ੍ਰਹ ਮੰਗਲ ਨਿਵਾਸਰੀ ॥

maalavaa kalayaan ar maalkaus maaroo raag ban mai bajaavai kaanrah mangal nivaasaree |

વસંત, ભૈરવ, હિંડોલ, લલિત, ધનસારી, માલવા, કલ્યાણ મલકાઉસ, મારુ વગેરે જેવા સંગીતના મોડ સાથે.

ਸੁਰੀ ਅਰੁ ਆਸੁਰੀ ਅਉ ਪੰਨਗੀ ਜੇ ਹੁਤੀ ਤਹਾ ਧੁਨਿ ਕੇ ਸੁਨਤ ਪੈ ਨ ਰਹੀ ਸੁਧਿ ਜਾਸੁ ਰੀ ॥

suree ar aasuree aau panagee je hutee tahaa dhun ke sunat pai na rahee sudh jaas ree |

આ ધૂન સાંભળીને દેવતાઓ, દાનવો અને નાગાઓની યુવા કુમારિકાઓ પોતાના શરીરની ચેતના ભૂલી રહી છે.

ਕਹੈ ਇਉ ਦਾਸਰੀ ਸੁ ਐਸੀ ਬਾਜੀ ਬਾਸੁਰੀ ਸੁ ਮੇਰੇ ਜਾਨੇ ਯਾ ਮੈ ਸਭ ਰਾਗ ਕੋ ਨਿਵਾਸੁ ਰੀ ॥੩੩੨॥

kahai iau daasaree su aaisee baajee baasuree su mere jaane yaa mai sabh raag ko nivaas ree |332|

તેઓ બધા કહે છે કે વાંસળી એવી રીતે વગાડવામાં આવે છે કે જાણે ચારેય બાજુઓ પર સ્ત્રી-પુરુષ સંગીતમય જીવી રહ્યાં હોય.332.

ਕਰੁਨਾ ਨਿਧਾਨ ਬੇਦ ਕਹਤ ਬਖਾਨ ਯਾ ਕੀ ਬੀਚ ਤੀਨ ਲੋਕ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ ਸੁ ਬਾਸੁ ਰੀ ॥

karunaa nidhaan bed kahat bakhaan yaa kee beech teen lok fail rahee hai su baas ree |

એ દયાના ખજાના (કૃષ્ણ)ની વાંસળીનો નાદ જેની સ્પષ્ટતા વેદોમાં પણ જોવા મળે છે, તે ત્રણે લોકમાં પ્રસરી રહી છે.

ਦੇਵਨ ਕੀ ਕੰਨਿਆ ਤਾ ਕੀ ਸੁਨਿ ਸੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਧਾਈ ਧਾਈ ਆਵੈ ਤਜਿ ਕੈ ਸੁਰਗ ਬਾਸੁ ਰੀ ॥

devan kee kaniaa taa kee sun sun sraunan mai dhaaee dhaaee aavai taj kai surag baas ree |

તેનો અવાજ સાંભળીને દેવતાઓની પુત્રીઓ પોતાનું ધામ છોડીને ઝડપથી આવી રહી છે

ਹ੍ਵੈ ਕਰਿ ਪ੍ਰਸੰਨ੍ਯ ਰੂਪ ਰਾਗ ਕੋ ਨਿਹਾਰ ਕਹਿਯੋ ਰਚਿਯੋ ਹੈ ਬਿਧਾਤਾ ਇਹ ਰਾਗਨ ਕੋ ਬਾਸੁ ਰੀ ॥

hvai kar prasanay roop raag ko nihaar kahiyo rachiyo hai bidhaataa ih raagan ko baas ree |

તેઓ કહે છે કે પ્રોવિડન્સે વાંસળી માટે જ આ સંગીતમય મોડ્સ બનાવ્યા છે

ਰੀਝੇ ਸਭ ਗਨ ਉਡਗਨ ਭੇ ਮਗਨ ਜਬ ਬਨ ਉਪਬਨ ਮੈ ਬਜਾਈ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਾਸੁਰੀ ॥੩੩੩॥

reejhe sabh gan uddagan bhe magan jab ban upaban mai bajaaee kaanrah baasuree |333|

જ્યારે કૃષ્ણે જંગલો અને બગીચાઓમાં પોતાની વાંસળી વગાડી ત્યારે તમામ ગણ અને તારાઓ પ્રસન્ન થઈ ગયા.333.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਜਾਵਤ ਹੈ ਮੁਰਲੀ ਅਤਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਮਨਿ ਡੇਰਨ ਆਏ ॥

kaanrah bajaavat hai muralee at aanand kai man dderan aae |

કાન્હ વાંસળી વગાડતા આનંદ (અન્ય સાથે) શિબિરમાં પાછો ફર્યો છે.

ਤਾਲ ਬਜਾਵਤ ਕੂਦਤ ਆਵਤ ਗੋਪ ਸਭੋ ਮਿਲਿ ਮੰਗਲ ਗਾਏ ॥

taal bajaavat koodat aavat gop sabho mil mangal gaae |

અત્યંત પ્રસન્ન થઈને, કૃષ્ણ ઘરે આવે છે અને તેમની વાંસળી વગાડે છે અને બધા ગોપાઓ વસંતમાં આવે છે અને સૂર સાથે સુમેળમાં ગાય છે.

ਆਪਨ ਹ੍ਵੈ ਧਨਠੀ ਭਗਵਾਨ ਤਿਨੋ ਪਹਿ ਤੇ ਬਹੁ ਨਾਚ ਨਚਾਏ ॥

aapan hvai dhanatthee bhagavaan tino peh te bahu naach nachaae |

ભગવાન (કૃષ્ણ) પોતે તેમને પ્રેરણા આપે છે અને તેમને વિવિધ રીતે નૃત્ય કરાવવાનું કારણ આપે છે

ਰੈਨ ਪਰੀ ਤਬ ਆਪਨ ਆਪਨ ਸੋਇ ਰਹੇ ਗ੍ਰਿਹਿ ਆਨੰਦ ਪਾਏ ॥੩੩੪॥

rain paree tab aapan aapan soe rahe grihi aanand paae |334|

જ્યારે રાત પડે છે, ત્યારે તે બધા અત્યંત ખુશ થઈને પોતપોતાના ઘરે જાય છે અને સૂઈ જાય છે.334.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮ ਸਿਕੰਧੇ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਬਿਪਨ ਕੀ ਤ੍ਰੀਯਨ ਕੋ ਚਿਤ ਹਰਿ ਭੋਜਨ ਲੇਇ ਉਧਾਰ ਕਰਬੋ ਬਰਨਨੰ ॥

eit sree dasam sikandhe bachitr naattak granthe krisanaavataare bipan kee treeyan ko chit har bhojan lee udhaar karabo barananan |

શ્રી દશમ સ્કંધ બચિત્ર નાટક ગ્રંથના કૃષ્ણાવતારની બ્રાહ્મણ પત્નીઓ દ્વારા બ્રાહ્મણ મહિલાઓની ચિઠ્ઠી અને ખોરાક લાવવો અને ઉધાર લેવાનો સંદર્ભ અહીં સમાપ્ત થાય છે.

ਅਥ ਗੋਵਰਧਨ ਗਿਰਿ ਕਰ ਪਰ ਧਾਰਬੋ ॥

ath govaradhan gir kar par dhaarabo |

હવે ગોવર્ધન પર્વતને હાથ પર ઉપાડવાનું નિવેદનઃ

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਇਸੀ ਭਾਤਿ ਸੋ ਕ੍ਰਿਸਨ ਜੀ ਕੀਨੇ ਦਿਵਸ ਬਿਤੀਤ ॥

eisee bhaat so krisan jee keene divas biteet |

આ રીતે કૃષ્ણએ લાંબો સમય પસાર કર્યો જ્યારે ઇન્દ્ર-પૂજાનો દિવસ આવ્યો,

ਹਰਿ ਪੂਜਾ ਕੋ ਦਿਨੁ ਅਯੋ ਗੋਪ ਬਿਚਾਰੀ ਚੀਤਿ ॥੩੩੫॥

har poojaa ko din ayo gop bichaaree cheet |335|

ગોપોએ એકબીજા સાથે મસલત કરી.335.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਆਯੋ ਹੈ ਇੰਦ੍ਰ ਕੀ ਪੂਜਾ ਕੋ ਦ੍ਯੋਸ ਸਭੋ ਮਿਲਿ ਗੋਪਿਨ ਬਾਤ ਉਚਾਰੀ ॥

aayo hai indr kee poojaa ko dayos sabho mil gopin baat uchaaree |

બધા ગોપોએ કહ્યું કે ઇન્દ્ર-પૂજાનો દિવસ આવી ગયો છે

ਭੋਜਨ ਭਾਤਿ ਅਨੇਕਨ ਕੋ ਰੁ ਪੰਚਾਮ੍ਰਿਤ ਕੀ ਕਰੋ ਜਾਇ ਤਯਾਰੀ ॥

bhojan bhaat anekan ko ru panchaamrit kee karo jaae tayaaree |

આપણે વિવિધ પ્રકારના ખોરાક અને પંચામૃત તૈયાર કરવા જોઈએ

ਨੰਦ ਕਹਿਯੋ ਜਬ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ਬਿਧਿ ਅਉਰ ਚਿਤੀ ਮਨ ਬੀਚ ਮੁਰਾਰੀ ॥

nand kahiyo jab gopin so bidh aaur chitee man beech muraaree |

જ્યારે નંદે ગોપાઓને આ બધું કહ્યું ત્યારે કૃષ્ણે તેના મનમાં બીજું જ પ્રતિબિંબ કર્યું

ਕੋ ਬਪੁਰਾ ਮਘਵਾ ਹਮਰੀ ਸਮ ਪੂਜਨ ਜਾਤ ਜਹਾ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਰੀ ॥੩੩੬॥

ko bapuraa maghavaa hamaree sam poojan jaat jahaa brij naaree |336|

આ ઇન્દ્ર કોણ છે જેના માટે બ્રજની સ્ત્રીઓ મારી સાથે તેની બરાબરી કરી રહી છે?336.

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਇਹ ਬਿਧਿ ਬੋਲਿਯੋ ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਰੁਣਾ ਨਿਧਾਨ ਤਾਤ ਕਾਹੇ ਕੇ ਨਵਿਤ ਕੋ ਸਾਮ੍ਰਿਗੀ ਤੈ ਬਨਾਈ ਹੈ ॥

eih bidh boliyo kaanrah karunaa nidhaan taat kaahe ke navit ko saamrigee tai banaaee hai |

આમ (વિચારીને) કૃપાના સાગર શ્રીકૃષ્ણ કહેવા લાગ્યા, હે પિતાજી! તમે આ બધું શા માટે બનાવ્યું? (જવાબમાં) નંદે આમ કહ્યું, જેને ત્રણ લોકના સ્વામી કહેવામાં આવે છે તેણે (તેમની પૂજા) માટે (આ બધી સામગ્રી) બનાવી છે.

ਕਹਿਯੋ ਐਸੇ ਨੰਦ ਜੋ ਤ੍ਰਿਲੋਕੀਪਤਿ ਭਾਖੀਅਤ ਤਾਹੀ ਕੋ ਬਨਾਈ ਹਰਿ ਕਹਿ ਕੈ ਸੁਨਾਈ ਹੈ ॥

kahiyo aaise nand jo trilokeepat bhaakheeat taahee ko banaaee har keh kai sunaaee hai |

દયાના સાગર કૃષ્ણે કહ્યું, હે પ્રિય પિતા! આ બધી વસ્તુઓ કોના માટે તૈયાર કરવામાં આવી છે?�� નંદે કૃષ્ણને કહ્યું, જે ત્રણ લોકના સ્વામી છે, તે ઈન્દ્ર માટે આ બધી વસ્તુઓ બનાવવામાં આવી છે.