શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 310

ਸੁੰਦਰ ਰੂਪ ਬਨਿਯੋ ਇਹ ਕੋ ਕਹ ਕੈ ਇਹ ਤਾਹਿ ਸਰਾਹਤ ਦਾਈ ॥

sundar roop baniyo ih ko kah kai ih taeh saraahat daaee |

તેનું રૂપ અત્યંત સુંદર હતું અને બધાએ તેની પ્રશંસા કરી

ਗ੍ਵਾਰ ਸਨੈ ਬਨ ਬੀਚ ਫਿਰੈ ਕਬਿ ਨੈ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਲਖਿ ਪਾਈ ॥

gvaar sanai ban beech firai kab nai upamaa tih kee lakh paaee |

તેનું રૂપ અત્યંત સુંદર હતું અને બધાએ તેની પ્રશંસા કરી

ਕੰਸਹਿ ਕੇ ਬਧ ਕੇ ਹਿਤ ਕੋ ਜਨੁ ਬਾਲ ਚਮੂੰ ਭਗਵਾਨਿ ਬਨਾਈ ॥੧੮੯॥

kanseh ke badh ke hit ko jan baal chamoon bhagavaan banaaee |189|

કૃષ્ણને ગોપા છોકરાઓ સાથે જંગલમાં જોઈને કવિ કહે છે કે ભગવાને કંસને મારવા માટે સેના તૈયાર કરી છે.189.

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબિટ

ਕਮਲ ਸੋ ਆਨਨ ਕੁਰੰਗ ਤਾ ਕੇ ਬਾਕੇ ਨੈਨ ਕਟਿ ਸਮ ਕੇਹਰਿ ਮ੍ਰਿਨਾਲ ਬਾਹੈ ਐਨ ਹੈ ॥

kamal so aanan kurang taa ke baake nain katt sam kehar mrinaal baahai aain hai |

તેનો ચહેરો કમળ જેવો છે, આંખો આનંદદાયક છે, તેની કમર લોખંડ જેવી છે અને તેના હાથ કમળના દાંડી જેવા લાંબા છે.

ਕੋਕਿਲ ਸੋ ਕੰਠ ਕੀਰ ਨਾਸਕਾ ਧਨੁਖ ਭਉ ਹੈ ਬਾਨੀ ਸੁਰ ਸਰ ਜਾਹਿ ਲਾਗੈ ਨਹਿ ਚੈਨ ਹੈ ॥

kokil so kantth keer naasakaa dhanukh bhau hai baanee sur sar jaeh laagai neh chain hai |

તેનું ગળું કોકિલા જેવું મધુર છે, નસકોરી પોપટ જેવી છે, ભમર ધનુષ્ય જેવી છે અને વાણી ગંગા જેવી શુદ્ધ છે.

ਤ੍ਰੀਅਨਿ ਕੋ ਮੋਹਤਿ ਫਿਰਤਿ ਗ੍ਰਾਮ ਆਸ ਪਾਸ ਬ੍ਰਿਹਨ ਕੇ ਦਾਹਬੇ ਕੋ ਜੈਸੇ ਪਤਿ ਰੈਨ ਹੈ ॥

treean ko mohat firat graam aas paas brihan ke daahabe ko jaise pat rain hai |

સ્ત્રીઓને લલચાવીને, તે આજુબાજુના ગામડાઓમાં ચંદ્રની જેમ ફરે છે, આકાશમાં ફરે છે, પ્રેમ-બીમાર સ્ત્રીઓને રોમાંચિત કરે છે.

ਪੁਨਿ ਮੰਦਿ ਮਤਿ ਲੋਕ ਕਛੁ ਜਾਨਤ ਨ ਭੇਦ ਯਾ ਕੋ ਏਤੇ ਪਰ ਕਹੈ ਚਰਵਾਰੋ ਸ੍ਯਾਮ ਧੇਨ ਹੈ ॥੧੯੦॥

pun mand mat lok kachh jaanat na bhed yaa ko ete par kahai charavaaro sayaam dhen hai |190|

નીચી બુદ્ધિના માણસો, આ રહસ્યને જાણતા નથી, તેઓ સર્વોચ્ચ ગુણોના કૃષ્ણને માત્ર ગાય-ચરનાર કહે છે.190.

ਗੋਪੀ ਬਾਚ ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਸੋ ॥

gopee baach kaanrah joo so |

કૃષ્ણને સંબોધિત ગોપીઓનું પ્રવચન:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਹੋਇ ਇਕਤ੍ਰ ਬਧੂ ਬ੍ਰਿਜ ਕੀ ਸਭ ਬਾਤ ਕਹੈ ਮੁਖ ਤੇ ਇਹ ਸ੍ਯਾਮੈ ॥

hoe ikatr badhoo brij kee sabh baat kahai mukh te ih sayaamai |

બ્રજભૂમિની બધી સ્ત્રીઓ એકઠી થઈ અને કૃષ્ણને આ કહેવા લાગી.

ਆਨਨ ਚੰਦ ਬਨੇ ਮ੍ਰਿਗ ਸੇ ਦ੍ਰਿਗ ਰਾਤਿ ਦਿਨਾ ਬਸਤੋ ਸੁ ਹਿਯਾ ਮੈ ॥

aanan chand bane mrig se drig raat dinaa basato su hiyaa mai |

બ્રજની બધી સ્ત્રીઓ એકઠા થઈને એકબીજાની વચ્ચે વાત કરે છે કે તેનો ચહેરો શ્યામ છે, તેનું મુખ ચંદ્ર જેવું છે, આંખો કુહાડી જેવી છે, તે આપણા હૃદયમાં દિવસરાત રહે છે.

ਬਾਤ ਨਹੀ ਅਰਿ ਪੈ ਇਹ ਕੀ ਬਿਰਤਾਤ ਲਖਿਯੋ ਹਮ ਜਾਨ ਜੀਯਾ ਮੈ ॥

baat nahee ar pai ih kee birataat lakhiyo ham jaan jeeyaa mai |

દુશ્મનની કોઈ વસ્તુ તેને અસર કરી શકતી નથી. અમે અમારા હૃદયમાં આ સત્ય શીખ્યા છે.

ਕੈ ਡਰਪੈ ਹਰ ਕੇ ਹਰਿ ਕੋ ਛਪਿ ਮੈਨ ਰਹਿਯੋ ਅਬ ਲਉ ਤਨ ਯਾ ਮੈ ॥੧੯੧॥

kai ddarapai har ke har ko chhap main rahiyo ab lau tan yaa mai |191|

ઓ મિત્ર! તેમના વિશે જાણીને, હૃદયમાં ભય ઉત્પન્ન થાય છે અને એવું લાગે છે કે પ્રેમના દેવ કૃષ્ણના શરીરમાં વસે છે.191.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਬਾਚ ॥

kaanrah joo baach |

કૃષ્ણનું ભાષણ:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਸੰਗ ਹਲੀ ਹਰਿ ਜੀ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰ ਕਹੀ ਸਭ ਤੀਰ ਸੁਨੋ ਇਹ ਭਈਯਾ ॥

sang halee har jee sabh gvaar kahee sabh teer suno ih bheeyaa |

બધી ગોપીઓ કૃષ્ણની સાથે ગઈ અને તેમને કહ્યું.

ਰੂਪ ਧਰੋ ਅਵਤਾਰਨ ਕੋ ਤੁਮ ਬਾਤ ਇਹੈ ਗਤਿ ਕੀ ਸੁਰ ਗਈਯਾ ॥

roop dharo avataaran ko tum baat ihai gat kee sur geeyaa |

��તમે તમારી જાતને એવા અવતાર તરીકે પ્રગટ કરવા જઈ રહ્યા છો જે તમારી મહાનતાને કોઈ જાણી શકે નહીં

ਨ ਹਮਰੋ ਅਬ ਕੋ ਇਹ ਰੂਪ ਸਬੈ ਜਗ ਮੈ ਕਿਨਹੂੰ ਲਖ ਪਈਯਾ ॥

n hamaro ab ko ih roop sabai jag mai kinahoon lakh peeyaa |

કૃષ્ણાએ કહ્યું, મારા વ્યક્તિત્વ વિશે કોઈ જાણશે નહીં.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਕਹਿਯੋ ਹਮ ਖੇਲ ਕਰੈ ਜੋਊ ਹੋਇ ਭਲੋ ਮਨ ਕੋ ਪਰਚਈਯਾ ॥੧੯੨॥

kaanrah kahiyo ham khel karai joaoo hoe bhalo man ko paracheeyaa |192|

હું મારા બધા નાટકો માત્ર મનને ખુશ કરવા માટે પ્રદર્શિત કરું છું.��192.

ਤਾਲ ਭਲੇ ਤਿਹ ਠਉਰ ਬਿਖੈ ਸਭ ਹੀ ਜਨ ਕੇ ਮਨ ਕੇ ਸੁਖਦਾਈ ॥

taal bhale tih tthaur bikhai sabh hee jan ke man ke sukhadaaee |

તે જગ્યાએ સુંદર કુંડ હતા, જેણે મનમાં સ્થાન બનાવ્યું અને

ਸੇਤ ਸਰੋਵਰ ਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਤਿਨ ਮੈ ਸਰਮਾ ਸਸਿ ਸੀ ਦਮਕਾਈ ॥

set sarovar hai at hee tin mai saramaa sas see damakaaee |

તેમની વચ્ચે સુંદર સફેદ ફૂલોથી ચમકતી એક ટાંકી હતી,

ਮਧਿ ਬਰੇਤਨ ਕੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਨੈ ਮੁਖ ਤੇ ਇਮ ਭਾਖਿ ਸੁਨਾਈ ॥

madh baretan kee upamaa kab nai mukh te im bhaakh sunaaee |

એ કુંડની અંદર એક ટેકરો નીકળતો દેખાયો અને સફેદ ફૂલો જોઈને કવિને એવું લાગ્યું કે પૃથ્વી,

ਲੋਚਨ ਸਉ ਕਰਿ ਕੈ ਬਸੁਧਾ ਹਰਿ ਕੇ ਇਹ ਕਉਤਕ ਦੇਖਨਿ ਆਈ ॥੧੯੩॥

lochan sau kar kai basudhaa har ke ih kautak dekhan aaee |193|

સેંકડો આંખો સાથે, કૃષ્ણનું અદ્ભુત નાટક જોવા આવ્યું છે.193.

ਰੂਪ ਬਿਰਾਜਤ ਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਜਿਨ ਕੋ ਪਿਖ ਕੈ ਮਨ ਆਨੰਦ ਬਾਢੇ ॥

roop biraajat hai at hee jin ko pikh kai man aanand baadte |

કૃષ્ણનું અત્યંત સુંદર સ્વરૂપ છે, જેને જોઈને આનંદ વધે છે

ਖੇਲਤ ਕਾਨ੍ਰਹ ਫਿਰੈ ਤਿਹ ਜਾਇ ਬਨੈ ਜਿਹ ਠਉਰ ਬਡੇ ਸਰ ਗਾਢੇ ॥

khelat kaanrah firai tih jaae banai jih tthaur badde sar gaadte |

કૃષ્ણ તે સ્થળોએ જંગલમાં રમે છે, જ્યાં ઊંડા કુંડ છે

ਗਵਾਲ ਹਲੀ ਹਰਿ ਕੇ ਸੰਗ ਰਾਜਤ ਦੇਖਿ ਦੁਖੀ ਮਨ ਕੋ ਦੁਖ ਕਾਢੇ ॥

gavaal halee har ke sang raajat dekh dukhee man ko dukh kaadte |

કૃષ્ણ તે સ્થળોએ જંગલમાં રમે છે, જ્યાં ઊંડા કુંડ છે

ਕਉਤੁਕ ਦੇਖਿ ਧਰਾ ਹਰਖੀ ਤਿਹ ਤੇ ਤਰੁ ਰੋਮ ਭਏ ਤਨਿ ਠਾਢੇ ॥੧੯੪॥

kautuk dekh dharaa harakhee tih te tar rom bhe tan tthaadte |194|

ગોપા છોકરાઓ કૃષ્ણ સાથે પ્રભાવશાળી દેખાય છે અને તેમને જોઈને દુઃખી હૃદયની વેદના દૂર થાય છે, કૃષ્ણના અદ્ભુત રમતને જોઈને પૃથ્વી પણ પ્રસન્ન થઈ ગઈ અને પૃથ્વીના વાળના પ્રતીક એવા વૃક્ષો પણ જોઈને શીતળતા અનુભવે છે.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਤਰੈ ਤਰੁ ਕੇ ਮੁਰਲੀ ਸੁ ਬਜਾਇ ਉਠਿਯੋ ਤਨ ਕੋ ਕਰਿ ਐਡਾ ॥

kaanrah tarai tar ke muralee su bajaae utthiyo tan ko kar aaiddaa |

શ્રી કૃષ્ણએ પુલ નીચે પોતાનું શરીર વાળ્યું અને મુરલી વગાડવાનું શરૂ કર્યું (તેનો અવાજ સાંભળીને).

ਮੋਹ ਰਹੀ ਜਮੁਨਾ ਖਗ ਅਉ ਹਰਿ ਜਛ ਸਭੈ ਅਰਨਾ ਅਰੁ ਗੈਡਾ ॥

moh rahee jamunaa khag aau har jachh sabhai aranaa ar gaiddaa |

એક ઝાડ નીચે આડા ઊભા રહીને કૃષ્ણ તેમની વાંસળી વગાડે છે અને યમુના, પક્ષીઓ, સર્પ, યક્ષ અને જંગલી પ્રાણીઓ સહિત બધા જ આકર્ષિત થાય છે.

ਪੰਡਿਤ ਮੋਹਿ ਰਹੇ ਸੁਨ ਕੈ ਅਰੁ ਮੋਹਿ ਗਏ ਸੁਨ ਕੈ ਜਨ ਜੈਡਾ ॥

panddit mohi rahe sun kai ar mohi ge sun kai jan jaiddaa |

જેણે વાંસળીનો અવાજ સાંભળ્યો, પછી તે પંડિત હોય કે સામાન્ય વ્યક્તિ, તે મુગ્ધ થઈ ગયો.

ਬਾਤ ਕਹੀ ਕਬਿ ਨੈ ਮੁਖ ਤੇ ਮੁਰਲੀ ਇਹ ਨਾਹਿਨ ਰਾਗਨ ਪੈਡਾ ॥੧੯੫॥

baat kahee kab nai mukh te muralee ih naahin raagan paiddaa |195|

કવિ કહે છે કે તે વાંસળી નથી, એવું લાગે છે કે તે સ્ત્રી-પુરુષ સંગીતના મોડનો લાંબો માર્ગ છે.195.

ਆਨਨ ਦੇਖਿ ਧਰਾ ਹਰਿ ਕੋ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਅਤਿ ਹੀ ਲਲਚਾਨੀ ॥

aanan dekh dharaa har ko apane man mai at hee lalachaanee |

પૃથ્વી, કૃષ્ણના સુંદર મુખને જોઈને તેના મનમાં તેમના પ્રત્યે મોહ પામી છે અને

ਸੁੰਦਰ ਰੂਪ ਬਨਿਯੋ ਇਹ ਕੋ ਤਿਹ ਤੇ ਪ੍ਰਿਤਮਾ ਅਤਿ ਤੇ ਅਤਿ ਭਾਨੀ ॥

sundar roop baniyo ih ko tih te pritamaa at te at bhaanee |

તે વિચારે છે કે તેના સુંદર સ્વરૂપને કારણે, તેની આકૃતિ અત્યંત તેજસ્વી છે

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੀ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਅਪੁਨੇ ਮਨ ਮੈ ਫੁਨਿ ਜੋ ਪਹਿਚਾਨੀ ॥

sayaam kahee upamaa tih kee apune man mai fun jo pahichaanee |

પોતાના મનની વાત કરતાં કવિ શ્યામ આ ઉપમા આપે છે કે પૃથ્વી,

ਰੰਗਨ ਕੇ ਪਟ ਲੈ ਤਨ ਪੈ ਜੁ ਮਨੋ ਇਹ ਕੀ ਹੁਇਬੇ ਪਟਰਾਨੀ ॥੧੯੬॥

rangan ke patt lai tan pai ju mano ih kee hueibe pattaraanee |196|

પોતાની જાતને કૃષ્ણની મુખ્ય રાણી બનવાની કલ્પનામાં વિવિધ રંગોના વસ્ત્રો પહેરીને.196.

ਗੋਪ ਬਾਚ ॥

gop baach |

ગોપાઓનું ભાષણ:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਗ੍ਵਾਰ ਕਹੀ ਬਿਨਤੀ ਹਰਿ ਪੈ ਇਕ ਤਾਲ ਬਡੋ ਤਿਹ ਪੈ ਫਲ ਹਛੇ ॥

gvaar kahee binatee har pai ik taal baddo tih pai fal hachhe |

એક દિવસ ગોપોએ કૃષ્ણને વિનંતી કરી કે અહીં એક કુંડ છે, જ્યાં ઘણા ફળોના વૃક્ષો વાવેલા છે

ਲਾਇਕ ਹੈ ਤੁਮਰੇ ਮੁਖ ਕੀ ਕਰੂਆ ਜਹ ਦਾਖ ਦਸੋ ਦਿਸ ਗੁਛੇ ॥

laaeik hai tumare mukh kee karooaa jah daakh daso dis guchhe |

ઉમેર્યું કે ત્યાં વાઇનના જથ્થા તેના દ્વારા ખાવા માટે ખૂબ જ યોગ્ય છે

ਧੇਨੁਕ ਦੈਤ ਬਡੋ ਤਿਹ ਜਾਇ ਕਿਧੋ ਹਨਿ ਲੋਗਨ ਕੇ ਉਨ ਰਛੇ ॥

dhenuk dait baddo tih jaae kidho han logan ke un rachhe |

પરંતુ ત્યાં દેનુકા નામનો રાક્ષસ રહે છે, જે લોકોને મારી નાખે છે

ਪੁਤ੍ਰ ਮਨੋ ਮਧਰੇਾਂਦ ਪ੍ਰਭਾਤਿ ਤਿਨੈ ਉਠਿ ਪ੍ਰਾਤ ਸਮੈ ਵਹ ਭਛੇ ॥੧੯੭॥

putr mano madhareaand prabhaat tinai utth praat samai vah bhachhe |197|

તે જ રાક્ષસ તે કુંડનું રક્ષણ કરે છે જે તે રાત્રે લોકોના પુત્રોને પકડે છે અને પરોઢિયે ઉઠીને તેઓને ખાઈ જાય છે.197.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਾਚ ॥

kaanrah baach |

કૃષ્ણનું ભાષણ:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਜਾਇ ਕਹੀ ਤਿਨ ਕੋ ਹਰਿ ਜੀ ਜਹ ਤਾਲ ਵਹੈ ਅਰੁ ਹੈ ਫਲ ਨੀਕੇ ॥

jaae kahee tin ko har jee jah taal vahai ar hai fal neeke |

કૃષ્ણએ તેના બધા સાથીઓને કહ્યું કે તે કુંડના ફળ ખરેખર સારા છે

ਬੋਲਿ ਉਠਿਓ ਮੁਖ ਤੇ ਮੁਸਲੀ ਸੁ ਤੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੇ ਨਹਿ ਹੈ ਫੁਨਿ ਫੀਕੇ ॥

bol utthio mukh te musalee su to amrit ke neh hai fun feeke |

બલરામે પણ તે સમયે કહ્યું હતું કે તેમની આગળ અમૃત અધૂરું છે

ਮਾਰ ਹੈ ਦੈਤ ਤਹਾ ਚਲ ਕੈ ਜਿਹ ਤੇ ਸੁਰ ਜਾਹਿ ਨਭੈ ਦੁਖ ਜੀ ਕੇ ॥

maar hai dait tahaa chal kai jih te sur jaeh nabhai dukh jee ke |

ચાલો આપણે ત્યાં જઈને રાક્ષસને મારીએ, જેથી સ્વર્ગ (આકાશ)માં દેવતાઓનું દુઃખ દૂર થાય.

ਹੋਇ ਪ੍ਰਸੰਨਿ ਚਲੇ ਤਹ ਕੋ ਮਿਲਿ ਸੰਖ ਬਜਾਇ ਸਭੈ ਮੁਰਲੀ ਕੇ ॥੧੯੮॥

hoe prasan chale tah ko mil sankh bajaae sabhai muralee ke |198|

આ રીતે, બધા ખુશ થઈને તેમની વાંસળી અને શંખ વગાડતા તે તરફ આગળ વધ્યા.198.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428