શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 407

ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਬਾਨ ਲਗਿਯੋ ਉਰ ਮੈ ਗਡ ਕੈ ਸੋਊ ਪੰਖਨ ਲਉ ਸੁ ਗਯੋ ਹੈ ॥

sayaam ke baan lagiyo ur mai gadd kai soaoo pankhan lau su gayo hai |

એક તીર કૃષ્ણની છાતીમાં વાગ્યું અને પીંછા સુધી ઘૂસી ગયું

ਸ੍ਰਉਨ ਕੇ ਸੰਗਿ ਭਰਿਯੋ ਸਰ ਅੰਗ ਬਿਲੋਕਿ ਤਬੈ ਹਰਿ ਕੋਪ ਭਯੋ ਹੈ ॥

sraun ke sang bhariyo sar ang bilok tabai har kop bhayo hai |

તીર લોહીથી ભરેલું હતું અને તેના અંગોમાંથી લોહી વહેતું જોઈને કૃષ્ણ અત્યંત ગુસ્સે થયા.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੇ ਕਹਿ ਕੈ ਇਹ ਭਾਤ ਦਯੋ ਹੈ ॥

taa chhab ko jas uch mahaa kab ne keh kai ih bhaat dayo hai |

તેમની છબીના સર્વોચ્ચ કવિ યશ કવિએ આ રીતે કહ્યું છે કે,

ਮਾਨਹੁ ਤਛਕ ਕੋ ਲਰਿਕਾ ਖਗਰਾਜ ਲਖਿਯੋ ਗਹਿ ਨੀਲ ਲਯੋ ਹੈ ॥੧੦੯੨॥

maanahu tachhak ko larikaa khagaraaj lakhiyo geh neel layo hai |1092|

આ તમાશો પક્ષીઓના રાજા ગરુડ જેવો દેખાય છે, જે મહાન નાગ તક્ષકના પુત્રને ગળી રહ્યો છે.1092.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਰਿਸ ਕੈ ਸਰੁ ਰਾਜਨ ਬੀਚ ਕਸਾ ॥

sree brijanaath saraasan lai ris kai sar raajan beech kasaa |

ભારે ક્રોધમાં, કૃષ્ણએ ધનુષ્યના તાંતણા પર તીર બાંધ્યું અને ગજસિંહ તરફ છોડ્યું.

ਗਜ ਸਿੰਘ ਕੋ ਬਾਨ ਅਚਾਨ ਹਨ੍ਯੋ ਗਿਰ ਭੂਮਿ ਪਰਿਯੋ ਜਨ ਸਾਪ ਡਸਾ ॥

gaj singh ko baan achaan hanayo gir bhoom pariyo jan saap ddasaa |

ગજસિંહ જાણે સાપે ડંખ માર્યો હોય તેમ ધરતી પર પડ્યો

ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਜੁ ਠਾਢੋ ਹੁਤੋ ਤਿਹ ਪੈ ਸੋਊ ਭਾਜ ਗਯੋ ਤਿਹ ਪੇਖਿ ਦਸਾ ॥

har singh ju tthaadto huto tih pai soaoo bhaaj gayo tih pekh dasaa |

ત્યાં ઊભેલા હરિસિંહે તેને (લક્ષ્ય) રાખ્યું (પરંતુ) તેની હાલત જોઈને તે ભાગી ગયો.

ਮਨੋ ਸਿੰਘ ਕੋ ਰੂਪ ਨਿਹਾਰਤ ਹੀ ਨ ਟਿਕਿਯੋ ਜੁ ਚਲਿਯੋ ਸਟਕਾਇ ਸਸਾ ॥੧੦੯੩॥

mano singh ko roop nihaarat hee na ttikiyo ju chaliyo sattakaae sasaa |1093|

તેમની દુર્દશા જોઈને તેમની નજીક ઊભેલા હરિસિંહ સિંહની આકૃતિ જોઈને સસલાની જેમ ભાગી ગયા.1093.

ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਜਬੈ ਤਜਿ ਖੇਤ ਚਲਿਯੋ ਰਨ ਸਿੰਘ ਉਠਿਯੋ ਪੁਨਿ ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ॥

har singh jabai taj khet chaliyo ran singh utthiyo pun kop bhariyo |

જ્યારે હરિસિંહ યુદ્ધના મેદાનમાંથી ભાગી ગયો, ત્યારે રણસિંહ ફરીથી ભારે ક્રોધમાં ઉભો થયો

ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਪਾਨਿ ਲਯੋ ਬਹੁਰੋ ਬਲਿ ਕੋ ਰਨਿ ਜੁਧੁ ਕਰਿਯੋ ॥

dhan baan sanbhaar kai paan layo bahuro bal ko ran judh kariyo |

તેણે પોતાની શક્તિનો ઉપયોગ કરીને ધનુષ્ય અને તીર પકડ્યા અને લડવા લાગ્યા

ਉਨ ਹੂੰ ਪੁਨਿ ਬੀਚ ਅਯੋਧਨ ਕੇ ਹਰਿ ਕੋ ਲਲਕਾਰ ਕੈ ਇਉ ਉਚਰਿਯੋ ॥

aun hoon pun beech ayodhan ke har ko lalakaar kai iau uchariyo |

પછી તેણે શ્રીકૃષ્ણને અરણ્યમાં પડકાર ફેંક્યો અને કહ્યું,

ਅਬ ਜਾਤ ਕਹਾ ਥਿਰੁ ਹੋਹੁ ਘਰੀ ਹਮਰੇ ਅਸਿ ਕਾਲ ਕੇ ਹਾਥ ਪਰਿਯੋ ॥੧੦੯੪॥

ab jaat kahaa thir hohu gharee hamare as kaal ke haath pariyo |1094|

તેણે મેદાનમાં કૃષ્ણને પડકાર ફેંક્યો કે હવે થોડી વાર રોકો, ક્યાં જઈ રહ્યા છો? તમે મૃત્યુના હાથમાં પડ્યા છો.��1094.

ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਰਨ ਸਿੰਘ ਜਬੈ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਤਬੈ ਸੁਨਿ ਕੈ ਮੁਸਕਾਨ੍ਰਯੋ ॥

eih bhaat kahiyo ran singh jabai har singh tabai sun kai musakaanrayo |

જ્યારે રણસિંહે આ શબ્દો કહ્યા ત્યારે હરિસિંહ હસ્યા

ਆਇ ਅਰਿਯੋ ਹਰਿ ਸਿਉ ਧਨੁ ਲੈ ਰਨ ਕੀ ਛਿਤ ਤੇ ਨਹੀ ਪੈਗ ਪਰਾਨ੍ਰਯੋ ॥

aae ariyo har siau dhan lai ran kee chhit te nahee paig paraanrayo |

તે પણ કૃષ્ણ સાથે લડવા માટે આગળ આવ્યો અને પાછો ગયો નહીં

ਕੋਪ ਕੈ ਬਾਤ ਕਹੀ ਜਦੁਬੀਰ ਸੋ ਮੈ ਇਹ ਲਛਨ ਤੇ ਪਹਚਾਨ੍ਯੋ ॥

kop kai baat kahee jadubeer so mai ih lachhan te pahachaanayo |

ગુસ્સે થઈને, તેણે શ્રી કૃષ્ણને કહ્યું (કે) મેં આ લક્ષણો દ્વારા (તમને) ઓળખ્યા છે.

ਆਇ ਕੈ ਜੁਧ ਕੀਓ ਹਮ ਸੋ ਸੁ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਕਾਲ ਕੇ ਹਾਥ ਬਿਕਾਨ੍ਰਯੋ ॥੧੦੯੫॥

aae kai judh keeo ham so su bhalee bidh kaal ke haath bikaanrayo |1095|

તેણે ગુસ્સામાં કૃષ્ણને સંબોધીને કહ્યું, "જે મારી સાથે લડે છે, તે તેને મૃત્યુના હાથમાં પડેલો માને છે." 1095.

ਯੌ ਸੁਨ ਕੈ ਬਤੀਆ ਤਿਹ ਕੀ ਹਰਿ ਜੂ ਧਨੁ ਲੈ ਕਰ ਮੈ ਮੁਸਕ੍ਰਯੋ ਹੈ ॥

yau sun kai bateea tih kee har joo dhan lai kar mai musakrayo hai |

તેમની વાત સાંભળીને કૃષ્ણે ધનુષ્ય હાથમાં લીધું

ਦੀਰਘੁ ਗਾਤ ਲਖਿਯੋ ਤਬ ਹੀ ਸਰ ਛਾਡਿ ਦਯੋ ਅਰ ਸੀਸ ਤਕ੍ਰਯੋ ਹੈ ॥

deeragh gaat lakhiyo tab hee sar chhaadd dayo ar sees takrayo hai |

તેના વિશાળ શરીરને જોઈને અને તેના માથા પર તેના તીરને નિશાન બનાવીને તેણે તેને છોડી દીધું

ਬਾਨ ਲਗਿਯੋ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਤਬੈ ਸਿਰ ਟੂਟਿ ਪਰਿਯੋ ਧਰ ਠਾਢੋ ਰਹਿਯੋ ਹੈ ॥

baan lagiyo har singh tabai sir ttoott pariyo dhar tthaadto rahiyo hai |

તેના તીરના પ્રહારથી હરિસિંહનું માથું કપાઈ ગયું અને તેની થડ ઉભી રહી ગઈ

ਮੇਰੁ ਕੇ ਸ੍ਰਿੰਗਹੁ ਤੇ ਉਤਰਿਯੋ ਸੁ ਮਨੋ ਰਵਿ ਅਸਤ ਕੋ ਪ੍ਰਾਤਿ ਭਯੋ ਹੈ ॥੧੦੯੬॥

mer ke sringahu te utariyo su mano rav asat ko praat bhayo hai |1096|

તેના શરીર પર લોહીની લાલાશ સુમેરુ પર્વત પર તેના મસ્તકનો સૂર્ય આથમી ગયો હોય તેવું સૂચન કરે છે અને વહેલી સવારની લાલાશ ફરી પ્રસરી રહી છે.

ਮਾਰ ਲਯੋ ਹਰਿ ਸਿੰਘ ਜਬੈ ਰਨ ਸਿੰਘ ਤਬੈ ਹਰਿ ਊਪਰਿ ਧਾਯੋ ॥

maar layo har singh jabai ran singh tabai har aoopar dhaayo |

જ્યારે કૃષ્ણે હરિસિંહને માર્યો, ત્યારે રણસિંહ તેમના પર પડ્યો

ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਕਰ ਮੈ ਅਤਿ ਜੁਧ ਮਚਾਯੋ ॥

baan kamaan kripaan gadaa geh kai kar mai at judh machaayo |

તેણે પોતાના શસ્ત્રો ધનુષ્ય અને તીર, તલવાર, ગદા વગેરે હાથમાં રાખીને ભયાનક યુદ્ધ કર્યું.

ਕੌਚ ਸਜੇ ਨਿਜ ਅੰਗ ਮਹਾ ਲਖਿ ਕੈ ਕਬਿ ਨੇ ਇਹ ਬਾਤ ਸੁਨਾਯੋ ॥

kauach saje nij ang mahaa lakh kai kab ne ih baat sunaayo |

(તેમના) શરીર પર શોભેલું બખ્તર જોઈને કવિએ આ રીતે પઠન કર્યું.

ਮਾਨਹੁ ਮਤ ਕਰੀ ਬਨ ਮੈ ਰਿਸ ਕੈ ਮ੍ਰਿਗਰਾਜ ਕੇ ਊਪਰ ਆਯੋ ॥੧੦੯੭॥

maanahu mat karee ban mai ris kai mrigaraaj ke aoopar aayo |1097|

તેના અંગોને તેના બખ્તરથી સજ્જ જોઈને, કવિ કહે છે કે તે તેમને દેખાય છે કે એક નશો કરેલો હાથી, તેના ક્રોધમાં, સિંહ પર પડ્યો હતો.1097.

ਆਇ ਕੇ ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਜੁਧੁ ਕਰਿਯੋ ਰਨ ਕੀ ਛਿਤਿ ਤੇ ਪਗੁ ਏਕ ਨ ਭਾਗਿਯੋ ॥

aae ke sayaam so judh kariyo ran kee chhit te pag ek na bhaagiyo |

તેણે આવીને કૃષ્ણ સાથે યુદ્ધ કર્યું અને એક ડગલું પણ હટ્યું નહીં

ਫੇਰਿ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਕਰ ਮੈ ਬ੍ਰਿਜਭੂਖਨ ਕੋ ਤਨੁ ਤਾੜਨ ਲਾਗਿਯੋ ॥

fer gadaa geh kai kar mai brijabhookhan ko tan taarran laagiyo |

પછી તેણે પોતાની ગદા હાથમાં લીધી અને કૃષ્ણના શરીર પર મારામારી કરવા લાગ્યા

ਸੋ ਮਧਸੂਦਨ ਜੂ ਲਖਿਯੋ ਰਸ ਰੁਦ੍ਰ ਬਿਖੈ ਅਤਿ ਇਹ ਪਾਗਿਯੋ ॥

so madhasoodan joo lakhiyo ras rudr bikhai at ih paagiyo |

શ્રી કૃષ્ણએ તેમને જોયું કે તેઓ રૌડા રસમાં ખૂબ જ ડૂબેલા હતા.

ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਚਕ੍ਰ ਲਯੋ ਕਰ ਮੈ ਭੂਅ ਬਕ੍ਰ ਕਰੀ ਰਿਸ ਸੋ ਅਨੁਰਾਗਿਯੋ ॥੧੦੯੮॥

sree har chakr layo kar mai bhooa bakr karee ris so anuraagiyo |1098|

આ બધું જોઈને કૃષ્ણ ખૂબ જ ક્રોધથી ભરાઈ ગયા, તેમણે તેમની ભ્રમર નમાવી અને તેમને જમીન પર પછાડવા માટે તેમની ડિસ્કસ હાથમાં લીધી.1098.

ਲੈ ਬਰਛੀ ਰਨ ਸਿੰਘ ਤਬੈ ਜਦੁਬੀਰ ਕੇ ਮਾਰਨ ਕਾਜ ਚਲਾਈ ॥

lai barachhee ran singh tabai jadubeer ke maaran kaaj chalaaee |

પછી રણસિંહ ભાલો લઈને શ્રીકૃષ્ણને મારવા ગયો.

ਜਾਇ ਲਗੀ ਹਰਿ ਕੋ ਅਨਚੇਤ ਦਈ ਭੁਜ ਫੋਰ ਕੈ ਪਾਰਿ ਦਿਖਾਈ ॥

jaae lagee har ko anachet dee bhuj for kai paar dikhaaee |

તે જ સમયે, તેના જોખમને હાથમાં લઈને, રણસિંહે યાદવના નાયક કૃષ્ણને મારવા માટે તેનો ફટકો આપ્યો.

ਲਾਗ ਰਹੀ ਪ੍ਰਭ ਕੇ ਤਨ ਸਿਉ ਉਪਮਾ ਤਿਹ ਕੀ ਕਬਿ ਭਾਖਿ ਸੁਨਾਈ ॥

laag rahee prabh ke tan siau upamaa tih kee kab bhaakh sunaaee |

તે અચાનક કૃષ્ણ પર અથડાયો અને તેનો જમણો હાથ ફાડીને તે બીજી બાજુ ઘૂસી ગયો

ਮਾਨਹੁ ਗ੍ਰੀਖਮ ਕੀ ਰੁਤਿ ਭੀਤਰ ਨਾਗਨਿ ਚੰਦਨ ਸਿਉ ਲਪਟਾਈ ॥੧੦੯੯॥

maanahu greekham kee rut bheetar naagan chandan siau lapattaaee |1099|

કૃષ્ણના શરીરને વીંધવાથી તે ઉનાળાની ઋતુમાં ચંદનના ઝાડને વીંટળાયેલી માદા નાગની જેમ દેખાય છે.1099.

ਸ੍ਯਾਮ ਉਖਾਰ ਕੈ ਸੋ ਬਰਛੀ ਭੁਜ ਤੇ ਅਰਿ ਮਾਰਨ ਹੇਤ ਚਲਾਈ ॥

sayaam ukhaar kai so barachhee bhuj te ar maaran het chalaaee |

કૃષ્ણે પોતાના હાથમાંથી એ જ ખંજર કાઢીને દુશ્મનને મારવા માટે તેને ગતિમાં મૂક્યો

ਬਾਨਨ ਕੇ ਘਨ ਬੀਚ ਚਲੀ ਚਪਲਾ ਕਿਧੌ ਹੰਸ ਕੀ ਅੰਸ ਤਚਾਈ ॥

baanan ke ghan beech chalee chapalaa kidhau hans kee ans tachaaee |

તે તીરોના વાદળોમાં પ્રકાશની જેમ અથડાયું અને ઉડતા હંસની જેમ દેખાયું

ਜਾਇ ਲਗੀ ਤਿਹ ਕੇ ਤਨ ਮੈ ਉਰਿ ਫੋਰਿ ਦਈ ਉਹਿ ਓਰ ਦਿਖਾਈ ॥

jaae lagee tih ke tan mai ur for dee uhi or dikhaaee |

તે રણ સિંહના શરીર પર અથડાયો હતો અને તેની છાતી ફાટેલી જોવા મળી હતી

ਕਾਲਿਕਾ ਮਾਨਹੁ ਸ੍ਰਉਨ ਭਰੀ ਹਨਿ ਸੁੰਭ ਨਿਸੁੰਭ ਕੋ ਮਾਰਨ ਧਾਈ ॥੧੧੦੦॥

kaalikaa maanahu sraun bharee han sunbh nisunbh ko maaran dhaaee |1100|

લોહીથી લથબથ દુર્ગા, શુંભ અને નિશુંભને મારવા જઈ રહી હતી.1100.

ਰਨ ਸਿੰਘ ਜਬੈ ਰਣਿ ਸਾਗ ਹਨ੍ਯੋ ਧਨ ਸਿੰਘ ਤਬੈ ਕਰਿ ਕੋਪੁ ਸਿਧਾਰਿਯੋ ॥

ran singh jabai ran saag hanayo dhan singh tabai kar kop sidhaariyo |

જ્યારે રણ-ભૂમિમાં રણસિંહને ભાલા વડે મારવામાં આવ્યો, ત્યારે ધનસિંહ ગુસ્સામાં ત્યાંથી ચાલ્યો ગયો.

ਧਾਇ ਪਰਿਯੋ ਕਰਿ ਲੈ ਬਰਛਾ ਲਲਕਾਰ ਕੈ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਊਪਰਿ ਝਾਰਿਯੋ ॥

dhaae pariyo kar lai barachhaa lalakaar kai sree har aoopar jhaariyo |

જ્યારે રણસિંહને ખંજર વડે મારી નાખવામાં આવ્યો, ત્યારે ધનસિંહ ક્રોધે ભરાઈને દોડ્યો અને હાથમાં ભાલો લઈને સફેદ બૂમો પાડતો તેણે કૃષ્ણ પર તમાચો માર્યો.

ਆਵਤ ਸੋ ਲਖਿਯੋ ਘਨ ਸ੍ਯਾਮ ਨਿਕਾਰ ਕੈ ਖਗ ਸੁ ਦੁਇ ਕਰਿ ਡਾਰਿਯੋ ॥

aavat so lakhiyo ghan sayaam nikaar kai khag su due kar ddaariyo |

(ભાલો) આવતો જોઈ શ્રી કૃષ્ણે પોતાની તલવાર કાઢી અને તેના બે ટુકડા કરી ફેંકી દીધા.

ਭੂਮਿ ਦੁਟੂਕ ਹੋਇ ਟੂਟ ਪਰਿਯੋ ਸੁ ਮਨੋ ਖਗਰਾਜ ਬਡੋ ਅਹਿ ਮਾਰਿਯੋ ॥੧੧੦੧॥

bhoom duttook hoe ttoott pariyo su mano khagaraaj baddo eh maariyo |1101|

તેને આવતા જોઈને કૃષ્ણે પોતાની તલવાર કાઢી અને તેના ફટકાથી શત્રુને બે ભાગમાં કાપી નાખ્યા અને આ તમાશો એવું દેખાયો કે જાણે ગરુડે કોઈ મોટા સર્પને મારી નાખ્યો હોય.1101.