શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 623


ਆਸਨ ਅਰਧ ਦਯੋ ਤੁਹ ਯਾ ਬ੍ਰਤ ॥
aasan aradh dayo tuh yaa brat |

તેણે કહ્યું, “હે રાજા! ઇન્દ્ર પર પ્રહાર ન કરો, તેમની તરફથી તમને તેમની અડધી બેઠક ઓફર કરવા પાછળ કારણ છે

ਹੈ ਲਵਨਾਸ੍ਰ ਮਹਾਸੁਰ ਭੂਧਰਿ ॥
hai lavanaasr mahaasur bhoodhar |

(તે એટલા માટે થયું કારણ કે) કારણ કે તમે પૃથ્વી પર 'લવણસુર' કહ્યા હતા

ਤਾਹਿ ਨ ਮਾਰ ਸਕੇ ਤੁਮ ਕਿਉ ਕਰ ॥੧੧੧॥
taeh na maar sake tum kiau kar |111|

પૃથ્વી પર લવણાસુર નામનો એક રાક્ષસ છે, તમે તેને હજુ સુધી કેમ મારી શક્યા નથી?111.

ਜੌ ਤੁਮ ਤਾਹਿ ਸੰਘਾਰ ਕੈ ਆਵਹੁ ॥
jau tum taeh sanghaar kai aavahu |

જો તમે કરો છો, તો તમે તેને મારી નાખશો

ਤੌ ਤੁਮ ਇੰਦ੍ਰ ਸਿੰਘਾਸਨ ਪਾਵਹੁ ॥
tau tum indr singhaasan paavahu |

પછી તમે ઇન્દ્ર આસન (સંપૂર્ણ) પ્રાપ્ત કરશો.

ਐਸੇ ਕੈ ਅਰਧ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੈਠਹੁ ॥
aaise kai aradh singhaasan baitthahu |

તેથી (તમે) અડધા સિંહાસન પર બેસો.

ਸਾਚੁ ਕਹੋ ਪਰ ਨਾਕੁ ਨ ਐਠਹੁ ॥੧੧੨॥
saach kaho par naak na aaitthahu |112|

"જ્યારે તમે તેને માર્યા પછી આવશો, ત્યારે તમારી પાસે ઇન્દ્રનું સંપૂર્ણ આસન હશે, તેથી હવે અડધા આસન પર બેસો અને આ સત્યને સ્વીકારીને, તમારો ક્રોધ દર્શાવશો નહીં."112.

ਅਸਤਰ ਛੰਦ ॥
asatar chhand |

ASTAR STANZA

ਧਾਯੋ ਅਸਤ੍ਰ ਲੈ ਕੇ ਤਹਾ ॥
dhaayo asatr lai ke tahaa |

(રાજ માંધાતા) અસ્ત્ર (ધનુષ્ય) લઈને ત્યાં દોડ્યા,

ਮਥੁਰਾ ਮੰਡਲ ਦਾਨੋ ਥਾ ਜਹਾ ॥
mathuraa manddal daano thaa jahaa |

રાજા પોતાના શસ્ત્રો લઈને ત્યાં પહોંચ્યા, જ્યાં મથુરા-મંડલમાં રાક્ષસ રહેતો હતો.

ਮਹਾ ਗਰਬੁ ਕੈ ਕੈ ਮਹਾ ਮੰਦ ਬੁਧੀ ॥
mahaa garab kai kai mahaa mand budhee |

તે મહાન દુષ્ટ મનનો (રાક્ષસ) અભિમાની બની ગયો

ਮਹਾ ਜੋਰ ਕੈ ਕੈ ਦਲੰ ਪਰਮ ਕ੍ਰੁਧੀ ॥੧੧੩॥
mahaa jor kai kai dalan param krudhee |113|

તે એક મહાન મૂર્ખ અને અહંકારી હતો, તે સૌથી શક્તિશાળી અને ભયંકર રીતે અત્યાચારી હતો.113.

ਮਹਾ ਘੋਰ ਕੈ ਕੈ ਘਨੰ ਕੀ ਘਟਾ ਜਿਯੋ ॥
mahaa ghor kai kai ghanan kee ghattaa jiyo |

અવેજીનાં કાળા મેલની જેમ, ગજ ગજ બહુ રમે

ਸੁ ਧਾਇਆ ਰਣੰ ਬਿਜੁਲੀ ਕੀ ਛਟਾ ਜਿਯੋ ॥
su dhaaeaa ranan bijulee kee chhattaa jiyo |

વાદળોની જેમ ગર્જના કરતી માંધાતા (રાક્ષસ) પર વીજળીની જેમ યુદ્ધના મેદાનમાં પડી

ਸੁਨੇ ਸਰਬ ਦਾਨੋ ਸੁ ਸਾਮੁਹਿ ਸਿਧਾਇ ॥
sune sarab daano su saamuhi sidhaae |

મેડક સ્ટેન્ઝા

ਮਹਾ ਕ੍ਰੋਧ ਕੈ ਕੈ ਸੁ ਬਾਜੀ ਨਚਾਏ ॥੧੧੪॥
mahaa krodh kai kai su baajee nachaae |114|

જ્યારે રાક્ષસોએ આ સાંભળ્યું, ત્યારે તેઓ પણ તેમની સામે આવ્યા અને ગુસ્સે થઈને તેમના ઘોડાઓને નાચવા લાગ્યા.114.

ਮੇਦਕ ਛੰਦ ॥
medak chhand |

મેડક શ્લોક:

ਅਬ ਏਕ ਕੀਏ ਬਿਨੁ ਯੌ ਨ ਟਰੈ ॥
ab ek kee bin yau na ttarai |

હવે (બંને પાસેથી) એક કર્યા વિના તેઓ આમ ટાળશે નહીં.

ਦੋਊ ਦਾਤਨ ਪੀਸ ਹੰਕਾਰਿ ਪਰੈ ॥
doaoo daatan pees hankaar parai |

રાજાએ તેને અને દુશ્મનોના શરીરને મારી નાખવાનું નક્કી કર્યું, દાંત પીસતા અને એકબીજાને પડકારતા હિંસક રીતે લડવા લાગ્યા.

ਜਬ ਲੌ ਨ ਸੁਨੋ ਲਵ ਖੇਤ ਮਰਾ ॥
jab lau na suno lav khet maraa |

જ્યાં સુધી તે સાંભળે કે 'લવણસૂર યુદ્ધમાં મૃત્યુ પામ્યો છે',

ਤਬ ਲਉ ਨ ਲਖੋ ਰਨਿ ਬਾਜ ਟਰਾ ॥੧੧੫॥
tab lau na lakho ran baaj ttaraa |115|

લવણસૌરાના મૃત્યુના સમાચાર મેળવવાની રાહ જોઈને રાજાએ તીરો વરસવાનું બંધ કર્યું નહિ.115.

ਅਬ ਹੀ ਰਣਿ ਏਕ ਕੀ ਏਕ ਕਰੈ ॥
ab hee ran ek kee ek karai |

હવે તેઓ (ઇચ્છે છે) રાનમાં એકલા જ રહેવા માંગે છે.

ਬਿਨੁ ਏਕ ਕੀਏ ਰਣਿ ਤੇ ਨ ਟਰੈ ॥
bin ek kee ran te na ttarai |

બંનેનો ઉદ્દેશ એક જ હતો અને તેઓ વિરોધીને માર્યા વિના યુદ્ધ છોડવા માંગતા ન હતા

ਬਹੁ ਸਾਲ ਸਿਲਾ ਤਲ ਬ੍ਰਿਛ ਛੁਟੇ ॥
bahu saal silaa tal brichh chhutte |

ઘણા વર્ષોનો કાટમાળ અને પથ્થરો નીચે આવી ગયા છે

ਦੁਹੂੰ ਓਰਿ ਜਬੈ ਰਣ ਬੀਰ ਜੁਟੇ ॥੧੧੬॥
duhoon or jabai ran beer jutte |116|

બંને યોદ્ધાઓએ બંને બાજુથી વૃક્ષો અને પથ્થરો વગેરેનો વરસાદ કર્યો.116.

ਕੁਪ ਕੈ ਲਵ ਪਾਨਿ ਤ੍ਰਿਸੂਲ ਲਯੋ ॥
kup kai lav paan trisool layo |

લવણાસુરે ગુસ્સે થઈને હાથમાં ત્રિશૂળ પકડ્યું

ਸਿਰਿ ਧਾਤਯਮਾਨ ਦੁਖੰਡ ਕਿਯੋ ॥
sir dhaatayamaan dukhandd kiyo |

લવણાસુરે ગુસ્સામાં પોતાના હાથમાં ત્રિશૂળ પકડીને માંધાતાનું માથું બે ટુકડા કરી નાખ્યું

ਬਹੁ ਜੂਥਪ ਜੂਥਨ ਸੈਨ ਭਜੀ ॥
bahu joothap joothan sain bhajee |

બધા સેનાપતિઓ અને સેનાના ઘણા એકમો ભાગી ગયા

ਨ ਉਚਾਇ ਸਕੈ ਸਿਰੁ ਐਸ ਲਜੀ ॥੧੧੭॥
n uchaae sakai sir aais lajee |117|

માંધાતાનું સૈન્ય ભાગી ગયું, એકસાથે જૂથ થઈ ગયું અને એટલું શરમાઈ ગયું કે તે રાજાનું માથું લઈ શક્યું નહીં.117.

ਘਨ ਜੈਸੇ ਭਜੇ ਘਨ ਘਾਇਲ ਹੁਐ ॥
ghan jaise bhaje ghan ghaaeil huaai |

(પવન સાથે) જેમ ચેન્જીંગ્સ દૂર ભગાડવામાં આવે છે, ઘણા લોકો ઘાયલ થયા છે.

ਬਰਖਾ ਜਿਮਿ ਸ੍ਰੋਣਤ ਧਾਰ ਚੁਐ ॥
barakhaa jim sronat dhaar chuaai |

સૈન્ય, ઘાયલ થઈને, વાદળોની જેમ ઉડી ગયું અને લોહીનો વરસાદ જાણે વહી ગયો

ਸਭ ਮਾਨ ਮਹੀਪਤਿ ਛੇਤ੍ਰਹਿ ਦੈ ॥
sabh maan maheepat chhetreh dai |

શ્રેષ્ઠ સન્માનિત રાજાને યુદ્ધ-ભૂમિનો પ્રસાદ ચઢાવીને

ਸਬ ਹੀ ਦਲ ਭਾਜਿ ਚਲਾ ਜੀਅ ਲੈ ॥੧੧੮॥
sab hee dal bhaaj chalaa jeea lai |118|

મૃત રાજાને યુદ્ધના મેદાનમાં ત્યજીને, રાજાની આખી સેનાએ ભાગીને પોતાનો બચાવ કર્યો.118.

ਇਕ ਘੂਮਤ ਘਾਇਲ ਸੀਸ ਫੁਟੇ ॥
eik ghoomat ghaaeil sees futte |

એક ઘાયલ થઈને ફરે છે, કોઈનું માથું ફાટી ગયું છે,

ਇਕ ਸ੍ਰੋਣ ਚੁਚਾਵਤ ਕੇਸ ਛੁਟੇ ॥
eik sron chuchaavat kes chhutte |

જેઓ પાછા ફર્યા, તેમના માથા ફાટી ગયા, તેમના વાળ છૂટા પડ્યા અને ઘાયલ થયા, તેમના માથામાંથી લોહી વહી ગયું.

ਰਣਿ ਮਾਰ ਕੈ ਮਾਨਿ ਤ੍ਰਿਸੂਲ ਲੀਏ ॥
ran maar kai maan trisool lee |

માંધાતા રાજાનું યુદ્ધના મેદાનમાં ત્રિશૂળ મારવાથી મૃત્યુ થયું છે

ਭਟ ਭਾਤਹਿ ਭਾਤਿ ਭਜਾਇ ਦੀਏ ॥੧੧੯॥
bhatt bhaateh bhaat bhajaae dee |119|

આ રીતે, લવણાસુરે તેના ત્રિશૂળના બળ પર યુદ્ધ જીત્યું અને ઘણા પ્રકારના યોદ્ધાઓને ભાગી દીધા.119.

ਇਤਿ ਮਾਨਧਾਤਾ ਰਾਜ ਸਮਾਪਤੰ ॥੭॥੫॥
eit maanadhaataa raaj samaapatan |7|5|

માંધાતાની હત્યાનો અંત.

ਅਥ ਦਲੀਪ ਕੋ ਰਾਜ ਕਥਨੰ ॥
ath daleep ko raaj kathanan |

હવે શરૂ થાય છે દિલીપના શાસનનું વર્ણન

ਤੋਟਕ ਛੰਦ ॥
tottak chhand |

ટોટક સ્ટેન્ઝા

ਰਣ ਮੋ ਮਾਨ ਮਹੀਪ ਹਏ ॥
ran mo maan maheep he |

જ્યારે રાજા માંધાતા યુદ્ધના મેદાનમાં માર્યા ગયા,

ਤਬ ਆਨਿ ਦਿਲੀਪ ਦਿਲੀਸ ਭਏ ॥
tab aan dileep dilees bhe |

જ્યારે માંધાતા યુદ્ધમાં માર્યા ગયા, ત્યારે દિલીપ દિલ્હીનો રાજા બન્યો

ਬਹੁ ਭਾਤਿਨ ਦਾਨਵ ਦੀਹ ਦਲੇ ॥
bahu bhaatin daanav deeh dale |

ચૌપી

ਸਬ ਠੌਰ ਸਬੈ ਉਠਿ ਧਰਮ ਪਲੇ ॥੧੨੦॥
sab tthauar sabai utth dharam pale |120|

તેમણે વિવિધ રીતે રાક્ષસોનો નાશ કર્યો અને દરેક જગ્યાએ ધર્મનો પ્રચાર કર્યો.120.

ਚੌਪਈ ॥
chauapee |

ચોવીસ:

ਜਬ ਨ੍ਰਿਪ ਹਨਾ ਮਾਨਧਾਤਾ ਬਰ ॥
jab nrip hanaa maanadhaataa bar |

જ્યારે લવણાસુરે તે શિવને પોતાના હાથમાં આપ્યું

ਸਿਵ ਤ੍ਰਿਸੂਲ ਕਰਿ ਧਰਿ ਲਵਨਾਸੁਰ ॥
siv trisool kar dhar lavanaasur |

શિવનું ત્રિશૂળ લઈને, લવણાસુરે શાનદાર રાજા માંધાતાનો વધ કર્યો, પછી રાજા દિલીપ સિંહાસન પર આવ્યો.

ਭਯੋ ਦਲੀਪ ਜਗਤ ਕੋ ਰਾਜਾ ॥
bhayo daleep jagat ko raajaa |

પછી દુલિપ વિશ્વનો રાજા બન્યો,

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਜਿਹ ਰਾਜ ਬਿਰਾਜਾ ॥੧੨੧॥
bhaat bhaat jih raaj biraajaa |121|

તેમની પાસે વિવિધ પ્રકારની શાહી વિલાસ હતી.121.

ਮਹਾਰਥੀ ਅਰੁ ਮਹਾ ਨ੍ਰਿਪਾਰਾ ॥
mahaarathee ar mahaa nripaaraa |

(તે) મહાન સારથિ અને મહાન રાજા (એટલો સુંદર હતો).

ਕਨਕ ਅਵਟਿ ਸਾਚੇ ਜਨੁ ਢਾਰਾ ॥
kanak avatt saache jan dtaaraa |

આ રાજા કોઈપણ સાર્વભૌમ એક મહાન યોદ્ધા હતો

ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਜਨੁ ਮਦਨ ਸਰੂਪਾ ॥
at sundar jan madan saroopaa |

(તે) ખૂબ જ સુંદર હતો જાણે કે તે કામદેવનું સ્વરૂપ હોય

ਜਾਨੁਕ ਬਨੇ ਰੂਪ ਕੋ ਭੂਪਾ ॥੧੨੨॥
jaanuk bane roop ko bhoopaa |122|

એવું લાગતું હતું કે તેને સોનાના બીબામાં આકાર આપવામાં આવ્યો છે, પ્રેમના દેવતાના રૂપ જેવો, આ રાજા એટલો સુંદર હતો કે તે સૌંદર્યનો સાર્વભૌમ દેખાયો.122.

ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਕਰੇ ਜਗ ਬਿਸਥਾਰਾ ॥
bahu bidh kare jag bisathaaraa |

(તેણે) ઘણા યજ્ઞો કર્યા

ਬਿਧਵਤ ਹੋਮ ਦਾਨ ਮਖਸਾਰਾ ॥
bidhavat hom daan makhasaaraa |

તેમણે વિવિધ પ્રકારના યજ્ઞો કર્યા અને વૈદિક આદેશો અનુસાર હોમ અને દાન આપ્યું.

ਧਰਮ ਧੁਜਾ ਜਹ ਤਹ ਬਿਰਾਜੀ ॥
dharam dhujaa jah tah biraajee |

જ્યાં ધાર્મિક ધ્વજની શોભા હતી

ਇੰਦ੍ਰਾਵਤੀ ਨਿਰਖਿ ਦੁਤਿ ਲਾਜੀ ॥੧੨੩॥
eindraavatee nirakh dut laajee |123|

તેમના ધર્મના વિસ્તરણનું ચિહ્ન અહીં-ત્યાં લહેરાતું હતું અને તેમનો મહિમા જોઈને ઈન્દ્રનું નિવાસસ્થાન શરમાઈ ગયું હતું.123.

ਪਗ ਪਗ ਜਗਿ ਖੰਭ ਕਹੁ ਗਾਡਾ ॥
pag pag jag khanbh kahu gaaddaa |

પગથિયે યજ્ઞનો પાયો બાંધવામાં આવ્યો.

ਘਰਿ ਘਰਿ ਅੰਨ ਸਾਲ ਕਰਿ ਛਾਡਾ ॥
ghar ghar an saal kar chhaaddaa |

તેમણે યજ્ઞોના સ્તંભો ટૂંકા અંતરે રોપ્યા

ਭੂਖਾ ਨਾਗ ਜੁ ਆਵਤ ਕੋਈ ॥
bhookhaa naag ju aavat koee |

જો કોઈ ભૂખ્યો વ્યક્તિ નગ્ન આવે (કોઈના ઘરે),

ਤਤਛਿਨ ਇਛ ਪੁਰਾਵਤ ਸੋਈ ॥੧੨੪॥
tatachhin ichh puraavat soee |124|

અને દરેક ઘરમાં મકાઈના અનાજના ભંડારો બાંધવામાં આવ્યા, ભૂખ્યા કે નગ્ન, જે કોઈ આવે તેની ઈચ્છા તરત જ પૂરી થઈ.124.

ਜੋ ਜਿਹੰ ਮੁਖ ਮਾਗਾ ਤਿਹ ਪਾਵਾ ॥
jo jihan mukh maagaa tih paavaa |

જેણે તેના મોંથી પૂછ્યું, (તેને) તે જ વસ્તુ મળી.

ਬਿਮੁਖ ਆਸ ਫਿਰਿ ਭਿਛਕ ਨ ਆਵਾ ॥
bimukh aas fir bhichhak na aavaa |

જેણે પણ કંઈપણ માંગ્યું, તેણે તે મેળવ્યું અને કોઈ ભિખારી તેની ઇચ્છા પૂર્ણ કર્યા વિના પાછો ફર્યો નહીં

ਧਾਮਿ ਧਾਮਿ ਧੁਜਾ ਧਰਮ ਬਧਾਈ ॥
dhaam dhaam dhujaa dharam badhaaee |

દરેક ઘરમાં ધાર્મિક ઝંડા બાંધવામાં આવ્યા હતા

ਧਰਮਾਵਤੀ ਨਿਰਖਿ ਮੁਰਛਾਈ ॥੧੨੫॥
dharamaavatee nirakh murachhaaee |125|

દરેક ઘર પર ધર્મના ઝંડા ઉડ્યા અને આ જોઈને ધર્મરાજાનો વાસ પણ બેભાન થઈ ગયો.125.

ਮੂਰਖ ਕੋਊ ਰਹੈ ਨਹਿ ਪਾਵਾ ॥
moorakh koaoo rahai neh paavaa |

(આખા દેશમાં) કોઈ મૂર્ખને રહેવા દેવામાં આવ્યો ન હતો.

ਬਾਰ ਬੂਢ ਸਭ ਸੋਧਿ ਪਢਾਵਾ ॥
baar boodt sabh sodh padtaavaa |

કોઈ અજ્ઞાન ન રહ્યું અને તમામ બાળકો અને વૃદ્ધ લોકો બુદ્ધિપૂર્વક અભ્યાસ કરે છે

ਘਰਿ ਘਰਿ ਹੋਤ ਭਈ ਹਰਿ ਸੇਵਾ ॥
ghar ghar hot bhee har sevaa |

ઘરે-ઘરે હરિની સેવા શરૂ થઈ.

ਜਹ ਤਹ ਮਾਨਿ ਸਬੈ ਗੁਰ ਦੇਵਾ ॥੧੨੬॥
jah tah maan sabai gur devaa |126|

દરેક ઘરમાં ભગવાનની ઉપાસના હતી અને ભગવાનનું સર્વત્ર સન્માન થતું હતું.126.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਰਾਜ ਦਿਲੀਪ ਬਡੋ ਕਰਿ ॥
eih bidh raaj dileep baddo kar |

આ રીતે દુલીપે એક મહાન શાસન કર્યું

ਮਹਾਰਥੀ ਅਰੁ ਮਹਾ ਧਨੁਰ ਧਰ ॥
mahaarathee ar mahaa dhanur dhar |

આવું રાજા દિલીપનું શાસન હતું, જે પોતે મહાન યોદ્ધા અને મહાન તીરંદાજ હતા

ਕੋਕ ਸਾਸਤ੍ਰ ਸਿਮ੍ਰਿਤਿ ਸੁਰ ਗਿਆਨਾ ॥
kok saasatr simrit sur giaanaa |

કોક શાસ્ત્ર, સિમૃતિઓ વગેરેનું મહાન જ્ઞાન.