શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 235


ਗਲ ਗਜਿ ਹਠੀ ਰਣ ਰੰਗ ਫਿਰੇ ॥
gal gaj hatthee ran rang fire |

ફિફ્સની સંગીતની નોંધો વગાડવામાં આવી અને સતત યોદ્ધાઓ સિંહની જેમ ગર્જના કરવા લાગ્યા અને ખેતરોમાં ફરવા લાગ્યા.

ਲਗਿ ਬਾਨ ਸਨਾਹ ਦੁਸਾਰ ਕਢੇ ॥
lag baan sanaah dusaar kadte |

(જેને) તેઓ તીર મારતા, બખ્તર તોડીને બીજી બાજુ મોકલતા,

ਸੂਅ ਤਛਕ ਕੇ ਜਨੁ ਰੂਪ ਮਢੇ ॥੩੪੩॥
sooa tachhak ke jan roop madte |343|

ધ્રુજારીમાંથી શાફ્ટ બહાર કાઢવામાં આવી રહ્યા હતા અને સર્પ જેવા તીરો મૃત્યુના દૂતની જેમ અથડાયા હતા.343.

ਬਿਨੁ ਸੰਕ ਸਨਾਹਰਿ ਝਾਰਤ ਹੈ ॥
bin sank sanaahar jhaarat hai |

તેઓ નિર્ભયતાથી તલવારો ચલાવે છે,

ਰਣਬੀਰ ਨਵੀਰ ਪ੍ਰਚਾਰਤ ਹੈ ॥
ranabeer naveer prachaarat hai |

યોદ્ધાઓ નિર્ભયતાથી તીર છાંટી રહ્યા છે અને એકબીજાને પડકાર આપી રહ્યા છે.

ਸਰ ਸੁਧ ਸਿਲਾ ਸਿਤ ਛੋਰਤ ਹੈ ॥
sar sudh silaa sit chhorat hai |

(યોદ્ધાઓ) પથ્થર પર સફેદ તીર મારવા

ਜੀਅ ਰੋਸ ਹਲਾਹਲ ਘੋਰਤ ਹੈ ॥੩੪੪॥
jeea ros halaahal ghorat hai |344|

તેઓ શાફ્ટ અને પત્થરો વિસર્જન કરી રહ્યા છે અને ક્રોધનું ઝેર પી રહ્યા છે.344.

ਰਨ ਧੀਰ ਅਯੋਧਨੁ ਲੁਝਤ ਹੈਂ ॥
ran dheer ayodhan lujhat hain |

રણધીર યોદ્ધાઓ યુદ્ધમાં લડે છે,

ਰਦ ਪੀਸ ਭਲੋ ਕਰ ਜੁਝਤ ਹੈਂ ॥
rad pees bhalo kar jujhat hain |

વિજેતા યોદ્ધાઓ યુદ્ધમાં એક બીજા સાથે લડ્યા છે અને ઝનૂનથી લડી રહ્યા છે.

ਰਣ ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਨਿਹਾਰਤ ਹੈਂ ॥
ran dev adev nihaarat hain |

દેવો અને દાનવો યુદ્ધ જુએ છે,

ਜਯ ਸਦ ਨਿਨਦਿ ਪੁਕਾਰਤ ਹੈਂ ॥੩੪੫॥
jay sad ninad pukaarat hain |345|

દેવો અને દાનવો બંને યુદ્ધ જોઈ રહ્યા છે અને વિજયનો નાદ ઊંચો કરી રહ્યા છે.345.

ਗਣ ਗਿਧਣ ਬ੍ਰਿਧ ਰੜੰਤ ਨਭੰ ॥
gan gidhan bridh rarrant nabhan |

મહાન ગીધના ટોળા આકાશમાં બોલે છે.

ਕਿਲਕੰਤ ਸੁ ਡਾਕਣ ਉਚ ਸੁਰੰ ॥
kilakant su ddaakan uch suran |

ગણ અને મોટા ગીધ આકાશમાં વિહાર કરી રહ્યા છે અને પિશાચ હિંસક રીતે ચીસો પાડી રહ્યા છે.

ਭ੍ਰਮ ਛਾਡ ਭਕਾਰਤ ਭੂਤ ਭੂਅੰ ॥
bhram chhaadd bhakaarat bhoot bhooan |

ભ્રમ સિવાય ભૂત-પ્રેત પણ ધરતી પર વિહાર કરે છે.

ਰਣ ਰੰਗ ਬਿਹਾਰਤ ਭ੍ਰਾਤ ਦੂਅੰ ॥੩੪੬॥
ran rang bihaarat bhraat dooan |346|

ભૂત નિર્ભયપણે હસી રહ્યા છે અને બંને ભાઈ રામ અને લક્ષ્મણ આ સતત લડાઈ જોઈ રહ્યા છે.346.

ਖਰਦੂਖਣ ਮਾਰ ਬਿਹਾਇ ਦਏ ॥
kharadookhan maar bihaae de |

(રામચંદ્ર) ખાર અને દુખાન (નદીમાં મૃત્યુ પામે છે) ને મારી નાખ્યા અને રોહર આપ્યો.

ਜਯ ਸਦ ਨਿਨਦ ਬਿਹਦ ਭਏ ॥
jay sad ninad bihad bhe |

રામે ખાર અને દુષણ બંનેને માર્યા પછી મૃત્યુના પ્રવાહમાં વહી ગયા. ચારેય બાજુથી જીતને વધાવી લેવામાં આવી હતી.

ਸੁਰ ਫੂਲਨ ਕੀ ਬਰਖਾ ਬਰਖੇ ॥
sur foolan kee barakhaa barakhe |

દેવતાઓએ ફૂલોની વર્ષા કરી.

ਰਣ ਧੀਰ ਅਧੀਰ ਦੋਊ ਪਰਖੇ ॥੩੪੭॥
ran dheer adheer doaoo parakhe |347|

દેવતાઓએ ફૂલોની વર્ષા કરી અને વિજયી યોદ્ધાઓ રામ અને લક્ષ્મણ બંનેના દર્શનનો આનંદ માણ્યો.347.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕੇ ਰਾਮ ਅਵਤਾਰ ਕਥਾ ਖਰ ਦੂਖਣ ਦਈਤ ਬਧਹ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ॥੬॥
eit sree bachitr naattake raam avataar kathaa khar dookhan deet badhah dhiaae samaapatam sat |6|

બચિત્તર નાટકમાં રામવતારમાં ખાર અને દુષ્માનની હત્યાની વાર્તાનો અંત.

ਅਥ ਸੀਤਾ ਹਰਨ ਕਥਨੰ ॥
ath seetaa haran kathanan |

હવે શરૂ થાય છે સીતાના અપહરણનું વર્ણન:

ਮਨੋਹਰ ਛੰਦ ॥
manohar chhand |

મનોહર સ્ટેન્ઝા

ਰਾਵਣ ਨੀਚ ਮਰੀਚ ਹੂੰ ਕੇ ਗ੍ਰਿਹ ਬੀਚ ਗਏ ਬਧ ਬੀਰ ਸੁਨੈਹੈ ॥
raavan neech mareech hoon ke grih beech ge badh beer sunaihai |

ખાર અને દુષણની હત્યાની વાત સાંભળીને અધમ રાવણ મારીચના ઘરે ગયો.

ਬੀਸਹੂੰ ਬਾਹਿ ਹਥਿਆਰ ਗਹੇ ਰਿਸ ਮਾਰ ਮਨੈ ਦਸ ਸੀਸ ਧੁਨੈ ਹੈ ॥
beesahoon baeh hathiaar gahe ris maar manai das sees dhunai hai |

તેણે તેના તમામ વીસ હાથમાં તેના શસ્ત્રો પકડી રાખ્યા હતા અને ગુસ્સે થઈને તેના દસ માથાને મુંઝવતા હતા.

ਨਾਕ ਕਟਯੋ ਜਿਨ ਸੂਪਨਖਾ ਕਹਤਉ ਤਿਹ ਕੋ ਦੁਖ ਦੋਖ ਲਗੈ ਹੈ ॥
naak kattayo jin soopanakhaa kahtau tih ko dukh dokh lagai hai |

તેણે કહ્યું કે, જેમણે સુરપંખાનું નાક કાપ્યું છે, તેમના આવા પગલાથી મને દુઃખ થયું છે.

ਰਾਵਲ ਕੋ ਬਨੁ ਕੈ ਪਲ ਮੋ ਛਲ ਕੈ ਤਿਹ ਕੀ ਘਰਨੀ ਧਰਿ ਲਯੈ ਹੈ ॥੩੪੮॥
raaval ko ban kai pal mo chhal kai tih kee gharanee dhar layai hai |348|

હું તેમની પત્નીને યોગીના વેશમાં તમારી કંપનીમાં જંગલમાં ચોરી કરીશ.���348.

ਮਰੀਚ ਬਾਚ ॥
mareech baach |

મારીચનું ભાષણ:

ਮਨੋਹਰ ਛੰਦ ॥
manohar chhand |

મનોહર સ્ટેન્ઝા

ਨਾਥ ਅਨਾਥ ਸਨਾਥ ਕੀਯੋ ਕਰਿ ਕੈ ਅਤਿ ਮੋਰ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਹ ਆਏ ॥
naath anaath sanaath keeyo kar kai at mor kripaa kah aae |

���હે મારા પ્રભુ! તમે મારી જગ્યાએ આવીને ખૂબ જ દયાળુ હતા.

ਭਉਨ ਭੰਡਾਰ ਅਟੀ ਬਿਕਟੀ ਪ੍ਰਭ ਆਜ ਸਭੈ ਘਰ ਬਾਰ ਸੁਹਾਏ ॥
bhaun bhanddaar attee bikattee prabh aaj sabhai ghar baar suhaae |

તારા આગમન પર મારા ભંડારો ઉભરાઈ ગયા છે, હે પ્રભુ!

ਦ੍ਵੈ ਕਰਿ ਜੋਰ ਕਰਉ ਬਿਨਤੀ ਸੁਨਿ ਕੈ ਨ੍ਰਿਪਨਾਥ ਬੁਰੋ ਮਤ ਮਾਨੋ ॥
dvai kar jor krau binatee sun kai nripanaath buro mat maano |

���પણ હાથ જોડીને હું વિનંતી કરું છું અને કૃપયા વાંધો નહિ,

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਬੀਰ ਸਹੀ ਅਵਤਾਰ ਤਿਨੈ ਤੁਮ ਮਾਨਸ ਕੈ ਨ ਪਛਾਨੋ ॥੨੪੯॥
sree raghubeer sahee avataar tinai tum maanas kai na pachhaano |249|

મારી વિનંતિ છે કે રામ વાસ્તવમાં અવતાર છે, તેમને તમારા જેવા માણસ ન માનો.���349.

ਰੋਸ ਭਰਯੋ ਸਭ ਅੰਗ ਜਰਯੋ ਮੁਖ ਰਤ ਕਰਯੋ ਜੁਗ ਨੈਨ ਤਚਾਏ ॥
ros bharayo sabh ang jarayo mukh rat karayo jug nain tachaae |

આ શબ્દો સાંભળીને રાવણ ક્રોધથી ભરાઈ ગયો અને તેના અંગ બળવા લાગ્યા, તેનો ચહેરો લાલ થઈ ગયો અને તેની આંખો ક્રોધથી વિસ્તરી ગઈ.

ਤੈ ਨ ਲਗੈ ਹਮਰੇ ਸਠ ਬੋਲਨ ਮਾਨਸ ਦੁਐ ਅਵਤਾਰ ਗਨਾਏ ॥
tai na lagai hamare satth bolan maanas duaai avataar ganaae |

તેણે કહ્યું, ઓ મૂર્ખ! તું મારી સામે શું બોલે છે અને તે બે માણસોને અવતાર માને છે

ਮਾਤ ਕੀ ਏਕ ਹੀ ਬਾਤ ਕਹੇ ਤਜਿ ਤਾਤ ਘ੍ਰਿਣਾ ਬਨਬਾਸ ਨਿਕਾਰੇ ॥
maat kee ek hee baat kahe taj taat ghrinaa banabaas nikaare |

તેમની માતાએ માત્ર એક જ વાર વાત કરી અને તેમના પિતાએ ગુસ્સે થઈને તેમને જંગલમાં મોકલી દીધા

ਤੇ ਦੋਊ ਦੀਨ ਅਧੀਨ ਜੁਗੀਯਾ ਕਸ ਕੈ ਭਿਰਹੈਂ ਸੰਗ ਆਨ ਹਮਾਰੇ ॥੩੫੦॥
te doaoo deen adheen jugeeyaa kas kai bhirahain sang aan hamaare |350|

આ બંને નીચ અને લાચાર છે, તેઓ મારી સામે કેવી રીતે લડી શકશે.350.

ਜਉ ਨਹੀ ਜਾਤ ਤਹਾ ਕਹ ਤੈ ਸਠਿ ਤੋਰ ਜਟਾਨ ਕੋ ਜੂਟ ਪਟੈ ਹੌ ॥
jau nahee jaat tahaa kah tai satth tor jattaan ko joott pattai hau |

���હે મૂર્ખ! જો હું તને ત્યાં જવા માટે પૂછવા ન આવ્યો હોત, તો મેં તારા વાળ ઉખેડીને ફેંકી દીધા હોત,

ਕੰਚਨ ਕੋਟ ਕੇ ਊਪਰ ਤੇ ਡਰ ਤੋਹਿ ਨਦੀਸਰ ਬੀਚ ਡੁਬੈ ਹੌ ॥
kanchan kott ke aoopar te ddar tohi nadeesar beech ddubai hau |

અને આ સોનેરી કિલ્લાની ટોચ પરથી હું તને દરિયામાં ફેંકી દઈશ અને તને ડૂબી ગયો હોત.

ਚਿਤ ਚਿਰਾਤ ਬਸਾਤ ਕਛੂ ਨ ਰਿਸਾਤ ਚਲਯੋ ਮੁਨ ਘਾਤ ਪਛਾਨੀ ॥
chit chiraat basaat kachhoo na risaat chalayo mun ghaat pachhaanee |

આ સંસાર સાંભળીને તેના મનમાં અને ક્રોધમાં, પ્રસંગની ગંભીરતા સમજીને, મારીચે તે જગ્યા છોડી દીધી.

ਰਾਵਨ ਨੀਚ ਕੀ ਮੀਚ ਅਧੋਗਤ ਰਾਘਵ ਪਾਨ ਪੁਰੀ ਸੁਰਿ ਮਾਨੀ ॥੩੫੧॥
raavan neech kee meech adhogat raaghav paan puree sur maanee |351|

તેને લાગ્યું કે અધમ રાવણનું મૃત્યુ અને પતન રામના હાથે નિશ્ચિત છે.351.

ਕੰਚਨ ਕੋ ਹਰਨਾ ਬਨ ਕੇ ਰਘੁਬੀਰ ਬਲੀ ਜਹ ਥੋ ਤਹ ਆਯੋ ॥
kanchan ko haranaa ban ke raghubeer balee jah tho tah aayo |

તે પોતાને સોનાના હરણમાં પરિવર્તિત કરીને રામના ધામમાં પહોંચી ગયો.

ਰਾਵਨ ਹ੍ਵੈ ਉਤ ਕੇ ਜੁਗੀਆ ਸੀਅ ਲੈਨ ਚਲਯੋ ਜਨੁ ਮੀਚ ਚਲਾਯੋ ॥
raavan hvai ut ke jugeea seea lain chalayo jan meech chalaayo |

બીજી બાજુ રાવણ યોગીનો વેશ ધારણ કરીને સીતાનું અપહરણ કરવા ગયો, એવું લાગ્યું કે મૃત્યુ તેને ત્યાં લઈ જઈ રહ્યું છે.

ਸੀਅ ਬਿਲੋਕ ਕੁਰੰਕ ਪ੍ਰਭਾ ਕਹ ਮੋਹਿ ਰਹੀ ਪ੍ਰਭ ਤੀਰ ਉਚਾਰੀ ॥
seea bilok kurank prabhaa kah mohi rahee prabh teer uchaaree |

સુવર્ણ હરણની સુંદરતા જોઈને સીતા રામની પાસે આવી અને બોલ્યા:

ਆਨ ਦਿਜੈ ਹਮ ਕਉ ਮ੍ਰਿਗ ਵਾਸੁਨ ਸ੍ਰੀ ਅਵਧੇਸ ਮੁਕੰਦ ਮੁਰਾਰੀ ॥੩੫੨॥
aan dijai ham kau mrig vaasun sree avadhes mukand muraaree |352|

હે અવધના રાજા અને રાક્ષસોનો નાશ કરનાર ! જા અને મારા માટે એ હરણ લઈ આવ.���352.

ਰਾਮ ਬਾਚ ॥
raam baach |

રામનું ભાષણ:

ਸੀਅ ਮ੍ਰਿਗਾ ਕਹੂੰ ਕੰਚਨ ਕੋ ਨਹਿ ਕਾਨ ਸੁਨਯੋ ਬਿਧਿ ਨੈ ਨ ਬਨਾਯੋ ॥
seea mrigaa kahoon kanchan ko neh kaan sunayo bidh nai na banaayo |

���હે સીતા! સુવર્ણ હરણ વિશે કોઈએ સાંભળ્યું ન હતું અને ભગવાને પણ તેને બનાવ્યું નથી

ਬੀਸ ਬਿਸਵੇ ਛਲ ਦਾਨਵ ਕੋ ਬਨ ਮੈ ਜਿਹ ਆਨ ਤੁਮੈ ਡਹਕਾਯੋ ॥
bees bisave chhal daanav ko ban mai jih aan tumai ddahakaayo |

આ ચોક્કસપણે કોઈ રાક્ષસની છેતરપિંડી છે, જેણે તમારામાં આ છેતરપિંડી કરી છે

ਪਿਆਰੀ ਕੋ ਆਇਸ ਮੇਟ ਸਕੈ ਨ ਬਿਲੋਕ ਸੀਆ ਕਹੁ ਆਤੁਰ ਭਾਰੀ ॥
piaaree ko aaeis mett sakai na bilok seea kahu aatur bhaaree |

સીતાની વેદના જોઈને રામ પોતાની ઈચ્છાને બાજુ પર મૂકી શક્યા નહિ