શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 316


ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਬਿਲਾਵਲ ਮੈ ਜੁਰਿ ਬਾਹਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਥਾ ਇਹ ਸਾਜੈ ॥
gaavat geet bilaaval mai jur baahan sayaam kathaa ih saajai |

એકબીજાના હાથ પકડીને, તેઓ બિલાવલ રાગમાં ગીતો ગાય છે અને કૃષ્ણની વાર્તા સંભળાવે છે.

ਅੰਗਿ ਅਨੰਗ ਬਢਿਓ ਤਿਨ ਕੇ ਪਿਖ ਕੈ ਜਿਹ ਲਾਜ ਕੋ ਭਾਜਨ ਭਾਜੈ ॥੨੪੦॥
ang anang badtio tin ke pikh kai jih laaj ko bhaajan bhaajai |240|

પ્રેમના દેવ તેમના અંગો પર તેની પકડ વધારી રહ્યા છે અને તે બધાને જોઈને નમ્રતા પણ શરમાઈ રહી છે.240.

ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਬਿਲਾਵਲ ਮੈ ਸਭ ਹੀ ਮਿਲਿ ਗੋਪਿਨ ਉਜਲ ਕਾਰੀ ॥
gaavat geet bilaaval mai sabh hee mil gopin ujal kaaree |

બધી ગોપીઓ, ગોરી અને કાળી, બિલાવલ (રાગમાં) ગીતો એક સાથે ગાય છે.

ਕਾਨਰ ਕੋ ਭਰਤਾ ਕਰਬੇ ਕਹੁ ਬਾਛਤ ਹੈ ਪਤਲੀ ਅਰੁ ਭਾਰੀ ॥
kaanar ko bharataa karabe kahu baachhat hai patalee ar bhaaree |

બધી કાળી અને સફેદ ગોપીઓ ગીતો ગાઈ રહી છે અને બધી પાતળી અને ભારે ગોપીઓ કૃષ્ણને તેમના પતિ તરીકે ઈચ્છે છે.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਰੈ ਤਿਨ ਕੇ ਮੁਖ ਕੌ ਪਿਖਿ ਜੋਤਿ ਕਲਾ ਸਸਿ ਕੀ ਫੁਨਿ ਹਾਰੀ ॥
sayaam karai tin ke mukh kau pikh jot kalaa sas kee fun haaree |

શ્યામ કવિ કહે, ચન્દ્રની કળા એનો ચહેરો જોઈને ખોવાઈ ગઈ.

ਨ੍ਰਹਾਵਤ ਹੈ ਜਮੁਨਾ ਜਲ ਮੈ ਜਨੁ ਫੂਲ ਰਹੀ ਗ੍ਰਿਹ ਮੈ ਫੁਲਵਾਰੀ ॥੨੪੧॥
nrahaavat hai jamunaa jal mai jan fool rahee grih mai fulavaaree |241|

તેમના મુખને જોઈને ચંદ્રની અલૌકિક શક્તિઓ તેમનું તેજ ગુમાવી બેઠી હોય તેવું લાગે છે અને યમુનામાં સ્નાન કરીને તેઓ ઘરમાં એક ભવ્ય બગીચાની જેમ દેખાય છે.241.

ਨ੍ਰਹਾਵਤ ਹੈ ਗੁਪੀਆ ਜਲ ਮੈ ਤਿਨ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਫੁਨਿ ਹਉਲ ਨ ਕੋ ॥
nrahaavat hai gupeea jal mai tin ke man mai fun haul na ko |

બધી ગોપીઓ નિર્ભયતાથી સ્નાન કરી રહી છે

ਗੁਨ ਗਾਵਤ ਤਾਲ ਬਜਾਵਤ ਹੈ ਤਿਹ ਜਾਇ ਕਿਧੌ ਇਕ ਠਉਲਨ ਕੋ ॥
gun gaavat taal bajaavat hai tih jaae kidhau ik tthaulan ko |

તેઓ કૃષ્ણના ગીતો ગાય છે અને ધૂન વગાડી રહ્યા છે અને તેઓ બધા એક જૂથમાં ભેગા થયા છે

ਮੁਖਿ ਤੇ ਉਚਰੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸਭੈ ਇਤਨੋ ਸੁਖ ਨ ਹਰਿ ਧਉਲਨ ਕੋ ॥
mukh te ucharai ih bhaat sabhai itano sukh na har dhaulan ko |

એ બધા કહે છે કે આટલો આરામ ઈન્દ્રના મહેલોમાં પણ નથી

ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਰਾਜਤ ਹੈ ਅਤਿ ਸਹੀ ਇਕ ਬਨਿਓ ਸਰ ਸੁੰਦਰ ਕਉਲਨ ਕੋ ॥੨੪੨॥
kab sayaam biraajat hai at sahee ik banio sar sundar kaulan ko |242|

કવિ કહે છે કે તે બધા કમળના પુષ્પોથી ભરેલા કુંડ જેવા ભવ્ય દેખાય છે.242.

ਗੋਪੀ ਬਾਚ ਦੇਵੀ ਜੂ ਸੋ ॥
gopee baach devee joo so |

દેવીને સંબોધિત ગોપીઓની વાણી:

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਲੈ ਅਪੁਨੇ ਕਰ ਜੋ ਮਿਟੀਆ ਤਿਹ ਥਾਪ ਕਹੈ ਮੁਖ ਤੇ ਜੁ ਭਵਾਨੀ ॥
lai apune kar jo mitteea tih thaap kahai mukh te ju bhavaanee |

તેના હાથમાં માટીથી તેને થપ્પડ મારતા તે કહે છે કે તે દેવી છે.

ਪਾਇ ਪਰੈ ਤਿਹ ਕੇ ਹਿਤ ਸੋ ਕਰਿ ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਨਾਮੁ ਕਹੈ ਇਹ ਬਾਨੀ ॥
paae parai tih ke hit so kar kott pranaam kahai ih baanee |

હાથમાં માટી લઈને દેવીની મૂર્તિ સ્થાપિત કરી અને તેમના ચરણોમાં માથું નમાવીને બધા કહે છે કે,

ਪੂਜਤ ਹੈ ਇਹ ਤੇ ਹਮ ਤੋ ਤੁਮ ਦੇਹੁ ਵਹੈ ਜੀਅ ਮੈ ਹਮ ਠਾਨੀ ॥
poojat hai ih te ham to tum dehu vahai jeea mai ham tthaanee |

(હે દુર્ગા!) અમારા હૃદયમાં જે છે તે અમને આપીને અમે તમારી પૂજા કરીએ છીએ.

ਹ੍ਵੈ ਹਮਰੋ ਭਰਤਾ ਹਰਿ ਜੀ ਮੁਖਿ ਸੁੰਦਰਿ ਹੈ ਜਿਹ ਕੋ ਸਸਿ ਸਾਨੀ ॥੨੪੩॥
hvai hamaro bharataa har jee mukh sundar hai jih ko sas saanee |243|

���હે દેવી! અમારા હ્રદયની ઈચ્છા અનુસાર વરદાન આપવા માટે અમે તમારી પૂજા કરીએ છીએ, જેથી અમારા પતિ કૃષ્ણના ચંદ્ર જેવા ચહેરાના હોય.243.

ਭਾਲਿ ਲਗਾਵਤ ਕੇਸਰ ਅਛਤ ਚੰਦਨ ਲਾਵਤ ਹੈ ਸਿਤ ਕੈ ॥
bhaal lagaavat kesar achhat chandan laavat hai sit kai |

કપાળ પર (દુર્ગાની મૂર્તિના) કેસર અને ચોખા લગાવવામાં આવે છે અને સફેદ ચંદન (માસવામાં આવે છે).

ਫੁਨਿ ਡਾਰਤ ਫੂਲ ਉਡਾਵਤ ਹੈ ਮਖੀਆ ਤਿਹ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਕੈ ॥
fun ddaarat fool uddaavat hai makheea tih kee at hee hit kai |

તેઓ પ્રેમના દેવતાના કપાળ પર કેસર, અક્ષત અને ચંદન લગાવે છે, પછી પુષ્પોની વર્ષા કરે છે, તેઓ તેને પ્રેમથી ચાહે છે.

ਪਟ ਧੂਪ ਪਚਾਮ੍ਰਿਤ ਦਛਨਾ ਪਾਨ ਪ੍ਰਦਛਨਾ ਦੇਤ ਮਹਾ ਚਿਤ ਕੈ ॥
patt dhoop pachaamrit dachhanaa paan pradachhanaa det mahaa chit kai |

કપડા, ધૂપ, કઢાઈ, ડાચના અને પાન (પ્રસાદ વગેરે કરીને) ચિત્તની સંપૂર્ણ ચા સાથે દેખાય છે.

ਬਰਬੇ ਕਹੁ ਕਾਨ੍ਰਹ ਉਪਾਉ ਕਰੈ ਮਿਤ ਹੋ ਸੋਊ ਤਾਤ ਕਿਧੌ ਕਿਤ ਕੈ ॥੨੪੪॥
barabe kahu kaanrah upaau karai mit ho soaoo taat kidhau kit kai |244|

તેઓ વસ્ત્રો, ધૂપ, પંચામૃત, ધાર્મિક ભેટ અને પરિક્રમા અર્પણ કરી રહ્યા છે અને તેઓ, કૃષ્ણને વિવાહ કરવા માટે પ્રયત્નો કરી રહ્યા છે, કહે છે કે કોઈ મિત્ર હોઈ શકે, જે આપણા મનની ઈચ્છા પૂરી કરી શકે.244.

ਗੋਪੀ ਬਾਚ ਦੇਵੀ ਜੂ ਸੋ ॥
gopee baach devee joo so |

દેવીને સંબોધિત ગોપીઓની વાણી:

ਕਬਿਤੁ ॥
kabit |

કબિટ

ਦੈਤਨ ਸੰਘਾਰਨੀ ਪਤਿਤ ਲੋਕ ਤਾਰਨੀ ਸੁ ਸੰਕਟ ਨਿਵਾਰਨੀ ਕਿ ਐਸੀ ਤੂੰ ਸਕਤਿ ਹੈ ॥
daitan sanghaaranee patit lok taaranee su sankatt nivaaranee ki aaisee toon sakat hai |

(હે દેવી!) તમે એવા બળવાન છો કે જે રાક્ષસોનો સંહાર કરે છે, પડી ગયેલાનો ઉદ્ધાર કરે છે, વિપત્તિઓનું નિવારણ કરે છે.

ਬੇਦਨ ਉਧਾਰਨੀ ਸੁਰੇਾਂਦ੍ਰ ਰਾਜ ਕਾਰਨੀ ਪੈ ਗਉਰਜਾ ਕੀ ਜਾਗੈ ਜੋਤਿ ਅਉਰ ਜਾਨ ਕਤ ਹੈ ॥
bedan udhaaranee sureaandr raaj kaaranee pai gaurajaa kee jaagai jot aaur jaan kat hai |

���હે દેવી! તું જ શક્તિ છે, રાક્ષસોનો નાશ કરનાર, આ જગતમાંથી પાપીઓને પાર પહોંચાડનાર અને દુઃખ દૂર કરનાર, વેદોના ઉદ્ધારક, ઈન્દ્રને ગૌરીનો પ્રકાશ આપનાર, રાજ્ય આપનાર.

ਧੂਅ ਮੈ ਨ ਧਰਾ ਮੈ ਨ ਧਿਆਨ ਧਾਰੀ ਮੈ ਪੈ ਕਛੂ ਜੈਸੇ ਤੇਰੇ ਜੋਤਿ ਬੀਚ ਆਨਨ ਛਕਤਿ ਹੈ ॥
dhooa mai na dharaa mai na dhiaan dhaaree mai pai kachhoo jaise tere jot beech aanan chhakat hai |

તારા જેવો પ્રકાશ પૃથ્વી અને આકાશમાં બીજો કોઈ નથી

ਦਿਨਸ ਦਿਨੇਸ ਮੈ ਦਿਵਾਨ ਮੈ ਸੁਰੇਸ ਮੈ ਸੁਪਤ ਮਹੇਸ ਜੋਤਿ ਤੇਰੀ ਐ ਜਗਤਿ ਹੈ ॥੨੪੫॥
dinas dines mai divaan mai sures mai supat mahes jot teree aai jagat hai |245|

તમે સૂર્ય, ચંદ્ર, તારા, ઇન્દ્ર અને શિવ વગેરેમાં પ્રકાશના રૂપમાં ચમકનારા છો.���245.

ਬਿਨਤੀ ਕਰਤ ਸਭ ਗੋਪੀ ਕਰਿ ਜੋਰਿ ਜੋਰਿ ਸੁਨਿ ਲੇਹੁ ਬਿਨਤੀ ਹਮਾਰੀ ਇਹ ਚੰਡਿਕਾ ॥
binatee karat sabh gopee kar jor jor sun lehu binatee hamaaree ih chanddikaa |

બધી ગોપીઓ હાથ જોડીને વિનંતી કરે છે (કહે છે) હે ચંડિકા! અમારી વિનંતી સાંભળો.

ਸੁਰ ਤੈ ਉਬਾਰੇ ਕੋਟਿ ਪਤਿਤ ਉਧਾਰੇ ਚੰਡ ਮੁੰਡ ਮੁੰਡ ਡਾਰੇ ਸੁੰਭ ਨਿਸੁੰਭ ਕੀ ਖੰਡਿਕਾ ॥
sur tai ubaare kott patit udhaare chandd mundd mundd ddaare sunbh nisunbh kee khanddikaa |

બધી ગોપીઓ હાથ જોડીને પ્રાર્થના કરી રહી છે, હે ચંડી! અમારી પ્રાર્થના સાંભળો, કારણ કે તમે દેવતાઓનો ઉદ્ધાર કર્યો છે, કરોડો પાપીઓને પાર કરીને ચંડ, મુંડ, સુંભ અને નિસુંભનો નાશ કર્યો છે.

ਦੀਜੈ ਮਾਗਿਯੋ ਦਾਨ ਹ੍ਵੈ ਪ੍ਰਤਛ ਕਹੈ ਮੇਰੀ ਮਾਈ ਪੂਜੇ ਹਮ ਤੁਮੈ ਨਾਹੀ ਪੁਜੈ ਸੁਤ ਗੰਡਕਾ ॥
deejai maagiyo daan hvai pratachh kahai meree maaee pooje ham tumai naahee pujai sut ganddakaa |

���હે માતા! જે વરદાન માંગ્યું તે અમને આપો

ਹ੍ਵੈ ਕਰਿ ਪ੍ਰਸੰਨ੍ਯ ਤਾ ਕੋ ਕਹਿਓ ਸੀਘ੍ਰ ਮਾਨ ਦੀਨੋ ਵਹੈ ਬਰ ਦਾਨ ਫੁਨਿ ਰਾਨਿਨ ਕੀ ਮੰਡਿਕਾ ॥੨੪੬॥
hvai kar prasanay taa ko kahio seeghr maan deeno vahai bar daan fun raanin kee manddikaa |246|

અમે તમારી અને ગંડક નદીના પુત્ર શાલિગ્રામની પૂજા કરીએ છીએ, કારણ કે તમે તેમની વાત સ્વીકારીને પ્રસન્ન થયા હતા તેથી અમને વરદાન આપો.���246.

ਦੇਵੀ ਜੀ ਬਾਚ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ॥
devee jee baach gopin so |

ગોપીઓને સંબોધિત દેવીની વાણી:

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਹ੍ਵੈ ਭਰਤਾ ਅਬ ਸੋ ਤੁਮਰੋ ਹਰਿ ਦਾਨ ਇਹੇ ਦੁਰਗਾ ਤਿਨ ਦੀਨਾ ॥
hvai bharataa ab so tumaro har daan ihe duragaa tin deenaa |

‘તમારા પતિ કૃષ્ણ હશે.’ આમ કહીને દુર્ગાએ તેમને વરદાન આપ્યું.

ਸੋ ਧੁਨਿ ਸ੍ਰਉਨਨ ਮੈ ਸੁਨ ਕੈ ਤਿਨ ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਨਾਮ ਤਬੈ ਉਠਿ ਕੀਨਾ ॥
so dhun sraunan mai sun kai tin kott pranaam tabai utth keenaa |

આ શબ્દો સાંભળીને બધા ઉભા થયા અને દેવી સમક્ષ લાખો વાર પ્રણામ કર્યા

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਕਬਿ ਨੇ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਫੁਨਿ ਚੀਨਾ ॥
taa chhab ko jas uch mahaa kab ne apane man mai fun cheenaa |

તે સમયની છબીની મોટી સફળતા આમ કવિએ પોતાના મનમાં ગણી હતી.

ਹੈ ਇਨ ਕੋ ਮਨੁ ਕਾਨਰ ਮੈ ਅਉ ਜੋ ਪੈ ਰਸ ਕਾਨਰ ਕੇ ਸੰਗਿ ਭੀਨਾ ॥੨੪੭॥
hai in ko man kaanar mai aau jo pai ras kaanar ke sang bheenaa |247|

કવિએ પોતાના મનમાં આ તમાશો આ રીતે ગણાવ્યો છે કે તેઓ બધા કૃષ્ણના પ્રેમમાં રંગાઈ ગયા છે અને તેમનામાં સમાઈ ગયા છે.247.

ਪਾਇ ਪਰੀ ਤਿਹ ਕੇ ਤਬ ਹੀ ਸਭ ਭਾਤਿ ਕਰੀ ਬਹੁ ਤਾਹਿ ਬਡਾਈ ॥
paae paree tih ke tab hee sabh bhaat karee bahu taeh baddaaee |

દેવીના ચરણોમાં પડતી બધી ગોપીઓ વિવિધ રીતે તેમનું સ્તુતિ કરવા લાગી

ਹੈ ਜਗ ਕੀ ਕਰਤਾ ਹਰਤਾ ਦੁਖ ਹੈ ਸਭ ਤੂ ਗਨ ਗੰਧ੍ਰਬ ਮਾਈ ॥
hai jag kee karataa harataa dukh hai sabh too gan gandhrab maaee |

���હે વિશ્વની માતા! તમે સમસ્ત જગતના દુઃખ દૂર કરનાર છો, તમે ગણો અને ગંધર્વોની માતા છો, ���

ਤਾ ਛਬਿ ਕੀ ਅਤਿ ਹੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਨੇ ਮੁਖ ਤੇ ਇਮ ਭਾਖਿ ਸੁਨਾਈ ॥
taa chhab kee at hee upamaa kab ne mukh te im bhaakh sunaaee |

એ આત્યંતિક સૌંદર્યની ઉપમા કવિએ આ રીતે કહીને વર્ણવી છે

ਲਾਲ ਭਈ ਤਬ ਹੀ ਗੁਪੀਆ ਫੁਨਿ ਬਾਤ ਜਬੈ ਮਨ ਬਾਛਤ ਪਾਈ ॥੨੪੮॥
laal bhee tab hee gupeea fun baat jabai man baachhat paaee |248|

કવિ કહે છે કે કૃષ્ણને તેમના પતિ તરીકે ઓળખવાથી, બધી ગોપીઓના ચહેરા આનંદ અને સંકોચથી ભરાઈ ગયા અને લાલ થઈ ગયા.248.

ਲੈ ਬਰਦਾਨ ਸਭੈ ਗੁਪੀਆ ਅਤਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਮਨਿ ਡੇਰਨ ਆਈ ॥
lai baradaan sabhai gupeea at aanand kai man dderan aaee |

વરદાન મેળવ્યા પછી, બધી ગોપીઓ તેમના હૃદયમાં ખૂબ જ ખુશ થઈને ઘરે આવી.

ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਸਭੈ ਮਿਲ ਕੈ ਇਕ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ਪ੍ਰਸੰਨ੍ਯ ਸੁ ਦੇਤ ਬਧਾਈ ॥
gaavat geet sabhai mil kai ik hvai kai prasanay su det badhaaee |

ઇચ્છિત વરદાન મેળવીને પ્રસન્ન થઈને ગોપીઓ પોતપોતાના ઘરે પરત ફર્યા અને એકબીજાને અભિનંદન આપવા લાગ્યા અને ગીતો ગાઈને પોતાનો આનંદ પ્રદર્શિત કર્યો.

ਪਾਤਨ ਸਾਥ ਖਰੀ ਤਿਨ ਕੀ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਨੇ ਮੁਖ ਤੇ ਇਮ ਗਾਈ ॥
paatan saath kharee tin kee upamaa kab ne mukh te im gaaee |

તેઓ બધા એક પંક્તિમાં ઊભા છે; તેમના ઉપમાનું વર્ણન કવિએ આ રીતે કર્યું છે:

ਮਾਨਹੁ ਪਾਇ ਨਿਸਾਪਤਿ ਕੋ ਸਰ ਮਧਿ ਖਿਰੀ ਕਵੀਆ ਧੁਰ ਤਾਈ ॥੨੪੯॥
maanahu paae nisaapat ko sar madh khiree kaveea dhur taaee |249|

તેઓ આ રીતે એક કતારમાં ઉભા છે જાણે કે ખીલેલા કમળ-કળીઓ કુંડમાં ઉભા રહીને ચંદ્રને જોઈ રહ્યા હોય.249.

ਪ੍ਰਾਤ ਭਏ ਜਮਨਾ ਜਲ ਮੈ ਮਿਲਿ ਧਾਇ ਗਈ ਸਭ ਹੀ ਗੁਪੀਆ ॥
praat bhe jamanaa jal mai mil dhaae gee sabh hee gupeea |

વહેલી સવારે બધી ગોપીઓ યમુના તરફ ગઈ

ਮਿਲਿ ਗਾਵਤ ਗੀਤ ਚਲੀ ਤਿਹ ਜਾ ਕਰਿ ਆਨੰਦ ਭਾਮਿਨ ਮੈ ਕੁਪੀਆ ॥
mil gaavat geet chalee tih jaa kar aanand bhaamin mai kupeea |

તેઓ ગીતો ગાતા હતા અને તેમને આનંદમાં જોઈને આનંદ પણ ગુસ્સામાં હોય તેમ લાગતું હતું.

ਤਬ ਹੀ ਫੁਨਿ ਕਾਨ੍ਰਹ ਚਲੇ ਤਿਹ ਜਾ ਜਮੁਨਾ ਜਲ ਕੋ ਫੁਨਿ ਜਾ ਜੁ ਪੀਆ ॥
tab hee fun kaanrah chale tih jaa jamunaa jal ko fun jaa ju peea |

તે જ સમયે કૃષ્ણ પણ ત્યાં ગયા અને જઈને જમનામાંથી પાણી પીધું. (કૃષ્ણ આવ્યા ત્યારે બધા મૌન થઈ ગયા)

ਸੋਊ ਦੇਖਿ ਤਬੈ ਭਗਵਾਨ ਕਹੇ ਨਹਿ ਬੋਲਹੁ ਰੀ ਕਰਿ ਹੋ ਚੁਪੀਆ ॥੨੫੦॥
soaoo dekh tabai bhagavaan kahe neh bolahu ree kar ho chupeea |250|

પછી કૃષ્ણ પણ યમુના તરફ ગયા અને ગોપીઓને જોઈને તેમને કહ્યું, તમે કેમ બોલતા નથી? અને તું કેમ ચૂપ છે?���250.