શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 83

ਕਾਨ ਸੁਨੀ ਧੁਨਿ ਦੇਵਨ ਕੀ ਸਭ ਦਾਨਵ ਮਾਰਨ ਕੋ ਪ੍ਰਨ ਕੀਨੋ ॥

kaan sunee dhun devan kee sabh daanav maaran ko pran keeno |

જ્યારે સૌથી શક્તિશાળી ચંડિકાએ પોતાના કાનથી દેવતાઓની બૂમો સાંભળી, ત્યારે તેણે તમામ રાક્ષસોને મારવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી.

ਹੁਇ ਕੈ ਪ੍ਰਤਛ ਮਹਾ ਬਰ ਚੰਡਿ ਸੁ ਕ੍ਰੁਧ ਹ੍ਵੈ ਜੁਧ ਬਿਖੈ ਮਨ ਦੀਨੋ ॥

hue kai pratachh mahaa bar chandd su krudh hvai judh bikhai man deeno |

શકિતશાળી દેવીએ પોતાને પ્રગટ કર્યા અને ભારે ક્રોધાવેશમાં, તેણીએ તેના મનને યુદ્ધના વિચારોમાં ડુબાડી દીધા.,

ਭਾਲ ਕੋ ਫੋਰ ਕੈ ਕਾਲੀ ਭਈ ਲਖਿ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਕਬਿ ਕੋ ਮਨ ਭੀਨੋ ॥

bhaal ko for kai kaalee bhee lakh taa chhab ko kab ko man bheeno |

તે સમયે દેવી કાલી છલકાઈને પ્રગટ થયા. તેણીનું કપાળ, આની કલ્પના કરતાં તે કવિના મનમાં દેખાયું,

ਦੈਤ ਸਮੂਹਿ ਬਿਨਾਸਨ ਕੋ ਜਮ ਰਾਜ ਤੇ ਮ੍ਰਿਤ ਮਨੋ ਭਵ ਲੀਨੋ ॥੭੪॥

dait samoohi binaasan ko jam raaj te mrit mano bhav leeno |74|

કે તમામ જનજાતિઓનો નાશ કરવા માટે, મૃત્યુએ કાલી સ્વરૂપે અવતાર લીધો હતો.74.,

ਪਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਧਰੇ ਬਲਵਾਨ ਸੁ ਕੋਪ ਕੈ ਬਿਜੁਲ ਜਿਉ ਗਰਜੀ ਹੈ ॥

paan kripaan dhare balavaan su kop kai bijul jiau garajee hai |

તે શક્તિશાળી દેવી, તેના હાથમાં તલવાર લઈને, ભારે ક્રોધમાં, વીજળીની જેમ ગર્જના કરી.,

ਮੇਰੁ ਸਮੇਤ ਹਲੇ ਗਰੂਏ ਗਿਰ ਸੇਸ ਕੇ ਸੀਸ ਧਰਾ ਲਰਜੀ ਹੈ ॥

mer samet hale garooe gir ses ke sees dharaa larajee hai |

તેણીની ગર્જના સાંભળીને, સુમેરુ જેવા મહાન પર્વતો ધ્રૂજી ઉઠ્યા અને શેષનાગાના કુંડા પર વિશ્રામ ધરતી ધ્રૂજી ઉઠી.

ਬ੍ਰਹਮ ਧਨੇਸ ਦਿਨੇਸ ਡਰਿਓ ਸੁਨ ਕੈ ਹਰਿ ਕੀ ਛਤੀਆ ਤਰਜੀ ਹੈ ॥

braham dhanes dines ddario sun kai har kee chhateea tarajee hai |

બ્રહ્મા, કુબેર, સૂર્ય વગેરે ગભરાઈ ગયા અને શિવની છાતી ધડકાઈ.

ਚੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਅਖੰਡ ਲੀਏ ਕਰਿ ਕਾਲਿਕਾ ਕਾਲ ਹੀ ਜਿਉ ਅਰਜੀ ਹੈ ॥੭੫॥

chandd prachandd akhandd lee kar kaalikaa kaal hee jiau arajee hai |75|

અત્યંત મહિમાવાન ચંડી, તેની અસ્પષ્ટ અવસ્થામાં, મૃત્યુ જેવી કાલિકાનું સર્જન કરીને, આ રીતે બોલ્યા. 75.,

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા,

ਨਿਰਖ ਚੰਡਕਾ ਤਾਸ ਕੋ ਤਬੈ ਬਚਨ ਇਹ ਕੀਨ ॥

nirakh chanddakaa taas ko tabai bachan ih keen |

ચંડિકાએ તેને જોઈને તેને આમ કહ્યું,

ਹੇ ਪੁਤ੍ਰੀ ਤੂੰ ਕਾਲਿਕਾ ਹੋਹੁ ਜੁ ਮੁਝ ਮੈ ਲੀਨ ॥੭੬॥

he putree toon kaalikaa hohu ju mujh mai leen |76|

હે મારી દીકરી કાલિકા, મારામાં ભળી જા. 76.,

ਸੁਨਤ ਬਚਨ ਯਹ ਚੰਡਿ ਕੋ ਤਾ ਮਹਿ ਗਈ ਸਮਾਇ ॥

sunat bachan yah chandd ko taa meh gee samaae |

ચંડીના આ શબ્દો સાંભળીને તે તેનામાં ભળી ગઈ,

ਜਿਉ ਗੰਗਾ ਕੀ ਧਾਰ ਮੈ ਜਮੁਨਾ ਪੈਠੀ ਧਾਇ ॥੭੭॥

jiau gangaa kee dhaar mai jamunaa paitthee dhaae |77|

ગંગાના પ્રવાહમાં પડતી યમુનાની જેમ.77.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥

svaiyaa |

સ્વય્યા,

ਬੈਠ ਤਬੈ ਗਿਰਿਜਾ ਅਰੁ ਦੇਵਨ ਬੁਧਿ ਇਹੈ ਮਨ ਮਧਿ ਬਿਚਾਰੀ ॥

baitth tabai girijaa ar devan budh ihai man madh bichaaree |

પછી દેવી પાર્વતીએ દેવતાઓ સાથે મળીને તેમના મનમાં આ રીતે પ્રતિબિંબિત કર્યું,

ਜੁਧ ਕੀਏ ਬਿਨੁ ਫੇਰ ਫਿਰੈ ਨਹਿ ਭੂਮਿ ਸਭੈ ਅਪਨੀ ਅਵਧਾਰੀ ॥

judh kee bin fer firai neh bhoom sabhai apanee avadhaaree |

રાક્ષસો પૃથ્વીને પોતાની માની રહ્યા છે, યુદ્ધ વિના તેને પાછું મેળવવું નિરર્થક છે.

ਇੰਦ੍ਰ ਕਹਿਓ ਅਬ ਢੀਲ ਬਨੇ ਨਹਿ ਮਾਤ ਸੁਨੋ ਯਹ ਬਾਤ ਹਮਾਰੀ ॥

eindr kahio ab dteel bane neh maat suno yah baat hamaaree |

ઇન્દ્રએ કહ્યું, હે માતા, મારી પ્રાર્થના સાંભળો, આપણે હવે વધુ વિલંબ ન કરવો જોઈએ.

ਦੈਤਨ ਕੇ ਬਧ ਕਾਜ ਚਲੀ ਰਣਿ ਚੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਭੁਜੰਗਨਿ ਕਾਰੀ ॥੭੮॥

daitan ke badh kaaj chalee ran chandd prachandd bhujangan kaaree |78|

પછી ભયંકર કાળી નાગની જેમ બળવાન છાંડી, રાક્ષસોને મારવા માટે યુદ્ધભૂમિમાં પ્રયાણ કરી.78.,

ਕੰਚਨ ਸੇ ਤਨ ਖੰਜਨ ਸੇ ਦ੍ਰਿਗ ਕੰਜਨ ਕੀ ਸੁਖਮਾ ਸਕੁਚੀ ਹੈ ॥

kanchan se tan khanjan se drig kanjan kee sukhamaa sakuchee hai |

દેવીનું શરીર સોના જેવું છે, અને તેની આંખો મમોલા (વાગટેલ) ની આંખો જેવી છે, જેની આગળ કમળની સુંદરતા શરમ અનુભવે છે.

ਲੈ ਕਰਤਾਰ ਸੁਧਾ ਕਰ ਮੈ ਮਧ ਮੂਰਤਿ ਸੀ ਅੰਗ ਅੰਗ ਰਚੀ ਹੈ ॥

lai karataar sudhaa kar mai madh moorat see ang ang rachee hai |

એવું લાગે છે કે સર્જકે, હાથમાં અમૃત લઈને, દરેક અંગમાં અમૃતથી સંતૃપ્ત, એક અસ્તિત્વ બનાવ્યું છે.

ਆਨਨ ਕੀ ਸਰ ਕੋ ਸਸਿ ਨਾਹਿਨ ਅਉਰ ਕਛੂ ਉਪਮਾ ਨ ਬਚੀ ਹੈ ॥

aanan kee sar ko sas naahin aaur kachhoo upamaa na bachee hai |

ચંદ્ર દેવીના ચહેરા માટે યોગ્ય સરખામણી રજૂ કરતો નથી, અન્ય કંઈપણ સાથે તુલના કરી શકાતી નથી.

ਸ੍ਰਿੰਗ ਸੁਮੇਰ ਕੇ ਚੰਡਿ ਬਿਰਾਜਤ ਮਾਨੋ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੈਠੀ ਸਚੀ ਹੈ ॥੭੯॥

sring sumer ke chandd biraajat maano singhaasan baitthee sachee hai |79|

સુમેરુના શિખર પર બેઠેલી દેવી તેમના સિંહાસન પર બેઠેલી ઈન્દ્રની રાણી (સચી) જેવી દેખાય છે.79.,

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા,

ਐਸੇ ਸ੍ਰਿੰਗ ਸੁਮੇਰ ਕੇ ਸੋਭਤ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ॥

aaise sring sumer ke sobhat chandd prachandd |

સુમેરુના શિખર પર શક્તિશાળી ચંડી આ રીતે ભવ્ય લાગે છે,

ਚੰਦ੍ਰਹਾਸ ਕਰਿ ਬਰ ਧਰੇ ਜਨ ਜਮ ਲੀਨੇ ਦੰਡ ॥੮੦॥

chandrahaas kar bar dhare jan jam leene dandd |80|

તેના હાથમાં તલવાર સાથે તે યમ તેના ક્લબને વહન કરતી હોય તેવું લાગે છે.80.,

ਕਿਸੀ ਕਾਜ ਕੋ ਦੈਤ ਇਕ ਆਇਓ ਹੈ ਤਿਹ ਠਾਇ ॥

kisee kaaj ko dait ik aaeio hai tih tthaae |

અજ્ઞાત કારણોસર, એક રાક્ષસ તે સ્થળ પર આવ્યો.,

ਨਿਰਖ ਰੂਪ ਬਰੁ ਚੰਡਿ ਕੋ ਗਿਰਿਓ ਮੂਰਛਾ ਖਾਹਿ ॥੮੧॥

nirakh roop bar chandd ko girio moorachhaa khaeh |81|

જ્યારે તેણે કાલીનું ભયાનક સ્વરૂપ જોયું, ત્યારે તે બેભાન થઈને નીચે પડી ગયો.81.,

ਉਠਿ ਸੰਭਾਰਿ ਕਰ ਜੋਰ ਕੈ ਕਹੀ ਚੰਡ ਸੋ ਬਾਤ ॥

autth sanbhaar kar jor kai kahee chandd so baat |

જ્યારે તે ભાનમાં આવ્યો, ત્યારે તે રાક્ષસ, પોતાને ઉપર ખેંચીને, દેવીને કહ્યું,

ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁੰਭ ਕੋ ਭਾਤ ਹੌ ਕਹ੍ਯੋ ਬਚਨ ਸੁਕਚਾਤ ॥੮੨॥

nripat sunbh ko bhaat hau kahayo bachan sukachaat |82|

��હું રાજા સુંભનો ભાઈ છું,�� પછી થોડી ખચકાટ સાથે ઉમેર્યું,82

ਤੀਨ ਲੋਕ ਜਿਨਿ ਬਸਿ ਕੀਏ ਅਤਿ ਬਲ ਭੁਜਾ ਅਖੰਡ ॥

teen lok jin bas kee at bal bhujaa akhandd |

તેણે પોતાના બળવાન સશસ્ત્ર બળથી ત્રણેય જગતને પોતાના નિયંત્રણમાં લાવ્યા છે.

ਐਸੋ ਭੂਪਤਿ ਸੁੰਭ ਹੈ ਤਾਹਿ ਬਰੇ ਬਰਿ ਚੰਡ ॥੮੩॥

aaiso bhoopat sunbh hai taeh bare bar chandd |83|

આવો છે રાજા સુંભ, હે ઉત્તમ ચંડી, તેની સાથે લગ્ન કર.

ਸੁਨਿ ਰਾਕਸ ਕੀ ਬਾਤ ਕੋ ਦੇਵੀ ਉਤਰ ਦੀਨ ॥

sun raakas kee baat ko devee utar deen |

રાક્ષસની વાત સાંભળીને દેવીએ આ રીતે જવાબ આપ્યો:

ਜੁਧ ਕਰੈ ਬਿਨੁ ਨਹਿ ਬਰੋ ਸੁਨਹੁ ਦੈਤ ਮਤਹੀਨ ॥੮੪॥

judh karai bin neh baro sunahu dait mataheen |84|

ઓ મૂર્ખ રાક્ષસ, હું યુદ્ધ કર્યા વિના તેની સાથે લગ્ન કરી શકતો નથી. 84.,

ਇਹ ਸੁਨਿ ਦਾਨਵ ਚਪਲ ਗਤਿ ਗਇਓ ਸੁੰਭ ਕੇ ਪਾਸ ॥

eih sun daanav chapal gat geio sunbh ke paas |

આ સાંભળીને તે રાક્ષસ ખૂબ જ ઝડપથી રાજા સુંભ પાસે ગયો.

ਪਰਿ ਪਾਇਨ ਕਰ ਜੋਰ ਕੈ ਕਰੀ ਏਕ ਅਰਦਾਸ ॥੮੫॥

par paaein kar jor kai karee ek aradaas |85|

અને હાથ જોડીને, તેના પગ પર પડીને, તેણે આ રીતે વિનંતી કરી: 85.,

ਅਉਰ ਰਤਨ ਨ੍ਰਿਪ ਧਾਮ ਤੁਅ ਤ੍ਰੀਆ ਰਤਨ ਤੇ ਹੀਨ ॥

aaur ratan nrip dhaam tua treea ratan te heen |

હે રાજા, તમારી પાસે પત્નીના રત્ન સિવાય બીજા બધા રત્નો છે.

ਬਧੂ ਏਕ ਬਨ ਮੈ ਬਸੈ ਤਿਹ ਤੁਮ ਬਰੋ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥੮੬॥

badhoo ek ban mai basai tih tum baro prabeen |86|

એક સુંદર સ્ત્રી જંગલમાં રહે છે, હે નિપુણ, તેની સાથે લગ્ન કરો. ��86.,

ਸੋਰਠਾ ॥

soratthaa |

સોરઠ,

ਸੁਨੀ ਮਨੋਹਰਿ ਬਾਤ ਨ੍ਰਿਪ ਬੂਝਿਓ ਪੁਨਿ ਤਾਹਿ ਕੋ ॥

sunee manohar baat nrip boojhio pun taeh ko |

જ્યારે રાજાએ આ મોહક શબ્દો સાંભળ્યા, ત્યારે તેણે કહ્યું,

ਮੋ ਸੋ ਕਹਿਯੈ ਭ੍ਰਾਤ ਬਰਨਨ ਤਾਹਿ ਸਰੀਰ ਕੋ ॥੮੭॥

mo so kahiyai bhraat baranan taeh sareer ko |87|

ઓ ભાઈ, મને કહો, તે કેવી દેખાય છે? 87.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥

svaiyaa |

સ્વય્યા,

ਹਰਿ ਸੋ ਮੁਖ ਹੈ ਹਰਿਤੀ ਦੁਖ ਹੈ ਅਲਿਕੈ ਹਰ ਹਾਰ ਪ੍ਰਭਾ ਹਰਿਨੀ ਹੈ ॥

har so mukh hai haritee dukh hai alikai har haar prabhaa harinee hai |

તેનો ચહેરો ચંદ્ર જેવો છે, જેને જોઈને તમામ કષ્ટો દૂર થઈ જાય છે, તેના વાંકડિયા વાળ સાપની સુંદરતા પણ ચોરી લે છે.

ਲੋਚਨ ਹੈ ਹਰਿ ਸੇ ਸਰਸੇ ਹਰਿ ਸੇ ਭਰੁਟੇ ਹਰਿ ਸੀ ਬਰੁਨੀ ਹੈ ॥

lochan hai har se sarase har se bharutte har see barunee hai |

તેની આંખો ખીલેલા કમળ જેવી છે, તેની ભમર ધનુષ્ય જેવી છે અને તેની પાંપણ તીર જેવી છે.

ਕੇਹਰਿ ਸੋ ਕਰਿਹਾ ਚਲਬੋ ਹਰਿ ਪੈ ਹਰਿ ਕੀ ਹਰਿਨੀ ਤਰਨੀ ਹੈ ॥

kehar so karihaa chalabo har pai har kee harinee taranee hai |

તેણીની કમર સિંહ જેવી પાતળી છે, તેણીની ચાલ હાથી જેવી છે અને કામદેવની પત્નીના ગૌરવને શરમાવે છે.

ਹੈ ਕਰ ਮੈ ਹਰਿ ਪੈ ਹਰਿ ਸੋ ਹਰਿ ਰੂਪ ਕੀਏ ਹਰ ਕੀ ਧਰਨੀ ਹੈ ॥੮੮॥

hai kar mai har pai har so har roop kee har kee dharanee hai |88|

તેણીના હાથમાં તલવાર છે અને તે સિંહ પર સવાર છે, તે ભગવાન શિવની પત્ની સૂર્યની જેમ સૌથી ભવ્ય છે.88.

ਕਬਿਤੁ ॥

kabit |

કબીટ,

ਮੀਨ ਮੁਰਝਾਨੇ ਕੰਜ ਖੰਜਨ ਖਿਸਾਨੇ ਅਲਿ ਫਿਰਤ ਦਿਵਾਨੇ ਬਨਿ ਡੋਲੈ ਜਿਤ ਤਿਤ ਹੀ ॥

meen murajhaane kanj khanjan khisaane al firat divaane ban ddolai jit tith hee |

આંખોની રમતિયાળતા જોઈને મોટી માછલીઓ શરમાળ થઈ જાય છે, કોમળતા કમળને શરમાળ બનાવે છે અને સુંદરતા વાગટેઈલને કોય બનાવે છે, ચહેરાને કમળ સમજીને કાળી મધમાખીઓ પોતાની ગાંડપણમાં ઘૂમે છે અને જંગલમાં ભટકે છે.