श्री दसाम ग्रंथ

पान - 83

ਕਾਨ ਸੁਨੀ ਧੁਨਿ ਦੇਵਨ ਕੀ ਸਭ ਦਾਨਵ ਮਾਰਨ ਕੋ ਪ੍ਰਨ ਕੀਨੋ ॥

कान सुनी धुनि देवन की सभ दानव मारन को प्रन कीनो ॥

जेव्हा पराक्रमी चंडिकेने स्वतःच्या कानांनी देवांचा आक्रोश ऐकला तेव्हा तिने सर्व राक्षसांना मारण्याचे वचन दिले.

ਹੁਇ ਕੈ ਪ੍ਰਤਛ ਮਹਾ ਬਰ ਚੰਡਿ ਸੁ ਕ੍ਰੁਧ ਹ੍ਵੈ ਜੁਧ ਬਿਖੈ ਮਨ ਦੀਨੋ ॥

हुइ कै प्रतछ महा बर चंडि सु क्रुध ह्वै जुध बिखै मन दीनो ॥

पराक्रमी देवी प्रकट झाली आणि प्रचंड क्रोधाने तिने आपले मन युद्धाच्या विचारात गुंतले.

ਭਾਲ ਕੋ ਫੋਰ ਕੈ ਕਾਲੀ ਭਈ ਲਖਿ ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਕਬਿ ਕੋ ਮਨ ਭੀਨੋ ॥

भाल को फोर कै काली भई लखि ता छबि को कबि को मन भीनो ॥

त्या वेळी काली देवी फुटून प्रकट झाली. तिचे कपाळ, हे कवीच्या मनात दिसले,

ਦੈਤ ਸਮੂਹਿ ਬਿਨਾਸਨ ਕੋ ਜਮ ਰਾਜ ਤੇ ਮ੍ਰਿਤ ਮਨੋ ਭਵ ਲੀਨੋ ॥੭੪॥

दैत समूहि बिनासन को जम राज ते म्रित मनो भव लीनो ॥७४॥

की सर्व दैत्यांचा नाश करण्यासाठी, मृत्यूने कलीच्या रूपात अवतार घेतला होता. 74.,

ਪਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਧਰੇ ਬਲਵਾਨ ਸੁ ਕੋਪ ਕੈ ਬਿਜੁਲ ਜਿਉ ਗਰਜੀ ਹੈ ॥

पान क्रिपान धरे बलवान सु कोप कै बिजुल जिउ गरजी है ॥

ती शक्तिशाली देवी, हातात तलवार घेऊन, प्रचंड रागाने, विजेसारखी गडगडत होती.

ਮੇਰੁ ਸਮੇਤ ਹਲੇ ਗਰੂਏ ਗਿਰ ਸੇਸ ਕੇ ਸੀਸ ਧਰਾ ਲਰਜੀ ਹੈ ॥

मेरु समेत हले गरूए गिर सेस के सीस धरा लरजी है ॥

तिचा गडगडाट ऐकून सुमेरूसारखे मोठे पर्वत हादरले आणि शेषनागाच्या कुशीवर विसावलेली पृथ्वी थरथर कापली.

ਬ੍ਰਹਮ ਧਨੇਸ ਦਿਨੇਸ ਡਰਿਓ ਸੁਨ ਕੈ ਹਰਿ ਕੀ ਛਤੀਆ ਤਰਜੀ ਹੈ ॥

ब्रहम धनेस दिनेस डरिओ सुन कै हरि की छतीआ तरजी है ॥

ब्रह्मा, कुबेर, सूर्य इत्यादी भयभीत झाले आणि शिवाची छाती धडधडली.

ਚੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਅਖੰਡ ਲੀਏ ਕਰਿ ਕਾਲਿਕਾ ਕਾਲ ਹੀ ਜਿਉ ਅਰਜੀ ਹੈ ॥੭੫॥

चंड प्रचंड अखंड लीए करि कालिका काल ही जिउ अरजी है ॥७५॥

अत्यंत तेजस्वी चंडी, तिच्या अंधुक अवस्थेत, मृत्यूसारखी कालिका निर्माण करून, अशा प्रकारे बोलली.75.,

ਦੋਹਰਾ ॥

दोहरा ॥

डोहरा,

ਨਿਰਖ ਚੰਡਕਾ ਤਾਸ ਕੋ ਤਬੈ ਬਚਨ ਇਹ ਕੀਨ ॥

निरख चंडका तास को तबै बचन इह कीन ॥

तिला पाहून चंडिका तिच्याशी बोलली,

ਹੇ ਪੁਤ੍ਰੀ ਤੂੰ ਕਾਲਿਕਾ ਹੋਹੁ ਜੁ ਮੁਝ ਮੈ ਲੀਨ ॥੭੬॥

हे पुत्री तूं कालिका होहु जु मुझ मै लीन ॥७६॥

��हे माझी कन्या कालिका, माझ्यात विलीन हो.��76.,

ਸੁਨਤ ਬਚਨ ਯਹ ਚੰਡਿ ਕੋ ਤਾ ਮਹਿ ਗਈ ਸਮਾਇ ॥

सुनत बचन यह चंडि को ता महि गई समाइ ॥

चंडीचे हे शब्द ऐकून ती तिच्यात विलीन झाली.

ਜਿਉ ਗੰਗਾ ਕੀ ਧਾਰ ਮੈ ਜਮੁਨਾ ਪੈਠੀ ਧਾਇ ॥੭੭॥

जिउ गंगा की धार मै जमुना पैठी धाइ ॥७७॥

गंगेच्या प्रवाहात यमुना पडल्यासारखी.77.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥

स्वैया ॥

स्वय्या,

ਬੈਠ ਤਬੈ ਗਿਰਿਜਾ ਅਰੁ ਦੇਵਨ ਬੁਧਿ ਇਹੈ ਮਨ ਮਧਿ ਬਿਚਾਰੀ ॥

बैठ तबै गिरिजा अरु देवन बुधि इहै मन मधि बिचारी ॥

तेव्हा देवी पार्वती देवतांसह त्यांच्या मनात असे प्रतिबिंबित झाली.

ਜੁਧ ਕੀਏ ਬਿਨੁ ਫੇਰ ਫਿਰੈ ਨਹਿ ਭੂਮਿ ਸਭੈ ਅਪਨੀ ਅਵਧਾਰੀ ॥

जुध कीए बिनु फेर फिरै नहि भूमि सभै अपनी अवधारी ॥

असुर पृथ्वीला स्वतःचे मानत आहेत, युद्धाशिवाय ती परत मिळवणे व्यर्थ आहे.

ਇੰਦ੍ਰ ਕਹਿਓ ਅਬ ਢੀਲ ਬਨੇ ਨਹਿ ਮਾਤ ਸੁਨੋ ਯਹ ਬਾਤ ਹਮਾਰੀ ॥

इंद्र कहिओ अब ढील बने नहि मात सुनो यह बात हमारी ॥

इंद्र म्हणाला, हे माता, माझी विनवणी ऐका, आपण आणखी उशीर करू नये.

ਦੈਤਨ ਕੇ ਬਧ ਕਾਜ ਚਲੀ ਰਣਿ ਚੰਡ ਪ੍ਰਚੰਡ ਭੁਜੰਗਨਿ ਕਾਰੀ ॥੭੮॥

दैतन के बध काज चली रणि चंड प्रचंड भुजंगनि कारी ॥७८॥

तेव्हा भयंकर काळ्या नागासारखी पराक्रमी छंदी राक्षसांना मारण्यासाठी रणांगणात गेली.७८.,

ਕੰਚਨ ਸੇ ਤਨ ਖੰਜਨ ਸੇ ਦ੍ਰਿਗ ਕੰਜਨ ਕੀ ਸੁਖਮਾ ਸਕੁਚੀ ਹੈ ॥

कंचन से तन खंजन से द्रिग कंजन की सुखमा सकुची है ॥

देवीचे शरीर सोन्यासारखे आहे आणि तिचे डोळे ममोला (वागटेल) च्या डोळ्यांसारखे आहेत, ज्याच्या समोर कमळाचे सौंदर्य लाजाळू वाटते.

ਲੈ ਕਰਤਾਰ ਸੁਧਾ ਕਰ ਮੈ ਮਧ ਮੂਰਤਿ ਸੀ ਅੰਗ ਅੰਗ ਰਚੀ ਹੈ ॥

लै करतार सुधा कर मै मध मूरति सी अंग अंग रची है ॥

असे दिसते की निर्मात्याने, हातात अमृत घेऊन, प्रत्येक अंगात अमृताने भरलेले एक अस्तित्व निर्माण केले आहे.

ਆਨਨ ਕੀ ਸਰ ਕੋ ਸਸਿ ਨਾਹਿਨ ਅਉਰ ਕਛੂ ਉਪਮਾ ਨ ਬਚੀ ਹੈ ॥

आनन की सर को ससि नाहिन अउर कछू उपमा न बची है ॥

देवीच्या चेहऱ्यासाठी चंद्राची योग्य तुलना करता येत नाही, इतर कशाचीही तुलना होऊ शकत नाही.

ਸ੍ਰਿੰਗ ਸੁਮੇਰ ਕੇ ਚੰਡਿ ਬਿਰਾਜਤ ਮਾਨੋ ਸਿੰਘਾਸਨ ਬੈਠੀ ਸਚੀ ਹੈ ॥੭੯॥

स्रिंग सुमेर के चंडि बिराजत मानो सिंघासन बैठी सची है ॥७९॥

सुमेरूच्या शिखरावर बसलेली देवी आपल्या सिंहासनावर बसलेल्या इंद्राची (साची) राणीसारखी दिसते.

ਦੋਹਰਾ ॥

दोहरा ॥

डोहरा,

ਐਸੇ ਸ੍ਰਿੰਗ ਸੁਮੇਰ ਕੇ ਸੋਭਤ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ॥

ऐसे स्रिंग सुमेर के सोभत चंडि प्रचंड ॥

सुमेरूच्या शिखरावर शक्तिशाली चंडी अतिशय सुंदर दिसते,

ਚੰਦ੍ਰਹਾਸ ਕਰਿ ਬਰ ਧਰੇ ਜਨ ਜਮ ਲੀਨੇ ਦੰਡ ॥੮੦॥

चंद्रहास करि बर धरे जन जम लीने दंड ॥८०॥

तिच्या हातात तलवार घेऊन ती यम आपल्या क्लबला घेऊन गेल्यासारखी दिसते.80.,

ਕਿਸੀ ਕਾਜ ਕੋ ਦੈਤ ਇਕ ਆਇਓ ਹੈ ਤਿਹ ਠਾਇ ॥

किसी काज को दैत इक आइओ है तिह ठाइ ॥

अज्ञात कारणास्तव, एक राक्षस त्या ठिकाणी आला.,

ਨਿਰਖ ਰੂਪ ਬਰੁ ਚੰਡਿ ਕੋ ਗਿਰਿਓ ਮੂਰਛਾ ਖਾਹਿ ॥੮੧॥

निरख रूप बरु चंडि को गिरिओ मूरछा खाहि ॥८१॥

कलीचे भयंकर रूप पाहून तो बेशुद्ध पडला.८१.,

ਉਠਿ ਸੰਭਾਰਿ ਕਰ ਜੋਰ ਕੈ ਕਹੀ ਚੰਡ ਸੋ ਬਾਤ ॥

उठि संभारि कर जोर कै कही चंड सो बात ॥

जेव्हा तो शुद्धीवर आला तेव्हा तो राक्षस स्वत: वर ओढून देवीला म्हणाला,

ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੁੰਭ ਕੋ ਭਾਤ ਹੌ ਕਹ੍ਯੋ ਬਚਨ ਸੁਕਚਾਤ ॥੮੨॥

न्रिपति सुंभ को भात हौ कह्यो बचन सुकचात ॥८२॥

��मी राजा सुंभचा भाऊ आहे,�� नंतर काही संकोचने जोडले,82

ਤੀਨ ਲੋਕ ਜਿਨਿ ਬਸਿ ਕੀਏ ਅਤਿ ਬਲ ਭੁਜਾ ਅਖੰਡ ॥

तीन लोक जिनि बसि कीए अति बल भुजा अखंड ॥

His या तिन्ही जगाला त्याच्या शक्तिशाली सशस्त्र सामर्थ्याने त्याच्या नियंत्रणाखाली आणले आहे.

ਐਸੋ ਭੂਪਤਿ ਸੁੰਭ ਹੈ ਤਾਹਿ ਬਰੇ ਬਰਿ ਚੰਡ ॥੮੩॥

ऐसो भूपति सुंभ है ताहि बरे बरि चंड ॥८३॥

असा राजा सुंभ, हे उत्कृष्ट चंडी, त्याच्याशी लग्न कर. ��83.,

ਸੁਨਿ ਰਾਕਸ ਕੀ ਬਾਤ ਕੋ ਦੇਵੀ ਉਤਰ ਦੀਨ ॥

सुनि राकस की बात को देवी उतर दीन ॥

राक्षसाचे बोलणे ऐकून देवीने असे उत्तर दिले:

ਜੁਧ ਕਰੈ ਬਿਨੁ ਨਹਿ ਬਰੋ ਸੁਨਹੁ ਦੈਤ ਮਤਹੀਨ ॥੮੪॥

जुध करै बिनु नहि बरो सुनहु दैत मतहीन ॥८४॥

हे मूर्ख राक्षस, युद्ध केल्याशिवाय मी त्याच्याशी लग्न करू शकत नाही. ��84.,

ਇਹ ਸੁਨਿ ਦਾਨਵ ਚਪਲ ਗਤਿ ਗਇਓ ਸੁੰਭ ਕੇ ਪਾਸ ॥

इह सुनि दानव चपल गति गइओ सुंभ के पास ॥

हे ऐकून तो राक्षस तत्परतेने राजा सुंभाकडे गेला.

ਪਰਿ ਪਾਇਨ ਕਰ ਜੋਰ ਕੈ ਕਰੀ ਏਕ ਅਰਦਾਸ ॥੮੫॥

परि पाइन कर जोर कै करी एक अरदास ॥८५॥

आणि हात जोडून, त्याच्या पाया पडून त्याने अशी प्रार्थना केली: 85.,

ਅਉਰ ਰਤਨ ਨ੍ਰਿਪ ਧਾਮ ਤੁਅ ਤ੍ਰੀਆ ਰਤਨ ਤੇ ਹੀਨ ॥

अउर रतन न्रिप धाम तुअ त्रीआ रतन ते हीन ॥

हे राजा, तुझ्याकडे पत्नीचे रत्न सोडून बाकी सर्व रत्ने आहेत.

ਬਧੂ ਏਕ ਬਨ ਮੈ ਬਸੈ ਤਿਹ ਤੁਮ ਬਰੋ ਪ੍ਰਬੀਨ ॥੮੬॥

बधू एक बन मै बसै तिह तुम बरो प्रबीन ॥८६॥

एक सुंदर स्त्री जंगलात राहते, हे पारंगत, तिच्याशी लग्न कर. ��86.,

ਸੋਰਠਾ ॥

सोरठा ॥

सोराठा,

ਸੁਨੀ ਮਨੋਹਰਿ ਬਾਤ ਨ੍ਰਿਪ ਬੂਝਿਓ ਪੁਨਿ ਤਾਹਿ ਕੋ ॥

सुनी मनोहरि बात न्रिप बूझिओ पुनि ताहि को ॥

हे विलोभनीय शब्द ऐकून राजा म्हणाला,

ਮੋ ਸੋ ਕਹਿਯੈ ਭ੍ਰਾਤ ਬਰਨਨ ਤਾਹਿ ਸਰੀਰ ਕੋ ॥੮੭॥

मो सो कहियै भ्रात बरनन ताहि सरीर को ॥८७॥

ओ भाऊ, मला सांग, ती कशी दिसते? ��87.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥

स्वैया ॥

स्वय्या,

ਹਰਿ ਸੋ ਮੁਖ ਹੈ ਹਰਿਤੀ ਦੁਖ ਹੈ ਅਲਿਕੈ ਹਰ ਹਾਰ ਪ੍ਰਭਾ ਹਰਿਨੀ ਹੈ ॥

हरि सो मुख है हरिती दुख है अलिकै हर हार प्रभा हरिनी है ॥

तिचा चेहरा चंद्रासारखा आहे, ज्याला पाहून सर्व दुःख नाहीसे होतात, तिचे कुरळे केस सापांचे सौंदर्य देखील लुटतात.

ਲੋਚਨ ਹੈ ਹਰਿ ਸੇ ਸਰਸੇ ਹਰਿ ਸੇ ਭਰੁਟੇ ਹਰਿ ਸੀ ਬਰੁਨੀ ਹੈ ॥

लोचन है हरि से सरसे हरि से भरुटे हरि सी बरुनी है ॥

तिचे डोळे फुललेल्या कमळासारखे आहेत, तिच्या भुवया धनुष्यासारख्या आहेत आणि तिच्या पापण्या बाणांसारख्या आहेत.

ਕੇਹਰਿ ਸੋ ਕਰਿਹਾ ਚਲਬੋ ਹਰਿ ਪੈ ਹਰਿ ਕੀ ਹਰਿਨੀ ਤਰਨੀ ਹੈ ॥

केहरि सो करिहा चलबो हरि पै हरि की हरिनी तरनी है ॥

तिची कंबर सिंहासारखी सडपातळ आहे, तिची चाल हत्तीसारखी आहे आणि क्यूपेडच्या पत्नीच्या वैभवाला लाजवेल.

ਹੈ ਕਰ ਮੈ ਹਰਿ ਪੈ ਹਰਿ ਸੋ ਹਰਿ ਰੂਪ ਕੀਏ ਹਰ ਕੀ ਧਰਨੀ ਹੈ ॥੮੮॥

है कर मै हरि पै हरि सो हरि रूप कीए हर की धरनी है ॥८८॥

तिच्या हातात तलवार आहे आणि सिंहावर स्वार आहे, ती शिवाची पत्नी सूर्यासारखी सर्वात भव्य आहे.88.

ਕਬਿਤੁ ॥

कबितु ॥

कबित,

ਮੀਨ ਮੁਰਝਾਨੇ ਕੰਜ ਖੰਜਨ ਖਿਸਾਨੇ ਅਲਿ ਫਿਰਤ ਦਿਵਾਨੇ ਬਨਿ ਡੋਲੈ ਜਿਤ ਤਿਤ ਹੀ ॥

मीन मुरझाने कंज खंजन खिसाने अलि फिरत दिवाने बनि डोलै जित तित ही ॥

��डोळ्यांचा खेळकरपणा पाहून मोठा मासा लाजाळू होतो, कोमलता कमळाला लाजाळू बनवते आणि सौंदर्याने वाग्टेलला लज्जतदार बनवते, चेहऱ्याला कमळ मानून काळ्या मधमाश्या वेडेपणाने जंगलात इकडे तिकडे फिरत असतात.