श्री दसाम ग्रंथ

पान - 288


ਬੈਸ ਲਖੈ ਛਤ੍ਰੀ ਕਹ ਦੇਵਾ ॥੮੩੮॥
बैस लखै छत्री कह देवा ॥८३८॥

क्षत्रिय ब्राह्मणांची सेवा करू लागले आणि वैश्य क्षत्रियांना देव मानू लागले.838.

ਸੂਦ੍ਰ ਸਭਨ ਕੀ ਸੇਵ ਕਮਾਵੈ ॥
सूद्र सभन की सेव कमावै ॥

(श्री रामाने) युद्धात रावणाच्या सारख्यांचा वध केला

ਜਹ ਕੋਈ ਕਹੈ ਤਹੀ ਵਹ ਧਾਵੈ ॥
जह कोई कहै तही वह धावै ॥

शूद्र सर्वांची सेवा करू लागले आणि त्यांना जिथे पाठवले जाईल तिथे ते गेले

ਜੈਸਕ ਹੁਤੀ ਬੇਦ ਸਾਸਨਾ ॥
जैसक हुती बेद सासना ॥

लंका (अशा प्रकारे) दिली जणू टाका.

ਨਿਕਸਾ ਤੈਸ ਰਾਮ ਕੀ ਰਸਨਾ ॥੮੩੯॥
निकसा तैस राम की रसना ॥८३९॥

राम नेहमी वेदांनुसार प्रशासन चालवण्याबद्दल आपल्या मुखातून बोलत.839.

ਰਾਵਣਾਦਿ ਰਣਿ ਹਾਕ ਸੰਘਾਰੇ ॥
रावणादि रणि हाक संघारे ॥

दुहेरी श्लोक

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਸੇਵਕ ਗਣ ਤਾਰੇ ॥
भाति भाति सेवक गण तारे ॥

श्रीरामाने अनेक वर्षे शत्रूंचा नाश करून राज्य केले.

ਲੰਕਾ ਦਈ ਟੰਕ ਜਨੁ ਦੀਨੋ ॥
लंका दई टंक जनु दीनो ॥

(तेव्हा) ब्रह्मरंध्र तुटून कुशल्याला भूक लागली. ८४१.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਰਾਜ ਜਗਤ ਮੈ ਕੀਨੋ ॥੮੪੦॥
इह बिधि राज जगत मै कीनो ॥८४०॥

रामाने रावणासारख्या अत्याचारी लोकांचा वध करून, विविध भक्त आणि सेवकांना (गण) मुक्त करून आणि लंकेचा कर वसूल करून राज्य केले. 840.

ਦੋਹਰਾ ਛੰਦ ॥
दोहरा छंद ॥

दोहरा श्लोक

ਬਹੁ ਬਰਖਨ ਲਉ ਰਾਮ ਜੀ ਰਾਜ ਕਰਾ ਅਰ ਟਾਲ ॥
बहु बरखन लउ राम जी राज करा अर टाल ॥

तशाच प्रकारे वेदांचे विधी केले गेले.

ਬ੍ਰਹਮਰੰਧ੍ਰ ਕਹ ਫੋਰ ਕੈ ਭਯੋ ਕਉਸਲਿਆ ਕਾਲ ॥੮੪੧॥
ब्रहमरंध्र कह फोर कै भयो कउसलिआ काल ॥८४१॥

अशा रीतीने रामाने दीर्घकाळ राज्य केले आणि एके दिवशी कौशल्याने ब्रह्म-रंध्राचा स्फोट होऊन अखेरचा श्वास घेतला.841.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਜੈਸ ਮ੍ਰਿਤਕ ਕੇ ਹੁਤੇ ਪ੍ਰਕਾਰਾ ॥
जैस म्रितक के हुते प्रकारा ॥

(श्रीराम) मातेचा अनेक प्रकारे सन्मान केला,

ਤੈਸੇਈ ਕਰੇ ਬੇਦ ਅਨੁਸਾਰਾ ॥
तैसेई करे बेद अनुसारा ॥

एखाद्याच्या मृत्यूनंतर जो विधी केला जातो, तोच विधी वेदानुसार केला जात असे

ਰਾਮ ਸਪੂਤ ਜਾਹਿੰ ਘਰ ਮਾਹੀ ॥
राम सपूत जाहिं घर माही ॥

त्यांच्या मृत्यूनंतर सुमित्रा यांचाही मृत्यू झाला.

ਤਾਕਹੁ ਤੋਟ ਕੋਊ ਕਹ ਨਾਹੀ ॥੮੪੨॥
ताकहु तोट कोऊ कह नाही ॥८४२॥

सौम्य पुत्र राम घरी गेला (आणि स्वतः अवतार होता) त्याला कोणत्याही प्रकारची कमतरता नव्हती.842.

ਬਹੁ ਬਿਧਿ ਗਤਿ ਕੀਨੀ ਪ੍ਰਭ ਮਾਤਾ ॥
बहु बिधि गति कीनी प्रभ माता ॥

एके दिवशी सीतेने स्त्रियांना शिकवले,

ਤਬ ਲਉ ਭਈ ਕੈਕਈ ਸਾਤਾ ॥
तब लउ भई कैकई साता ॥

मातेच्या उद्धारासाठी अनेक विधी केले गेले आणि तोपर्यंत कैकेयीचेही निधन झाले होते.

ਤਾ ਕੇ ਮਰਤ ਸੁਮਿਤ੍ਰਾ ਮਰੀ ॥
ता के मरत सुमित्रा मरी ॥

जेव्हा श्रीराम आले आणि त्यांना पाहिले.

ਦੇਖਹੁ ਕਾਲ ਕ੍ਰਿਆ ਕਸ ਕਰੀ ॥੮੪੩॥
देखहु काल क्रिआ कस करी ॥८४३॥

तिच्या मृत्यूनंतर, काल (मृत्यू) चे कार्य पहा. सुमित्राही मेली.843.

ਏਕ ਦਿਵਸ ਜਾਨਕਿ ਤ੍ਰਿਯ ਸਿਖਾ ॥
एक दिवस जानकि त्रिय सिखा ॥

राम मनात म्हणाला-

ਭੀਤ ਭਏ ਰਾਵਣ ਕਹ ਲਿਖਾ ॥
भीत भए रावण कह लिखा ॥

एके दिवशी स्त्रियांना समजावताना सीतेने भिंतीवर रावणाचे चित्र काढले.

ਜਬ ਰਘੁਬਰ ਤਿਹ ਆਨ ਨਿਹਾਰਾ ॥
जब रघुबर तिह आन निहारा ॥

तेव्हाच तुम्ही त्याचे चित्र काढले आणि पाहिले.

ਕਛੁਕ ਕੋਪ ਇਮ ਬਚਨ ਉਚਾਰਾ ॥੮੪੪॥
कछुक कोप इम बचन उचारा ॥८४४॥

हे पाहून राम काहीशा रागाने म्हणाला.844.

ਰਾਮ ਬਾਚ ਮਨ ਮੈ ॥
राम बाच मन मै ॥

त्याच्या मनातील रामाची गती :

ਯਾ ਕੋ ਕਛੁ ਰਾਵਨ ਸੋ ਹੋਤਾ ॥
या को कछु रावन सो होता ॥

दुप्पट

ਤਾ ਤੇ ਚਿਤ੍ਰ ਚਿਤ੍ਰਕੈ ਦੇਖਾ ॥
ता ते चित्र चित्रकै देखा ॥

तिचं (सीतेला) रावणावर जरा प्रेम असायचं, म्हणूनच तिने काढलेल्या त्याच्या पोर्ट्रेटकडे ती पाहत आहे.

ਬਚਨ ਸੁਨਤ ਸੀਤਾ ਭਈ ਰੋਖਾ ॥
बचन सुनत सीता भई रोखा ॥

तर हे पृथ्वी (माता! तू मला मार्ग दे आणि मला गुंडाळ. ८४६.

ਪ੍ਰਭ ਮੁਹਿ ਅਜਹੂੰ ਲਗਾਵਤ ਦੋਖਾ ॥੮੪੫॥
प्रभ मुहि अजहूं लगावत दोखा ॥८४५॥

हे शब्द ऐकून सीता रागावली आणि म्हणाली की तेव्हाही राम तिच्यावर आरोप करत होता.845.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਉ ਮੇਰੇ ਬਚ ਕਰਮ ਕਰਿ ਹ੍ਰਿਦੈ ਬਸਤ ਰਘੁਰਾਇ ॥
जउ मेरे बच करम करि ह्रिदै बसत रघुराइ ॥

जर राम राजा रघु कुळ माझ्या हृदयात, माझ्या बोलण्यात आणि कृतीत सदैव वास करत असेल तर,

ਪ੍ਰਿਥੀ ਪੈਂਡ ਮੁਹਿ ਦੀਜੀਐ ਲੀਜੈ ਮੋਹਿ ਮਿਲਾਇ ॥੮੪੬॥
प्रिथी पैंड मुहि दीजीऐ लीजै मोहि मिलाइ ॥८४६॥

हे पृथ्वी माते! तू मला जागा दे आणि मला तुझ्यात विलीन कर.���846.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਸੁਨਤ ਬਚਨ ਧਰਨੀ ਫਟ ਗਈ ॥
सुनत बचन धरनी फट गई ॥

दुप्पट

ਲੋਪ ਸੀਆ ਤਿਹ ਭੀਤਰ ਭਈ ॥
लोप सीआ तिह भीतर भई ॥

हे शब्द ऐकून पृथ्वी फाटली आणि सीता त्यात विलीन झाली

ਚਕ੍ਰਤ ਰਹੇ ਨਿਰਖ ਰਘੁਰਾਈ ॥
चक्रत रहे निरख रघुराई ॥

सीता श्रीरामाशिवाय जगू शकत नाही आणि राम सीतेशिवाय जगू शकत नाही. ८४८.

ਰਾਜ ਕਰਨ ਕੀ ਆਸ ਚੁਕਾਈ ॥੮੪੭॥
राज करन की आस चुकाई ॥८४७॥

हे पाहून राम आश्चर्यचकित झाला आणि या दुःखात त्याने राज्यकारभाराची सर्व आशा संपवली.847.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਇਹ ਜਗੁ ਧੂਅਰੋ ਧਉਲਹਰਿ ਕਿਹ ਕੇ ਆਯੋ ਕਾਮ ॥
इह जगु धूअरो धउलहरि किह के आयो काम ॥

हे जग धुराचा राजवाडा आहे ज्याची कोणालाच किंमत नव्हती

ਰਘੁਬਰ ਬਿਨੁ ਸੀਅ ਨਾ ਜੀਐ ਸੀਅ ਬਿਨ ਜੀਐ ਨ ਰਾਮ ॥੮੪੮॥
रघुबर बिनु सीअ ना जीऐ सीअ बिन जीऐ न राम ॥८४८॥

सीता रामाशिवाय जगू शकत नव्हती आणि सीतेशिवाय राम जिवंत राहणे अशक्य आहे.848.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਦੁਆਰੇ ਕਹਯੋ ਬੈਠ ਲਛਮਨਾ ॥
दुआरे कहयो बैठ लछमना ॥

दुप्पट

ਪੈਠ ਨ ਕੋਊ ਪਾਵੈ ਜਨਾ ॥
पैठ न कोऊ पावै जना ॥

ज्याप्रमाणे राजा अजने इंद्रमतीसाठी घर सोडले आणि योगासने केली.

ਅੰਤਹਿ ਪੁਰਹਿ ਆਪ ਪਗੁ ਧਾਰਾ ॥
अंतहि पुरहि आप पगु धारा ॥

त्याचप्रमाणे श्रीरामानेही श्री सीतेच्या वियोगात शरीराचा त्याग केला. ८५०.

ਦੇਹਿ ਛੋਰਿ ਮ੍ਰਿਤ ਲੋਕ ਸਿਧਾਰਾ ॥੮੪੯॥
देहि छोरि म्रित लोक सिधारा ॥८४९॥

राम लक्ष्मणाला म्हणाले, ���तुम्ही महाद्वारावर बसा आणि कोणालाही आत येऊ देऊ नकोस.��� राम स्वतः राजवाड्यात गेला आणि देहाचा त्याग करून हा मृत्यूनिवास सोडला.849.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਇੰਦ੍ਰ ਮਤੀ ਹਿਤ ਅਜ ਨ੍ਰਿਪਤ ਜਿਮ ਗ੍ਰਿਹ ਤਜ ਲੀਅ ਜੋਗ ॥
इंद्र मती हित अज न्रिपत जिम ग्रिह तज लीअ जोग ॥

चौऱ्यासी