श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1242


ਜਹ ਮੂਰਖ ਨਹਿ ਸੂਝਤ ਚਾਲਾ ॥੪੯॥
जह मूरख नहि सूझत चाला ॥४९॥

मुर्ख ज्याला परिस्थिती कळत नाही. 49.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਭਾਖਿ ਖਾਨ ਸਭ ਧਾਏ ॥
इह बिधि भाखि खान सभ धाए ॥

असे म्हणत सर्व पठाण धावत आले

ਬਾਧੇ ਚੁੰਗ ਚੌਪ ਤਨ ਆਏ ॥
बाधे चुंग चौप तन आए ॥

आणि ते गटागटाने (भरलेले) मृतदेह घेऊन आले.

ਸਮਸਦੀਨ ਲਛਿਮਨ ਜਹ ਘਾਯੋ ॥
समसदीन लछिमन जह घायो ॥

जेथे शम्सदीनला लछमनने मारले,

ਤਿਹ ਠਾ ਸਕਲ ਸੈਨ ਮਿਲਿ ਆਯੋ ॥੫੦॥
तिह ठा सकल सैन मिलि आयो ॥५०॥

संपूर्ण सैन्य त्या ठिकाणी एकत्र आले. 50.

ਲੋਦੀ ਸੂਰ ਨਯਾਜੀ ਚਲੇ ॥
लोदी सूर नयाजी चले ॥

लोदी, सूर (पठाणांची एक जात) नियाझी

ਲੀਨੇ ਸੰਗ ਸੂਰਮਾ ਭਲੇ ॥
लीने संग सूरमा भले ॥

त्यांनी त्यांच्याबरोबर चांगले योद्धे घेतले.

ਦਾਓਜਈ ਰੁਹੇਲੇ ਆਏ ॥
दाओजई रुहेले आए ॥

(याशिवाय) दौजई ('दौडझाई' पठाणांची एक शाखा) रुहेले,

ਆਫਰੀਦਿਯਨ ਤੁਰੈ ਨਚਾਏ ॥੫੧॥
आफरीदियन तुरै नचाए ॥५१॥

आफिरीदी (पठाण) सुद्धा (त्यांचे) घोडे नाचत. ५१.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਬਾਵਨ ਖੇਲ ਪਠਾਨ ਤਹ ਸਭੈ ਪਰੇ ਅਰਿਰਾਇ ॥
बावन खेल पठान तह सभै परे अरिराइ ॥

बावनखेल पठाण (बावन कुळातील पठाण) सर्व तेथे पडले.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਬਾਨਾ ਬਧੇ ਗਨਨਾ ਗਨੀ ਨ ਜਾਇ ॥੫੨॥
भाति भाति बाना बधे गनना गनी न जाइ ॥५२॥

(ते) विविध कापडांनी सुशोभित केलेले होते, जे मोजले जाऊ शकत नाहीत. 52.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਪਖਰਿਯਾਰੇ ਦ੍ਵਾਰਨ ਨਹਿ ਮਾਵੈ ॥
पखरियारे द्वारन नहि मावै ॥

गेटवर घोडेस्वार थांबत नव्हते.

ਜਹਾ ਤਹਾ ਭਟ ਤੁਰੰਗ ਨਚਾਵੈ ॥
जहा तहा भट तुरंग नचावै ॥

योद्धे जेथे घोडे नाचत होते.

ਬਾਨਨ ਕੀ ਆਂਧੀ ਤਹ ਆਈ ॥
बानन की आंधी तह आई ॥

बाणांचे वादळ आले,

ਹਾਥ ਪਸਾਰਾ ਲਖਾ ਨ ਜਾਈ ॥੫੩॥
हाथ पसारा लखा न जाई ॥५३॥

(त्यामुळे) हात पुढे करूनही तो दिसत नव्हता. ५३.

ਇਹ ਬਿਧਿ ਸੋਰ ਨਗਰ ਮੈ ਪਯੋ ॥
इह बिधि सोर नगर मै पयो ॥

त्यामुळे शहरात एकच गोंधळ उडाला. (दिसायला सुरुवात होते)

ਜਨੁ ਰਵਿ ਉਲਟਿ ਪਲਟ ਹ੍ਵੈ ਗਯੋ ॥
जनु रवि उलटि पलट ह्वै गयो ॥

जणू सूर्य उलटला,

ਜੈਸੇ ਜਲਧਿ ਬਾਰਿ ਪਰਹਰੈ ॥
जैसे जलधि बारि परहरै ॥

किंवा समुद्राला पाणी फुगले म्हणून (म्हणजे भरती आली आहे)

ਉਛਰਿ ਉਛਰਿ ਮਛਰੀ ਜ੍ਯੋਂ ਮਰੈ ॥੫੪॥
उछरि उछरि मछरी ज्यों मरै ॥५४॥

किंवा जसे मासे उड्या मारून मरत आहेत. ५४.

ਜਿਹ ਬਿਧਿ ਨਾਵ ਨਦੀ ਕੀ ਧਾਰਾ ॥
जिह बिधि नाव नदी की धारा ॥

नदीच्या प्रवाहात बोटीसारखी

ਬਹੀ ਜਾਤ ਕੋਊ ਨਹਿ ਰਖਵਾਰਾ ॥
बही जात कोऊ नहि रखवारा ॥

दूर वाहून जात आहे आणि कोणीही संरक्षक नाही.

ਤੈਸੀ ਦਸਾ ਨਗਰ ਕੀ ਭਈ ॥
तैसी दसा नगर की भई ॥

शहराची अवस्था अशीच झाली.

ਜਨੁ ਬਿਨੁ ਸਕ੍ਰ ਸਚੀ ਹ੍ਵੈ ਗਈ ॥੫੫॥
जनु बिनु सक्र सची ह्वै गई ॥५५॥

(असे दिसत होते) जणू शची इंद्राशिवाय झाली होती. ५५.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਇਹਿ ਦਿਸਿ ਸਭ ਛਤ੍ਰੀ ਚੜੇ ਉਹਿ ਦਿਸਿ ਚੜੇ ਪਠਾਨ ॥
इहि दिसि सभ छत्री चड़े उहि दिसि चड़े पठान ॥

या बाजूने सर्व छत्री चढले होते आणि त्या बाजूने पठाण चढले होते.

ਸੁਨਹੁ ਸੰਤ ਚਿਤ ਦੈ ਸਭੈ ਜਿਹ ਬਿਧਿ ਭਯੋ ਨਿਦਾਨ ॥੫੬॥
सुनहु संत चित दै सभै जिह बिधि भयो निदान ॥५६॥

हे संतांनो! मनापासून ऐका, मार्ग (सर्व गोंगाट मद्यपान) संपला. ५६.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रयात श्लोक:

ਜਬੈ ਜੋਰਿ ਬਾਨਾ ਅਨੀ ਖਾਨ ਆਏ ॥
जबै जोरि बाना अनी खान आए ॥

पठाणांची फौज धनुष्यबाण घेऊन आली

ਇਤੈ ਛੋਭਿ ਛਤ੍ਰੀ ਸਭੈ ਬੀਰ ਧਾਏ ॥
इतै छोभि छत्री सभै बीर धाए ॥

त्यामुळे येथून सर्व छत्री योद्धे संतापाने वर आले.

ਚਲੇ ਬਾਨ ਐਸੇ ਦੁਹੂੰ ਓਰ ਭਾਰੇ ॥
चले बान ऐसे दुहूं ओर भारे ॥

असे जड बाण दोन्ही बाजूंनी गेले

ਲਗੈ ਅੰਗ ਜਾ ਕੇ ਨ ਜਾਹੀ ਨਿਕਾਰੇ ॥੫੭॥
लगै अंग जा के न जाही निकारे ॥५७॥

जे शरीरात अडकले आहे, ते काढता येत नाही. ५७.

ਤਬੈ ਲਛਿਮਨ ਕੁਮਾਰ ਜੂ ਕੋਪ ਕੈ ਕੈ ॥
तबै लछिमन कुमार जू कोप कै कै ॥

तेव्हा लछमनकुमार संतापला

ਹਨੇ ਖਾਨ ਬਾਨੀ ਸਭੈ ਸਸਤ੍ਰ ਲੈ ਕੈ ॥
हने खान बानी सभै ससत्र लै कै ॥

मुखी ('बानी') याने पठाणांना शस्त्रांनी मारले.

ਕਿਤੇ ਖੇਤ ਮਾਰੇ ਪਰੇ ਬੀਰ ਐਸੇ ॥
किते खेत मारे परे बीर ऐसे ॥

कुठेतरी वीर रणांगणात असेच मृतावस्थेत पडले होते

ਬਿਰਾਜੈ ਕਟੇ ਇੰਦ੍ਰ ਕੇ ਕੇਤੁ ਜੈਸੇ ॥੫੮॥
बिराजै कटे इंद्र के केतु जैसे ॥५८॥

जसे इंद्राचे ध्वज कापले जातात. ५८.

ਪੀਏ ਜਾਨੁ ਭੰਗੈ ਮਲੰਗੈ ਪਰੇ ਹੈ ॥
पीए जानु भंगै मलंगै परे है ॥

(रणांगणावर पडलेले ते असे दिसत होते) जणू मलंग भांग पिऊन आडवा झाला होता.

ਕਹੂੰ ਕੋਟਿ ਸੌਡੀਨ ਸੀਸੈ ਝਰੇ ਹੈ ॥
कहूं कोटि सौडीन सीसै झरे है ॥

अनेक हत्तींची डोकी कुठेतरी पडली होती.

ਕਹੂੰ ਉਸਟ ਮਾਰੇ ਸੁ ਲੈ ਭੂਮਿ ਤੋਪੈ ॥
कहूं उसट मारे सु लै भूमि तोपै ॥

कुठेतरी मारले गेलेले उंट रणांगणात ओळखीचे वाटत होते.

ਕਹੂੰ ਖੇਤ ਖਾਡੇ ਲਸੈ ਨਗਨ ਧੋਪੈ ॥੫੯॥
कहूं खेत खाडे लसै नगन धोपै ॥५९॥

रणांगणात कुठेतरी नंग्या तलवारी-तलवारी फिरवत होत्या. ५९.

ਕਹੂੰ ਬਾਨ ਕਾਟੇ ਪਰੇ ਭੂਮਿ ਐਸੇ ॥
कहूं बान काटे परे भूमि ऐसे ॥

कुठेतरी बाणांनी कापलेले (वीर) असेच जमिनीवर पडलेले होते

ਬੁਯੋ ਕੋ ਕ੍ਰਿਸਾਨੈ ਕਢੇ ਈਖ ਜੈਸੇ ॥
बुयो को क्रिसानै कढे ईख जैसे ॥

शेतकऱ्याने पेरणीसाठी ऊस (गुच्छ) काढला आहे.

ਕਹੂੰ ਲਹਿਲਹੈ ਪੇਟ ਮੈ ਯੌ ਕਟਾਰੀ ॥
कहूं लहिलहै पेट मै यौ कटारी ॥

पोटात कुठेतरी डंक असा चमकत होता,

ਮਨੋ ਮਛ ਸੋਹੈ ਬਧੇ ਬੀਚ ਜਾਰੀ ॥੬੦॥
मनो मछ सोहै बधे बीच जारी ॥६०॥

जाळ्यात अडकलेला मासा जणू आनंद घेत असतो. ६०.

ਕਿਤੈ ਪੇਟ ਪਾਟੇ ਪਰੇ ਖੇਤ ਬਾਜੀ ॥
कितै पेट पाटे परे खेत बाजी ॥

रणांगणात कुठेतरी फाटलेल्या पोटांचे घोडे ठेवले होते.

ਕਹੂੰ ਮਤ ਦੰਤੀ ਫਿਰੈ ਛੂਛ ਤਾਜੀ ॥
कहूं मत दंती फिरै छूछ ताजी ॥

कुठेतरी जंगली हत्ती आणि घोडे होते जे त्यांच्या स्वारांना कंटाळले होते.

ਕਹੂੰ ਮੂੰਡ ਮਾਲੀ ਪੁਐ ਮੁੰਡ ਮਾਲਾ ॥
कहूं मूंड माली पुऐ मुंड माला ॥

कुठेतरी शिव ('मंद माझी') मस्तकाला हार अर्पण करत होता.