श्री दसाम ग्रंथ

पान - 60


ਜੇ ਜੇ ਬਾਦਿ ਕਰਤ ਹੰਕਾਰਾ ॥
जे जे बादि करत हंकारा ॥

जे उद्धटपणे वाद घालतात,

ਤਿਨ ਤੇ ਭਿੰਨ ਰਹਤ ਕਰਤਾਰਾ ॥
तिन ते भिंन रहत करतारा ॥

जे अहंकाराने भांडतात, ते परमेश्वरापासून दूर जातात.

ਬੇਦ ਕਤੇਬ ਬਿਖੈ ਹਰਿ ਨਾਹੀ ॥
बेद कतेब बिखै हरि नाही ॥

वेदांमध्ये देव नाही.

ਜਾਨ ਲੇਹੁ ਹਰਿ ਜਨ ਮਨ ਮਾਹੀ ॥੬੧॥
जान लेहु हरि जन मन माही ॥६१॥

हे देवाच्या माणसांनो! हे समजून घ्या की वेद आणि कतेबांमध्ये परमेश्वर वास करत नाही. ६१.

ਆਂਖ ਮੂੰਦਿ ਕੋਊ ਡਿੰਭ ਦਿਖਾਵੈ ॥
आंख मूंदि कोऊ डिंभ दिखावै ॥

जर कोणी डोळे बंद करून ढोंग करत असेल,

ਆਂਧਰ ਕੀ ਪਦਵੀ ਕਹ ਪਾਵੈ ॥
आंधर की पदवी कह पावै ॥

जो डोळे मिटून पाखंडीपणा दाखवतो, त्याला अंधत्व प्राप्त होते.

ਆਂਖਿ ਮੀਚ ਮਗੁ ਸੂਝਿ ਨ ਜਾਈ ॥
आंखि मीच मगु सूझि न जाई ॥

डोळे अरुंद करून (जेव्हा) मार्ग दिसत नाही

ਤਾਹਿ ਅਨੰਤ ਮਿਲੈ ਕਿਮ ਭਾਈ ॥੬੨॥
ताहि अनंत मिलै किम भाई ॥६२॥

डोळे मिटून मार्ग कळू शकत नाही, मग हे भावा कसे कळणार! तो अनंत परमेश्वराला भेटतो?62.

ਬਹੁ ਬਿਸਥਾਰ ਕਹ ਲਉ ਕੋਈ ਕਹੈ ॥
बहु बिसथार कह लउ कोई कहै ॥

सविस्तर कोणी सांगू शकत नाही

ਸਮਝਤ ਬਾਤਿ ਥਕਤਿ ਹੁਐ ਰਹੈ ॥
समझत बाति थकति हुऐ रहै ॥

किती प्रमाणात, तपशील द्यावा? जेव्हा एखाद्याला समजते तेव्हा त्याला थकवा जाणवतो.

ਰਸਨਾ ਧਰੈ ਕਈ ਜੋ ਕੋਟਾ ॥
रसना धरै कई जो कोटा ॥

जर एखाद्याने दहा लाख भाषा गृहीत धरल्या,

ਤਦਪਿ ਗਨਤ ਤਿਹ ਪਰਤ ਸੁ ਤੋਟਾ ॥੬੩॥
तदपि गनत तिह परत सु तोटा ॥६३॥

जर एखाद्याला लाखो जीभ आहेत, तरीसुद्धा त्याला त्या संख्येने कमी वाटतात, (परमेश्वराचे गुणगान गाताना) 63.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਬ ਆਇਸੁ ਪ੍ਰਭ ਕੋ ਭਯੋ ਜਨਮੁ ਧਰਾ ਜਗ ਆਇ ॥
जब आइसु प्रभ को भयो जनमु धरा जग आइ ॥

जेव्हा परमेश्वराची इच्छा होती तेव्हा माझा जन्म या पृथ्वीवर झाला.

ਅਬ ਮੈ ਕਥਾ ਸੰਛੇਪ ਤੇ ਸਬਹੂੰ ਕਹਤ ਸੁਨਾਇ ॥੬੪॥
अब मै कथा संछेप ते सबहूं कहत सुनाइ ॥६४॥

आता मी माझी स्वतःची गोष्ट थोडक्यात सांगेन.64.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਮਮ ਆਗਿਆ ਕਾਲ ਜਗ ਪ੍ਰਵੇਸ ਕਰਨੰ ਨਾਮ ਖਸਟਮੋ ਧਯਾਇ ਸਮਾਪਤਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੬॥੨੭੯॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे मम आगिआ काल जग प्रवेस करनं नाम खसटमो धयाइ समापतम सतु सुभम सतु ॥६॥२७९॥

बचित्तर नाटकाच्या सहाव्या प्रकरणाचा शेवट द कमांड ऑफ सुप्रीम काल टू मी टू कमिंग इन द वर्ल्ड.6.279.

ਅਥ ਕਬਿ ਜਨਮ ਕਥਨੰ ॥
अथ कबि जनम कथनं ॥

येथे कवीच्या जन्माचे वर्णन सुरू होते.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਮੁਰ ਪਿਤ ਪੂਰਬਿ ਕਿਯਸਿ ਪਯਾਨਾ ॥
मुर पित पूरबि कियसि पयाना ॥

माझे वडील (म्हणजे गुरु तेग बहादूर) पूर्वेला गेले

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੇ ਤੀਰਥਿ ਨ੍ਰਹਾਨਾ ॥
भाति भाति के तीरथि न्रहाना ॥

माझे वडील पूर्वेकडे निघाले आणि अनेक तीर्थक्षेत्रांना भेट दिली.

ਜਬ ਹੀ ਜਾਤਿ ਤ੍ਰਿਬੇਣੀ ਭਏ ॥
जब ही जाति त्रिबेणी भए ॥

जेव्हा ते त्रिवेणी (प्रयाग) येथे पोहोचले.

ਪੁੰਨ ਦਾਨ ਦਿਨ ਕਰਤ ਬਿਤਏ ॥੧॥
पुंन दान दिन करत बितए ॥१॥

जेव्हा ते त्रिवेणी (प्रयाग) येथे गेले तेव्हा त्यांनी आपले दिवस दानधर्मात गेले.

ਤਹੀ ਪ੍ਰਕਾਸ ਹਮਾਰਾ ਭਯੋ ॥
तही प्रकास हमारा भयो ॥

तिथेच आमचा जन्म झाला (म्हणजे गर्भधारणा).

ਪਟਨਾ ਸਹਰ ਬਿਖੈ ਭਵ ਲਯੋ ॥
पटना सहर बिखै भव लयो ॥

मी तिथेच गरोदर राहिलो आणि पटना येथे जन्म घेतला.

ਮਦ੍ਰ ਦੇਸ ਹਮ ਕੋ ਲੇ ਆਏ ॥
मद्र देस हम को ले आए ॥

(पूर्वेकडून) आम्हाला मद्रा देशात (पंजाब) घेऊन आले.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਦਾਈਅਨ ਦੁਲਰਾਏ ॥੨॥
भाति भाति दाईअन दुलराए ॥२॥

तेथून मला मद्रादेशात (पंजाब) आणण्यात आले, जिथे मला विविध परिचारिकांनी सांभाळले.

ਕੀਨੀ ਅਨਿਕ ਭਾਤਿ ਤਨ ਰਛਾ ॥
कीनी अनिक भाति तन रछा ॥

(माझे) शरीर अनेक प्रकारे जपले गेले

ਦੀਨੀ ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਕੀ ਸਿਛਾ ॥
दीनी भाति भाति की सिछा ॥

मला विविध प्रकारे शारीरिक संरक्षण दिले गेले आणि विविध प्रकारचे शिक्षण दिले गेले.

ਜਬ ਹਮ ਧਰਮ ਕਰਮ ਮੋ ਆਇ ॥
जब हम धरम करम मो आइ ॥

जेंव्हा आपण धर्मकर्म (समजण्यास) समर्थ होतो

ਦੇਵ ਲੋਕਿ ਤਬ ਪਿਤਾ ਸਿਧਾਏ ॥੩॥
देव लोकि तब पिता सिधाए ॥३॥

जेव्हा मी धर्माचे कार्य करू लागलो तेव्हा माझे वडील त्यांच्या स्वर्गीय निवासासाठी निघून गेले.3.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕਬਿ ਜਨਮ ਬਰਨਨੰ ਨਾਮ ਸਪਤਮੋ ਧਿਆਇ ਸਮਾਤਪਮ ਸਤੁ ਸੁਭਮ ਸਤੁ ॥੭॥੨੮੨॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे कबि जनम बरननं नाम सपतमो धिआइ समातपम सतु सुभम सतु ॥७॥२८२॥

कवीचे वर्णन शीर्षक असलेल्या बचित्तर नाटकाच्या सातव्या प्रकरणाचा शेवट.७.२८२

ਅਥ ਰਾਜ ਸਾਜ ਕਥਨੰ ॥
अथ राज साज कथनं ॥

प्राधिकरणाच्या भव्यतेचे वर्णन येथे सुरू होते:

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਰਾਜ ਸਾਜ ਹਮ ਪਰ ਜਬ ਆਯੋ ॥
राज साज हम पर जब आयो ॥

गुरगडी (राज) ची जबाबदारी आमच्यावर पडली तेव्हा

ਜਥਾ ਸਕਤਿ ਤਬ ਧਰਮੁ ਚਲਾਯੋ ॥
जथा सकति तब धरमु चलायो ॥

जेव्हा मला जबाबदारीचे स्थान मिळाले तेव्हा मी माझ्या क्षमतेनुसार धार्मिक कृत्ये केली.

ਭਾਤਿ ਭਾਤਿ ਬਨਿ ਖੇਲਿ ਸਿਕਾਰਾ ॥
भाति भाति बनि खेलि सिकारा ॥

बनमध्ये विविध प्रकारची शिकार केली जात असे

ਮਾਰੇ ਰੀਛ ਰੋਝ ਝੰਖਾਰਾ ॥੧॥
मारे रीछ रोझ झंखारा ॥१॥

मी जंगलात विविध प्रकारच्या प्राण्यांची शिकार करायला गेलो आणि अस्वल, नीलगाय (निळे बैल) आणि एल्क मारले.1.

ਦੇਸ ਚਾਲ ਹਮ ਤੇ ਪੁਨਿ ਭਈ ॥
देस चाल हम ते पुनि भई ॥

मग आम्हाला देश (आनंदपूर) सोडावा लागला.

ਸਹਰ ਪਾਵਟਾ ਕੀ ਸੁਧਿ ਲਈ ॥
सहर पावटा की सुधि लई ॥

मग मी माझे घर सोडून पांवटा नावाच्या ठिकाणी गेलो.

ਕਾਲਿੰਦ੍ਰੀ ਤਟਿ ਕਰੇ ਬਿਲਾਸਾ ॥
कालिंद्री तटि करे बिलासा ॥

(तेथे) जमना नदीच्या तीरावर (अनेक) कौतक केले

ਅਨਿਕ ਭਾਤਿ ਕੇ ਪੇਖਿ ਤਮਾਸਾ ॥੨॥
अनिक भाति के पेखि तमासा ॥२॥

मी कालिंद्रीच्या (यमुना) काठावर राहण्याचा आनंद लुटला आणि विविध प्रकारचे मनोरंजन पाहिले.

ਤਹ ਕੇ ਸਿੰਘ ਘਨੇ ਚੁਨਿ ਮਾਰੇ ॥
तह के सिंघ घने चुनि मारे ॥

तिथून (जंगलातून) अनेक सिंह निवडून मारले गेले

ਰੋਝ ਰੀਛ ਬਹੁ ਭਾਤਿ ਬਿਦਾਰੇ ॥
रोझ रीछ बहु भाति बिदारे ॥

तिथे मी सिंह, नीलगाय आणि अस्वल मारले.

ਫਤੇ ਸਾਹ ਕੋਪਾ ਤਬਿ ਰਾਜਾ ॥
फते साह कोपा तबि राजा ॥

तेव्हा फते शहा राजा रागावला (आमच्यावर),

ਲੋਹ ਪਰਾ ਹਮ ਸੋ ਬਿਨੁ ਕਾਜਾ ॥੩॥
लोह परा हम सो बिनु काजा ॥३॥

यावर राजा फतेहशहा रागावला आणि त्याने विनाकारण माझ्याशी युद्ध केले.3.

ਭੁਜੰਗ ਪ੍ਰਯਾਤ ਛੰਦ ॥
भुजंग प्रयात छंद ॥

भुजंग प्रार्थना श्लोक

ਤਹਾ ਸਾਹ ਸ੍ਰੀਸਾਹ ਸੰਗ੍ਰਾਮ ਕੋਪੇ ॥
तहा साह स्रीसाह संग्राम कोपे ॥

युद्धात श्रीमान सांगो शहा रागावले

ਪੰਚੋ ਬੀਰ ਬੰਕੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਪਾਇ ਰੋਪੇ ॥
पंचो बीर बंके प्रिथी पाइ रोपे ॥

तेथे श्री शाह (सांगो शाह) संतप्त झाले आणि पाचही योद्धे रणांगणात खंबीरपणे उभे राहिले.

ਹਠੀ ਜੀਤਮਲੰ ਸੁ ਗਾਜੀ ਗੁਲਾਬੰ ॥
हठी जीतमलं सु गाजी गुलाबं ॥

जीत माल हत्ती हा योद्धा होता आणि गुलाब (राय) हा सर्वोच्च योद्धा होता.

ਰਣੰ ਦੇਖੀਐ ਰੰਗ ਰੂਪੰ ਸਹਾਬੰ ॥੪॥
रणं देखीऐ रंग रूपं सहाबं ॥४॥

त्यामध्ये जिद्दी जीत मल आणि हताश नायक गुलाब यांचा समावेश आहे, ज्यांचे चेहरे रागाने लाल झाले होते, मैदानात.4.

ਹਠਿਯੋ ਮਾਹਰੀਚੰਦਯੰ ਗੰਗਰਾਮੰ ॥
हठियो माहरीचंदयं गंगरामं ॥

माहरी चंद आणि गंगाराम यांनी जोरदार संघर्ष केला.

ਜਿਨੇ ਕਿਤੀਯੰ ਜਿਤੀਯੰ ਫੌਜ ਤਾਮੰ ॥
जिने कितीयं जितीयं फौज तामं ॥

चिकाटीचे महारी चंद आणि गंगाराम, ज्यांनी अनेक सैन्याचा पराभव केला होता.

ਕੁਪੇ ਲਾਲ ਚੰਦੰ ਕੀਏ ਲਾਲ ਰੂਪੰ ॥
कुपे लाल चंदं कीए लाल रूपं ॥

लालचंद रागावले आणि ते गडद लाल झाले

ਜਿਨੈ ਗੰਜੀਯੰ ਗਰਬ ਸਿੰਘ ਅਨੂਪੰ ॥੫॥
जिनै गंजीयं गरब सिंघ अनूपं ॥५॥

लालचंद क्रोधाने लाल झाले होते, ज्याने अनेक सिंहसदृश वीरांच्या अभिमानाचे तुकडे केले होते.5.

ਕੁਪਿਯੋ ਮਾਹਰੂ ਕਾਹਰੂ ਰੂਪ ਧਾਰੇ ॥
कुपियो माहरू काहरू रूप धारे ॥

माहरी चंद रागावला आणि त्याने भयंकर रूप धारण केले

ਜਿਨੈ ਖਾਨ ਖਾਵੀਨੀਯੰ ਖੇਤ ਮਾਰੇ ॥
जिनै खान खावीनीयं खेत मारे ॥

महारू संतप्त झाला आणि भयंकर भावनेने शूर खानांना रणांगणात ठार मारले.

ਕੁਪਿਓ ਦੇਵਤੇਸੰ ਦਯਾਰਾਮ ਜੁਧੰ ॥
कुपिओ देवतेसं दयाराम जुधं ॥

दयाराम ब्राह्मणालाही युद्धात खूप राग आला

ਕੀਯੰ ਦ੍ਰੋਣ ਕੀ ਜਿਉ ਮਹਾ ਜੁਧ ਸੁਧੰ ॥੬॥
कीयं द्रोण की जिउ महा जुध सुधं ॥६॥

अत्यंत संतापाने भरलेले परमात्मा दया राम द्रोणाचार्याप्रमाणे मैदानात अत्यंत वीरतेने लढले.6.

ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਕੋਪੀਯੰ ਕੁਤਕੋ ਸੰਭਾਰੀ ॥
क्रिपाल कोपीयं कुतको संभारी ॥

(महंत) कृपालदास रागावले आणि त्यांनी काठी घेतली

ਹਠੀ ਖਾਨ ਹਯਾਤ ਕੇ ਸੀਸ ਝਾਰੀ ॥
हठी खान हयात के सीस झारी ॥

रागाच्या भरात किरपाल गदा घेऊन धावत आला आणि त्याने हयात खानच्या डोक्यावर प्रहार केला.

ਉਠੀ ਛਿਛਿ ਇਛੰ ਕਢਾ ਮੇਝ ਜੋਰੰ ॥
उठी छिछि इछं कढा मेझ जोरं ॥

ज्याच्या जोरावर त्याने (हयातखानचे) फळ काढले आणि त्याचे पाय असे उठले

ਮਨੋ ਮਾਖਨੰ ਮਟਕੀ ਕਾਨ੍ਰਹ ਫੋਰੰ ॥੭॥
मनो माखनं मटकी कान्रह फोरं ॥७॥

आपल्या सर्व शक्तीनिशी त्याने त्याच्या डोक्यातून मज्जा बाहेर पडली, जी भगवान कृष्णाने फोडलेल्या लोणीच्या घागरीतून बाहेर पडलेल्या लोण्याप्रमाणे पसरली.7.

ਤਹਾ ਨੰਦ ਚੰਦੰ ਕੀਯੋ ਕੋਪ ਭਾਰੋ ॥
तहा नंद चंदं कीयो कोप भारो ॥

तेथे (त्यावेळचा दिवाण) नंदचंद फार रागावला होता

ਲਗਾਈ ਬਰਛੀ ਕ੍ਰਿਪਾਣੰ ਸੰਭਾਰੋ ॥
लगाई बरछी क्रिपाणं संभारो ॥

तेव्हा नामद चंदने रागाच्या भरात तलवारीने जोरात वार केले.

ਤੁਟੀ ਤੇਗ ਤ੍ਰਿਖੀ ਕਢੇ ਜਮਦਢੰ ॥
तुटी तेग त्रिखी कढे जमदढं ॥

(मारामारी करून) धारदार तलवार फुटली आणि त्याने खंजीर बाहेर काढला.

ਹਠੀ ਰਾਖੀਯੰ ਲਜ ਬੰਸੰ ਸਨਢੰ ॥੮॥
हठी राखीयं लज बंसं सनढं ॥८॥

पण तो तुटला. मग त्याने आपला खंजीर काढला आणि दृढ योद्ध्याने सोढी कुळाची मान वाचवली.8.

ਤਹਾ ਮਾਤਲੇਯੰ ਕ੍ਰਿਪਾਲੰ ਕ੍ਰੁਧੰ ॥
तहा मातलेयं क्रिपालं क्रुधं ॥

तेव्हा मामा कृपाल रागावले

ਛਕਿਯੋ ਛੋਭ ਛਤ੍ਰੀ ਕਰਿਯੋ ਜੁਧ ਸੁਧੰ ॥
छकियो छोभ छत्री करियो जुध सुधं ॥

तेव्हा मामा किरपाल यांनी अत्यंत संतापाने खऱ्या क्षत्रियाप्रमाणे युद्ध पराक्रम प्रकट केला.

ਸਹੇ ਦੇਹ ਆਪੰ ਮਹਾਬੀਰ ਬਾਣੰ ॥
सहे देह आपं महाबीर बाणं ॥

त्या महान वीराच्या अंगावर बाण लागले

ਕਰਿਯੋ ਖਾਨ ਬਾਨੀਨ ਖਾਲੀ ਪਲਾਣੰ ॥੯॥
करियो खान बानीन खाली पलाणं ॥९॥

महान वीराला बाण लागला, पण त्याने शूर खान खोगीरातून पडला.9.

ਹਠਿਯੋ ਸਾਹਿਬੰ ਚੰਦ ਖੇਤੰ ਖਤ੍ਰਿਆਣੰ ॥
हठियो साहिबं चंद खेतं खत्रिआणं ॥

पूर्ण धैर्याने हाथी साहिब चांद (लढले आणि लढले).

ਹਨੇ ਖਾਨ ਖੂਨੀ ਖੁਰਾਸਾਨ ਭਾਨੰ ॥
हने खान खूनी खुरासान भानं ॥

साहिब चांद या शूर क्षत्रियने खोरासानच्या रक्तरंजित खानचा वध केला.