श्री दसाम ग्रंथ

पान - 354

ਜੋ ਸਿਰ ਸਤ੍ਰਨ ਕੇ ਹਰਿਤਾ ਜੋਊ ਸਾਧਨ ਕੋ ਵਰੁ ਦਾਨ ਦਿਵਉਨਾ ॥

जो सिर सत्रन के हरिता जोऊ साधन को वरु दान दिवउना ॥

तो शत्रूंचा नाश करणारा आणि संतांना वरदान देणारा आहे

ਬੀਚ ਰਹਿਯੋ ਜਗ ਕੇ ਰਵਿ ਕੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜਿਹ ਕੋ ਪੁਨਿ ਖਉਨਾ ॥

बीच रहियो जग के रवि कै कबि स्याम कहै जिह को पुनि खउना ॥

तो जग, आकाश, सूर्य इत्यादी सर्वांमध्ये व्याप्त आहे आणि त्याचा कधीही नाश होत नाही

ਰਾਜਤ ਯੌ ਅਲਕੈ ਤਿਨ ਕੀ ਮਨੋ ਚੰਦਨ ਲਾਗ ਰਹੇ ਅਹਿ ਛਉਨਾ ॥੬੦੦॥

राजत यौ अलकै तिन की मनो चंदन लाग रहे अहि छउना ॥६००॥

त्याच्या कपाळावरील केसांचे कुलूप चंदनाच्या झाडावर टांगलेल्या नागांच्या पिलांसारखे दिसतात. 600.

ਕੀਰ ਸੇ ਨਾਕ ਕੁਰੰਗ ਸੇ ਨੈਨਨ ਡੋਲਤ ਹੈ ਸੋਊ ਬੀਚ ਤ੍ਰੀਯਾ ਮੈ ॥

कीर से नाक कुरंग से नैनन डोलत है सोऊ बीच त्रीया मै ॥

ज्याची नाकपुडी पोपटासारखी आणि डोळे कुत्र्यासारखे आहेत, तो स्त्रियांसोबत फिरत असतो.

ਜੋ ਮਨ ਸਤ੍ਰਨ ਬੀਚ ਰਵਿਯੋ ਜੋ ਰਹਿਯੋ ਰਵਿ ਸਾਧਨ ਬੀਚ ਹੀਯਾ ਮੈ ॥

जो मन सत्रन बीच रवियो जो रहियो रवि साधन बीच हीया मै ॥

जे शत्रूंच्या मनात दडलेले असते आणि साधकांच्या हृदयात जडलेले असते.

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਇਹ ਭਾਤਿਨ ਸੋ ਫੁਨਿ ਉਚਰੀਯਾ ਮੈ ॥

ता छबि को जसु उच महा इह भातिन सो फुनि उचरीया मै ॥

त्याच्या प्रतिमेचा उच्च आणि महान गौरव (कवी) पुन्हा अशा प्रकारे उंचावला आहे.

ਤਾ ਰਸ ਕੀ ਹਮ ਬਾਤ ਕਹੀ ਜੋਊ ਰਾਵਨ ਸੁ ਬਸਿਯੋ ਹੈ ਜੀਆ ਮੈ ॥੬੦੧॥

ता रस की हम बात कही जोऊ रावन सु बसियो है जीआ मै ॥६०१॥

जो सदैव शत्रूंच्या तसेच संतांच्या मनात असतो, तोच तो राम आहे, जो रावणाच्या हृदयातही व्याप्त होता, असे या सौंदर्याचे वर्णन करताना मी म्हणतो.601.

ਖੇਲਤ ਸੰਗ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਜੋਊ ਕਾਨਰ ਕਾਲਾ ॥

खेलत संग ग्वारिन के कबि स्याम कहै जोऊ कानर काला ॥

काळ्या रंगाचा कृष्ण गोपींसोबत खेळत आहे

ਰਾਜਤ ਹੈ ਸੋਈ ਬੀਚ ਖਰੋ ਸੋ ਬਿਰਾਜਤ ਹੈ ਗਿਰਦੇ ਤਿਹ ਬਾਲਾ ॥

राजत है सोई बीच खरो सो बिराजत है गिरदे तिह बाला ॥

तो मध्यभागी उभा आहे आणि चारही बाजूंनी तरुण बंधू उभे आहेत

ਫੂਲ ਰਹੇ ਜਹ ਫੂਲ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਜਹ ਚੰਦ ਉਜਾਲਾ ॥

फूल रहे जह फूल भली बिधि है अति ही जह चंद उजाला ॥

तो पूर्णपणे बहरलेल्या फुलांसारखा किंवा विखुरलेल्या चंद्रप्रकाशासारखा दिसतो

ਗੋਪਿਨ ਨੈਨਨ ਕੀ ਸੁ ਮਨੋ ਪਹਰੀ ਭਗਵਾਨ ਸੁ ਕੰਜਨ ਮਾਲਾ ॥੬੦੨॥

गोपिन नैनन की सु मनो पहरी भगवान सु कंजन माला ॥६०२॥

असे दिसते की भगवान श्रीकृष्णांनी गोपींच्या डोळ्यांसारख्या फुलांच्या माळा घातल्या आहेत.602.

ਦੋਹਰਾ ॥

दोहरा ॥

डोहरा

ਬਰਨਨ ਚੰਦ੍ਰਭਗਾ ਕਹਿਯੋ ਅਤਿ ਨਿਰਮਲ ਕੈ ਬੁਧਿ ॥

बरनन चंद्रभगा कहियो अति निरमल कै बुधि ॥

अत्यंत शुद्ध बुद्धीची स्त्री चंद्रभागेचे वर्णन दिले आहे

ਉਪਮਾ ਤਾਹਿ ਤਨਉਰ ਕੀ ਸੂਰਜ ਸੀ ਹੈ ਸੁਧਿ ॥੬੦੩॥

उपमा ताहि तनउर की सूरज सी है सुधि ॥६०३॥

तिचे शरीर सूर्यासारखे शुद्ध स्वरूपात तेजस्वी आहे.603.

ਸਵੈਯਾ ॥

सवैया ॥

स्वय्या

ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਜਾ ਪਿਖਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਲਾਜਹਿ ਕੇ ਫੁਨਿ ਜਾਲ ਅਟੇ ਹੈ ॥

स्याम के जा पिखि स्याम कहै अति लाजहि के फुनि जाल अटे है ॥

कृष्णाच्या जवळ जाऊन त्याला नावाने हाक मारत ती अत्यंत लाजत रडत असते

ਜਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਪੈ ਸੁਤ ਭਾਵਨ ਭਾਵ ਸੁ ਵਾਰਿ ਸੁਟੇ ਹੈ ॥

जा की प्रभा अति सुंदर पै सुत भावन भाव सु वारि सुटे है ॥

तिच्या विजयी वैभवावर अनेक भावनांचा बळी दिला जात आहे

ਜਿਹ ਕੋ ਪਿਖਿ ਕੈ ਜਨ ਰੀਝ ਰਹੈ ਸੁ ਮੁਨੀਨ ਕੇ ਪੇਖਿ ਧਿਆਨ ਛੁਟੇ ਹੈ ॥

जिह को पिखि कै जन रीझ रहै सु मुनीन के पेखि धिआन छुटे है ॥

ते पाहून सर्व लोक प्रसन्न झाले आणि ऋषींचे ध्यान फिरून गेले

ਰਾਜਤ ਰਾਧੇ ਅਹੀਰਿ ਤਨਉਰ ਕੇ ਮਾਨਹੁ ਸੂਰਜ ਸੇ ਪ੍ਰਗਟੇ ਹੈ ॥੬੦੪॥

राजत राधे अहीरि तनउर के मानहु सूरज से प्रगटे है ॥६०४॥

ती राधिका, तिच्या सूर्यासारख्या प्रकटतेवर, भव्य दिसत आहे.604.

ਖੇਲਤ ਹੈ ਸੋਊ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਮੈ ਜਿਹ ਕੋ ਬ੍ਰਿਜ ਹੈ ਅਤਿ ਸੁੰਦਰ ਡੇਰਾ ॥

खेलत है सोऊ ग्वारिन मै जिह को ब्रिज है अति सुंदर डेरा ॥

तो कृष्ण गोपींशी खेळत आहे, ज्याचे सुंदर घर ब्रजात आहे

ਜਾਹੀ ਕੇ ਨੈਨ ਕੁਰੰਗ ਸੇ ਹੈ ਜਸੁਧਾ ਜੂ ਕੋ ਬਾਲਕ ਨੰਦਹਿ ਕੇਰਾ ॥

जाही के नैन कुरंग से है जसुधा जू को बालक नंदहि केरा ॥

त्याचे डोळे हरणासारखे असून तो नंद व यशोदा यांचा पुत्र आहे

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਸੋ ਤਹਿ ਘੇਰ ਲਯੋ ਕਹਿਬੇ ਜਸੁ ਕੋ ਉਮਗਿਯੋ ਮਨ ਮੇਰਾ ॥

ग्वारिन सो तहि घेर लयो कहिबे जसु को उमगियो मन मेरा ॥

गोपींनी त्याला वेढा घातला आहे आणि माझे मन त्याची स्तुती करण्यास उत्सुक आहे

ਮਾਨਹੁ ਮੈਨ ਸੋ ਖੇਲਨ ਕਾਜ ਕਰਿਯੋ ਮਿਲ ਕੈ ਮਨੋ ਚਾਦਨ ਘੇਰਾ ॥੬੦੫॥

मानहु मैन सो खेलन काज करियो मिल कै मनो चादन घेरा ॥६०५॥

त्याला प्रेमाची देवता म्हणून खेळण्यासाठी अनेक चंद्रांनी वेढलेले दिसते.605.

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਰੀਝ ਰਹੀ ਹਰਿ ਪੇਖਿ ਸਭੈ ਤਜਿ ਲਾਜਿ ਸੁ ਅਉ ਡਰ ਸਾਸੋ ॥

ग्वारिन रीझ रही हरि पेखि सभै तजि लाजि सु अउ डर सासो ॥

सासू-सासऱ्यांचे भय सोडून, लाजाळूपणा सोडून सर्व गोपी कृष्णाला पाहून मोहित झाल्या.

ਆਈ ਹੈ ਤਿਆਗਿ ਸੋਊ ਗ੍ਰਿਹ ਪੈ ਭਰਤਾਰ ਕਹੈ ਨ ਕਛੂ ਕਹਿ ਮਾ ਸੋ ॥

आई है तिआगि सोऊ ग्रिह पै भरतार कहै न कछू कहि मा सो ॥

त्यांच्या घरी काहीही न बोलता आणि त्यांच्या नवऱ्यालाही सोडून

ਡੋਲਤ ਹੈ ਸੋਊ ਤਾਲ ਬਜਾਇ ਕੈ ਗਾਵਤ ਹੈ ਕਰਿ ਕੈ ਉਪਹਾਸੋ ॥

डोलत है सोऊ ताल बजाइ कै गावत है करि कै उपहासो ॥

ते इथे आले आहेत आणि हसत हसत इकडे तिकडे फिरत आहेत, विविध सुरांवर गात आणि वाजवत आहेत.

ਮੋਹਿ ਗਿਰੈ ਧਰ ਪੈ ਸੁ ਤ੍ਰੀਯਾ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਚਿਤਵੈ ਹਰਿ ਜਾ ਸੋ ॥੬੦੬॥

मोहि गिरै धर पै सु त्रीया कबि स्याम कहै चितवै हरि जा सो ॥६०६॥

ती, जिला कृष्ण पाहतो, ती मोहित होऊन पृथ्वीवर पडते.६०६.

ਜੋ ਜੁਗ ਤੀਸਰ ਹੈ ਕਰਤਾ ਜੋਊ ਹੈ ਤਨ ਪੈ ਧਰਿਯਾ ਪਟ ਪੀਲੇ ॥

जो जुग तीसर है करता जोऊ है तन पै धरिया पट पीले ॥

जो त्रेतायुगाचा स्वामी आहे आणि त्याने पिवळी वस्त्रे परिधान केली आहेत

ਜਾਹਿ ਛਲਿਯੋ ਬਲਿਰਾਜ ਬਲੀ ਜਿਨਿ ਸਤ੍ਰ ਹਨੇ ਕਰਿ ਕੋਪ ਹਠੀਲੇ ॥

जाहि छलियो बलिराज बली जिनि सत्र हने करि कोप हठीले ॥

ज्याने पराक्रमी राजा बळीला फसवले आणि प्रचंड संतापाने, अखंड शत्रूंचा नाश केला.

ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਰੀਝ ਰਹੀ ਧਰਨੀ ਜੁ ਧਰੇ ਪਟ ਪੀਤਨ ਪੈ ਸੁ ਰੰਗੀਲੇ ॥

ग्वारिन रीझ रही धरनी जु धरे पट पीतन पै सु रंगीले ॥

पिवळ्या रंगाची वस्त्रे धारण केलेल्या याच भगवंतावर या गोपींचा मोह होत आहे.

ਜਿਉ ਮ੍ਰਿਗਨੀ ਸਰ ਲਾਗਿ ਗਿਰੈ ਇਹ ਤਿਉ ਹਰਿ ਦੇਖਤ ਨੈਨ ਰਸੀਲੇ ॥੬੦੭॥

जिउ म्रिगनी सर लागि गिरै इह तिउ हरि देखत नैन रसीले ॥६०७॥

ज्याप्रमाणे बाण मारल्यावर खाली पडतात, तसाच प्रभाव (गोपींवर) कृष्णाच्या कामुक डोळ्यांचा होतो.607.

ਕਾਨਰ ਕੇ ਸੰਗ ਖੇਲਤ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਸੁਖ ਕੋ ਕਰ ਕੈ ਤਨ ਮੈ ॥

कानर के संग खेलत सो अति ही सुख को कर कै तन मै ॥

देहाचा आनंद घेऊन ते श्रीकृष्णाशी खेळतात.

ਸ੍ਯਾਮ ਹੀ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਹਿਤ ਕੈ ਚਿਤ ਕੈ ਨਹਿ ਬੰਧਨ ਅਉ ਧਨ ਮੈ ॥

स्याम ही सो अति ही हित कै चित कै नहि बंधन अउ धन मै ॥

गोपी अत्यंत आनंदात कृष्णाशी खेळत आहेत आणि कृष्णावर प्रेम करण्यास स्वतःला पूर्णपणे मुक्त समजतात

ਧਰਿ ਰੰਗਨਿ ਬਸਤ੍ਰ ਸਭੈ ਤਹਿ ਡੋਲਤ ਯੌ ਉਪਮਾ ਉਪਜੀ ਮਨ ਮੈ ॥

धरि रंगनि बसत्र सभै तहि डोलत यौ उपमा उपजी मन मै ॥

सर्व (गोपी) रंगीबेरंगी वस्त्रे परिधान करून तिकडे फिरतात. त्यामुळे (माझ्या) मनात (त्यांचे) समानता निर्माण झाली आहे

ਜੋਊ ਫੂਲ ਮੁਖੀ ਤਹ ਫੂਲ ਕੈ ਖੇਲਤ ਫੂਲ ਸੀ ਹੋਇ ਗਈ ਬਨ ਮੈ ॥੬੦੮॥

जोऊ फूल मुखी तह फूल कै खेलत फूल सी होइ गई बन मै ॥६०८॥

ते रंगीबेरंगी कपड्यांमध्ये निश्चिंतपणे फिरत आहेत आणि त्यांच्या या अवस्थेमुळे त्यांच्या मनात असे उपमा निर्माण होते की ते मधमाश्याप्रमाणे फुलांचे रस शोषतात आणि जंगलात त्यांच्याशी खेळताना त्यांच्याशी एकरूप होतात.608.

ਸਭ ਖੇਲਤ ਹੈ ਮਨਿ ਆਨੰਦ ਕੈ ਭਗਵਾਨ ਕੋ ਧਾਰਿ ਸਬੈ ਮਨ ਮੈ ॥

सभ खेलत है मनि आनंद कै भगवान को धारि सबै मन मै ॥

ते सर्व आनंदाने खेळत आहेत, मनात भगवान श्रीकृष्णाचे ध्यान करत आहेत

ਹਰਿ ਕੇ ਚਿਤਬੇ ਕੀ ਰਹੀ ਸੁਧਿ ਏਕਨ ਅਉਰ ਰਹੀ ਨ ਕਛੂ ਤਨ ਮੈ ॥

हरि के चितबे की रही सुधि एकन अउर रही न कछू तन मै ॥

कृष्णाच्या दर्शनाशिवाय त्यांना कोणाचेही भान नाही

ਨਹੀ ਭੂਤਲ ਮੈ ਅਰੁ ਮਾਤਲੁ ਮੈ ਇਨਿ ਸੋ ਨਹਿ ਦੇਵਨ ਕੇ ਗਨ ਮੈ ॥

नही भूतल मै अरु मातलु मै इनि सो नहि देवन के गन मै ॥

पाताळातही नाही, आकाशातही नाही, देवांमध्येही (कोणीही) नाही.

ਸੋਊ ਰੀਝ ਸੋ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਹੀ ਫੁਨਿ ਡੋਲਤ ਗ੍ਵਾਰਿਨ ਕੇ ਗਨ ਮੈ ॥੬੦੯॥

सोऊ रीझ सो स्याम कहै अति ही फुनि डोलत ग्वारिन के गन मै ॥६०९॥

त्यांचे मन पाताळात नाही, या मृत्युलोकात किंवा देवांच्या निवासस्थानात नाही, परंतु त्यांच्या सार्वभौम कृष्णाने मोहित होऊन ते त्यांचे संतुलन गमावत आहेत.609.