श्री दसाम ग्रंथ

पान - 229

ਕੰਠ ਅਭੂਖਨ ਛੰਦ ॥

कंठ अभूखन छंद ॥

कंठ आभूषण श्लोक

ਜਾਉ ਕਹਾ ਪਗ ਭੇਟ ਕਹਉ ਤੁਹ ॥

जाउ कहा पग भेट कहउ तुह ॥

कुठे जाऊ मी तुझ्या चरणांना स्पर्श करून म्हणतो, हे रामा!

ਲਾਜ ਨ ਲਾਗਤ ਰਾਮ ਕਹੋ ਮੁਹ ॥

लाज न लागत राम कहो मुह ॥

�हे राम! तुझ्या पायांना स्पर्श करून मी आता कुठे जाऊ? मला लाज वाटणार नाही का?

ਮੈ ਅਤਿ ਦੀਨ ਮਲੀਨ ਬਿਨਾ ਗਤ ॥

मै अति दीन मलीन बिना गत ॥

कारण मी अत्यंत नीच, घाणेरडा आणि शिष्टाचार नसलेला आहे.

ਰਾਖ ਲੈ ਰਾਜ ਬਿਖੈ ਚਰਨਾਮ੍ਰਿਤ ॥੨੮੭॥

राख लै राज बिखै चरनाम्रित ॥२८७॥

��मी अत्यंत नीच, घाणेरडा आणि गतिहीन आहे. हे राम! आपले राज्य सांभाळा आणि आपल्या अमृत पावलांनी त्याचा गौरव करा.��287.

ਚਛ ਬਿਹੀਨ ਸੁਪਛ ਜਿਮੰ ਕਰ ॥

चछ बिहीन सुपछ जिमं कर ॥

डोळे नसलेला पक्षी (पडतो).

ਤਿਉ ਪ੍ਰਭ ਤੀਰ ਗਿਰਯੋ ਪਗ ਭਰਥਰ ॥

तिउ प्रभ तीर गिरयो पग भरथर ॥

ज्याप्रमाणे पक्षी नजरहीन होऊन खाली पडतो, त्याचप्रमाणे भरतही रामासमोर खाली पडला.

ਅੰਕ ਰਹੇ ਗਹ ਰਾਮ ਤਿਸੈ ਤਬ ॥

अंक रहे गह राम तिसै तब ॥

रामाने लगेच (त्याला) पकडले आणि मिठी मारली.

ਰੋਇ ਮਿਲੇ ਲਛਨਾਦਿ ਭਯਾ ਸਭ ॥੨੮੮॥

रोइ मिले लछनादि भया सभ ॥२८८॥

त्याच वेळी रामाने त्याला आपल्या मिठीत घेतले आणि तिथे लक्ष्मण आणि सर्व भाऊ रडले.288.

ਪਾਨਿ ਪੀਆਇ ਜਗਾਇ ਸੁ ਬੀਰਹ ॥

पानि पीआइ जगाइ सु बीरह ॥

पाणी पिऊन (श्रीरामाने) आपल्या भावाला सावध केले

ਫੇਰਿ ਕਹਯੋ ਹਸ ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਬੀਰਹ ॥

फेरि कहयो हस स्री रघुबीरह ॥

शूर भरतला पाणी देऊन शुद्धीवर आणले. राम पुन्हा हसत म्हणाला:

ਤ੍ਰਿਯੋਦਸ ਬਰਖ ਗਏ ਫਿਰਿ ਐਹੈ ॥

त्रियोदस बरख गए फिरि ऐहै ॥

तेरा वर्षांनी आपण परत येऊ.

ਜਾਹੁ ਹਮੈ ਕਛੁ ਕਾਜ ਕਿਵੈਹੈ ॥੨੮੯॥

जाहु हमै कछु काज किवैहै ॥२८९॥

��तेरा वर्षानंतर आपण परत येऊ, आता तुम्ही परत जा कारण मला जंगलातील काही कामे पूर्ण करायची आहेत.��२८९.

ਚੀਨ ਗਏ ਚਤੁਰਾ ਚਿਤ ਮੋ ਸਭ ॥

चीन गए चतुरा चित मो सभ ॥

सर्व चतुर (पुरुषांनी) त्यांच्या मनात समजले की () रामचंद्राचा अस्तित्वात येण्याचा आणखी एक हेतू आहे.

ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਬੀਰ ਕਹੀ ਅਸ ਕੈ ਜਬ ॥

स्री रघुबीर कही अस कै जब ॥

रामाने असे सांगितल्यावर सर्व लोकांना त्याचा पदार्थ समजला (त्याला जंगलातील राक्षसांना मारायचे आहे).

ਮਾਤ ਸਮੋਧ ਸੁ ਪਾਵਰਿ ਲੀਨੀ ॥

मात समोध सु पावरि लीनी ॥

(श्रीरामाने दिलेले) श्रेष्ठ ज्ञान (म्हणजे स्वीकारून) पराभूत होऊन (भारताने) रामाची पावले उचलली.

ਅਉਰ ਬਸੇ ਪੁਰ ਅਉਧ ਨ ਚੀਨੀ ॥੨੯੦॥

अउर बसे पुर अउध न चीनी ॥२९०॥

रामाच्या आज्ञेला श्रद्धेने वश होऊन प्रसन्न मनाने भरतने रामाची चप्पल धारण केली आणि अयोध्येची ओळख विसरून तो आपल्या मर्यादेबाहेर राहू लागला.२९०.

ਸੀਸ ਜਟਾਨ ਕੋ ਜੂਟ ਧਰੇ ਬਰ ॥

सीस जटान को जूट धरे बर ॥

(भरतने डोक्यावर जटांचा सुंदर गुच्छ घातला होता).

ਰਾਜ ਸਮਾਜ ਦੀਯੋ ਪਊਵਾ ਪਰ ॥

राज समाज दीयो पऊवा पर ॥

डोक्यावर मॅट केलेले केस घालून त्याने सर्व शाही कार्य त्या चप्पलांना समर्पित केले.

ਰਾਜ ਕਰੇ ਦਿਨੁ ਹੋਤ ਉਜਿਆਰੈ ॥

राज करे दिनु होत उजिआरै ॥

जेव्हा दिवस उजाडला तेव्हा भरताने राज्याचे काम केले

ਰੈਨਿ ਭਏ ਰਘੁਰਾਜ ਸੰਭਾਰੈ ॥੨੯੧॥

रैनि भए रघुराज संभारै ॥२९१॥

दिवसा तो त्या चपलांचा आधार घेऊन आपली राजेशाही कर्तव्ये पार पाडत असे आणि रात्री त्यांचे रक्षण करत असे.291.

ਜਜਰ ਭਯੋ ਝੁਰ ਝੰਝਰ ਜਿਉ ਤਨ ॥

जजर भयो झुर झंझर जिउ तन ॥

(भारताचे) शरीर कोरड्या कुंड्यासारखे पोकळ झाले.

ਰਾਖਤ ਸ੍ਰੀ ਰਘੁਰਾਜ ਬਿਖੈ ਮਨ ॥

राखत स्री रघुराज बिखै मन ॥

भरताचे शरीर कोमेजून क्षीण झाले, पण तरीही त्यांनी सदैव रामाची आठवण मनात ठेवली.

ਬੈਰਿਨ ਕੇ ਰਨ ਬਿੰਦ ਨਿਕੰਦਤ ॥

बैरिन के रन बिंद निकंदत ॥

(तो) युद्धात शत्रूंचा नाश करतो.

ਭਾਖਤ ਕੰਠਿ ਅਭੂਖਨ ਛੰਦਤ ॥੨੯੨॥

भाखत कंठि अभूखन छंदत ॥२९२॥

याबरोबरच त्याने शत्रूंच्या गटांचा नाश केला आणि दागिन्यांऐवजी त्याने हार म्हणून जपमाळ घातली.292.

ਝੂਲਾ ਛੰਦ ॥

झूला छंद ॥

झुला श्लोक

ਇਤੈ ਰਾਮ ਰਾਜੰ ॥

इतै राम राजं ॥

( बनून ) राजा राम

ਕਰੈ ਦੇਵ ਕਾਜੰ ॥

करै देव काजं ॥

ते देवांचे कार्य करतात.

ਧਰੋ ਬਾਨ ਪਾਨੰ ॥

धरो बान पानं ॥

हातात धनुष्यबाण आहे

ਭਰੈ ਬੀਰ ਮਾਨੰ ॥੨੯੩॥

भरै बीर मानं ॥२९३॥

या बाजूला राजा राम धनुष्य हातात घेऊन पराक्रमी वीर दिसणाऱ्या राक्षसांचा वध करून देवांची कर्तव्ये पार पाडत आहे.293.

ਜਹਾ ਸਾਲ ਭਾਰੇ ॥

जहा साल भारे ॥

जिथे वर्षभराची मोठी झाडे होती

ਦ੍ਰੁਮੰ ਤਾਲ ਨਯਾਰੇ ॥

द्रुमं ताल नयारे ॥

आणि वेगवेगळ्या तालांचे पंख होते,

ਛੁਏ ਸੁਰਗ ਲੋਕੰ ॥

छुए सुरग लोकं ॥

जे आकाशाला भिडत होते

ਹਰੈ ਜਾਤ ਸੋਕੰ ॥੨੯੪॥

हरै जात सोकं ॥२९४॥

जिथे जंगलात सालची झाडे आणि इतर झाडे आणि तान इत्यादी होते तिथे त्याचे वैभव स्वर्गासारखे होते आणि सर्व दुःखांचा नाश करणारे होते.294.

ਤਹਾ ਰਾਮ ਪੈਠੇ ॥

तहा राम पैठे ॥

राम त्या घरात गेला

ਮਹਾਬੀਰ ਐਠੇ ॥

महाबीर ऐठे ॥

जो खूप गर्विष्ठ नायक होता.

ਲੀਏ ਸੰਗਿ ਸੀਤਾ ॥

लीए संगि सीता ॥

(त्यांनी) सीतेला सोबत घेतले आहे

ਮਹਾ ਸੁਭ੍ਰ ਗੀਤਾ ॥੨੯੫॥

महा सुभ्र गीता ॥२९५॥

राम त्या जागीच थांबला आणि पराक्रमी योद्ध्यासारखा दिसत होता, सीता त्याच्याबरोबर होती जी एखाद्या दिव्य गीतासारखी होती.295.

ਬਿਧੁੰ ਬਾਕ ਬੈਣੀ ॥

बिधुं बाक बैणी ॥

(ती) कोकिळेसारख्या आवाजाने,

ਮ੍ਰਿਗੀ ਰਾਜ ਨੈਣੀ ॥

म्रिगी राज नैणी ॥

हरणाचे डोळे,

ਕਟੰ ਛੀਨ ਦੇ ਸੀ ॥

कटं छीन दे सी ॥

पातळ झाकण

ਪਰੀ ਪਦਮਨੀ ਸੀ ॥੨੯੬॥

परी पदमनी सी ॥२९६॥

ती गोड बोलणारी स्त्री होती आणि तिचे डोळे मृगाच्या राणीसारखे होते, ती सडपातळ होती आणि ती परी, पद्मिनी (स्त्रियांमध्ये) सारखी दिसत होती.296.

ਝੂਲਨਾ ਛੰਦ ॥

झूलना छंद ॥

झूलना श्लोक

ਚੜੈ ਪਾਨ ਬਾਨੀ ਧਰੇ ਸਾਨ ਮਾਨੋ ਚਛਾ ਬਾਨ ਸੋਹੈ ਦੋਊ ਰਾਮ ਰਾਨੀ ॥

चड़ै पान बानी धरे सान मानो चछा बान सोहै दोऊ राम रानी ॥

हातात तीक्ष्ण बाणांनी राम तेजस्वी दिसतो आणि सीता, रामाची राणी तिच्या डोळ्यांच्या सुंदर बाणांनी शोभिवंत दिसते.

ਫਿਰੈ ਖਿਆਲ ਸੋ ਏਕ ਹਵਾਲ ਸੇਤੀ ਛੁਟੇ ਇੰਦ੍ਰ ਸੇਤੀ ਮਨੋ ਇੰਦ੍ਰ ਧਾਨੀ ॥

फिरै खिआल सो एक हवाल सेती छुटे इंद्र सेती मनो इंद्र धानी ॥

ती रामाबरोबर हिंडते, अशा विचारांत गढून गेली की जणू त्याच्या राजधानीतून बेदखल झालेला इंद्र इकडे तिकडे थबकला आहे.

ਮਨੋ ਨਾਗ ਬਾਕੇ ਲਜੀ ਆਬ ਫਾਕੈ ਰੰਗੇ ਰੰਗ ਸੁਹਾਬ ਸੌ ਰਾਮ ਬਾਰੇ ॥

मनो नाग बाके लजी आब फाकै रंगे रंग सुहाब सौ राम बारे ॥

तिच्या वेण्यांचे मोकळे केस, नागांच्या वैभवाला लाज आणणारे, रामाचा यज्ञ बनत आहेत.

ਮ੍ਰਿਗਾ ਦੇਖਿ ਮੋਹੇ ਲਖੇ ਮੀਨ ਰੋਹੇ ਜਿਨੈ ਨੈਕ ਚੀਨੇ ਤਿਨੋ ਪ੍ਰਾਨ ਵਾਰੇ ॥੨੯੭॥

म्रिगा देखि मोहे लखे मीन रोहे जिनै नैक चीने तिनो प्रान वारे ॥२९७॥

तिच्याकडे पाहणारी हरीण तिच्यावर मोहित झाली आहे, तिचे सौंदर्य पाहून माशांना तिचा हेवा वाटू लागला आहे, ज्याने तिला पाहिले होते, त्याने तिच्यासाठी स्वतःचा त्याग केला होता.297.