श्री दसाम ग्रंथ

पान - 511


ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਮੁਰਿ ਮਾਰਿ ਮੁਰਾਰਿ ਜਬੈ ਅਸਿ ਸਿਉ ਤਿਹ ਪ੍ਰਾਨ ਤਬੈ ਜਮਲੋਕਿ ਪਠਾਏ ॥
मुरि मारि मुरारि जबै असि सिउ तिह प्रान तबै जमलोकि पठाए ॥

कृष्णाने मुर राक्षसाचा वध करून त्याला यमाच्या निवासस्थानी पाठवले

ਬਾਲ ਕਮਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨਨ ਸੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਅਤਿ ਜੁਧ ਮਚਾਏ ॥
बाल कमान क्रिपानन सो कबि स्याम कहै अति जुध मचाए ॥

आणि धनुष्य, बाण आणि तलवारीने भयंकर युद्ध केले,

ਥੋ ਸੁ ਕੁਟੰਬ ਜਿਤੋ ਤਿਹ ਕੋ ਸੁ ਸੁਨਿਯੋ ਤਿਹ ਯੌ ਮੁਰ ਸ੍ਯਾਮਹਿ ਘਾਏ ॥
थो सु कुटंब जितो तिह को सु सुनियो तिह यौ मुर स्यामहि घाए ॥

त्याच्याकडे (मृत राक्षस) जेवढे होते तेवढेच त्याने ऐकले की मेलेल्या राक्षसाला कृष्णाने मारले आहे.

ਲੈ ਕੇ ਅਨੀ ਚਤੁਰੰਗ ਘਨੀ ਹਰਿ ਪੈ ਤਿਹ ਕੇ ਸੁਤ ਸਾਤ ਹੀ ਧਾਏ ॥੨੧੨੬॥
लै के अनी चतुरंग घनी हरि पै तिह के सुत सात ही धाए ॥२१२६॥

मुरच्या घराण्याला कळले की त्याला कृष्णाने मारले आहे, हे ऐकून मुरचे सात पुत्र चौपट सैन्य घेऊन कृष्णाला मारण्यासाठी निघाले.२१२६

ਘੇਰਿ ਦਸੋ ਦਿਸ ਤੇ ਹਰਿ ਕੌ ਤਿਹ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਤਕਿ ਬਾਨ ਪ੍ਰਹਾਰੇ ॥
घेरि दसो दिस ते हरि कौ तिह स्याम भनै तकि बान प्रहारे ॥

त्यांनी दहा दिशांनी कृष्णाला वेढले आणि बाणांचा वर्षाव केला

ਏਕ ਗਦਾ ਗਹਿ ਹਾਥਨ ਬੀਚ ਭਿਰੇ ਮਨ ਕੋ ਫੁਨਿ ਤ੍ਰਾਸ ਨਿਵਾਰੇ ॥
एक गदा गहि हाथन बीच भिरे मन को फुनि त्रास निवारे ॥

आणि हातात गदा घेऊन ते सर्व निर्भयपणे कृष्णावर पडले

ਸੋ ਸਭ ਆਯੁਧ ਸ੍ਯਾਮ ਸਹਾਰ ਕੈ ਜੋ ਅਪੁਨੇ ਰਿਸਿ ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰੇ ॥
सो सभ आयुध स्याम सहार कै जो अपुने रिसि ससत्र संभारे ॥

त्या सर्वांकडून (त्याच्यावर झालेल्या प्रहारांची) शस्त्रे सहन करून आणि रागावून त्याने शस्त्रे हाती घेतली.

ਸੂਰ ਨ ਕਾਹੂੰ ਕੋ ਛੋਰਤ ਭਯੋ ਸਭ ਹੀ ਪੁਰਜੇ ਪੁਰਜੇ ਕਰਿ ਡਾਰੇ ॥੨੧੨੭॥
सूर न काहूं को छोरत भयो सभ ही पुरजे पुरजे करि डारे ॥२१२७॥

त्यांच्या शस्त्रांचा फटका सहन करून, जेव्हा कृष्णाने क्रोधाने स्वतःची शस्त्रे उचलली, तेव्हा एक योद्धा म्हणून त्याने कोणालाही जाऊ दिले नाही आणि त्या सर्वांचे तुकडे केले.2127.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਸੈਨ ਨਿਹਾਰਿ ਹਨੀ ਅਗਨੀ ਸੁਨਿ ਸਾਤੋ ਊ ਭ੍ਰਾਤਰ ਕ੍ਰੋਧਿ ਭਰੇ ॥
सैन निहारि हनी अगनी सुनि सातो ऊ भ्रातर क्रोधि भरे ॥

अगणित सैन्य मारले गेलेले पाहून (आणि ही बातमी ऐकून) सात भाऊ क्रोधाने भरले.

ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਪੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਸਭ ਸਸਤ੍ਰਨ ਲੈ ਕਿਲਕਾਰਿ ਪਰੇ ॥
घनि स्याम जू पै कबि स्याम भनै सभ ससत्रन लै किलकारि परे ॥

आपल्या सैन्याचा नाश पाहून सात भाऊ संतप्त झाले आणि त्यांनी शस्त्रे उचलून कृष्णाला आव्हान दिले.

ਚਹੂੰ ਓਰ ਤੇ ਘੇਰਤ ਭੇ ਹਰਿ ਕੋ ਅਪਨੇ ਮਨ ਮੈ ਨ ਰਤੀ ਕੁ ਡਰੇ ॥
चहूं ओर ते घेरत भे हरि को अपने मन मै न रती कु डरे ॥

श्रीकृष्णाला चारही बाजूंनी वेढले आणि (असे करत असताना) त्याच्या मनात किंचितही भीती नव्हती.

ਤਬ ਲਉ ਜਬ ਲਉ ਜਦੁਬੀਰ ਸਰਾਸਨ ਲੈ ਨਹੀ ਖੰਡਨ ਖੰਡ ਕਰੇ ॥੨੧੨੮॥
तब लउ जब लउ जदुबीर सरासन लै नही खंडन खंड करे ॥२१२८॥

त्यांनी चारही बाजूंनी निर्भयपणे कृष्णाला वेढले आणि कृष्णाने धनुष्य हातात घेऊन त्या सर्वांचे तुकडे करून टाकेपर्यंत युद्ध केले.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਤਬ ਕਰਿ ਸਾਰਿੰਗ ਸ੍ਯਾਮ ਲੈ ਅਤਿ ਚਿਤਿ ਕ੍ਰੋਧ ਬਢਾਇ ॥
तब करि सारिंग स्याम लै अति चिति क्रोध बढाइ ॥

तेव्हा श्रीकृष्णाला मनात खूप राग आला आणि त्यांनी सारंग (धनुष्य) हातात धरले.

ਪੀਟਿ ਸਤ੍ਰ ਭਯਨ ਸਹਿਤ ਜਮਪੁਰਿ ਦਯੋ ਪਠਾਇ ॥੨੧੨੯॥
पीटि सत्र भयन सहित जमपुरि दयो पठाइ ॥२१२९॥

तेव्हा अत्यंत क्रोधाने कृष्णाने आपले धनुष्य हातात घेतले आणि सर्व भावांसह शत्रूंना यमाच्या निवासस्थानी पाठवले.2129.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਭੂਅ ਬਾਲਕ ਤੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੁਨਿਯੋ ਮੁਰ ਬੀਰ ਸੁਪੁਤ੍ਰ ਮੁਰਾਰਿ ਖਪਾਯੋ ॥
भूअ बालक तो इह भाति सुनियो मुर बीर सुपुत्र मुरारि खपायो ॥

पृथ्वीपुत्राने (भूमासुराने) मुर (राक्षस) पुत्रांना कृष्णाने मारल्याचे ऐकले.

ਅਉਰ ਜਿਤੋ ਦਲ ਗਯੋ ਤਿਨ ਸੋ ਸੁ ਸੋਊ ਛਿਨ ਮੈ ਜਮ ਲੋਕ ਪਠਾਯੋ ॥
अउर जितो दल गयो तिन सो सु सोऊ छिन मै जम लोक पठायो ॥

जेव्हा भूमासुराला कळले की कृष्णाने मुर राक्षसाचा वध केला आहे आणि त्याचे सर्व सैन्य एका क्षणात नष्ट केले आहे.

ਯਾ ਸੰਗਿ ਜੂਝ ਕੀ ਲਾਇਕ ਹਉ ਹੀ ਹੌਂ ਯੌ ਕਹਿ ਕੈ ਚਿਤਿ ਕ੍ਰੋਧ ਬਢਾਯੋ ॥
या संगि जूझ की लाइक हउ ही हौं यौ कहि कै चिति क्रोध बढायो ॥

मी एकटाच त्याच्याशी लढण्यास योग्य आहे, असे म्हणत (त्याने) चितमधील राग वाढवला.

ਸੈਨ ਬੁਲਾਇ ਸਭੈ ਅਪੁਨੀ ਜਦੁਬੀਰ ਸੋ ਕਾਰਨ ਜੁਧ ਕੋ ਧਾਯੋ ॥੨੧੩੦॥
सैन बुलाइ सभै अपुनी जदुबीर सो कारन जुध को धायो ॥२१३०॥

मग कृष्णाला एक शूर योद्धा मानून त्याच्या मनात राग आला आणि तो कृष्णाशी लढण्यासाठी पुढे निघाला.2130.

ਜਬ ਭੂਮਿ ਕੋ ਬਾਰਕ ਜੁਧ ਕੇ ਕਾਜ ਚੜਿਯੋ ਤਬ ਕਉਚ ਸੁ ਸੂਰਨ ਸਾਜੇ ॥
जब भूमि को बारक जुध के काज चड़ियो तब कउच सु सूरन साजे ॥

आक्रमण करताना भूमासुर योद्ध्यांप्रमाणे गर्जना करू लागला

ਆਯੁਧ ਅਉਰ ਸੰਭਾਰ ਸਭੈ ਅਰਿ ਘੇਰਿ ਲਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਗਾਜੇ ॥
आयुध अउर संभार सभै अरि घेरि लयो ब्रिज नाइक गाजे ॥

त्याने आपली शस्त्रे उभी केली आणि शत्रू कृष्णाला घेरले

ਮਾਨਹੁ ਕਾਲ ਪ੍ਰਲੈ ਦਿਨ ਕੋ ਪ੍ਰਗਟਿਯੋ ਘਨ ਹੀ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਰਾਜੇ ॥
मानहु काल प्रलै दिन को प्रगटियो घन ही इह भाति बिराजे ॥

(असे दिसते) जणू प्रलय काळातील दिवसाचे आवर्तन दिसू लागले होते आणि अशा प्रकारे स्थित होते.

ਮਾਨਹੁ ਅੰਤਕ ਕੇ ਪੁਰ ਮੈ ਭਟਵਾ ਨਹਿ ਬਾਜਤ ਹੈ ਜਨੁ ਬਾਜੇ ॥੨੧੩੧॥
मानहु अंतक के पुर मै भटवा नहि बाजत है जनु बाजे ॥२१३१॥

तो कयामताच्या ढगासारखा दिसत होता आणि यमाच्या प्रदेशात वाद्ये वाजत असल्याप्रमाणे गडगडत होता.2131.

ਅਰਿ ਸੈਨ ਜਬੈ ਘਨ ਜਿਉ ਉਮਡਿਓ ਪੁਨਿ ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਚਿਤੈ ਚਿਤਿ ਜਾਨਿਯੋ ॥
अरि सैन जबै घन जिउ उमडिओ पुनि स्री ब्रिजनाथ चितै चिति जानियो ॥

जेव्हा शत्रू सैन्य पर्याय म्हणून आले. (म्हणून) कृष्णाच्या मनातला समजला

ਅਉਰ ਭੂਮਾਸੁਰ ਭੂਮ ਕੋ ਬਾਰਕ ਭੂਪਤਿ ਹੈ ਇਨ ਕਉ ਪਹਿਚਾਨਿਯੋ ॥
अउर भूमासुर भूम को बारक भूपति है इन कउ पहिचानियो ॥

शत्रूचे सैन्य ढगांप्रमाणे पुढे सरसावले, तेव्हा कृष्णाने मनात विचार करून पृथ्वीपुत्र भूमासुराला ओळखले.

ਮਾਨਹੁ ਅੰਤ ਸਮੈ ਨਿਧਿ ਨੀਰ ਹੀ ਹੈ ਉਮਡਿਯੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਖਾਨਿਯੋ ॥
मानहु अंत समै निधि नीर ही है उमडियो कबि स्याम बखानियो ॥

कवी श्याम म्हणतात, (असे वाटते की) जणू अंती सागराचे हृदय फुलले आहे.

ਸ੍ਯਾਮ ਜੂ ਹੇਰਿ ਤਿਨੇ ਅਪਨੇ ਚਿਤ ਭੀਤਰ ਨੈਕੁ ਨਹੀ ਡਰੁ ਮਾਨਿਯੋ ॥੨੧੩੨॥
स्याम जू हेरि तिने अपने चित भीतर नैकु नही डरु मानियो ॥२१३२॥

असे दिसले की प्रलयाच्या दिवशी महासागर उसळत होता, परंतु भूमासुराला पाहून कृष्णाला किंचितही भीती वाटली नाही.2132.

ਅਰਿ ਪੁੰਜ ਗਇੰਦਨ ਮੈ ਧਨੁ ਤਾਹਿ ਲਸੈ ਸਭ ਹੀ ਜਿਹ ਲੋਕ ਫਟਾ ॥
अरि पुंज गइंदन मै धनु ताहि लसै सभ ही जिह लोक फटा ॥

शत्रूच्या सैन्यातील हत्तींच्या जमावात कृष्ण इंद्राच्या धनुष्याप्रमाणे भव्य दिसत होता.

ਬਕ ਕੋ ਜਿਨਿ ਕੋਪ ਬਿਨਾਸ ਕੀਆ ਮੁਰ ਕੋ ਛਿਨ ਮੈ ਜਿਹ ਮੁੰਡ ਕਟਾ ॥
बक को जिनि कोप बिनास कीआ मुर को छिन मै जिह मुंड कटा ॥

कृष्णाने बकासुराचाही नाश केला होता आणि मुरचे शीर एका झटक्यात तोडले होते.

ਮਦ ਮਤਿ ਕਰੀ ਦਲ ਆਵਤ ਯੌ ਜਿਮ ਜੋਰ ਕੈ ਆਵਤ ਮੇਘ ਘਟਾ ॥
मद मति करी दल आवत यौ जिम जोर कै आवत मेघ घटा ॥

मद्यधुंद हत्तींचा कळप जणू बदलाचे बंडल घेऊन येत होता.

ਤਿਨ ਮੈ ਧਨੁ ਸ੍ਯਾਮ ਕੀ ਯੌ ਚਮਕੈ ਜਿਮ ਅਭ੍ਰਨ ਭੀਤਰ ਬਿਜੁ ਛਟਾ ॥੨੧੩੩॥
तिन मै धनु स्याम की यौ चमकै जिम अभ्रन भीतर बिजु छटा ॥२१३३॥

पुढच्या बाजूने, हत्तींचा समूह ढगांप्रमाणे वेगाने पुढे येत होता आणि कृष्ण धनुष्य ढगांमध्ये विजेसारखे चमकत होते.2133.

ਬਹੁ ਚਕ੍ਰ ਕੇ ਸੰਗ ਹਨੇ ਭਟਵਾ ਬਹੁਤੇ ਪ੍ਰਭ ਧਾਇ ਚਪੇਟਨ ਮਾਰੇ ॥
बहु चक्र के संग हने भटवा बहुते प्रभ धाइ चपेटन मारे ॥

त्याने अनेक योद्ध्यांना त्याच्या चकत्याने मारले आणि इतर अनेकांना थेट वार करून मारले

ਏਕ ਗਦਾ ਹੀ ਸੋ ਧਾਇ ਹਨੇ ਗਿਰ ਭੂਮਿ ਪਰੇ ਬਹੁਰੇ ਨ ਸੰਭਾਰੇ ॥
एक गदा ही सो धाइ हने गिर भूमि परे बहुरे न संभारे ॥

अनेकांना गदा मारून खाली जमिनीवर फेकले गेले आणि ते पुन्हा स्वतःवर नियंत्रण ठेवू शकले नाहीत

ਏਕ ਕਟੇ ਕਰਵਾਰਿਨ ਸੋ ਅਧ ਬੀਚ ਤੇ ਹੋਏ ਪਰੇ ਭਟ ਨਿਆਰੇ ॥
एक कटे करवारिन सो अध बीच ते होए परे भट निआरे ॥

ज्यांना तलवारीने कापले गेले आहेत, ते अर्धवट विखुरलेले आहेत, अर्धे कापलेले आहेत.

ਮਾਨੋ ਤਖਾਨਨ ਕਾਨਨ ਮੈ ਕਟਿ ਕੈ ਕਰਵਤ੍ਰਨ ਸੋ ਦ੍ਰੁਮ ਡਾਰੇ ॥੨੧੩੪॥
मानो तखानन कानन मै कटि कै करवत्रन सो द्रुम डारे ॥२१३४॥

अनेक योद्धे तलवारीने अर्धे तुकडे करून जंगलात सुताराने तोडलेल्या झाडांसारखे पडून होते.2134.

ਏਕ ਪਰੇ ਭਟ ਜੂਝ ਧਰਾ ਇਕ ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਤਿਹ ਸਾਮੁਹੇ ਧਾਏ ॥
एक परे भट जूझ धरा इक देखि दसा तिह सामुहे धाए ॥

काही योद्धे मेले होते आणि पृथ्वीवर पडून होते आणि त्यांची अशी दुर्दशा पाहून अनेक योद्धे पुढे आले

ਨੈਕੁ ਨ ਤ੍ਰਾਸ ਧਰੇ ਚਿਤ ਮੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਨਹੀ ਤ੍ਰਾਸ ਬਢਾਏ ॥
नैकु न त्रास धरे चित मै कबि स्याम भनै नही त्रास बढाए ॥

ते सर्व पूर्णपणे निर्भय होते आणि त्यांच्या चेहऱ्यासमोर त्यांची ढाल ठेवत होते.

ਦੈ ਮੁਖ ਢਾਲ ਲੀਏ ਕਰਵਾਰ ਨਿਸੰਕ ਦੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕੈ ਊਪਰ ਆਏ ॥
दै मुख ढाल लीए करवार निसंक दै स्याम कै ऊपर आए ॥

आणि आपल्या तलवारी हातात घेऊन ते कृष्णावर पडले

ਤੇ ਸਰ ਏਕ ਹੀ ਸੋ ਪ੍ਰਭ ਜੂ ਹਨਿ ਅੰਤਕ ਕੇ ਪੁਰ ਬੀਚ ਪਠਾਏ ॥੨੧੩੫॥
ते सर एक ही सो प्रभ जू हनि अंतक के पुर बीच पठाए ॥२१३५॥

केवळ एका बाणाने कृष्णाने त्या सर्वांना यमाच्या घरी पाठवले.2135.

ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਜਬੈ ਰਿਸ ਸੋ ਸਭ ਹੀ ਭਟਵਾ ਜਮਲੋਕਿ ਪਠਾਏ ॥
स्री जदुबीर जबै रिस सो सभ ही भटवा जमलोकि पठाए ॥

जेव्हा श्रीकृष्णाने क्रोधित होऊन सर्व योद्ध्यांना यमलोकाकडे पाठवले.

ਅਉਰ ਜਿਤੇ ਭਟ ਜੀਤ ਬਚੇ ਇਨ ਦੇਖਿ ਦਸਾ ਡਰਿ ਕੈ ਸੁ ਪਰਾਏ ॥
अउर जिते भट जीत बचे इन देखि दसा डरि कै सु पराए ॥

क्रोधाने कृष्णाने सर्व योद्ध्यांना ठार मारले आणि जे वाचले होते ते अशी परिस्थिती पाहून तेथून पळून गेले.

ਜੇ ਹਰਿ ਊਪਰਿ ਧਾਇ ਗਏ ਬਧਬੇ ਕਹੁ ਤੇ ਫਿਰ ਜੀਤਿ ਨ ਆਏ ॥
जे हरि ऊपरि धाइ गए बधबे कहु ते फिर जीति न आए ॥

जे कृष्णाला मारण्यासाठी त्याच्यावर तुटून पडले, ते जिवंत परत येऊ शकले नाहीत

ਐਸੋ ਉਘਾਇ ਕੈ ਸੀਸ ਢੁਰਾਇ ਕੈ ਆਪਹਿ ਭੂਪਤਿ ਜੁਧ ਕੌ ਧਾਏ ॥੨੧੩੬॥
ऐसो उघाइ कै सीस ढुराइ कै आपहि भूपति जुध कौ धाए ॥२१३६॥

अशा प्रकारे, विविध गटांमध्ये, आणि त्यांचे डोके हलवत, राजा युद्धासाठी गेला.2136.

ਜੁਧ ਕੋ ਆਵਤ ਭੂਪ ਜਬੈ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਆਪਨੇ ਨੈਨ ਨਿਹਾਰਿਯੋ ॥
जुध को आवत भूप जबै ब्रिज नाइक आपने नैन निहारियो ॥

जेव्हा श्रीकृष्णाने राजाला (भूमासुराला) लढायला येतांना स्वतःच्या डोळ्यांनी पाहिले.

ਠਾਢਿ ਰਹਿਯੋ ਨਹਿ ਤਉਨ ਧਰਾ ਪਰ ਆਗੇ ਹੀ ਜੁਧ ਕੋ ਆਪਿ ਸਿਧਾਰਿਯੋ ॥
ठाढि रहियो नहि तउन धरा पर आगे ही जुध को आपि सिधारियो ॥

कृष्णाने राजाला रणांगणावर येताना पाहिले तेव्हा तोही तिथेच राहिला नाही, तर युद्धासाठी पुढे निघाला