श्री दसाम ग्रंथ

पान - 92


ਸੋ ਉਪਮਾ ਕਬਿ ਨੇ ਬਰਨੀ ਮਨ ਕੀ ਹਰਨੀ ਤਿਹ ਨਾਉ ਧਰਿਓ ਹੈ ॥
सो उपमा कबि ने बरनी मन की हरनी तिह नाउ धरिओ है ॥

कवीने या दृष्याचे अतिशय आकर्षक पद्धतीने वर्णन केले आहे.

ਗੇਰੂ ਨਗੰ ਪਰ ਕੈ ਬਰਖਾ ਧਰਨੀ ਪਰਿ ਮਾਨਹੁ ਰੰਗ ਢਰਿਓ ਹੈ ॥੧੫੬॥
गेरू नगं पर कै बरखा धरनी परि मानहु रंग ढरिओ है ॥१५६॥

त्यांच्या मते, पावसाळ्यात गेरू-पर्वताचा रंग वितळतो आणि पृथ्वीवर पडतो.१५६.,

ਸ੍ਰੋਣਤ ਬਿੰਦੁ ਸੋ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਸੁ ਜੁਧ ਕਰਿਓ ਰਨ ਮਧ ਰੁਹੇਲੀ ॥
स्रोणत बिंदु सो चंडि प्रचंड सु जुध करिओ रन मध रुहेली ॥

रागाने भरलेल्या चंडिकेने रणांगणात रक्तविजेशी भयंकर युद्ध केले.

ਪੈ ਦਲ ਮੈ ਦਲ ਮੀਜ ਦਇਓ ਤਿਲ ਤੇ ਜਿਮੁ ਤੇਲ ਨਿਕਾਰਤ ਤੇਲੀ ॥
पै दल मै दल मीज दइओ तिल ते जिमु तेल निकारत तेली ॥

जसा तेलवान तीळापासून तेल दाबतो, त्याप्रमाणे तिने राक्षसांच्या सैन्याला एका क्षणात दाबले.

ਸ੍ਰੋਉਣ ਪਰਿਓ ਧਰਨੀ ਪਰ ਚ੍ਵੈ ਰੰਗਰੇਜ ਕੀ ਰੇਨੀ ਜਿਉ ਫੂਟ ਕੈ ਫੈਲੀ ॥
स्रोउण परिओ धरनी पर च्वै रंगरेज की रेनी जिउ फूट कै फैली ॥

डायरची रंगवाहिनी तडकते आणि रंग पसरतो तसे रक्त पृथ्वीवर टपकत आहे.

ਘਾਉ ਲਸੈ ਤਨ ਦੈਤ ਕੇ ਯੌ ਜਨੁ ਦੀਪਕ ਮਧਿ ਫਨੂਸ ਕੀ ਥੈਲੀ ॥੧੫੭॥
घाउ लसै तन दैत के यौ जनु दीपक मधि फनूस की थैली ॥१५७॥

राक्षसांच्या जखमा डब्यातील दिव्यांप्रमाणे चमकतात.157.,

ਸ੍ਰਉਣਤ ਬਿੰਦ ਕੋ ਸ੍ਰਉਣ ਪਰਿਓ ਧਰਿ ਸ੍ਰਉਨਤ ਬਿੰਦ ਅਨੇਕ ਭਏ ਹੈ ॥
स्रउणत बिंद को स्रउण परिओ धरि स्रउनत बिंद अनेक भए है ॥

रक्तविजेचे रक्त जिकडे पडले, तेथे अनेक रक्तविज उठले.

ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੁਵੰਡਿ ਸੰਭਾਰਿ ਕੇ ਬਾਨਨ ਸਾਥਿ ਸੰਘਾਰ ਦਏ ਹੈ ॥
चंडि प्रचंड कुवंडि संभारि के बानन साथि संघार दए है ॥

चंडीने तिचे उग्र धनुष्य धरले आणि आपल्या बाणांनी त्या सर्वांना मारले.

ਸ੍ਰਉਨ ਸਮੂਹ ਸਮਾਇ ਗਏ ਬਹੁਰੋ ਸੁ ਭਏ ਹਤਿ ਫੇਰਿ ਲਏ ਹੈ ॥
स्रउन समूह समाइ गए बहुरो सु भए हति फेरि लए है ॥

सर्व नवजात रक्तविजांना मारले गेले, तरीही आणखी रक्तविज उठले, चंडीने त्या सर्वांना मारले.

ਬਾਰਿਦ ਧਾਰ ਪਰੈ ਧਰਨੀ ਮਾਨੋ ਬਿੰਬਰ ਹ੍ਵੈ ਮਿਟ ਕੈ ਜੁ ਗਏ ਹੈ ॥੧੫੮॥
बारिद धार परै धरनी मानो बिंबर ह्वै मिट कै जु गए है ॥१५८॥

ते सर्व मरतात आणि पावसामुळे तयार झालेल्या बुडबुड्यांप्रमाणे पुनर्जन्म घेतात आणि नंतर लगेचच नामशेष होतात.158.,

ਜੇਤਕ ਸ੍ਰਉਨ ਕੀ ਬੂੰਦ ਗਿਰੈ ਰਨਿ ਤੇਤਕ ਸ੍ਰਉਨਤ ਬਿੰਦ ਹ੍ਵੈ ਆਈ ॥
जेतक स्रउन की बूंद गिरै रनि तेतक स्रउनत बिंद ह्वै आई ॥

रक्तविजेचे रक्ताचे जितके थेंब जमिनीवर पडतात, तितक्याच रक्तविजेचा जन्म होतो.

ਮਾਰ ਹੀ ਮਾਰ ਪੁਕਾਰਿ ਹਕਾਰ ਕੈ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡਿ ਕੇ ਸਾਮੁਹਿ ਧਾਈ ॥
मार ही मार पुकारि हकार कै चंडि प्रचंडि के सामुहि धाई ॥

मोठ्याने ओरडत, तिला मारा, मारून टाका, ती भुते चंडीपुढे धावतात.

ਪੇਖਿ ਕੈ ਕੌਤੁਕ ਤਾ ਛਿਨ ਮੈ ਕਵਿ ਨੇ ਮਨ ਮੈ ਉਪਮਾ ਠਹਰਾਈ ॥
पेखि कै कौतुक ता छिन मै कवि ने मन मै उपमा ठहराई ॥

त्याच क्षणी हे दृश्य पाहून कवीने या तुलनेची कल्पना केली,

ਮਾਨਹੁ ਸੀਸ ਮਹਲ ਕੇ ਬੀਚ ਸੁ ਮੂਰਤਿ ਏਕ ਅਨੇਕ ਕੀ ਝਾਈ ॥੧੫੯॥
मानहु सीस महल के बीच सु मूरति एक अनेक की झाई ॥१५९॥

की काचेच्या वाड्यात फक्त एकच आकृती गुणाकार होऊन अशी दिसते.१५९.,

ਸ੍ਰਉਨਤ ਬਿੰਦ ਅਨੇਕ ਉਠੇ ਰਨਿ ਕ੍ਰੁਧ ਕੈ ਜੁਧ ਕੋ ਫੇਰ ਜੁਟੈ ਹੈ ॥
स्रउनत बिंद अनेक उठे रनि क्रुध कै जुध को फेर जुटै है ॥

अनेक रक्तविज उठतात आणि क्रोधाने युद्ध करतात.

ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡਿ ਕਮਾਨ ਤੇ ਬਾਨ ਸੁ ਭਾਨੁ ਕੀ ਅੰਸ ਸਮਾਨ ਛੁਟੈ ਹੈ ॥
चंडि प्रचंडि कमान ते बान सु भानु की अंस समान छुटै है ॥

सूर्याच्या किरणांप्रमाणे चंडीच्या उग्र धनुष्यातून बाण सोडले जातात.

ਮਾਰਿ ਬਿਦਾਰ ਦਏ ਸੁ ਭਏ ਫਿਰਿ ਲੈ ਮੁੰਗਰਾ ਜਿਮੁ ਧਾਨ ਕੁਟੈ ਹੈ ॥
मारि बिदार दए सु भए फिरि लै मुंगरा जिमु धान कुटै है ॥

चंडीने त्यांना ठार मारले आणि नष्ट केले, परंतु ते पुन्हा उठले, देवी त्यांना लाकडी मुसळ्याने मारल्याप्रमाणे मारत राहिली.

ਚੰਡ ਦਏ ਸਿਰ ਖੰਡ ਜੁਦੇ ਕਰਿ ਬਿਲਨ ਤੇ ਜਨ ਬਿਲ ਤੁਟੈ ਹੈ ॥੧੬੦॥
चंड दए सिर खंड जुदे करि बिलन ते जन बिल तुटै है ॥१६०॥

चंडीने आपल्या दुधारी तलवारीने त्यांचे मुंडके वेगळे केले आहे जसे मार्मेलोसचे फळ झाडापासून दूर जाते.160.,

ਸ੍ਰਉਨਤ ਬਿੰਦ ਅਨੇਕ ਭਏ ਅਸਿ ਲੈ ਕਰਿ ਚੰਡਿ ਸੁ ਐਸੇ ਉਠੇ ਹੈ ॥
स्रउनत बिंद अनेक भए असि लै करि चंडि सु ऐसे उठे है ॥

असे अनेक रक्तविज हातात तलवारी घेऊन वरती चंडीकडे निघाले. रक्ताच्या थेंबातून पुष्कळ संख्येने उठणारे असे राक्षस पावसासारखे बाणांचा वर्षाव करतात.

ਬੂੰਦਨ ਤੇ ਉਠਿ ਕੈ ਬਹੁ ਦਾਨਵ ਬਾਨਨ ਬਾਰਿਦ ਜਾਨੁ ਵੁਠੇ ਹੈ ॥
बूंदन ते उठि कै बहु दानव बानन बारिद जानु वुठे है ॥

रक्ताच्या थेंबातून पुष्कळ संख्येने उठणारे असे राक्षस पावसासारखे बाणांचा वर्षाव करतात.

ਫੇਰਿ ਕੁਵੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡਿ ਸੰਭਾਰ ਕੈ ਬਾਨ ਪ੍ਰਹਾਰ ਸੰਘਾਰ ਸੁਟੇ ਹੈ ॥
फेरि कुवंडि प्रचंडि संभार कै बान प्रहार संघार सुटे है ॥

चंडीने पुन्हा आपले भयंकर धनुष्य हातात घेतले आणि बाणांच्या फटक्याने ते सर्व मारले.

ਐਸੇ ਉਠੇ ਫਿਰਿ ਸ੍ਰਉਨ ਤੇ ਦੈਤ ਸੁ ਮਾਨਹੁ ਸੀਤ ਤੇ ਰੋਮ ਉਠੇ ਹੈ ॥੧੬੧॥
ऐसे उठे फिरि स्रउन ते दैत सु मानहु सीत ते रोम उठे है ॥१६१॥

थंडीमध्ये केस उगवतात तसे राक्षस रक्तातून उठतात.161.,

ਸ੍ਰਉਨਤ ਬਿੰਦ ਭਏ ਇਕਠੇ ਬਰ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਕੇ ਘੇਰਿ ਲਇਓ ਹੈ ॥
स्रउनत बिंद भए इकठे बर चंडि प्रचंड के घेरि लइओ है ॥

पुष्कळ रक्तविजांनी एकत्र येऊन बळ व तत्परतेने चंडीला वेढा घातला.

ਚੰਡਿ ਅਉ ਸਿੰਘ ਦੁਹੂੰ ਮਿਲ ਕੈ ਸਬ ਦੈਤਨ ਕੋ ਦਲ ਮਾਰ ਦਇਓ ਹੈ ॥
चंडि अउ सिंघ दुहूं मिल कै सब दैतन को दल मार दइओ है ॥

देवी आणि सिंह या दोघांनी मिळून या सर्व राक्षसी शक्तींचा वध केला आहे.

ਫੇਰਿ ਉਠੇ ਧੁਨਿ ਕੇ ਕਰਿ ਕੈ ਸੁਨਿ ਕੈ ਮੁਨਿ ਕੋ ਛੁਟਿ ਧਿਆਨੁ ਗਇਓ ਹੈ ॥
फेरि उठे धुनि के करि कै सुनि कै मुनि को छुटि धिआनु गइओ है ॥

राक्षसांनी पुन्हा उठून असा मोठा आवाज निर्माण केला ज्यामुळे ऋषींचे चिंतन भंगले.

ਭੂਲ ਗਏ ਸੁਰ ਕੇ ਅਸਵਾਨ ਗੁਮਾਨ ਨ ਸ੍ਰਉਨਤ ਬਿੰਦ ਗਇਓ ਹੈ ॥੧੬੨॥
भूल गए सुर के असवान गुमान न स्रउनत बिंद गइओ है ॥१६२॥

देवीचे सर्व प्रयत्न वाया गेले, पण रक्तविजेचा अभिमान कमी झाला नाही.162.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਰਕਤਬੀਜ ਸੋ ਚੰਡਿਕਾ ਇਉ ਕੀਨੋ ਬਰ ਜੁਧੁ ॥
रकतबीज सो चंडिका इउ कीनो बर जुधु ॥

अशाप्रकारे चंडिका रक्तविजाने वाहू लागली.

ਅਗਨਤ ਭਏ ਦਾਨਵ ਤਬੈ ਕਛੁ ਨ ਬਸਾਇਓ ਕ੍ਰੁਧ ॥੧੬੩॥
अगनत भए दानव तबै कछु न बसाइओ क्रुध ॥१६३॥

असुर असंख्य झाले आणि देवीचा क्रोध निष्फळ झाला. १६३.,

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,

ਪੇਖਿ ਦਸੋ ਦਿਸ ਤੇ ਬਹੁ ਦਾਨਵ ਚੰਡਿ ਪ੍ਰਚੰਡ ਤਚੀ ਅਖੀਆ ॥
पेखि दसो दिस ते बहु दानव चंडि प्रचंड तची अखीआ ॥

दहा दिशांना अनेक राक्षसांना पाहून शक्तिशाली चंडीचे डोळे क्रोधाने लाल झाले.

ਤਬ ਲੈ ਕੇ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਜੁ ਕਾਟ ਦਏ ਅਰਿ ਫੂਲ ਗੁਲਾਬ ਕੀ ਜਿਉ ਪਖੀਆ ॥
तब लै के क्रिपान जु काट दए अरि फूल गुलाब की जिउ पखीआ ॥

तिने तलवारीने सर्व शत्रूंना गुलाबाच्या पाकळ्यांप्रमाणे चिरून टाकले.

ਸ੍ਰਉਨ ਕੀ ਛੀਟ ਪਰੀ ਤਨ ਚੰਡਿ ਕੇ ਸੋ ਉਪਮਾ ਕਵਿ ਨੇ ਲਖੀਆ ॥
स्रउन की छीट परी तन चंडि के सो उपमा कवि ने लखीआ ॥

रक्ताचा एक थेंब देवीच्या अंगावर पडला, त्याची तुलना कवीने अशी केली आहे,

ਜਨੁ ਕੰਚਨ ਮੰਦਿਰ ਮੈ ਜਰੀਆ ਜਰਿ ਲਾਲ ਮਨੀ ਜੁ ਬਨਾ ਰਖੀਆ ॥੧੬੪॥
जनु कंचन मंदिर मै जरीआ जरि लाल मनी जु बना रखीआ ॥१६४॥

सोन्याच्या मंदिरात, ज्वेलरने सजावटीत लाल दागिना जडवला आहे.164.,

ਕ੍ਰੁਧ ਕੈ ਜੁਧ ਕਰਿਓ ਬਹੁ ਚੰਡਿ ਨੇ ਏਤੋ ਕਰਿਓ ਮਧੁ ਸੋ ਅਬਿਨਾਸੀ ॥
क्रुध कै जुध करिओ बहु चंडि ने एतो करिओ मधु सो अबिनासी ॥

क्रोधाने, चंडीने एक दीर्घ युद्ध केले, जे पूर्वी विष्णूने मधु या राक्षसांशी लढले होते.

ਦੈਤਨ ਕੇ ਬਧ ਕਾਰਨ ਕੋ ਨਿਜ ਭਾਲ ਤੇ ਜੁਆਲ ਕੀ ਲਾਟ ਨਿਕਾਸੀ ॥
दैतन के बध कारन को निज भाल ते जुआल की लाट निकासी ॥

असुरांचा नाश करण्यासाठी देवीने कपाळातून अग्नीची ज्योत बाहेर काढली.

ਕਾਲੀ ਪ੍ਰਤਛ ਭਈ ਤਿਹ ਤੇ ਰਨਿ ਫੈਲ ਰਹੀ ਭਯ ਭੀਰੁ ਪ੍ਰਭਾ ਸੀ ॥
काली प्रतछ भई तिह ते रनि फैल रही भय भीरु प्रभा सी ॥

त्या ज्योतीतून काली प्रकट झाली आणि तिची महिमा भ्याड लोकांमध्ये भीतीप्रमाणे पसरली.

ਮਾਨਹੁ ਸ੍ਰਿੰਗ ਸੁਮੇਰ ਕੋ ਫੋਰਿ ਕੈ ਧਾਰ ਪਰੀ ਧਰਿ ਪੈ ਜਮੁਨਾ ਸੀ ॥੧੬੫॥
मानहु स्रिंग सुमेर को फोरि कै धार परी धरि पै जमुना सी ॥१६५॥

सुमेरूचे शिखर तोडून यमुना खाली पडल्यासारखे वाटले.१६५.,

ਮੇਰੁ ਹਲਿਓ ਦਹਲਿਓ ਸੁਰਲੋਕੁ ਦਸੋ ਦਿਸ ਭੂਧਰ ਭਾਜਤ ਭਾਰੀ ॥
मेरु हलिओ दहलिओ सुरलोकु दसो दिस भूधर भाजत भारी ॥

सुमेरू हादरला आणि स्वर्ग भयभीत झाला आणि मोठमोठे पर्वत दहा दिशांना वेगाने जाऊ लागले.

ਚਾਲਿ ਪਰਿਓ ਤਿਹ ਚਉਦਹਿ ਲੋਕ ਮੈ ਬ੍ਰਹਮ ਭਇਓ ਮਨ ਮੈ ਭ੍ਰਮ ਭਾਰੀ ॥
चालि परिओ तिह चउदहि लोक मै ब्रहम भइओ मन मै भ्रम भारी ॥

चौदा लोकांमध्ये मोठा गोंधळ झाला आणि ब्रह्मदेवाच्या मनात मोठा भ्रम निर्माण झाला.

ਧਿਆਨ ਰਹਿਓ ਨ ਜਟੀ ਸੁ ਫਟੀ ਧਰਿ ਯੌ ਬਲਿ ਕੈ ਰਨ ਮੈ ਕਿਲਕਾਰੀ ॥
धिआन रहिओ न जटी सु फटी धरि यौ बलि कै रन मै किलकारी ॥

काली मोठ्याने ओरडला तेव्हा शिवाची ध्यानस्थिती तुटली आणि पृथ्वी फुटली.

ਦੈਤਨ ਕੇ ਬਧਿ ਕਾਰਨ ਕੋ ਕਰਿ ਕਾਲ ਸੀ ਕਾਲੀ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਸੰਭਾਰੀ ॥੧੬੬॥
दैतन के बधि कारन को करि काल सी काली क्रिपान संभारी ॥१६६॥

दानवांचा वध करण्यासाठी कालीने हातात मरणासमान तलवार घेतली होती.१६६.,

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा,

ਚੰਡੀ ਕਾਲੀ ਦੁਹੂੰ ਮਿਲਿ ਕੀਨੋ ਇਹੈ ਬਿਚਾਰ ॥
चंडी काली दुहूं मिलि कीनो इहै बिचार ॥

चंडी आणि काली या दोघांनी मिळून हा निर्णय घेतला.

ਹਉ ਹਨਿ ਹੋ ਤੂ ਸ੍ਰਉਨ ਪੀ ਅਰਿ ਦਲਿ ਡਾਰਹਿ ਮਾਰਿ ॥੧੬੭॥
हउ हनि हो तू स्रउन पी अरि दलि डारहि मारि ॥१६७॥

����मी राक्षसांचा वध करीन आणि तुम्ही त्यांचे रक्त प्याल, अशा प्रकारे आपण सर्व शत्रूंचा नाश करू.���167.

ਸ੍ਵੈਯਾ ॥
स्वैया ॥

स्वय्या,

ਕਾਲੀ ਅਉ ਕੇਹਰਿ ਸੰਗਿ ਲੈ ਚੰਡਿ ਸੁ ਘੇਰੇ ਸਬੈ ਬਨ ਜੈਸੇ ਦਵਾ ਪੈ ॥
काली अउ केहरि संगि लै चंडि सु घेरे सबै बन जैसे दवा पै ॥

काली आणि सिंहाला सोबत घेऊन चंडीने सर्व रक्तविजांना अग्नीने वेढा घातला.

ਚੰਡਿ ਕੇ ਬਾਨਨ ਤੇਜ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੇ ਦੈਤ ਜਰੈ ਜੈਸੇ ਈਟ ਅਵਾ ਪੈ ॥
चंडि के बानन तेज प्रभाव ते दैत जरै जैसे ईट अवा पै ॥

चंडीच्या बाणांच्या सामर्थ्याने भुते भट्टीतल्या विटांप्रमाणे जळून खाक झाल्या.