श्री दसाम ग्रंथ

पान - 533


ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਕਹੀ ਤਿਹ ਕੋ ਤੁਮ ਆਪਨੇ ਆਪਨੇ ਦੇਸ ਸਿਧਾਰੋ ॥੨੩੨੯॥
स्री ब्रिजनाथ कही तिह को तुम आपने आपने देस सिधारो ॥२३२९॥

"तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या देशात परत जा आणि तुमचे राज्य, समाज, संपत्ती आणि घरे जाणून घेऊ शकता." 2329.

ਬੰਧਨ ਛੋਰਿ ਕਹਿਯੋ ਹਰਿ ਯੌ ਸਭ ਭੂਪਨ ਤਉ ਇਹ ਭਾਤਿ ਉਚਾਰੀ ॥
बंधन छोरि कहियो हरि यौ सभ भूपन तउ इह भाति उचारी ॥

त्यांना बंधनातून मुक्त केल्यावर कृष्णाने असे सांगितले तेव्हा सर्व राजाने उत्तर दिले,

ਰਾਜ ਸਮਾਜ ਕਛੂ ਨਹੀ ਤੇਰੋ ਹੀ ਧਿਆਨ ਲਹੈ ਸੁ ਇਹੈ ਜੀਅ ਧਾਰੀ ॥
राज समाज कछू नही तेरो ही धिआन लहै सु इहै जीअ धारी ॥

"आमच्याकडे शाही आणि सामाजिक संबंध नाहीत आता आम्ही फक्त तुझी आठवण करतो."

ਰਾਜ ਕਰੋ ਰੁ ਇਹੈ ਲਹਿ ਹੋ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿਯੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਮੁਰਾਰੀ ॥
राज करो रु इहै लहि हो कबि स्याम कहियो इह भाति मुरारी ॥

कृष्ण म्हणाला, “मी तुम्हा सर्वांना येथे राजे करीन

ਸੋ ਉਨ ਮਾਨ ਕਹੀ ਹਰਿ ਇਉ ਸੁ ਸਦਾ ਰਹੀਯੋ ਸੁਧਿ ਲੇਤ ਹਮਾਰੀ ॥੨੩੩੦॥
सो उन मान कही हरि इउ सु सदा रहीयो सुधि लेत हमारी ॥२३३०॥

” कृष्णाचे म्हणणे मान्य करून राजांनी त्याला विनंती केली, “हे भगवान! कृपया आम्हाला तुमच्या देखरेखीखाली ठेवा.” 2330.

ਇਤਿ ਸ੍ਰੀ ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ ਗ੍ਰੰਥੇ ਕ੍ਰਿਸਨਾਵਤਾਰੇ ਜਰਾਸੰਧਿ ਕੋ ਬਧ ਕਰਿ ਸਭ ਭੂਪਨਿ ਕੋ ਛੁਰਾਇ ਦਿਲੀ ਮੋ ਆਵਤ ਭਏ ਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤੰ ॥
इति स्री बचित्र नाटक ग्रंथे क्रिसनावतारे जरासंधि को बध करि सभ भूपनि को छुराइ दिली मो आवत भए धिआइ समापतं ॥

जरासंधाचा वध करून सर्व राजांना कृष्णावतारात सोडल्यानंतर दिल्लीत पोहोचल्याचे वर्णन बचित्तर नाटकात संपते.

ਅਥ ਰਾਜਸੂ ਜਗ ਸਿਸੁਪਾਲ ਬਧ ਕਥਨੰ ॥
अथ राजसू जग सिसुपाल बध कथनं ॥

आता राजसुई यज्ञ आणि शिशुपालच्या हत्येचे वर्णन सुरू होते

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਉਤ ਸੀਸ ਨਿਵਾਇ ਗਏ ਨ੍ਰਿਪ ਧਾਮਿ ਇਤੈ ਜਦੁਰਾਇ ਦਿਲੀ ਮਹਿ ਆਯੋ ॥
उत सीस निवाइ गए न्रिप धामि इतै जदुराइ दिली महि आयो ॥

त्या बाजूने राजे आपापल्या घरी गेले आणि या बाजूने कृष्ण दिल्लीला पोहोचला

ਭੀਮ ਕਹਿਓ ਸਭੁ ਭੇਦ ਸੁ ਮੈ ਬਲੁ ਯਾਹੀ ਤੇ ਪਾਇ ਕੈ ਸਤ੍ਰਹਿ ਘਾਯੋ ॥
भीम कहिओ सभु भेद सु मै बलु याही ते पाइ कै सत्रहि घायो ॥

भीमाने सर्व सांगितले की त्याला कृष्णाकडून शक्ती मिळाली आणि अशा प्रकारे शत्रूचा वध केला

ਬਿਪ੍ਰ ਬੁਲਾਇ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸੋ ਫਿਰਿ ਰਾਜਸੂਓ ਇਕ ਜਗਿ ਮਚਾਯੋ ॥
बिप्र बुलाइ भली बिधि सो फिरि राजसूओ इक जगि मचायो ॥

मग त्यांनी ब्राह्मणांना बोलावून योग्य पद्धतीने राजसू यज्ञ सुरू केला.

ਆਰੰਭ ਜਗ ਕੋ ਭਯੋ ਤਬ ਹੀ ਜਸੁ ਦੁੰਦਭਿ ਜੋ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਬਜਾਯੋ ॥੨੩੩੧॥
आरंभ जग को भयो तब ही जसु दुंदभि जो ब्रिजनाथ बजायो ॥२३३१॥

मग ब्राह्मणांना आदराने बोलावून राजसुई यज्ञाला सुरुवात झाली आणि या यज्ञाची सुरुवात कृष्णाच्या ढोलकीने झाली.2331.

ਜੁਧਿਸਟਰ ਬਾਚ ਸਭਾ ਪ੍ਰਤਿ ॥
जुधिसटर बाच सभा प्रति ॥

न्यायालयाला उद्देशून युधिष्टरांचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਜੋਰਿ ਸਭਾ ਦ੍ਵਿਜ ਛਤ੍ਰਿਨ ਕੀ ਪ੍ਰਿਥਮੈ ਨ੍ਰਿਪ ਯੌ ਕਹਿਯੋ ਕਉਨ ਮਨਇਯੈ ॥
जोरि सभा द्विज छत्रिन की प्रिथमै न्रिप यौ कहियो कउन मनइयै ॥

ब्राह्मण आणि छत्र्यांची एक सभा जमवून राजा युधिष्ठर म्हणाले, आपण कोणाची पूजा करावी (प्रथम).

ਕੋ ਇਹ ਲਾਇਕ ਬੀਰ ਈਹਾ ਜਿਹ ਭਾਲ ਮੈ ਕੁੰਕਮ ਅਛਤ ਲਇਯੈ ॥
को इह लाइक बीर ईहा जिह भाल मै कुंकम अछत लइयै ॥

क्षत्रिय आणि ब्राह्मणांच्या दरबारात राजा म्हणाला, "प्रामुख्याने कोणाची पूजा करावी? कोणाच्या कपाळावर कुंकू व इतर पदार्थ लावावेत येथे सर्वात योग्य व्यक्ती कोण आहे?

ਬੋਲਿ ਉਠਿਯੋ ਸਹਦੇਵ ਤਬੈ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਲਾਇਕ ਯਾਹਿ ਚੜਇਯੈ ॥
बोलि उठियो सहदेव तबै ब्रिज नाइक लाइक याहि चड़इयै ॥

सहदेव म्हणाले, “फक्त कृष्णच सर्वात योग्य आहे

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਸਹੀ ਪ੍ਰਭੁ ਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਜਿਹ ਕੇ ਬਲਿ ਜਇਯੈ ॥੨੩੩੨॥
स्री ब्रिजनाथ सही प्रभु है कबि स्याम भनै जिह के बलि जइयै ॥२३३२॥

तोच खरा परमेश्वर आहे आणि आपण सर्व त्याला अर्पण आहोत.” 2332.

ਸਹਦੇਵ ਬਾਚ ॥
सहदेव बाच ॥

सहदेव यांचे भाषण

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਜਾਹੀ ਕੀ ਸੇਵ ਸਦਾ ਕਰੀਐ ਮਨ ਅਉਰ ਨ ਕਾਜਨ ਮੈ ਉਰਝਇਯੈ ॥
जाही की सेव सदा करीऐ मन अउर न काजन मै उरझइयै ॥

“हे मन! नेहमी त्याची सेवा करा आणि इतर गोष्टींमध्ये स्वतःला अडकवू नका

ਛੋਰਿ ਜੰਜਾਰ ਸਭੈ ਗ੍ਰਿਹ ਕੇ ਤਿਹ ਧਿਆਨ ਕੇ ਭੀਤਰ ਚਿਤ ਲਗਇਯੈ ॥
छोरि जंजार सभै ग्रिह के तिह धिआन के भीतर चित लगइयै ॥

सर्व अडथळे सोडून फक्त कृष्णात मन लीन कर

ਜਾਹਿ ਕੋ ਭੇਦੁ ਪੁਰਾਨਨ ਤੇ ਮਤਿ ਸਾਧਨ ਬੇਦਨ ਤੇ ਕਛੁ ਪਇਯੈ ॥
जाहि को भेदु पुरानन ते मति साधन बेदन ते कछु पइयै ॥

त्याचे गूढ कमी-अधिक प्रमाणात आपल्याला वेद-पुराणांत आणि संतांच्या सहवासात मिळाले आहे.

ਤਾਹੀ ਕੋ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਪ੍ਰਥਮੈ ਉਠ ਕੈ ਕਿਉ ਨ ਕੁੰਕਮ ਭਾਲਿ ਲਗਇਯੈ ॥੨੩੩੩॥
ताही को स्याम भनै प्रथमै उठ कै किउ न कुंकम भालि लगइयै ॥२३३३॥

म्हणून प्रामुख्याने केशर आणि इतर पदार्थ कृष्णाच्या कपाळाला लावावेत.” 2333.

ਯੌ ਜਬ ਬੈਨ ਕਹੇ ਸਹਦੇਵ ਤੁ ਭੂਪਤਿ ਕੇ ਮਨ ਮੈ ਸਚੁ ਆਯੋ ॥
यौ जब बैन कहे सहदेव तु भूपति के मन मै सचु आयो ॥

असे शब्द सहदेवाने सांगितल्यावर राजाच्या (युधिष्ठराच्या) मनात वास्तव स्पष्ट झाले.

ਸ੍ਰੀ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਕੋ ਮਨ ਮੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਸਹੀ ਪ੍ਰਭੁ ਕੈ ਠਹਰਾਯੋ ॥
स्री ब्रिज नाइक को मन मै कबि स्याम सही प्रभु कै ठहरायो ॥

सहदेवाचे हे बोलणे आम्हा सर्वांना खरे वाटले आणि त्यांनी त्यांच्या मनात त्यांना भगवान-देवाचे रूप धारण केले.

ਕੁੰਕਮ ਅਛਤ ਭਾਤਿ ਭਲੀ ਕਰਿ ਬੇਦਨ ਕੀ ਧੁਨਿ ਭਾਲਿ ਚੜਾਯੋ ॥
कुंकम अछत भाति भली करि बेदन की धुनि भालि चड़ायो ॥

हातात कुंकू आणि तांदूळ घेऊन त्यांनी (श्रीकृष्णाच्या) कपाळावर वेदांच्या (मंत्रांच्या) आवाजाने (तिलक) लावला.

ਬੈਠੋ ਹੁਤੇ ਸਿਸੁਪਾਲ ਤਹਾ ਅਤਿ ਸੋ ਅਪਨੇ ਮਨ ਬੀਚ ਰਿਸਾਯੋ ॥੨੩੩੪॥
बैठो हुते सिसुपाल तहा अति सो अपने मन बीच रिसायो ॥२३३४॥

वैदिक मंत्रांच्या उच्चारात कृष्णाच्या कपाळावर कुंकू व इतर पदार्थ लावले, ते पाहून तेथे बसलेला शिशुपाल अत्यंत रागावला.2334.

ਸਿਸੁਪਾਲ ਬਾਚ ॥
सिसुपाल बाच ॥

शिशुपाल यांचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਬੀਰ ਬਡੋ ਹਮ ਸੋ ਤਜਿ ਕੈ ਇਹ ਕਾ ਜਿਹ ਕੁੰਕਮ ਭਾਲਿ ਚੜਾਯੋ ॥
बीर बडो हम सो तजि कै इह का जिह कुंकम भालि चड़ायो ॥

कपाळावर टिळक असलेला माझ्यासारखा महान शूरवीर सोडून ही काय गोष्ट आहे?

ਗੋਕੁਲ ਗਾਉ ਕੇ ਬੀਚ ਸਦਾ ਇਨਿ ਗੁਆਰਨ ਸੋ ਮਿਲਿ ਗੋਰਸੁ ਖਾਯੋ ॥
गोकुल गाउ के बीच सदा इनि गुआरन सो मिलि गोरसु खायो ॥

माझ्यासारख्या महान योद्ध्याला बाजूला सारून, ज्याच्या कपाळावर भगव्याचा अग्रलेख लावला आहे तो कोण? गोकुळ गावात फक्त दूधवाल्यांमध्ये राहून त्यांनी त्यांचे दही आणि दूध खाल्ले आहे

ਅਉਰ ਸੁਨੋ ਡਰੁ ਸਤ੍ਰਨ ਕੇ ਗਯੋ ਦੁਆਰਵਤੀ ਭਜਿ ਪ੍ਰਾਨ ਬਚਾਯੋ ॥
अउर सुनो डरु सत्रन के गयो दुआरवती भजि प्रान बचायो ॥

तो तोच आहे, जो शत्रूच्या भीतीने निसटून द्वारकेला गेला होता

ਐਸੇ ਸੁਨਾਇ ਕਹੀ ਬਤੀਯਾ ਅਰੁ ਕੋਪਹਿ ਸੋ ਅਤਿ ਹੀ ਭਰਿ ਆਯੋ ॥੨੩੩੫॥
ऐसे सुनाइ कही बतीया अरु कोपहि सो अति ही भरि आयो ॥२३३५॥

हे सर्व शिशुपालने मोठ्या रागाने उच्चारले.2335.

ਬੋਲਤ ਭਯੋ ਸਿਸਪਾਲੁ ਤਬੈ ਸੁ ਸੁਨਾਇ ਸਭਾ ਸਭ ਕ੍ਰੋਧ ਬਢੈ ਕੈ ॥
बोलत भयो सिसपालु तबै सु सुनाइ सभा सभ क्रोध बढै कै ॥

रागाच्या भरात शिशुपालने हे सर्व कोर्टाच्या सुनावणीत सांगितले आणि हातात मोठी गदा घेऊन संतापून उठला.

ਕੋਪ ਭਰਿਯੋ ਉਠਿ ਠਾਢੋ ਭਯੋ ਸੁ ਗਰਿਸਟਿ ਗਦਾ ਕਰਿ ਭੀਤਰ ਲੈ ਕੈ ॥
कोप भरियो उठि ठाढो भयो सु गरिसटि गदा करि भीतर लै कै ॥

तो, त्याचे दोन्ही डोळे नाचायला लावत आणि वाईट नावाने हाक मारत कृष्णाला म्हणाला

ਗੂਜਰ ਹੁਇ ਜਦੁਰਾਇ ਕਹਾਵਤ ਗਾਰੀ ਦਈ ਦੋਊ ਨੈਨ ਨਚੈ ਕੈ ॥
गूजर हुइ जदुराइ कहावत गारी दई दोऊ नैन नचै कै ॥

“केवळ गुर्जर (दूधवाले) असून, कशाच्या आधारावर तुम्ही स्वतःला यादवांचा राजा म्हणता?

ਸੋ ਸੁਨਿ ਫੂਫੀ ਕੇ ਬੈਨ ਚਿਤਾਰਿ ਰਹਿਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਨਾਇਕ ਜੂ ਚੁਪ ਹ੍ਵੈ ਕੈ ॥੨੩੩੬॥
सो सुनि फूफी के बैन चितारि रहियो ब्रिज नाइक जू चुप ह्वै कै ॥२३३६॥

” कृष्णाने हे सर्व पाहिले आणि मावशीला दिलेले वचन लक्षात घेऊन शांतपणे बसून राहिले.2336.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਫੂਫੀ ਬਚਨ ਚਿਤਿ ਹਰਿ ਧਰਿਯੋ ॥
फूफी बचन चिति हरि धरियो ॥

श्रीकृष्णाने भुयाचा (कुंती) शब्द चितमध्ये ठेवला

ਸਤ ਗਾਰਨਿ ਲੌ ਕ੍ਰੋਧ ਨ ਭਰਿਯੋ ॥
सत गारनि लौ क्रोध न भरियो ॥

मावशीला दिलेले वचन आठवून, शंभर वाईट नाव ऐकून कृष्णाला राग आला नाही.

ਸੋਬ ਠਾਢ ਬਰ ਤ੍ਰਾਸ ਨ ਕੀਨੋ ॥
सोब ठाढ बर त्रास न कीनो ॥

(शंभर वेळा अपमानित होऊन कृष्ण) आता ताकदीने उभा राहिला आणि कोणाला (मनात) घाबरला नाही.

ਤਬ ਜਦੁਬੀਰ ਚਕ੍ਰ ਕਰਿ ਲੀਨੋ ॥੨੩੩੭॥
तब जदुबीर चक्र करि लीनो ॥२३३७॥

शंभर पर्यंत, तो कोणत्याही प्रकारे परावृत्त झाला नाही, परंतु शंभरपर्यंत पोहोचल्यावर, कृष्णाने त्याच्या हातात त्याची चकती पकडली.2337.

ਕਾਨ੍ਰਹ ਜੂ ਬਾਚ ॥
कान्रह जू बाच ॥

कृष्णाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਲੈ ਕਰਿ ਚਕ੍ਰ ਭਯੋ ਉਠਿ ਠਾਢ ਸੁ ਯੌ ਤਿਹ ਸੋ ਰਿਸ ਬਾਤ ਕਹੀ ॥
लै करि चक्र भयो उठि ठाढ सु यौ तिह सो रिस बात कही ॥

हातात चाक घेऊन तो उभा राहिला आणि रागाने त्याच्याशी असे बोलला.

ਫੁਨਿ ਫੂਫੀ ਕੇ ਬੈਨ ਚਿਤੈ ਅਬ ਲਉ ਤੁਹਿ ਨਾਸ ਕੀਯੋ ਨਹੀ ਮੋਨ ਗਹੀ ॥
फुनि फूफी के बैन चितै अब लउ तुहि नास कीयो नही मोन गही ॥

कृष्ण उभा राहिला, डिस्कस हातात घेऊन तो रागावला आणि म्हणाला, “माझ्या मावशीचे शब्द आठवले, मी आजपर्यंत तुला मारले नाही आणि गप्प बसलो.

ਸਤਿ ਗਾਰਨਿ ਤੇ ਬਢ ਏਕ ਹੀ ਤੁਹਿ ਜਾਨਤ ਆਪਨੀ ਮ੍ਰਿਤ ਚਹੀ ॥
सति गारनि ते बढ एक ही तुहि जानत आपनी म्रित चही ॥

"जर तुम्ही शंभरच्या वर आणखी वाईट नाव उच्चारले तर समजा की तुम्ही स्वतःच तुमच्या मृत्यूला बोलावले आहे