श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1367


ਮਹਾ ਕਾਲ ਜਬ ਹੀ ਰਿਸਿ ਭਰਾ ॥
महा काल जब ही रिसि भरा ॥

जेव्हा महाकाल रागाने भरला

ਘੋਰ ਭਯਾਨਕ ਆਹਵ ਕਰਾ ॥
घोर भयानक आहव करा ॥

भयंकर युद्ध लढले.

ਮਾਰਤ ਭਯੋ ਅਸੁਰ ਬਿਕਰਾਲਾ ॥
मारत भयो असुर बिकराला ॥

उग्र दैत्यांचा वध केला

ਸਿੰਘ ਨਾਦ ਕੀਨਾ ਤਤਕਾਲਾ ॥੧੨੬॥
सिंघ नाद कीना ततकाला ॥१२६॥

त्याचवेळी सिंग नाद. 126.

ਕਹੂੰ ਮਸਾਨ ਕਿਲਕਟੀ ਮਾਰੈ ॥
कहूं मसान किलकटी मारै ॥

कुठेतरी भुते ('मसान') ओरडत होती.

ਭੈਰਵ ਕਹੂੰ ਠਾਢ ਭੁੰਕਾਰੈ ॥
भैरव कहूं ठाढ भुंकारै ॥

कुठेतरी भैरो (रुद्र) उभा राहून रडत होता.

ਜੋਗਨਿ ਦੈਤ ਅਧਿਕ ਹਰਖਾਨੇ ॥
जोगनि दैत अधिक हरखाने ॥

जोगणे आणि दिग्गज आनंदात होते.

ਭੂਤ ਸਿਵਾ ਬੋਲੈ ਅਭਿਮਾਨੇ ॥੧੨੭॥
भूत सिवा बोलै अभिमाने ॥१२७॥

भूत आणि कोल्हे ('शिव') अभिमानाने बोलत असत. 127.

ਝਾਲਰਿ ਝਾਝਰ ਢੋਲ ਮ੍ਰਿਦੰਗਾ ॥
झालरि झाझर ढोल म्रिदंगा ॥

(रणांगणात) झालर, झांझार, ढोल, मृदंग,

ਪਟਹ ਨਗਾਰੇ ਮੁਰਜ ਮੁਚੰਗਾ ॥
पटह नगारे मुरज मुचंगा ॥

पट्टे, नागरे, मुर्ज, मुचंग,

ਡਵਰੂ ਗੁਡਗੁਡੀ ਕਹੂੰ ਉਪੰਗਾ ॥
डवरू गुडगुडी कहूं उपंगा ॥

दोरू, गुडगुडी, उपांग,

ਨਾਇ ਨਫੀਰੀ ਬਜਤ ਸੁਰੰਗਾ ॥੧੨੮॥
नाइ नफीरी बजत सुरंगा ॥१२८॥

शहनाई, बासरी, तुतारी वगैरे वाजत होते. 128.

ਮੁਰਲੀ ਕਹੂੰ ਬਾਸੁਰੀ ਬਾਜਤ ॥
मुरली कहूं बासुरी बाजत ॥

कुठे मुरली तर कुठे बासरी वाजत होती.

ਕਹੂੰ ਉਪੰਗ ਮ੍ਰਿਦੰਗ ਬਰਾਜਤ ॥
कहूं उपंग म्रिदंग बराजत ॥

कुठेतरी उपंग आणि मृदंगाची सजावट केली जात होती.

ਦੁੰਦਭਿ ਢੋਲ ਕਹੂੰ ਸਹਨਾਈ ॥
दुंदभि ढोल कहूं सहनाई ॥

कुठे दुंदभी, ढोल आणि शहनाई

ਬਾਜਤ ਭੇ ਲਖਿ ਪਰੀ ਲਰਾਈ ॥੧੨੯॥
बाजत भे लखि परी लराई ॥१२९॥

लढत पाहून ते खेळू लागले. 129.

ਮੁਰਜ ਮੁਚੰਗ ਬਜੈ ਤੁਰਹੀ ਰਨ ॥
मुरज मुचंग बजै तुरही रन ॥

मैदानात मुर्ज, मुचंग, कर्णा वाजत होते.

ਭੇਰਨ ਕੇ ਭਭਕਾਰ ਕਰਤ ਗਨ ॥
भेरन के भभकार करत गन ॥

कुठेतरी भेरियन्सचे गट आवाज करत होते.

ਹਾਥੀ ਘੋਰਨ ਕੇ ਦੁੰਦਭਿ ਰਨ ॥
हाथी घोरन के दुंदभि रन ॥

हत्ती आणि घोडे (वाहणारे) नागरे

ਉਸਟਨ ਕੇ ਬਾਜੇ ਰਨ ਮੂਰਧਨ ॥੧੩੦॥
उसटन के बाजे रन मूरधन ॥१३०॥

आणि उंटावर बांधलेल्या घंटा पुढे शेतात वाजत होत्या. 130.

ਕੇਤਿਕ ਸੁਭਟ ਸਰਨ ਕੇ ਮਾਰੇ ॥
केतिक सुभट सरन के मारे ॥

किती मारले गेलेले सैनिक आश्रयाला आले होते.

ਗਿਰਤ ਭਏ ਰਨ ਡੀਲ ਡਿਲਾਰੇ ॥
गिरत भए रन डील डिलारे ॥

युद्धात (अनेक) प्रचंड आकडे पडले.

ਜਦਪਿ ਪ੍ਰਾਨ ਸਮੁਹ ਹ੍ਵੈ ਦਏ ॥
जदपि प्रान समुह ह्वै दए ॥

जरी ते समोर मरतील,

ਕਰ ਤੇ ਤਜਤ ਕ੍ਰਿਪਾਨਨ ਭਏ ॥੧੩੧॥
कर ते तजत क्रिपानन भए ॥१३१॥

पण हातातून तलवारी निघत होत्या. 131.

ਚਲਤ ਭਈ ਸਰਿਤਾ ਸ੍ਰੋਨਤ ਤਹ ॥
चलत भई सरिता स्रोनत तह ॥

जिथे काली आणि राक्षसांची लढाई होती.

ਜੁਧ ਭਯੋ ਕਾਲੀ ਅਸੁਰਨ ਜਹ ॥
जुध भयो काली असुरन जह ॥

तिथे रक्ताची नदी वाहत होती.

ਸੀਸ ਕੇਸ ਜਹ ਭਏ ਸਿਵਾਰਾ ॥
सीस केस जह भए सिवारा ॥

ज्यामध्ये डोक्यावरचे केस काईसारखे दिसत होते

ਸ੍ਰੋਨ ਪ੍ਰਵਾਹ ਬਹਤ ਹਹਰਾਰਾ ॥੧੩੨॥
स्रोन प्रवाह बहत हहरारा ॥१३२॥

आणि रक्ताचा भयंकर प्रवाह वाहत होता. 132.

ਬਾਜ ਬ੍ਰਿਛ ਜਹ ਬਹੇ ਅਨੇਕੈ ॥
बाज ब्रिछ जह बहे अनेकै ॥

ज्यामध्ये अनेक घोडे बाणासारखे फिरत होते.

ਬਿਨ ਬ੍ਰਿਣ ਬੀਰ ਰਹਾ ਨਹਿ ਏਕੈ ॥
बिन ब्रिण बीर रहा नहि एकै ॥

एकही वीर सुखरूप सुटला नाही.

ਸ੍ਰੋਨ ਭਰੇ ਪਟ ਅਧਿਕ ਸੁਹਾਏ ॥
स्रोन भरे पट अधिक सुहाए ॥

रक्ताने माखलेले चिलखत फारच सुंदर होते.

ਚਾਚਰਿ ਖੇਲਿ ਮਨੌ ਘਰ ਆਏ ॥੧੩੩॥
चाचरि खेलि मनौ घर आए ॥१३३॥

(असे दिसत होते) जणू होळी खेळून घरी परतताना. 133.

ਸੂਰਨ ਕੇ ਜਹ ਮੂੰਡ ਪਖਾਨਾ ॥
सूरन के जह मूंड पखाना ॥

रणांगणात अनेक वीरांची डोकी आहेत

ਸੋਭਿਤ ਰੰਗ ਭੂਮ ਮਹਿ ਨਾਨਾ ॥
सोभित रंग भूम महि नाना ॥

ते दगडासारखे दिसत होते.

ਬਹੇ ਜਾਤ ਜਹ ਬ੍ਰਿਛ ਤੁਰੰਗਾ ॥
बहे जात जह ब्रिछ तुरंगा ॥

घोडे, घोडे तिकडे फिरत होते

ਬਡੇ ਸੈਲ ਸੇ ਲਸਤ ਮਤੰਗਾ ॥੧੩੪॥
बडे सैल से लसत मतंगा ॥१३४॥

आणि हत्ती मोठ्या पर्वतांसारखे आशीर्वादित होते. 134.

ਮਛਰੀ ਤਨਕਿ ਅੰਗੁਰਿਯੈ ਸੋਹੈ ॥
मछरी तनकि अंगुरियै सोहै ॥

त्यांची बोटे माशांसारखी दिसत होती

ਭੁਜਾ ਭੁਜੰਗਨ ਸੀ ਮਨ ਮੋਹੈ ॥
भुजा भुजंगन सी मन मोहै ॥

आणि हात सापाप्रमाणे मनाला भुरळ घालत होते.

ਕਹੂੰ ਗ੍ਰਾਹ ਸੇ ਖੜਗ ਝਮਕਹਿ ॥
कहूं ग्राह से खड़ग झमकहि ॥

कुठेतरी माशांसारखे चमकणारे मासे दिसत होते.

ਭਕ ਭਕ ਕਰ ਕਹੂੰ ਘਾਇ ਭਭਕਹਿ ॥੧੩੫॥
भक भक कर कहूं घाइ भभकहि ॥१३५॥

कुठेतरी जखमांमधून (रक्त) वाहत होते. 135.

ਭੁਜੰਗ ਛੰਦ ॥
भुजंग छंद ॥

भुजंग श्लोक:

ਜਹਾ ਬੀਰ ਬੈਰੀ ਬਡੇ ਘੇਰਿ ਮਾਰੇ ॥
जहा बीर बैरी बडे घेरि मारे ॥

जेथे महान शत्रू योद्धे घेरले गेले आणि मारले गेले,

ਤਹਾ ਭੂਤ ਔ ਪ੍ਰੇਤ ਨਾਚੇ ਮਤਵਾਰੇ ॥
तहा भूत औ प्रेत नाचे मतवारे ॥

भूत-प्रेत तिथे नाचत होते.

ਕਹੂੰ ਡਾਕਨੀ ਝਾਕਨੀ ਹਾਕ ਮਾਰੈ ॥
कहूं डाकनी झाकनी हाक मारै ॥

कुठेतरी पोस्टमन, गिधाडे ('झकनी') ओरडत होते,

ਉਠੈ ਨਾਦ ਭਾਰੇ ਛੁਟੇ ਚੀਤਕਾਰੈ ॥੧੩੬॥
उठै नाद भारे छुटे चीतकारै ॥१३६॥

(कुठेतरी) जोरदार आवाज मोठ्या आवाजात ऐकू येत होते आणि (कुठेतरी) ओरडत होते. 136.

ਕਹੂੰ ਅੰਗੁਲੈ ਤ੍ਰਾਣ ਕਾਟਾ ਬਿਰਾਜੈ ॥
कहूं अंगुलै त्राण काटा बिराजै ॥

कुठेतरी लोखंडी हातमोजे कापले होते

ਕਹੂੰ ਅੰਗੁਲਾ ਕਾਟਿ ਕੇ ਰਤਨ ਰਾਜੈ ॥
कहूं अंगुला काटि के रतन राजै ॥

आणि कापलेल्या बोटांना दागिने सुशोभित केले.

ਕਹੂੰ ਟੀਕ ਟਾਕੇ ਕਟੈ ਟੋਪ ਸੋਹੈ ॥
कहूं टीक टाके कटै टोप सोहै ॥

कुठेतरी कापलेले हेल्मेट (कपाळावर लोखंडाचे) टांगलेले होते.