श्री दसाम ग्रंथ

पान - 452


ਕਿਨਹੂੰ ਨ ਤਿਹ ਸੋ ਜੁਧੁ ਮਚਾਯੋ ॥
किनहूं न तिह सो जुधु मचायो ॥

त्यांच्यापैकी कोणीही राजाशी लढायला पुढे गेले नाही

ਚਿਤਿ ਸਬ ਹੂੰ ਇਹ ਭਾਤਿ ਬਿਚਾਰਿਓ ॥
चिति सब हूं इह भाति बिचारिओ ॥

असा विचार सर्वांनी चितमध्ये केला आहे

ਇਹ ਨਹੀ ਮਰੈ ਕਿਸੀ ਤੇ ਮਾਰਿਓ ॥੧੫੪੯॥
इह नही मरै किसी ते मारिओ ॥१५४९॥

हा राजा कोणाच्या हातून मारला जाणार नाही, असे त्या सर्वांना वाटले.1549.

ਤਬ ਬ੍ਰਹਮੇ ਹਰਿ ਨਿਕਟ ਉਚਾਰਿਓ ॥
तब ब्रहमे हरि निकट उचारिओ ॥

तेव्हा ब्रह्मदेवाने कृष्णाची सर्व सेना मेलेली पाहून

ਜਬ ਸਗਲੋ ਦਲ ਨ੍ਰਿਪਤਿ ਸੰਘਾਰਿਓ ॥
जब सगलो दल न्रिपति संघारिओ ॥

तो मेल्यावर कृष्णाला म्हणाला, तो कृष्णाला म्हणाला,

ਜਬ ਲਗਿ ਇਹ ਤੇਤਾ ਕਰਿ ਮੋ ਹੈ ॥
जब लगि इह तेता करि मो है ॥

"तोपर्यंत, त्याच्या हातात मोहक ताबीज आहे,

ਤਬ ਲਗੁ ਬਜ੍ਰ ਸੂਲ ਧਰਿ ਕੋ ਹੈ ॥੧੫੫੦॥
तब लगु बज्र सूल धरि को है ॥१५५०॥

वज्र आणि त्रिशूळ त्याच्यापुढे क्षुल्लक आहेत.1550.

ਤਾ ਤੇ ਇਹੈ ਕਾਜ ਅਬ ਕੀਜੈ ॥
ता ते इहै काज अब कीजै ॥

त्यामुळे आता तेच करा

ਭਿਛਕਿ ਹੋਇ ਮਾਗਿ ਸੋ ਲੀਜੈ ॥
भिछकि होइ मागि सो लीजै ॥

“म्हणून आता भिकारी होऊन त्याच्याकडून ही भीक मागा

ਮੁਕਟ ਰਾਮ ਤੇ ਜੋ ਇਹ ਪਾਯੋ ॥
मुकट राम ते जो इह पायो ॥

त्याला रामाकडून मिळालेला मुकुट,

ਸੋ ਇੰਦ੍ਰਾਦਿਕ ਹਾਥਿ ਨ ਆਯੋ ॥੧੫੫੧॥
सो इंद्रादिक हाथि न आयो ॥१५५१॥

त्याला रामाकडून जो मुकुट मिळाला आहे, तो इंद्र इत्यादींना मिळू शकला नाही. 1551.

ਜਬ ਤੇਤਾ ਇਹ ਕਰ ਤੇ ਲੀਜੈ ॥
जब तेता इह कर ते लीजै ॥

त्याच्या हातातून 'टेटा' घेतल्यावर,

ਤਬ ਯਾ ਕੋ ਬਧ ਛਿਨ ਮਹਿ ਕੀਜੈ ॥
तब या को बध छिन महि कीजै ॥

“जेव्हा तुम्ही त्याच्या हातातून ताबीज काढून घ्याल, तेव्हा तुम्ही त्याला एका झटक्यात मारून टाकू शकाल.

ਜਿਹ ਉਪਾਇ ਕਰਿ ਤੇ ਪਰਹਰੈ ॥
जिह उपाइ करि ते परहरै ॥

ज्याद्वारे ('टेटा') (त्याच्या) हातातून काढून टाकावे,

ਤਉ ਕਦਾਚ ਨ੍ਰਿਪ ਮਰੈ ਤੋ ਮਰੈ ॥੧੫੫੨॥
तउ कदाच न्रिप मरै तो मरै ॥१५५२॥

जर त्याने कोणत्याही पद्धतीने ते आपल्या हातातून सोडले तर त्याला कधीही मारले जाऊ शकते.” 1552.

ਯੋ ਸੁਨਿ ਹਰਿ ਦਿਜ ਬੇਖ ਬਨਾਯੋ ॥
यो सुनि हरि दिज बेख बनायो ॥

हे ऐकून श्रीकृष्णाने ब्राह्मणाचा वेष घेतला

ਮਾਗਨ ਤਿਹ ਪੈ ਹਰਿ ਬਿਧਿ ਆਯੋ ॥
मागन तिह पै हरि बिधि आयो ॥

हे ऐकून कृष्ण आणि ब्रह्मदेव ब्राह्मणाचा पोशाख धारण करून त्याच्याकडे ताबीज मागायला गेले.

ਤਬ ਇਹ ਸ੍ਯਾਮ ਬ੍ਰਹਮ ਲਖਿ ਲੀਨੋ ॥
तब इह स्याम ब्रहम लखि लीनो ॥

तेव्हा त्याने कृष्ण आणि ब्रह्मदेवाला ओळखले.

ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਇਮ ਉਤਰ ਦੀਨੋ ॥੧੫੫੩॥
स्याम कहै इम उतर दीनो ॥१५५३॥

मग भिक्षा मागताना त्याने कृष्ण आणि ब्रह्मदेवांना ओळखले आणि कवीच्या म्हणण्यानुसार तो म्हणाला, 1553

ਖੜਗੇਸ ਬਾਚ ॥
खड़गेस बाच ॥

खरग सिंग यांचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਬੇਖੁ ਕੀਓ ਹਰਿ ਬਾਮਨ ਕੋ ਬਲਿ ਬਾਵਨ ਜਿਉ ਛਲਬੇ ਕਹੁ ਆਯੋ ॥
बेखु कीओ हरि बामन को बलि बावन जिउ छलबे कहु आयो ॥

हे कृष्णा ! (तुम्ही) ब्राह्मणाचा वेष धारण करून (विष्णूने) बावन (राजाला फसवण्यासाठी) वेश धारण केला आहे.

ਰੇ ਚਤੁਰਾਨਨ ਤੂ ਬਸਿ ਕਾਨਨ ਕਾ ਕੇ ਕਹੇ ਤਪਿਸਾ ਤਜ ਧਾਯੋ ॥
रे चतुरानन तू बसि कानन का के कहे तपिसा तज धायो ॥

“हे कृष्ण (विष्णू)! तू ब्राह्मणाचा वेष धारण करून बळी राजाप्रमाणे मला फसवायला आला आहेस

ਧੂਮ ਤੇ ਆਗ ਰਹੈ ਨ ਦੁਰੀ ਜਿਮ ਤਿਉ ਛਲ ਤੇ ਤੁਮ ਕੇ ਲਖਿ ਪਾਯੋ ॥
धूम ते आग रहै न दुरी जिम तिउ छल ते तुम के लखि पायो ॥

“ज्याप्रमाणे आग धुराने लपवता येत नाही, त्याच प्रमाणे तुला पाहून मला तुझी फसवणूक समजली.

ਮਾਗਹੁ ਜੋ ਤੁਮਰੇ ਮਨ ਮੈ ਅਬ ਮਾਗਨਹਾਰੇ ਕੋ ਰੂਪ ਬਨਾਯੋ ॥੧੫੫੪॥
मागहु जो तुमरे मन मै अब मागनहारे को रूप बनायो ॥१५५४॥

जेव्हा तुम्ही लोक भिकाऱ्याच्या वेषात आलात, तेव्हा तुमच्या मनाच्या इच्छेनुसार माझ्याकडे भिक्षा मागा.1554.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

डोहरा

ਜਬ ਇਹ ਬਿਧਿ ਸੋ ਨ੍ਰਿਪ ਕਹਿਯੋ ਕਹੀ ਬ੍ਰਹਮ ਜਸ ਲੇਹੁ ॥
जब इह बिधि सो न्रिप कहियो कही ब्रहम जस लेहु ॥

राजा असे बोलला तेव्हा (तेव्हा) ब्रह्मदेव म्हणाले, (हे राजा! संसारात दान देऊन) यश खातो.

ਜਗ ਅਨਲ ਤੇ ਜੋ ਮੁਕਟਿ ਉਪਜਿਓ ਸੋ ਮੁਹਿ ਦੇਹੁ ॥੧੫੫੫॥
जग अनल ते जो मुकटि उपजिओ सो मुहि देहु ॥१५५५॥

राजा ब्रह्मदेवाला असे म्हणाला तेव्हा ब्रह्मदेव म्हणाले, “हे राजा! प्रशंसनीय व्हा आणि यज्ञाच्या अग्नीतून निघालेला मुकुट मला द्या.” 1555.

ਜਬ ਚਤੁਰਾਨਨਿ ਯੌ ਕਹੀ ਪੁਨਿ ਬੋਲਿਓ ਜਦੁਬੀਰ ॥
जब चतुराननि यौ कही पुनि बोलिओ जदुबीर ॥

असे ब्रह्मदेवाने सांगितले तेव्हा श्रीकृष्ण म्हणाले

ਗਉਰਾ ਤੇਤਾ ਤੁਹਿ ਦਯੋ ਸੋ ਮੁਹਿ ਦੇ ਨ੍ਰਿਪ ਧੀਰ ॥੧੫੫੬॥
गउरा तेता तुहि दयो सो मुहि दे न्रिप धीर ॥१५५६॥

जेव्हा ब्रह्मदेवाने भिक्षा मागितली तेव्हा कृष्ण बोलला, “चंडी देवीने तुला दिलेली ताबीज मला दे.” 1556.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चौपाई

ਤਬ ਨ੍ਰਿਪ ਮਨ ਕੋ ਇਹ ਬਿਧਿ ਕਹੈ ॥
तब न्रिप मन को इह बिधि कहै ॥

तेव्हा राजाने (खरगसिंग) आपल्या मनात असा विचार केला.

ਰੇ ਜੀਅ ਜੀਯਤ ਨ ਚਹੁੰ ਜੁਗ ਰਹੈ ॥
रे जीअ जीयत न चहुं जुग रहै ॥

तेव्हा राजाने मनात विचार केला की, आपल्याला चार युगे जगायचे नाही, म्हणून या धर्मकार्यात विलंब करू नये.

ਤਾ ਤੇ ਸੁ ਧਰਮ ਢੀਲ ਨਹਿ ਕੀਜੈ ॥
ता ते सु धरम ढील नहि कीजै ॥

त्यामुळे सत्कर्म करण्यात कमी पडू नये

ਜੋ ਹਰਿ ਮਾਗਤ ਸੋ ਇਹ ਦੀਜੈ ॥੧੫੫੭॥
जो हरि मागत सो इह दीजै ॥१५५७॥

ब्रह्मा आणि कृष्ण ज्या गोष्टींची भीक मागतात, त्यांनी त्या द्याव्यात.1557.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਕਿਉ ਤਨ ਕੀ ਮਨਿ ਸੰਕ ਕਰੈ ਥਿਰ ਤੋ ਜਗ ਮੈ ਅਬ ਤੂ ਨ ਰਹੈ ਹੈ ॥
किउ तन की मनि संक करै थिर तो जग मै अब तू न रहै है ॥

'हे मन! देहाविषयी तुला का शंका आहे, तू कायम जगामध्ये स्थिर राहू नये

ਯਾ ਤੇ ਭਲੋ ਨ ਕਛੂ ਇਹ ਤੇ ਜਸੁ ਲੈ ਰਨ ਅੰਤਹਿ ਮੋ ਤਜਿ ਜੈ ਹੈ ॥
या ते भलो न कछू इह ते जसु लै रन अंतहि मो तजि जै है ॥

याहून अधिक पुण्यपूर्ण कृत्य तुम्ही कोणते करू शकता? म्हणून हे प्रशंसनीय कार्य युद्धात करा, कारण शेवटी एकदाच शरीराचा त्याग करावा लागतो.

ਰੇ ਮਨ ਢੀਲ ਰਹਿਯੋ ਗਹਿ ਕਾਹੇ ਤੇ ਅਉਸਰ ਬੀਤ ਗਏ ਪਛੁਤੈ ਹੈ ॥
रे मन ढील रहियो गहि काहे ते अउसर बीत गए पछुतै है ॥

'हे मन! उशीर करू नका, कारण संधी गमावल्यावर पश्चात्ताप करण्याशिवाय तुम्हाला काहीही मिळणार नाही

ਸੋਕ ਨਿਵਾਰਿ ਨਿਸੰਕ ਹੁਇ ਦੈ ਭਗਵਾਨ ਸੋ ਭਿਛਕ ਹਾਥਿ ਨ ਐ ਹੈ ॥੧੫੫੮॥
सोक निवारि निसंक हुइ दै भगवान सो भिछक हाथि न ऐ है ॥१५५८॥

म्हणून चिंता सोडून भिक्षा मागितलेली वस्तू विनासंकोच देऊन टाका, कारण परमेश्वरासारखा भिकारी तुम्हाला पुन्हा कधीच मिळणार नाही.

ਮਾਗਤ ਜੋ ਬਿਧਿ ਸ੍ਯਾਮ ਅਰੇ ਮਨ ਸੋ ਤਜਿ ਸੰਕ ਨਿਸੰਕ ਹੁਇ ਦੀਜੈ ॥
मागत जो बिधि स्याम अरे मन सो तजि संक निसंक हुइ दीजै ॥

'कृष्ण जे काही मागतो ते माझ्या मन! कोणत्याही संकोच न करता द्या

ਜਾਚਤ ਹੈ ਜਿਹ ਤੇ ਸਗਰੋ ਜਗ ਸੋ ਤੁਹਿ ਮਾਗਤ ਢੀਲ ਨ ਕੀਜੈ ॥
जाचत है जिह ते सगरो जग सो तुहि मागत ढील न कीजै ॥

ज्याच्याकडून सारे जग भीक मागते, तो तुमच्यासमोर भिकारी होऊन उभा आहे, म्हणून उशीर करू नका.

ਅਉਰ ਬਿਚਾਰ ਕਰੋ ਨ ਕਛੂ ਅਬ ਯਾ ਮਹਿ ਤੋ ਨ ਰਤੀ ਸੁਖ ਛੀਜੈ ॥
अउर बिचार करो न कछू अब या महि तो न रती सुख छीजै ॥

'बाकी सर्व कल्पना सोडा, तुमच्या आरामात कोणतीही कमतरता राहणार नाही

ਦਾਨਨ ਦੇਤ ਨ ਮਾਨ ਕਰੋ ਬਸੁ ਦੈ ਅਸੁ ਦੈ ਜਗ ਮੈ ਜਸੁ ਲੀਜੈ ॥੧੫੫੯॥
दानन देत न मान करो बसु दै असु दै जग मै जसु लीजै ॥१५५९॥

दान केल्यावर, एखाद्याने गर्व आणि विचार करू नये: म्हणून सर्व काही समर्पण केल्यावर स्वीकृतीचा लाभ मिळवा. ”1559.

ਬਾਮਨ ਬੇਖ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਜੁ ਚਾਹਤ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿ ਕੋ ਤਿਹ ਭੂਪਤਿ ਦੀਨੋ ॥
बामन बेख कै स्याम जु चाहत स्री हरि को तिह भूपति दीनो ॥

कृष्णाने ब्राह्मणाच्या वेषात जी भिक्षा मागितली होती, तीच राजाला आहे

ਜੋ ਚਤੁਰਾਨਨ ਕੇ ਚਿਤ ਮੈ ਕਬਿ ਰਾਮ ਕਹੈ ਸੁ ਵਹੈ ਨ੍ਰਿਪ ਕੀਨੋ ॥
जो चतुरानन के चित मै कबि राम कहै सु वहै न्रिप कीनो ॥

याबरोबरच ब्रह्मदेवाच्या मनात जे काही होते ते राजाने केले

ਜੋ ਵਹ ਮਾਗਤਿ ਸੋਊ ਦਯੋ ਤਬ ਦੇਤ ਸਮੈ ਰਸ ਮੈ ਮਨ ਭੀਨੋ ॥
जो वह मागति सोऊ दयो तब देत समै रस मै मन भीनो ॥

त्यांनी जे काही मागितले होते ते राजाने प्रेमाने दिले

ਦਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਦੁਹੂੰ ਬਿਧਿ ਕੈ ਤਿਹੁ ਲੋਕਨ ਮੈ ਅਤਿ ਹੀ ਜਸੁ ਲੀਨੋ ॥੧੫੬੦॥
दान क्रिपान दुहूं बिधि कै तिहु लोकन मै अति ही जसु लीनो ॥१५६०॥

अशा प्रकारे दान आणि तलवारीने, दोन्ही प्रकारच्या शौर्याने, राजाने मोठी प्रशंसा मिळविली.1560.