श्री दसाम ग्रंथ

पान - 955


ਉਰਬਸਿ ਕੇਰੇ ਰੂਪ ਕੋ ਤਊ ਨ ਪਾਯੋ ਪਾਰ ॥੯॥
उरबसि केरे रूप को तऊ न पायो पार ॥९॥

पण (त्याला) उर्बशीचे रूप अजूनही ओलांडता आले नाही. ९.

ਚੌਪਈ ॥
चौपई ॥

चोवीस:

ਆਯੁਧ ਸਕਲ ਅੰਗ ਕਰੇ ॥
आयुध सकल अंग करे ॥

(तो) सर्व अंगांवर शस्त्रांनी सजलेला होता.

ਸੋਹਤ ਸਭ ਸਾਜਨ ਸੌ ਜਰੇ ॥
सोहत सभ साजन सौ जरे ॥

तिने आपले शरीर अनेक हातांनी सजवले होते आणि ते सर्व प्रशंसनीय दिसत होते.

ਹੀਰਨ ਕੀ ਮੁਕਤਾ ਜਗ ਸੋਹੈ ॥
हीरन की मुकता जग सोहै ॥

हिरे आणि मोती (तिच्या चेहऱ्यासह) जगात सुशोभित होते,

ਸਸਿ ਕੋ ਮਨੋ ਤਾਰਿਕਾ ਮੋਹੈ ॥੧੦॥
ससि को मनो तारिका मोहै ॥१०॥

हिऱ्यांच्या गळ्याप्रमाणे तिने जगाला मोहित केले. चंद्राप्रमाणे तिने सर्वांना मंत्रमुग्ध केले.(१०)

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਆਯੁਧ ਧਾਰਿ ਅਨੂਪਮ ਸੁੰਦਰਿ ਭੂਖਨ ਅੰਗ ਅਜਾਇਬ ਧਾਰੇ ॥
आयुध धारि अनूपम सुंदरि भूखन अंग अजाइब धारे ॥

(ती) स्त्रीने एक अद्वितीय कवच परिधान केले होते आणि तिच्या अंगावर विचित्र दागिने होते.

ਲਾਲ ਕੋ ਹਾਰ ਲਸੈ ਉਰ ਭੀਤਰਿ ਭਾਨ ਤੇ ਜਾਨੁ ਬਡੇ ਛਬਿਯਾਰੇ ॥
लाल को हार लसै उर भीतरि भान ते जानु बडे छबियारे ॥

(त्याच्या) गळ्यात लाल रंगाचा हार चमकत होता, जो सूर्यापेक्षा तेजस्वी दिसत होता.

ਮੋਤਿਨ ਕੀ ਲਰਕੈ ਮੁਖ ਪੈ ਮ੍ਰਿਗਨੈਨਿ ਫਬੇ ਮ੍ਰਿਗ ਸੇ ਕਜਰਾਰੇ ॥
मोतिन की लरकै मुख पै म्रिगनैनि फबे म्रिग से कजरारे ॥

त्याच्या चेहऱ्यावर मोत्यांच्या तारा (चमकत होत्या) आणि त्या मृगलोचनीचे डोळे हरणासारखे चमकत होते.

ਮੋਹਤ ਹੈ ਸਭ ਹੀ ਕੇ ਚਿਤੈ ਨਿਜ ਹਾਥ ਮਨੋ ਬ੍ਰਿਜਨਾਥ ਸੁਧਾਰੇ ॥੧੧॥
मोहत है सभ ही के चितै निज हाथ मनो ब्रिजनाथ सुधारे ॥११॥

तो सर्वांचे मन मोहून टाकत होता, जणू ब्रजनाथ (श्री कृष्ण) यांनी स्वतःची काळजी घेतली होती. 11.

ਛੋਰਿ ਦਏ ਕਚ ਕਾਧਨ ਊਪਰ ਸੁੰਦਰ ਪਾਗ ਸੌ ਸੀਸ ਸੁਹਾਵੈ ॥
छोरि दए कच काधन ऊपर सुंदर पाग सौ सीस सुहावै ॥

तिच्या खांद्यावर विखुरलेले केस, पगडी तिच्या डोक्यावर मोहक दिसत होती.

ਭੂਖਨ ਚਾਰੁ ਲਸੈ ਸਭ ਅੰਗਨ ਭਾਗ ਭਰਿਯੋ ਸਭ ਹੀ ਕਹ ਭਾਵੈ ॥
भूखन चारु लसै सभ अंगन भाग भरियो सभ ही कह भावै ॥

तिच्या अंगावर दागिन्यांचा मारा करून त्या 'माणूस'ने प्रत्येक माणसाला भुरळ घातली.

ਬਾਲ ਲਖੈ ਕਹਿ ਲਾਲ ਤਿਸੈ ਲਟਕਾਵਤ ਅੰਗਨ ਮੈ ਜਬ ਆਵੈ ॥
बाल लखै कहि लाल तिसै लटकावत अंगन मै जब आवै ॥

तिची मुद्रा डोलवत ती त्यांच्या अंगणात आली तेव्हा त्या बाईला तिचं आकर्षण वाटलं.

ਰੀਝਤ ਕੋਟਿ ਸੁਰੀ ਅਸੁਰੀ ਸੁਧਿ ਹੇਰਿ ਛੁਟੈ ਸਤ ਹੂ ਛੁਟ ਜਾਵੈ ॥੧੨॥
रीझत कोटि सुरी असुरी सुधि हेरि छुटै सत हू छुट जावै ॥१२॥

पुरुषाच्या वेषातील वेश्या पाहून, हजारो देवतांच्या आणि भूतांच्या पत्नींना आनंद झाला. (१२)

ਭੂਖਨ ਧਾਰਿ ਚੜਿਯੋ ਰਥ ਊਪਰਿ ਬਾਧਿ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਨਿਖੰਗ ਬਨਾਯੋ ॥
भूखन धारि चड़ियो रथ ऊपरि बाधि क्रिपान निखंग बनायो ॥

अंगावर दागिने घालून ती तलवार आणि धनुष्याने रथावर चढली.

ਖਾਤ ਤੰਬੋਲ ਬਿਰਾਜਤ ਸੁੰਦਰ ਦੇਵ ਅਦੇਵਨ ਕੋ ਬਿਰਮਾਯੋ ॥
खात तंबोल बिराजत सुंदर देव अदेवन को बिरमायो ॥

शेंगदाणे खाताना तिने सर्व देव-देवतांना धुमाकूळ घातला.

ਬਾਸ ਵ ਨੈਨ ਸਹੰਸ੍ਰਨ ਸੌ ਛਬਿ ਹੇਰਿ ਰਹਿਯੋ ਕਛੁ ਪਾਰ ਨ ਪਾਯੋ ॥
बास व नैन सहंस्रन सौ छबि हेरि रहियो कछु पार न पायो ॥

हजारो डोळ्यांनी बघूनही भगवान इंद्र तिच्या सौंदर्याचा अंदाज घेऊ शकले नाहीत.

ਆਪੁ ਬਨਾਇ ਅਨੂਪਮ ਕੋ ਬਿਧਿ ਐਚਿ ਰਹਿਯੋ ਦੁਤਿ ਅੰਤ ਨ ਪਾਯੋ ॥੧੩॥
आपु बनाइ अनूपम को बिधि ऐचि रहियो दुति अंत न पायो ॥१३॥

ब्रह्मदेव, निर्माता, तिने स्वतःला निर्माण केले, ते तिला प्राप्त करू शकले नाहीत. (13)

ਪਾਨ ਚਬਾਇ ਭਲੀ ਬਿਧਿ ਸਾਥ ਜਰਾਇ ਜਰੈ ਹਥਿਯਾਰ ਬਨਾਏ ॥
पान चबाइ भली बिधि साथ जराइ जरै हथियार बनाए ॥

पान च्यूइंग आणि जोडलेल्या शस्त्रांनी सुसज्ज.

ਅੰਜਨ ਆਂਜਿ ਅਨੂਪਮ ਸੁੰਦਰਿ ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਸਭੈ ਬਿਰਮਾਏ ॥
अंजन आंजि अनूपम सुंदरि देव अदेव सभै बिरमाए ॥

(ते) अनुपम सुंदरीने सुरमा (डोळ्यात) घालून सर्व दैत्य आणि देवांना फसवले आहे.

ਕੰਠ ਸਿਰੀਮਨਿ ਕੰਕਨ ਕੁੰਡਲ ਹਾਰ ਸੁ ਨਾਰਿ ਹੀਏ ਪਹਿਰਾਏ ॥
कंठ सिरीमनि कंकन कुंडल हार सु नारि हीए पहिराए ॥

त्या महिलेने गळ्यात मणी, बांगड्या आणि कुंडलीचा हार घातला आहे.

ਕਿੰਨਰ ਜਛ ਭੁਜੰਗ ਦਿਸਾ ਬਿਦਿਸਾਨ ਕੈ ਲੋਕ ਬਿਲੋਕਿਨ ਆਏ ॥੧੪॥
किंनर जछ भुजंग दिसा बिदिसान कै लोक बिलोकिन आए ॥१४॥

किन्नर, यक्ष, भुजंग आणि चारही दिशांचे लोक दर्शनासाठी आले आहेत. 14.

ਇੰਦ੍ਰ ਸਹੰਸ੍ਰ ਬਿਲੋਚਨ ਸੌ ਅਵਿਲੋਕ ਰਹਿਯੋ ਛਬਿ ਅੰਤੁ ਨ ਆਯੋ ॥
इंद्र सहंस्र बिलोचन सौ अविलोक रहियो छबि अंतु न आयो ॥

हजार डोळ्यांनी पाहिल्यावरही इंद्र आपल्या प्रतिमेचा अंत पाहू शकत नाही.

ਸੇਖ ਅਸੇਖਨ ਹੀ ਮੁਖ ਸੌ ਗੁਨ ਭਾਖਿ ਰਹੋ ਪਰੁ ਪਾਰ ਨ ਪਾਯੋ ॥
सेख असेखन ही मुख सौ गुन भाखि रहो परु पार न पायो ॥

शेषनाग असंख्य चेहऱ्यांनी गुणगान गात आहे पण (तोही) पार पडत नाही.

ਰੁਦ੍ਰ ਪਿਯਾਰੀ ਕੀ ਸਾਰੀ ਕੀ ਕੋਰ ਨਿਹਾਰਨ ਕੌ ਮੁਖ ਪੰਚ ਬਨਾਯੋ ॥
रुद्र पियारी की सारी की कोर निहारन कौ मुख पंच बनायो ॥

(त्या) प्रेयसीच्या साडीचा गाभा पाहण्यासाठी रुद्राने पाच मुखे केली.

ਪੂਤ ਕਿਯੇ ਖਟ ਚਾਰਿ ਬਿਧੈ ਚਤੁਰਾਨਨ ਯਾਹੀ ਤੇ ਨਾਮੁ ਕਹਾਯੋ ॥੧੫॥
पूत किये खट चारि बिधै चतुरानन याही ते नामु कहायो ॥१५॥

(त्याच्या) पुत्राला (कार्तिकेय) सहा मुखे आणि ब्रह्मदेवाला चार मुखे होती. म्हणूनच त्याला चतुर्मुखी ('चतुरानन') म्हणतात. १५.

ਕੰਚਨ ਕੀਰ ਕਲਾਨਿਧਿ ਕੇਹਰ ਕੋਕ ਕਪੋਤ ਕਰੀ ਕੁਰਰਾਨੇ ॥
कंचन कीर कलानिधि केहर कोक कपोत करी कुरराने ॥

सोना, पोपट, चंद्र, सिंह, चकवा, कबूतर आणि हत्ती डरकाळ्या फोडत आहेत.

ਕਲਪਦ੍ਰੁਮਕਾ ਅਨੁਜਾ ਕਮਨੀ ਬਿਨੁ ਦਾਰਿਮ ਦਾਮਨਿ ਦੇਖਿ ਬਿਕਾਨੇ ॥
कलपद्रुमका अनुजा कमनी बिनु दारिम दामनि देखि बिकाने ॥

कल्प ब्रीचची बहीण (लच्छमी) आणि अनार तिची सुंदरता पाहून कोणताही मागमूस न घेता विकल्या जातात.

ਰੀਝਤ ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਸਭੈ ਨਰ ਦੇਵ ਭਏ ਛਬਿ ਹੇਰਿ ਦਿਵਾਨੇ ॥
रीझत देव अदेव सभै नर देव भए छबि हेरि दिवाने ॥

(तिला) पाहून सर्व देव आणि दैत्य मोहित होतात आणि (तिचे) सौंदर्य पाहून पुरुष व देवता विस्मित होतात.

ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸੋ ਜਾਨਿ ਪਰੈ ਤਿਹ ਬਾਲ ਕੇ ਅੰਗ ਨ ਜਾਤ ਪਛਾਨੇ ॥੧੬॥
राज कुमार सो जानि परै तिह बाल के अंग न जात पछाने ॥१६॥

त्या मुलीच्या अंगावरून ती राज कुमारसारखी दिसत होती, पण तिची ओळख पटत नव्हती. 16.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दुहेरी:

ਦਸ ਸੀਸਨ ਰਾਵਨ ਰਰੇ ਲਿਖਤ ਬੀਸ ਭੁਜ ਜਾਇ ॥
दस सीसन रावन ररे लिखत बीस भुज जाइ ॥

दहा डोक्यांनी रावण बोलतो (त्याच्या गुणांबद्दल) आणि वीस हातांनी लिहितो,

ਤਰੁਨੀ ਕੇ ਤਿਲ ਕੀ ਤਊ ਸਕ੍ਯੋ ਨ ਛਬਿ ਕੋ ਪਾਇ ॥੧੭॥
तरुनी के तिल की तऊ सक्यो न छबि को पाइ ॥१७॥

(पण तरीही) त्याला त्या स्त्रीचे सौंदर्य अजिबात सापडले नाही. १७.

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वत:

ਲਾਲਨ ਕੋ ਸਰਪੇਚ ਬਧ੍ਯੋ ਸਿਰ ਮੋਤਿਨ ਕੀ ਉਰ ਮਾਲ ਬਿਰਾਜੈ ॥
लालन को सरपेच बध्यो सिर मोतिन की उर माल बिराजै ॥

(तो) डोक्यावर तांबूस जडवलेला अलंकार ('सर्पेच') धारण करतो आणि त्याच्या गळ्यात मोत्यांची माळ शोभते.

ਭੂਖਨ ਚਾਰੁ ਦਿਪੈ ਅਤਿ ਹੀ ਦੁਤਿ ਦੇਖਿ ਮਨੋਜਵ ਕੋ ਮਨੁ ਲਾਜੈ ॥
भूखन चारु दिपै अति ही दुति देखि मनोजव को मनु लाजै ॥

सुंदर रत्नांची चमक पाहून कामदेवही हलत आहेत.

ਮੋਦ ਬਢੈ ਨਿਰਖੇ ਚਿਤ ਮੈ ਤਨਿਕੇਕ ਬਿਖੈ ਤਨ ਕੋ ਦੁਖ ਭਾਜੈ ॥
मोद बढै निरखे चित मै तनिकेक बिखै तन को दुख भाजै ॥

(त्याला) पाहिल्याने मनातील आनंद वाढतो आणि शरीरातील वेदना क्षणार्धात नाहीशा होतात.

ਜੋਬਨ ਜੋਤਿ ਜਗੈ ਸੁ ਮਨੋ ਸੁਰਰਾਜ ਸੁਰਾਨ ਕੇ ਭੀਤਰ ਰਾਜੈ ॥੧੮॥
जोबन जोति जगै सु मनो सुरराज सुरान के भीतर राजै ॥१८॥

(त्याची) जोबानची ज्योत अशा प्रकारे जळत आहे, जणू इंद्र देवांमध्ये आनंद घेत आहे. १८.

ਛੋਰੈ ਹੈ ਬੰਦ ਅਨੂਪਮ ਸੁੰਦਰਿ ਪਾਨ ਚਬਾਇ ਸਿੰਗਾਰ ਬਨਾਯੋ ॥
छोरै है बंद अनूपम सुंदरि पान चबाइ सिंगार बनायो ॥

त्या अतुलनीय सौंदर्याने (अंगारखाचे) खोड उघडले आहे आणि पान चघळताना शोभून दिसते आहे.

ਅੰਜਨ ਆਂਜਿ ਦੁਹੂੰ ਅਖਿਯਾਨ ਸੁ ਭਾਲ ਮੈ ਕੇਸਰਿ ਲਾਲ ਲਗਾਯੋ ॥
अंजन आंजि दुहूं अखियान सु भाल मै केसरि लाल लगायो ॥

दोन्ही डोळ्यांना सुरमा घातला जातो आणि कपाळावर कुंकवाचा लाल टिक्का लावला जातो.

ਝੂਮਕ ਦੇਤ ਝੁਕੈ ਝੁਮਕੇ ਕਬਿ ਰਾਮ ਸੁ ਭਾਵ ਭਲੋ ਲਖਿ ਪਾਯੋ ॥
झूमक देत झुकै झुमके कबि राम सु भाव भलो लखि पायो ॥

(त्याचे) कानातले (डोके फिरवताना) असे वाकतात, कवि रामाने स्वाभाविकपणे हा अर्थ विचार केला आहे,

ਮਾਨਹੁ ਸੌਤਿਨ ਕੇ ਮਨ ਕੋ ਇਕ ਬਾਰਹਿ ਬਾਧਿ ਕੈ ਜੇਲ ਚਲਾਯੋ ॥੧੯॥
मानहु सौतिन के मन को इक बारहि बाधि कै जेल चलायो ॥१९॥

जणू निद्रानाशाचे मन बांधून तुरुंगात पाठवले आहे. 19.

ਹਾਰ ਸਿੰਗਾਰ ਕਰੇ ਸਭ ਹੀ ਤਿਨ ਕੇਸ ਛੁਟੇ ਸਿਰ ਸ੍ਯਾਮ ਸੁਹਾਵੈ ॥
हार सिंगार करे सभ ही तिन केस छुटे सिर स्याम सुहावै ॥

तिने सर्व प्रकारची सजावट केली आहे आणि तिच्या डोक्यावर उघडे काळे कुलूप खूप सुंदर आहेत.

ਜੋਬਨ ਜੋਤਿ ਜਗੈ ਅਤਿ ਹੀ ਮੁਨਿ ਹੇਰਿ ਡਿਗੈ ਤਪ ਤੇ ਪਛੁਤਾਵੈ ॥
जोबन जोति जगै अति ही मुनि हेरि डिगै तप ते पछुतावै ॥

(त्याच्या) नोकरीची ज्योत तेवत आहे. (त्याला) पाहून ऋषी तपश्चर्या करण्यापासून (म्हणजे भ्रष्ट होऊन) पश्चाताप करत आहेत.

ਕਿੰਨਰ ਜਛ ਭੁਜੰਗ ਦਿਸਾ ਬਿਦਿਸਾਨ ਕੀ ਬਾਲ ਬਿਲੋਕਨ ਆਵੈ ॥
किंनर जछ भुजंग दिसा बिदिसान की बाल बिलोकन आवै ॥

किन्नर, यक्ष, भुजंग आणि दिशांच्या स्त्रिया (त्याला) भेटायला येत आहेत.

ਗੰਧ੍ਰਬ ਦੇਵ ਅਦੇਵਨ ਕੀ ਤ੍ਰਿਯ ਹੇਰਿ ਪ੍ਰਭਾ ਸਭ ਹੀ ਬਲ ਜਾਵੈ ॥੨੦॥
गंध्रब देव अदेवन की त्रिय हेरि प्रभा सभ ही बल जावै ॥२०॥

गंधर्वांच्या पत्नी, देव, दैत्य सर्व (त्याचा) प्रकाश पाहून मोहित होतात. 20.

ਦੋਹਰਾ ॥
दोहरा ॥

दोहिरा