श्री दसाम ग्रंथ

पान - 1244


ਕਿਤੇ ਆਨਿ ਗਾਜੈ ਕਿਤੇ ਭਾਜਿ ਜਾਵੈ ॥੭੩॥
किते आनि गाजै किते भाजि जावै ॥७३॥

कुठेतरी ते येऊन गर्जना करत आहेत तर कुठे पळत आहेत. ७३.

ਜਬੈ ਸਿਧ ਪਾਲੈ ਸਭੈ ਖਾਨ ਮਾਰੇ ॥
जबै सिध पालै सभै खान मारे ॥

जेव्हा सिद्ध पालने सर्व पठाणांना मारले

ਲਏ ਛੀਨ ਕੈ ਤਾਜ ਬਾਜੀ ਨਗਾਰੇ ॥
लए छीन कै ताज बाजी नगारे ॥

आणि त्यांचे मुकुट, घोडे आणि घोडे काढून घेतले.

ਹੁਤੇ ਦੂਰਿ ਬਾਸੀ ਕਿਤੇ ਖਾਨ ਘਾਏ ॥
हुते दूरि बासी किते खान घाए ॥

(तेव्हा) दूरवर राहणारे अनेक पठाण तेथे आले.

ਘਿਰਿਯੋ ਸਿਧ ਪਾਲੈ ਕਰੀ ਮਤ ਨ੍ਯਾਏ ॥੭੪॥
घिरियो सिध पालै करी मत न्याए ॥७४॥

सिद्ध पाल मद्यधुंद हत्तीप्रमाणे (चार बाजूंनी) घेरला होता.74.

ਜਿਤੇ ਖਾਨ ਭਾਜੇ ਤਿਤੇ ਫੇਰਿ ਢੂਕੇ ॥
जिते खान भाजे तिते फेरि ढूके ॥

जितके पठाण पळून गेले होते तितकेच पुढे आले

ਚਹੂੰ ਓਰ ਗਾਜੈ ਹਠੀ ਸਿਧ ਜੂ ਕੇ ॥
चहूं ओर गाजै हठी सिध जू के ॥

आणि हाथी सिद्ध पालच्या चारही बाजूंनी गर्जना करू लागली (आणि म्हणू लागली)

ਕਹਾ ਜਾਇਗੋ ਛਤ੍ਰਿ ਜਾਨੇ ਨ ਦੈ ਹੈ ॥
कहा जाइगो छत्रि जाने न दै है ॥

अरे छत्री! कुठे जाणार, (तुला) जाऊ दिले जाणार नाही.

ਇਹੀ ਛੇਤ੍ਰ ਮੈ ਛਿਪ੍ਰ ਤੁਹਿ ਆਜੁ ਛੈ ਹੈ ॥੭੫॥
इही छेत्र मै छिप्र तुहि आजु छै है ॥७५॥

या रणांगणात आम्ही तुम्हाला लवकरच ('छिप्रा') संपवू. 75.

ਸੁਨੇ ਬੈਨ ਐਸੇ ਭਰਿਯੋ ਕੋਪ ਸੂਰੋ ॥
सुने बैन ऐसे भरियो कोप सूरो ॥

असे शब्द ऐकून सुरमाला राग आला.

ਸਭੇ ਸਸਤ੍ਰ ਸੌਡੀ ਮਹਾ ਲੋਹ ਪੂਰੋ ॥
सभे ससत्र सौडी महा लोह पूरो ॥

तो सर्व प्रकारच्या आरमारांनी सुसज्ज होता आणि शस्त्रे वापरण्यात तरबेज होता.

ਦਯੋ ਸੈਨ ਕੌ ਆਇਸੈ ਆਪੁ ਹੀ ਯੋ ॥
दयो सैन कौ आइसै आपु ही यो ॥

त्याने स्वतः संपूर्ण सैन्याला अशी परवानगी दिली,

ਕਪੀ ਬਾਹਨੀ ਕੌ ਕਹਿਯੋ ਰਾਮ ਜੀ ਯੋ ॥੭੬॥
कपी बाहनी कौ कहियो राम जी यो ॥७६॥

जशी माकडांची फौज रामजींनी दिली होती. ७६.

ਸੁਨੇ ਬੈਨ ਸੈਨਾ ਚਲੀ ਕੋਪ ਕੈ ਕੈ ॥
सुने बैन सैना चली कोप कै कै ॥

(सिद्ध पालचे) शब्द ऐकून सर्व सेना संतप्त झाली

ਸਭੇ ਸਸਤ੍ਰ ਅਸਤ੍ਰਾਨ ਕੌ ਹਾਥ ਲੈ ਕੈ ॥
सभे ससत्र असत्रान कौ हाथ लै कै ॥

आणि सर्व चिलखत व शस्त्रे हातात घेऊन निघालो.

ਜਿਤੇ ਖਾਨ ਆਏ ਤਿਤੇ ਖੇਤ ਮਾਰੇ ॥
जिते खान आए तिते खेत मारे ॥

आलेले सर्व पठाण रणांगणात मारले गेले.

ਕਿਤੇ ਖੇਦਿ ਕੈ ਕੋਟਿ ਕੀ ਓਟ ਡਾਰੇ ॥੭੭॥
किते खेदि कै कोटि की ओट डारे ॥७७॥

त्यांनी काहींचा पाठलाग करून किल्ल्यात फेकून दिले. ७७.

ਕਿਤੇ ਬੀਰ ਬਾਨੈਤ ਬਾਜੀ ਪਲਟੈ ॥
किते बीर बानैत बाजी पलटै ॥

कुठेतरी धनुर्धारी योद्धे त्यांच्या घोड्यांसह उलटे पडले होते.

ਕਿਤੇ ਬੀਰ ਬਾਨੀਨ ਸੋ ਆਨਿ ਜੁਟੈ ॥
किते बीर बानीन सो आनि जुटै ॥

कुठेतरी योद्धे बाण घेऊन एकत्र आले होते.

ਕਿਤੇ ਖਗ ਲੈ ਖਿੰਗ ਖਤ੍ਰੀ ਉਮੰਗੈ ॥
किते खग लै खिंग खत्री उमंगै ॥

कुठेतरी तलवारी आणि छत्री घोडे नाचत (ते तिथे यायचे)

ਜਹਾ ਜੰਗ ਜੋਧਾ ਜਗੇ ਜੋਰ ਜੰਗੈ ॥੭੮॥
जहा जंग जोधा जगे जोर जंगै ॥७८॥

जेथे महान योद्धे लढत होते.78.

ਘੁਰੈ ਘੋਰ ਬਾਦਿਤ੍ਰ ਮਾਰੂ ਨਗਾਰੇ ॥
घुरै घोर बादित्र मारू नगारे ॥

(कुठेतरी) मोठमोठ्या मृत्यूच्या घुटक्या मोठ्या आवाजाने वाजत होत्या

ਮਚੇ ਆਨਿ ਕੈ ਕੈ ਮਹਾ ਭੂਪ ਭਾਰੇ ॥
मचे आनि कै कै महा भूप भारे ॥

(आणि इतरत्र) मोठमोठे राजे येऊन युद्ध करत होते.

ਖੁਲੇ ਖਗ ਖਤ੍ਰੀ ਉਠੇ ਭਾਤਿ ਐਸੀ ॥
खुले खग खत्री उठे भाति ऐसी ॥

छत्र्यांच्या नंग्या तलवारी अशा वाढत होत्या,

ਮਨੋ ਬਹਨਿ ਜ੍ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਲੈ ਕਾਲ ਜੈਸੀ ॥੭੯॥
मनो बहनि ज्वाला प्रलै काल जैसी ॥७९॥

जणू काळाचा महापूर वाहत आहे. ७९.

ਕਹੂੰ ਟੀਕ ਕਾਟੇ ਗਿਰੇ ਟੋਪ ਟੂਟੇ ॥
कहूं टीक काटे गिरे टोप टूटे ॥

कुठे बिजागर (कपाळावर लावलेल्या लोखंडाचे) कापले गेले तर कुठे तुटलेले हेल्मेट खाली पडले.

ਕਹੂੰ ਤਾਜ ਧਾਰੀ ਪਰੇ ਬਰਮ ਛੂਟੇ ॥
कहूं ताज धारी परे बरम छूटे ॥

कुठेतरी राजपुत्रांच्या ढाली उघड्या पडल्या होत्या.

ਕਹੂੰ ਚਰਮ ਕਾਟੇ ਪਰੇ ਖੇਤ ਐਸੇ ॥
कहूं चरम काटे परे खेत ऐसे ॥

कुठेतरी कापलेल्या ढाल रणांगणात अशाच पडल्या होत्या

ਕਹੂੰ ਚੌਰ ਸੋਹੈ ਮਨੋ ਹੰਸ ਜੈਸੇ ॥੮੦॥
कहूं चौर सोहै मनो हंस जैसे ॥८०॥

आणि कुठेतरी चार (खाली पडलेले) जणू हंस शोभत आहेत.80.

ਕਹੂੰ ਕੇਤੁ ਕਾਟੇ ਲਸੇ ਭੂਮ ਐਸੇ ॥
कहूं केतु काटे लसे भूम ऐसे ॥

कुठेतरी कापलेले झेंडे जमिनीवर असेच चमकत होते,

ਮਨੋ ਬਾਯ ਤੋਰੇ ਮਹਾ ਬ੍ਰਿਛ ਜੈਸੇ ॥
मनो बाय तोरे महा ब्रिछ जैसे ॥

जणू वाऱ्याने मोठमोठ्या फांद्या तोडून जमिनीवर फेकल्या.

ਕਹੂੰ ਅਰਧ ਕਾਟੇ ਤੁਰੰਗੈ ਝਰੇ ਹੈ ॥
कहूं अरध काटे तुरंगै झरे है ॥

कुठेतरी अर्धवट कापलेले घोडे पडले होते

ਕਹੂੰ ਟੂਕ ਟੂਕ ਹ੍ਵੈ ਮਤੰਗੇ ਪਰੇ ਹੈ ॥੮੧॥
कहूं टूक टूक ह्वै मतंगे परे है ॥८१॥

आणि कुठेतरी तुटलेले हत्ती होते. ८१.

ਕਿਤੇ ਡੋਬ ਡੂਬੇ ਗਿਰੇ ਘੂੰਮ ਘੂੰਮੈ ॥
किते डोब डूबे गिरे घूंम घूंमै ॥

किती डब्यात (रक्ताच्या) बुडून पडले आणि किती भटके खाली पडले.

ਗਜੈ ਰਾਜ ਬਾਜੀ ਹਨੇ ਭੂਮਿ ਝੂੰਮੈ ॥
गजै राज बाजी हने भूमि झूंमै ॥

(कुठेतरी) हत्ती आणि राज्य-घोडे अन्न खाऊन जमिनीवर मेलेले पडले होते.

ਕਿਤੇ ਊਠਿ ਭਾਜੇ ਦੁਰੇ ਬੂਟ ਮਾਹੀ ॥
किते ऊठि भाजे दुरे बूट माही ॥

किती जण उठले आणि पळत झुडपात लपले.

ਲਗੈ ਘਾਵ ਪੀਠੈ ਕਢੇ ਮੂੰਡ ਨਾਹੀ ॥੮੨॥
लगै घाव पीठै कढे मूंड नाही ॥८२॥

त्यांच्या पाठीवर जखमा होत्या आणि त्यांनी डोके बाहेर काढले नाही. ८२.

ਕਿਤ੍ਰਯੋ ਕੇਸੁ ਫਾਸੇ ਦ੍ਰੁਮੋ ਜਾਤ ਜੋਰੈ ॥
कित्रयो केसु फासे द्रुमो जात जोरै ॥

काही लोकांचे केस दणक्याने गुंफलेले होते

ਹਹਾ ਮੋਹਿ ਛਾਡੈ ਕਹੈ ਸਤ੍ਰੁ ਭੋਰੈ ॥
हहा मोहि छाडै कहै सत्रु भोरै ॥

आणि शत्रूने गोंधळात सोडण्याची विनंती केली (पकडल्याच्या).

ਨਿਕਾਰੈ ਕ੍ਰਿਪਾਨੈ ਨ ਪਾਛੈ ਨਿਹਾਰੈ ॥
निकारै क्रिपानै न पाछै निहारै ॥

किरपाण काढूनही त्यांनी मागे वळून पाहिले नाही

ਭਜੇ ਜਾਹਿ ਕਾਜੀ ਨ ਬਾਜੀ ਸੰਭਾਰੈ ॥੮੩॥
भजे जाहि काजी न बाजी संभारै ॥८३॥

आणि काझी लोक पळून जात होते आणि त्यांच्या घोड्यांचीही काळजी घेत नव्हते. ८३.

ਕਿਤੇ ਖਾਨ ਤੋਰੇ ਨ ਘੋਰੇ ਸੰਭਾਰੈ ॥
किते खान तोरे न घोरे संभारै ॥

कुठेतरी पठाण फाटले होते आणि (ते) घोड्यांची काळजीही घेत नव्हते.

ਕਿਤੇ ਛੋਰਿ ਜੋਰੇ ਤ੍ਰਿਯਾ ਭੇਸ ਧਾਰੈ ॥
किते छोरि जोरे त्रिया भेस धारै ॥

कपडे काढून ('जोरे') किती जण स्त्रियांचा वेश धारण करत होते.

ਕਿਤੈ ਦੈ ਅਕੋਰੈ ਨਿਹੋਰੈ ਤਿਸੀ ਕੌ ॥
कितै दै अकोरै निहोरै तिसी कौ ॥

अनेकांनी त्याला नैवेद्य ('अकोराई') देऊन भीक मागितली.

ਲਏ ਹਾਥ ਮੈ ਤੇਗ ਦੇਖੈ ਜਿਸੀ ਕੌ ॥੮੪॥
लए हाथ मै तेग देखै जिसी कौ ॥८४॥

त्यांना कोणाच्या तरी हातात तलवार दिसायची. ८४.

ਕਿਤੇ ਜੀਵ ਲੈ ਕੇ ਸਿਪਾਹੀ ਸਿਧਾਏ ॥
किते जीव लै के सिपाही सिधाए ॥

किती सैनिक जीव मुठीत घेऊन धावत होते

ਕਿਤੇ ਚੁੰਗ ਬਾਧੈ ਚਲੈ ਖੇਤ ਆਏ ॥
किते चुंग बाधै चलै खेत आए ॥

आणि किती बँड रणांगणावर आले होते.

ਕਿਤ੍ਰਯੋ ਪ੍ਰਾਨ ਹੋਮੇ ਰਨਹਿ ਜ੍ਵਾਲ ਮਾਹੀ ॥
कित्रयो प्रान होमे रनहि ज्वाल माही ॥

रणभूमीच्या आगीत किती जणांनी प्राणांची आहुती दिली

ਮਰੈ ਟੂਕ ਟੂਕ ਹ੍ਵੈ ਭਜੈ ਪੈ ਗੁਨਾਹੀ ॥੮੫॥
मरै टूक टूक ह्वै भजै पै गुनाही ॥८५॥

(आणि किती) तुकडे झाले आणि ते पाप मानून लढताना मरण पावले. ८५.

ਤਹਾ ਲੈ ਅਪਛ੍ਰਾਨ ਕੇਤੇ ਬਰੇ ਹੈ ॥
तहा लै अपछ्रान केते बरे है ॥

जे युद्धासमोर मरण पावले,

ਜਿਤੇ ਸਾਮੁਹੇ ਜੁਧ ਕੈ ਕੈ ਮਰੇ ਹੈ ॥
जिते सामुहे जुध कै कै मरे है ॥

तेथे अपच्र्यांनी त्यांच्यावर हल्ला केला.

ਕਿਤੇ ਨਰਕ ਬਾਸੀ ਤਿਸੀ ਕਾਲ ਹੂਏ ॥
किते नरक बासी तिसी काल हूए ॥

एकाच वेळी किती जण नरकाचे रहिवासी झाले

ਜਿਤੇ ਸੂਮ ਸੋਫੀ ਭਜੇ ਜਾਤ ਮੂਏ ॥੮੬॥
जिते सूम सोफी भजे जात मूए ॥८६॥

आणि जितके शम सुफी (नसलेले) होते, (ते) पळून जाताना मारले गेले. ८६.

ਕਿਤੇ ਭੀਰ ਜੋਧਾ ਮਰੇ ਬਾਜ ਮਾਰੇ ॥
किते भीर जोधा मरे बाज मारे ॥

अनेक भ्याड योद्धे न मारता मारले गेले

ਗਿਰੇ ਤ੍ਰਾਸ ਕੈ ਕੈ ਬਿਨਾ ਬਾਨ ਡਾਰੇ ॥
गिरे त्रास कै कै बिना बान डारे ॥

आणि बाण न सोडता घाबरून खाली पडला.

ਕਿਤ੍ਰਯੋ ਅਗਮਨੈ ਆਨਿ ਕੈ ਪ੍ਰਾਨ ਦੀਨੇ ॥
कित्रयो अगमनै आनि कै प्रान दीने ॥

किती जणांनी पुढे जाऊन जीव दिला

ਕਿਤ੍ਰਯੋ ਦੇਵ ਕੇ ਲੋਕ ਕੋ ਪੰਥ ਲੀਨੇ ॥੮੭॥
कित्रयो देव के लोक को पंथ लीने ॥८७॥

आणि किती जणांनी देवाच्या लोकांचा मार्ग स्वीकारला आहे. ८७.

ਜਿਤੇ ਸੂਮ ਸੋਫੀ ਭਜੇ ਜਾਤ ਮਾਰੇ ॥
जिते सूम सोफी भजे जात मारे ॥

जितके शम सोफी पळून गेले, (ते) मारले गेले.

ਤਿਤੇ ਭੂਮਿ ਭੋਗੈ ਨਹੀ ਬੰਨਿ ਜਾਰੇ ॥
तिते भूमि भोगै नही बंनि जारे ॥

ते जमिनीने खाल्ले (म्हणजे कावळे आणि गिधाडांनी खाल्ले) (त्यांना बांधून जाळले नव्हते).

ਭਈ ਭੀਰ ਗਾਢੀ ਮਚਿਯੋ ਜੁਧ ਭਾਰੀ ॥
भई भीर गाढी मचियो जुध भारी ॥

एक मोठा जनसमुदाय तयार झाला आणि एक मोठे युद्ध सुरू झाले

ਲਖੇ ਬੀਰ ਠਾਢੇ ਕਪੈ ਦੇਹ ਸਾਰੀ ॥੮੮॥
लखे बीर ठाढे कपै देह सारी ॥८८॥

आणि वीरांना उभे असलेले पाहून (भ्याडांचे) संपूर्ण शरीर थरथर कापले. ८८.

ਜਹਾ ਸਿਧ ਪਾਲੈ ਘਨੇ ਸਤ੍ਰ ਕੂਟੇ ॥
जहा सिध पालै घने सत्र कूटे ॥

जिथे सिद्ध पालने अनेक शत्रूंना मारले होते.

ਤਹਾ ਦੇਖਿ ਜੋਧਾਨ ਤੈ ਕੋਟਿ ਛੂਟੇ ॥
तहा देखि जोधान तै कोटि छूटे ॥

तेथे योद्धे गड सोडताना दिसले.

ਚਲੇ ਭਾਜਿ ਕੈ ਨ ਹਥ੍ਯਾਰੈ ਸੰਭਾਰਿਯੋ ॥
चले भाजि कै न हथ्यारै संभारियो ॥

(ते) पळून जात होते आणि शस्त्र उचलत नव्हते,

ਲਖੈ ਸਮਸਦੀਨੈ ਪਰਿਯੋ ਭੂੰਮਿ ਮਾਰਿਯੋ ॥੮੯॥
लखै समसदीनै परियो भूंमि मारियो ॥८९॥

(जेव्हा त्यांनी) शम्सदीनला जमिनीवर मृतावस्थेत पडलेले पाहिले. ८९.

ਤਹਾ ਭਾਟ ਢਾਢੀ ਖਰੇ ਗੀਤ ਗਾਵੈਂ ॥
तहा भाट ढाढी खरे गीत गावैं ॥

तिथे भट आणि धाडी उभे राहून गाणी म्हणत होते.

ਸੁਨਾਵੈ ਪ੍ਰਭੈ ਬੈਰ ਬ੍ਰਿੰਦੈ ਤ੍ਰਸਾਵੈਂ ॥
सुनावै प्रभै बैर ब्रिंदै त्रसावैं ॥

ते आपल्या स्वामीला हाक मारून शत्रूच्या सैन्याला घाबरवायचे.

ਕਹੂੰ ਨਾਦ ਬਾਜੈ ਨਫੀਰੀ ਨਗਾਰੇ ॥
कहूं नाद बाजै नफीरी नगारे ॥

कुठेतरी रणसिंग, नफिरी आणि नगारे खेळत होते

ਹਸੈ ਗਰਜਿ ਠੋਕੈ ਭੁਜਾ ਭੂਪ ਭਾਰੇ ॥੯੦॥
हसै गरजि ठोकै भुजा भूप भारे ॥९०॥

आणि मोठे राजे टाळ्या वाजवत हसत होते. 90.

ਜਬੈ ਖਾਨ ਜੂਝੈ ਸਭੈ ਖੇਤ ਮਾਹੀ ॥
जबै खान जूझै सभै खेत माही ॥

जेव्हा सर्व पठाण युद्धात मारले गेले

ਬਡੇ ਐਂਠਿਯਾਰੇ ਬਚਿਯੋ ਏਕ ਨਾਹੀ ॥
बडे ऐंठियारे बचियो एक नाही ॥

आणि महान हंकरबाजांपैकी एकही उरला नाही.

ਲਈ ਛੀਨਿ ਦਿਲੀ ਦਿਲੀਸੈ ਸੰਘਾਰਿਯੋ ॥
लई छीनि दिली दिलीसै संघारियो ॥

दिल्लीच्या राजाचा वध करून (त्याच्याकडून) दिल्लीचे सरकार काढून घेतले.