श्री दसाम ग्रंथ

पान - 131

ਆਜਾਨ ਬਾਹੁ ਸਾਰੰਗਧਰ ਖੜਗਪਾਣ ਦੁਰਜਨ ਦਲਣ ॥

आजान बाहु सारंगधर खड़गपाण दुरजन दलण ॥

गुडघ्यापर्यंत लांब हात असलेला, शत्रूंचा पराभव करण्यासाठी धनुष्य व तलवार धारण करणारा परमेश्वर.

ਨਰ ਵਰ ਨਰੇਸ ਨਾਇਕ ਨ੍ਰਿਪਣਿ ਨਮੋ ਨਵਲ ਜਲ ਥਲ ਰਵਣਿ ॥੪॥੩੫॥

नर वर नरेस नाइक न्रिपणि नमो नवल जल थल रवणि ॥४॥३५॥

चांगल्या लोकांचा सार्वभौम, वीर आणि सेनापती, ज्याने जल आणि जमीन व्यापली आहे त्याला नमस्कार.4.35.

ਦੀਨ ਦਯਾਲ ਦੁਖ ਹਰਣ ਦੁਰਮਤ ਹੰਤਾ ਦੁਖ ਖੰਡਣ ॥

दीन दयाल दुख हरण दुरमत हंता दुख खंडण ॥

तो दीनांचा दयाळू, दुःखाचा नाश करणारा, दुष्ट बुद्धी करणारा आणि दुःखाचा निषेध करणारा आहे.

ਮਹਾ ਮੋਨ ਮਨ ਹਰਨ ਮਦਨ ਮੂਰਤ ਮਹਿ ਮੰਡਨ ॥

महा मोन मन हरन मदन मूरत महि मंडन ॥

तो अत्यंत शांत, अंतःकरणाचा मोह करणारा, कामदेवसारखा मोहक आणि जगाचा निर्माता आहे.

ਅਮਿਤ ਤੇਜ ਅਬਿਕਾਰ ਅਖੈ ਆਭੰਜ ਅਮਿਤ ਬਲ ॥

अमित तेज अबिकार अखै आभंज अमित बल ॥

तो अमर्याद वैभवाचा स्वामी आहे, दुर्गुण नसलेला, अविनाशी, अजिंक्य असीम शक्ती असलेला.

ਨਿਰਭੰਜ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰ ਨਿਰਜੁਰ ਨ੍ਰਿਪ ਜਲ ਥਲ ॥

निरभंज निरभउ निरवैर निरजुर न्रिप जल थल ॥

तो अटूट, भय आणि शत्रुत्व नसलेला, द्वेषविरहित आणि जल आणि भूमीचा राजा आहे.

ਅਛੈ ਸਰੂਪ ਅਛੂ ਅਛਿਤ ਅਛੈ ਅਛਾਨ ਅਛਰ ॥

अछै सरूप अछू अछित अछै अछान अछर ॥

तो अगम्य अस्तित्व, अस्पृश्य, शाश्वत, अविनाशी, अदृश्य आणि फसवणूक नसलेला आहे.

ਅਦ੍ਵੈ ਸਰੂਪ ਅਦ੍ਵਿਯ ਅਮਰ ਅਭਿਬੰਦਤ ਸੁਰ ਨਰ ਅਸੁਰ ॥੫॥੩੬॥

अद्वै सरूप अद्विय अमर अभिबंदत सुर नर असुर ॥५॥३६॥

तो द्वैत नसलेला, अद्वितीय, अमर आहे आणि देव, पुरुष आणि दानवांनी त्याला खूप प्रेम केले आहे.5.36.

ਕੁਲ ਕਲੰਕ ਕਰਿ ਹੀਨ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸਾਗਰ ਕਰੁਣਾ ਕਰ ॥

कुल कलंक करि हीन क्रिपा सागर करुणा कर ॥

तो दयेचा महासागर आणि उगम आणि सर्वांचे दोष दूर करणारा आहे.

ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਸਮਰਥ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕੀ ਸੂਰਤ ਕ੍ਰਿਤ ਧਰ ॥

करण कारण समरथ क्रिपा की सूरत क्रित धर ॥

तो कारणांचा कारण, शक्तिशाली, दयाळू अस्तित्व आणि निर्मितीचा आधार आहे.

ਕਾਲ ਕਰਮ ਕਰ ਹੀਨ ਕ੍ਰਿਆ ਜਿਹ ਕੋਇ ਨ ਬੁਝੈ ॥

काल करम कर हीन क्रिआ जिह कोइ न बुझै ॥

तो मृत्यूच्या कृतींचा नाश करणारा आहे आणि त्याचे दान कोणालाही माहीत नाही.

ਕਹਾ ਕਹੈ ਕਹਿ ਕਰੈ ਕਹਾ ਕਾਲਨ ਕੈ ਸੁਝੈ ॥

कहा कहै कहि करै कहा कालन कै सुझै ॥

तो काय म्हणतो आणि करतो? कोणती तथ्ये त्याला प्रकट करतात?

ਕੰਜਲਕ ਨੈਨ ਕੰਬੂ ਗ੍ਰੀਵਹਿ ਕਟਿ ਕੇਹਰ ਕੁੰਜਰ ਗਵਨ ॥

कंजलक नैन कंबू ग्रीवहि कटि केहर कुंजर गवन ॥

त्याचे डोळे कमळासारखे, मान शंखासारखी, कंबर सिंहासारखी आणि चाल हत्तीसारखी आहे.

ਕਦਲੀ ਕੁਰੰਕ ਕਰਪੂਰ ਗਤ ਬਿਨ ਅਕਾਲ ਦੁਜੋ ਕਵਨ ॥੬॥੩੭॥

कदली कुरंक करपूर गत बिन अकाल दुजो कवन ॥६॥३७॥

केळ्यासारखे पाय, हरणासारखे तेज आणि कापूरासारखे सुगंध, हे लौकिक नसलेल्या परमेश्वरा! अशा गुणांसह तुझ्याशिवाय दुसरे कोण असू शकते?6.37.

ਅਲਖ ਰੂਪ ਅਲੇਖ ਅਬੈ ਅਨਭੂਤ ਅਭੰਜਨ ॥

अलख रूप अलेख अबै अनभूत अभंजन ॥

तो एक अनाकलनीय अस्तित्व आहे, खातेहीन, मूल्यहीन, तत्वहीन आणि अभंग आहे.

ਆਦਿ ਪੁਰਖ ਅਬਿਕਾਰ ਅਜੈ ਅਨਗਾਧ ਅਗੰਜਨ ॥

आदि पुरख अबिकार अजै अनगाध अगंजन ॥

तो आदिपुरुष, दुर्गुण नसलेला, अजिंक्य, अगम्य आणि अजिंक्य आहे.

ਨਿਰਬਿਕਾਰ ਨਿਰਜੁਰ ਸਰੂਪ ਨਿਰ ਦ੍ਵੈਖ ਨਿਰੰਜਨ ॥

निरबिकार निरजुर सरूप निर द्वैख निरंजन ॥

तो दुर्गुणरहित, दुर्भावनारहित अस्तित्व, निष्कलंक आणि श्रेष्ठ आहे.

ਅਭੰਜਾਨ ਭੰਜਨ ਅਨਭੇਦ ਅਨਭੂਤ ਅਭੰਜਨ ॥

अभंजान भंजन अनभेद अनभूत अभंजन ॥

तो अभंग, अभेद्य, तत्वरहित आणि अभंगाचा तोडणारा आहे.

ਸਾਹਾਨ ਸਾਹ ਸੁੰਦਰ ਸੁਮਤ ਬਡ ਸਰੂਪ ਬਡਵੈ ਬਖਤ ॥

साहान साह सुंदर सुमत बड सरूप बडवै बखत ॥

तो राजांचा राजा, सुंदर, अनुकूल बुद्धीचा, देखणा चेहरा आणि परम भाग्यवान आहे.

ਕੋਟਕਿ ਪ੍ਰਤਾਪ ਭੂਅ ਭਾਨ ਜਿਮ ਤਪਤ ਤੇਜ ਇਸਥਿਤ ਤਖਤ ॥੭॥੩੮॥

कोटकि प्रताप भूअ भान जिम तपत तेज इसथित तखत ॥७॥३८॥

तो लाखो पृथ्वीवरील सूर्यांच्या तेजाने त्याच्या सिंहासनावर विराजमान आहे.7.38.

ਛਪੈ ਛੰਦ ॥ ਤ੍ਵਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥

छपै छंद ॥ त्वप्रसादि ॥

छपाई श्लोक : तुझ्या कृपेने

ਚਕ੍ਰਤ ਚਾਰ ਚਕ੍ਰਵੈ ਚਕ੍ਰਤ ਚਉਕੁੰਟ ਚਵਗਨ ॥

चक्रत चार चक्रवै चक्रत चउकुंट चवगन ॥

सार्वत्रिक सम्राटाच्या सौंदर्याचे दर्शन घेताना चारही दिशा स्तब्ध झाल्यासारखे वाटते.

ਕੋਟ ਸੂਰ ਸਮ ਤੇਜ ਤੇਜ ਨਹੀ ਦੂਨ ਚਵਗਨ ॥

कोट सूर सम तेज तेज नही दून चवगन ॥

त्याच्याकडे लाखो सूर्यांचा प्रकाश आहे, नव्हे, प्रकाशही दोन चार वेळा आहे.

ਕੋਟ ਚੰਦ ਚਕ ਪਰੈ ਤੁਲ ਨਹੀ ਤੇਜ ਬਿਚਾਰਤ ॥

कोट चंद चक परै तुल नही तेज बिचारत ॥

दशलक्ष चंद्र त्याच्या प्रकाशाच्या तुलनेत त्यांचा प्रकाश खूपच मंद झाल्याने आश्चर्यचकित झाले आहेत.

ਬਿਆਸ ਪਰਾਸਰ ਬ੍ਰਹਮ ਭੇਦ ਨਹਿ ਬੇਦ ਉਚਾਰਤ ॥

बिआस परासर ब्रहम भेद नहि बेद उचारत ॥

व्यास, पारशर, ब्रह्मा आणि वेद हे त्याचे रहस्य वर्णन करू शकत नाहीत.

ਸਾਹਾਨ ਸਾਹ ਸਾਹਿਬ ਸੁਘਰਿ ਅਤਿ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸੁੰਦਰ ਸਬਲ ॥

साहान साह साहिब सुघरि अति प्रताप सुंदर सबल ॥

तो राजांचा राजा, बुद्धीचा स्वामी, परम वैभवशाली, सुंदर आणि सामर्थ्यवान आहे.

ਰਾਜਾਨ ਰਾਜ ਸਾਹਿਬ ਸਬਲ ਅਮਿਤ ਤੇਜ ਅਛੈ ਅਛਲ ॥੮॥੩੯॥

राजान राज साहिब सबल अमित तेज अछै अछल ॥८॥३९॥

तो सम्राटांचा सम्राट, अमर्याद वैभव असलेला, अप्रतिम आणि कपटरहित पराक्रमाचा प्रभु आहे.8.39.

ਕਬਿਤੁ ॥ ਤ੍ਵਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥

कबितु ॥ त्वप्रसादि ॥

कबित : तुझ्या कृपेने

ਗਹਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਗਾਹ ਕੈ ਕੈ ਗਾਈਅਤੁ ਛੇਦਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਛੇਦ ਕੈ ਪਛਾਨੀਐ ॥

गहिओ जो न जाइ सो अगाह कै कै गाईअतु छेदिओ जो न जाइ सो अछेद कै पछानीऐ ॥

ज्याला पकडता येत नाही, त्याला अगम्य म्हणतात आणि ज्याला पकडता येत नाही त्याला अगम्य म्हणून ओळखले जाते.

ਗੰਜਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਗੰਜ ਕੈ ਕੈ ਜਾਨੀਅਤੁ ਭੰਜਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਭੰਜ ਕੈ ਕੈ ਮਾਨੀਐ ॥

गंजिओ जो न जाइ सो अगंज कै कै जानीअतु भंजिओ जो न जाइ सो अभंज कै कै मानीऐ ॥

ज्याचा नाश होऊ शकत नाही तो अविनाशी म्हणून ओळखला जातो आणि ज्याला विभाजित करता येत नाही त्याला अविभाज्य मानले जाते.

ਸਾਧਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਸਾਧਿ ਕੈ ਕੈ ਸਾਧ ਕਰ ਛਲਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਛਲ ਕੈ ਪ੍ਰਮਾਨੀਐ ॥

साधिओ जो न जाइ सो असाधि कै कै साध कर छलिओ जो न जाइ सो अछल कै प्रमानीऐ ॥

ज्याला शिस्त लावता येत नाही त्याला अपरिवर्तनीय म्हणता येईल आणि ज्याला फसवता येत नाही तो अवचित मानला जातो.

ਮੰਤ੍ਰ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਸੋ ਅਮੰਤ੍ਰ ਕੈ ਕੈ ਮਾਨੁ ਮਨ ਜੰਤ੍ਰ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਸੋ ਅਜੰਤ੍ਰ ਕੈ ਕੈ ਜਾਨੀਐ ॥੧॥੪੦॥

मंत्र मै न आवै सो अमंत्र कै कै मानु मन जंत्र मै न आवै सो अजंत्र कै कै जानीऐ ॥१॥४०॥

जो मंत्रांच्या प्रभावाशिवाय (मंत्रांच्या) प्रभावाशिवाय आहे तो अस्पेलनीय मानला जाऊ शकतो आणि जो यंत्रांचा (गूढ आकृत्या) प्रभाव नसतो तो अनमॅजिकल म्हणून ओळखला जाऊ शकतो.1.40.

ਜਾਤ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਸੋ ਅਜਾਤ ਕੈ ਕੈ ਜਾਨ ਜੀਅ ਪਾਤ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਸੋ ਅਪਾਤ ਕੈ ਬੁਲਾਈਐ ॥

जात मै न आवै सो अजात कै कै जान जीअ पात मै न आवै सो अपात कै बुलाईऐ ॥

तुझ्या मनात त्याला जातिहीन समज, जो जातिहीन आहे, त्याला वंशविरहित म्हण.

ਭੇਦ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਸੋ ਅਭੇਦ ਕੈ ਕੈ ਭਾਖੀਅਤੁ ਛੇਦ੍ਯੋ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਛੇਦ ਕੈ ਸੁਨਾਈਐ ॥

भेद मै न आवै सो अभेद कै कै भाखीअतु छेद्यो जो न जाइ सो अछेद कै सुनाईऐ ॥

त्याला अविवेकी म्हटले जाऊ शकते, जो भेदभावरहित आहे, ज्यावर हल्ला केला जाऊ शकत नाही, त्याला अभेद्य म्हणून बोलले जाऊ शकते.

ਖੰਡਿਓ ਜੋ ਨ ਜਾਇ ਸੋ ਅਖੰਡ ਜੂ ਕੋ ਖਿਆਲੁ ਕੀਜੈ ਖਿਆਲ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਗਮੁ ਤਾ ਕੋ ਸਦਾ ਖਾਈਐ ॥

खंडिओ जो न जाइ सो अखंड जू को खिआलु कीजै खिआल मै न आवै गमु ता को सदा खाईऐ ॥

ज्याला विभाजित करता येत नाही, तो अविभाज्य मानला जाऊ शकतो, ज्याला विचारात पकडता येत नाही, तो आपल्याला नेहमी दुःखी करतो.

ਜੰਤ੍ਰ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਅਜੰਤ੍ਰ ਕੈ ਕੈ ਜਾਪੀਅਤੁ ਧਿਆਨ ਮੈ ਨ ਆਵੈ ਤਾ ਕੋ ਧਿਆਨੁ ਕੀਜੈ ਧਿਆਈਐ ॥੨॥੪੧॥

जंत्र मै न आवै अजंत्र कै कै जापीअतु धिआन मै न आवै ता को धिआनु कीजै धिआईऐ ॥२॥४१॥

जो गूढ आकृत्यांच्या प्रभावाशिवाय आहे, जो चिंतनात येत नाही, त्याचे चिंतन आणि ध्यान केले जाऊ शकते.2.41.

ਛਤ੍ਰਧਾਰੀ ਛਤ੍ਰੀਪਤਿ ਛੈਲ ਰੂਪ ਛਿਤਨਾਥ ਛੌਣੀ ਕਰ ਛਾਇਆ ਬਰ ਛਤ੍ਰੀਪਤ ਗਾਈਐ ॥

छत्रधारी छत्रीपति छैल रूप छितनाथ छौणी कर छाइआ बर छत्रीपत गाईऐ ॥

तो छत्रधारी सम्राट, छतांचा प्रभु, एक विलक्षण अस्तित्व, पृथ्वीचा स्वामी आणि निर्माता आणि उत्कृष्ट आधार म्हणून गायला जातो.

ਬਿਸ੍ਵ ਨਾਥ ਬਿਸ੍ਵੰਭਰ ਬੇਦਨਾਥ ਬਾਲਾਕਰ ਬਾਜੀਗਰਿ ਬਾਨਧਾਰੀ ਬੰਧ ਨ ਬਤਾਈਐ ॥

बिस्व नाथ बिस्वंभर बेदनाथ बालाकर बाजीगरि बानधारी बंध न बताईऐ ॥

तो विश्वाचा पालनकर्ता आहे, वेदांचा स्वामी आहे, ज्याला शिस्त असलेला भगवान म्हणून चित्रित केले आहे.

ਨਿਉਲੀ ਕਰਮ ਦੂਧਾਧਾਰੀ ਬਿਦਿਆਧਰ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਧਿਆਨ ਕੋ ਲਗਾਵੈ ਨੈਕ ਧਿਆਨ ਹੂੰ ਨ ਪਾਈਐ ॥

निउली करम दूधाधारी बिदिआधर ब्रहमचारी धिआन को लगावै नैक धिआन हूं न पाईऐ ॥

निओली कर्म (आतडे साफ करणारे) करणारे योगी, जे फक्त दुधावर उपजिविका करतात, विद्वान आणि ब्रह्मचारी, सर्व त्याचे ध्यान करतात, परंतु त्याचे आकलन होत नाही.

ਰਾਜਨ ਕੇ ਰਾਜਾ ਮਹਾਰਾਜਨ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਐਸੋ ਰਾਜ ਛੋਡਿ ਅਉਰ ਦੂਜਾ ਕਉਨ ਧਿਆਈਐ ॥੩॥੪੨॥

राजन के राजा महाराजन के महाराजा ऐसो राज छोडि अउर दूजा कउन धिआईऐ ॥३॥४२॥

तो राजांचा राजा आणि सम्राटांचा सम्राट आहे, अशा परम सम्राटाचा त्याग करून आणखी कोणाचे ध्यान करावे?.3.42.

ਜੁਧ ਕੇ ਜਿਤਈਆ ਰੰਗ ਭੂਮ ਕੇ ਭਵਈਆ ਭਾਰ ਭੂਮ ਕੇ ਮਿਟਈਆ ਨਾਥ ਤੀਨ ਲੋਕ ਗਾਈਐ ॥

जुध के जितईआ रंग भूम के भवईआ भार भूम के मिटईआ नाथ तीन लोक गाईऐ ॥

तिन्ही लोकांमध्ये त्याचे नाव गायले जाते, जो युद्धांचा विजेता, मंचावर चालणारा आणि पृथ्वीचा भार दूर करणारा आहे.

ਕਾਹੂ ਕੇ ਤਨਈਆ ਹੈ ਨ ਮਈਆ ਜਾ ਕੇ ਭਈਆ ਕੋਊ ਛਉਨੀ ਹੂ ਕੇ ਛਈਆ ਛੋਡ ਕਾ ਸਿਉ ਪ੍ਰੀਤ ਲਾਈਐ ॥

काहू के तनईआ है न मईआ जा के भईआ कोऊ छउनी हू के छईआ छोड का सिउ प्रीत लाईऐ ॥

त्याला ना पुत्र आहे, ना आई आहे ना भाऊ आहे तो पृथ्वीचा आधार आहे, अशा परमेश्वराचा त्याग करून आपण कोणावर प्रेम करावे?

ਸਾਧਨਾ ਸਧਈਆ ਧੂਲ ਧਾਨੀ ਕੇ ਧੁਜਈਆ ਧੋਮ ਧਾਰ ਕੇ ਧਰਈਆ ਧਿਆਨ ਤਾ ਕੋ ਸਦਾ ਲਾਈਐ ॥

साधना सधईआ धूल धानी के धुजईआ धोम धार के धरईआ धिआन ता को सदा लाईऐ ॥

सर्व सिद्धींमध्ये सहाय्यक, पृथ्वीचा अधिष्ठाता आणि आकाशाचा आधार असलेल्या त्याचे आपण नेहमी ध्यान केले पाहिजे.

ਆਉ ਕੇ ਬਢਈਆ ਏਕ ਨਾਮ ਕੇ ਜਪਈਆ ਅਉਰ ਕਾਮ ਕੇ ਕਰਈਆ ਛੋਡ ਅਉਰ ਕਉਨ ਧਿਆਈਐ ॥੪॥੪੩॥

आउ के बढईआ एक नाम के जपईआ अउर काम के करईआ छोड अउर कउन धिआईऐ ॥४॥४३॥

ज्या परमेश्वराने आपले आयुर्मान वाढवले, जो नामस्मरण व इतर सर्व कार्ये घडवून आणतो त्याचा त्याग केव्हा करावा?4.43.

ਕਾਮ ਕੋ ਕੁਨਿੰਦਾ ਖੈਰ ਖੂਬੀ ਕੋ ਦਿਹੰਦਾ ਗਜ ਗਾਜੀ ਕੋ ਗਜਿੰਦਾ ਸੋ ਕੁਨਿੰਦਾ ਕੈ ਬਤਾਈਐ ॥

काम को कुनिंदा खैर खूबी को दिहंदा गज गाजी को गजिंदा सो कुनिंदा कै बताईऐ ॥

त्याला निर्माता म्हणतात, जो सर्व कामे पूर्ण करतो, जो सांत्वन आणि सन्मान देतो आणि जो हत्तींसारख्या बलवान योद्धांचा नाश करतो.

ਚਾਮ ਕੇ ਚਲਿੰਦਾ ਘਾਉ ਘਾਮ ਤੇ ਬਚਿੰਦਾ ਛਤ੍ਰ ਛੈਨੀ ਕੇ ਛਲਿੰਦਾ ਸੋ ਦਿਹੰਦਾ ਕੈ ਮਨਾਈਐ ॥

चाम के चलिंदा घाउ घाम ते बचिंदा छत्र छैनी के छलिंदा सो दिहंदा कै मनाईऐ ॥

तो धनुष्याचा रक्षण करणारा, सर्व प्रकारच्या संकटांपासून रक्षण करणारा, सार्वभौम सम्राटांचा फसवणूक करणारा आणि न मागता सर्वकाही दाता आहे. त्याची मनोभावे पूजा करावी.