श्री दसाम ग्रंथ

पान - 390


ਗੋਪਿਨ ਬਾਚ ਊਧਵ ਸੋ ॥
गोपिन बाच ऊधव सो ॥

उद्धवाला उद्देशून गोपींचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਮਿਲ ਕੈ ਤਿਨ ਊਧਵ ਸੰਗਿ ਕਹਿਯੋ ਹਰਿ ਸੋ ਸੁਨ ਊਧਵ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ॥
मिल कै तिन ऊधव संगि कहियो हरि सो सुन ऊधव यौ कहीयो ॥

ते (गोपी) एकत्र उद्धवला म्हणाले, हे उद्धव! ऐका, श्रीकृष्णाला असे म्हणा.

ਕਹਿ ਕੈ ਕਰਿ ਊਧਵ ਗ੍ਯਾਨ ਜਿਤੋ ਪਠਿਯੋ ਤਿਤਨੋ ਸਭ ਹੀ ਗਹੀਯੋ ॥
कहि कै करि ऊधव ग्यान जितो पठियो तितनो सभ ही गहीयो ॥

ते सर्व एकत्रितपणे उद्धवाला म्हणाले, हे उद्धवा! तुम्ही कृष्णाशी असे बोलू शकता की त्याने तुमच्याद्वारे पाठवलेले सर्व ज्ञानाचे शब्द आमच्याद्वारे आत्मसात केले आहेत.

ਸਭ ਹੀ ਇਨ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਪੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿਯੋ ਹਿਤ ਆਖਨ ਸੋ ਚਹੀਯੋ ॥
सभ ही इन ग्वारनि पै कबि स्याम कहियो हित आखन सो चहीयो ॥

कवी श्याम म्हणतात, या सर्व गोपींचे प्रेम त्यालाच म्हणावे लागेल.

ਇਨ ਕੋ ਤੁਮ ਤਿਆਗ ਗਏ ਮਥੁਰਾ ਹਮਰੀ ਸੁਧਿ ਲੇਤ ਸਦਾ ਰਹੀਯੋ ॥੯੨੯॥
इन को तुम तिआग गए मथुरा हमरी सुधि लेत सदा रहीयो ॥९२९॥

���हे उद्धवा! आमचे कल्याण लक्षात घेऊन कृष्णाला नक्की सांगा की आम्हाला सोडून तो मातुरा येथे गेला होता, पण तेथेही त्याने आमच्याशी संपर्क ठेवावा.���929.

ਜਬ ਊਧਵ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਤਬ ਊਧਵ ਕੋ ਮਨ ਪ੍ਰੇਮ ਭਰਿਯੋ ਹੈ ॥
जब ऊधव सो इह भाति कहियो तब ऊधव को मन प्रेम भरियो है ॥

जेव्हा गोपींनी हे सर्व उद्धवला सांगितले तेव्हा तो देखील प्रेमाने भरला

ਅਉਰ ਗਈ ਸੁਧਿ ਭੂਲ ਸਭੈ ਮਨ ਤੇ ਸਭ ਗ੍ਯਾਨ ਹੁਤੋ ਸੁ ਟਰਿਯੋ ਹੈ ॥
अउर गई सुधि भूल सभै मन ते सभ ग्यान हुतो सु टरियो है ॥

त्याचे भान हरपले आणि त्याच्या मनातील बुद्धीचे तेज संपले

ਸੋ ਮਿਲਿ ਕੈ ਸੰਗਿ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੇ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕੀ ਬਾਤ ਕੇ ਸੰਗਿ ਢਰਿਯੋ ਹੈ ॥
सो मिलि कै संगि ग्वारनि के अति प्रीति की बात के संगि ढरियो है ॥

त्याला गोपींची साथ मिळाली आणि आत्यंतिक प्रेमाच्या बोलण्याची सवय झाली. (उशिर दिसते)

ਗ੍ਯਾਨ ਕੇ ਡਾਰ ਮਨੋ ਕਪਰੇ ਹਿਤ ਕੀ ਸਰਿਤਾ ਹਿਤ ਮਹਿ ਕੂਦ ਪਰਿਯੋ ਹੈ ॥੯੩੦॥
ग्यान के डार मनो कपरे हित की सरिता हित महि कूद परियो है ॥९३०॥

तो गोपींच्या सहवासात प्रेमाविषयी बोलू लागला आणि त्याने बुद्धीची वस्त्रे टाकून प्रेमाच्या प्रवाहात डुंबल्याचे दिसून आले.930.

ਯੌ ਕਹਿ ਸੰਗਿ ਗੁਆਰਨਿ ਕੇ ਜਬ ਹੀ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੋ ਹਿਤ ਚੀਨੋ ॥
यौ कहि संगि गुआरनि के जब ही सभ ग्वारनि को हित चीनो ॥

जेव्हा उद्धवाने गोपींचे प्रेम ओळखले, तेव्हा तो गोपींशी प्रेमाबद्दल बोलू लागला

ਊਧਵ ਗ੍ਯਾਨ ਦਯੋ ਤਜਿ ਕੈ ਮਨ ਮੈ ਜਬ ਪ੍ਰੇਮ ਕੋ ਸੰਗ੍ਰਹ ਕੀਨੋ ॥
ऊधव ग्यान दयो तजि कै मन मै जब प्रेम को संग्रह कीनो ॥

उद्धवाने आपल्या मनात प्रेम जमवले आणि आपल्या बुद्धीचा त्याग केला

ਹੋਇ ਗਯੋ ਤਨਮੈ ਹਿਤ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਸੁ ਕਰਿਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਹੀਨੋ ॥
होइ गयो तनमै हित सो इह भाति कहियो सु करियो ब्रिज हीनो ॥

त्यांचे मन प्रेमाने इतके भरून गेले की त्यांनी असेही सांगितले की ब्रजाचा त्याग करून कृष्णाने ब्रजाला अत्यंत गरीब केले.

ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਤੁਮ ਕੋ ਮਥਰਾ ਤਿਹ ਤੇ ਹਰਿ ਕਾਮ ਸਖੀ ਘਟ ਕੀਨੋ ॥੯੩੧॥
त्यागि गए तुम को मथरा तिह ते हरि काम सखी घट कीनो ॥९३१॥

पण हे मित्रा! ज्या दिवशी कृष्ण मथुरेला गेला तेव्हा त्याची लैंगिक वृत्ती बिघडली.931.

ਊਧਵ ਬਾਚ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ॥
ऊधव बाच गोपिन सो ॥

गोपींना उद्देशून उद्धवाचे भाषण:

ਸਵੈਯਾ ॥
सवैया ॥

स्वय्या

ਜਾਇ ਕੈ ਹਉ ਮਥਰਾ ਮੈ ਸਖੀ ਹਰਿ ਤੇ ਤੁਮ ਲਯੈਬੇ ਕੋ ਦੂਤ ਪਠੈ ਹੋਂ ॥
जाइ कै हउ मथरा मै सखी हरि ते तुम लयैबे को दूत पठै हों ॥

���हे तरुण मुलींनो! मटुरेला पोहोचल्यावर मी तुम्हाला मथुरेला घेऊन जाण्यासाठी कृष्णामार्फत दूत पाठवीन

ਬੀਤਤ ਜੋ ਤੁਮ ਪੈ ਬਿਰਥਾ ਸਭ ਹੀ ਜਦੁਰਾਇ ਕੇ ਪਾਸ ਕਹੈ ਹੋਂ ॥
बीतत जो तुम पै बिरथा सभ ही जदुराइ के पास कहै हों ॥

कितीही अडचणी आल्या तरी मी त्या कृष्णाशी सांगेन

ਕੈ ਤੁਮਰੀ ਬਿਨਤੀ ਉਹ ਪੈ ਬਿਧਿ ਜਾ ਰਿਝ ਹੈ ਬਿਧਿ ਤਾ ਰਿਝਵੈ ਹੋਂ ॥
कै तुमरी बिनती उह पै बिधि जा रिझ है बिधि ता रिझवै हों ॥

तुमची विनंती सांगून मी कृष्णाला कोणत्याही प्रकारे प्रसन्न करण्याचा प्रयत्न करेन

ਪਾਇਨ ਪੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਹਰਿ ਕੌ ਬ੍ਰਿਜ ਭੀਤਰ ਫੇਰਿ ਲਿਯੈ ਹੋਂ ॥੯੩੨॥
पाइन पै कबि स्याम कहै हरि कौ ब्रिज भीतर फेरि लियै हों ॥९३२॥

त्याच्या पाया पडूनही मी त्याला ब्रजात परत आणीन.�932.

ਯੌ ਜਬ ਊਧਵ ਬਾਤ ਕਹੀ ਉਠਿ ਪਾਇਨ ਲਾਗਤ ਭੀ ਤਬ ਸੋਊ ॥
यौ जब ऊधव बात कही उठि पाइन लागत भी तब सोऊ ॥

उद्धवाने हे शब्द सांगताच सर्व गोपी त्याच्या चरणांना स्पर्श करण्यासाठी उठल्या

ਦੂਖ ਘਟਿਓ ਤਿਨ ਕੇ ਮਨ ਤੇ ਅਤਿ ਹੀ ਮਨ ਭੀਤਰ ਆਨੰਦ ਹੋਊ ॥
दूख घटिओ तिन के मन ते अति ही मन भीतर आनंद होऊ ॥

त्यांच्या मनातील दु:ख कमी होऊन आंतरिक आनंद वाढला

ਕੈ ਬਿਨਤੀ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਬਿਧਿ ਯਾ ਉਚਰੋਊ ॥
कै बिनती संगि ऊधव के कबि स्याम कहै बिधि या उचरोऊ ॥

कवी श्याम म्हणतात, उद्धवाने पुढे याचना केली (त्या गोपींनी) असे म्हटले,

ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਜਾਇ ਕੈ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ਕਰਿ ਕੈ ਕਹਿਯੋ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਤ੍ਯਾਗਤ ਕੋਊ ॥੯੩੩॥
स्याम सो जाइ कै यौ कहीयो करि कै कहियो प्रीति न त्यागत कोऊ ॥९३३॥

उद्धवाला विनंती करून ते म्हणाले, हे उद्धवा! जेव्हा तुम्ही तिथे जाल तेव्हा तुम्ही कृष्णाला सांगाल की प्रेमात पडल्यानंतर कोणीही ते सोडत नाही.933.

ਕੁੰਜ ਗਲੀਨ ਮੈ ਖੇਲਤ ਹੀ ਸਭ ਹੀ ਮਨ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੋ ਹਰਿਓ ॥
कुंज गलीन मै खेलत ही सभ ही मन ग्वारनि को हरिओ ॥

कुंज गल्लीत खेळत तू सर्व गोपींची मने जिंकलीस.

ਜਿਨ ਕੇ ਹਿਤ ਲੋਗਨ ਹਾਸ ਸਹਿਯੋ ਜਿਨ ਕੇ ਹਿਤ ਸਤ੍ਰਨ ਸੋ ਲਰਿਓ ॥
जिन के हित लोगन हास सहियो जिन के हित सत्रन सो लरिओ ॥

हे कृष्णा, अल्कोव्हमध्ये खेळताना, तू सर्व गोपींचे मन मोहित केलेस, ज्यासाठी तू लोकांचा उपहास सहन केलास आणि ज्यांच्यासाठी तू शत्रूंशी युद्ध केलेस.

ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਬਿਨਤੀ ਕਰਿ ਕੈ ਇਮ ਉਚਰਿਓ ॥
संगि ऊधव के कबि स्याम कहै बिनती करि कै इम उचरिओ ॥

कवी श्याम म्हणतात, (गोपींनी) विनवणी करून उद्धवाबरोबर असा नामजप केला.

ਹਮ ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਬ੍ਰਿਜ ਮੈ ਮਥਰਾ ਤਿਹ ਤੇ ਤੁਮ ਕਾਮ ਬੁਰੋ ਕਰਿਓ ॥੯੩੪॥
हम त्यागि गए ब्रिज मै मथरा तिह ते तुम काम बुरो करिओ ॥९३४॥

हे गोपी उद्धवाला विनवताना म्हणतात, हे कृष्णा! आमचा त्याग करून तू मातुरा गेलास, हे तुझे फार वाईट कृत्य होते.934.

ਬ੍ਰਿਜ ਬਾਸਨ ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਮਥੁਰਾ ਪੁਰ ਬਾਸਿਨ ਕੇ ਰਸ ਭੀਤਰ ਪਾਗਿਓ ॥
ब्रिज बासन त्यागि गए मथुरा पुर बासिन के रस भीतर पागिओ ॥

ब्रजाच्या रहिवाशांचा त्याग करून तू निघून गेलास आणि मातुरा रहिवाशांच्या प्रेमात लीन झालास.

ਪ੍ਰੇਮ ਜਿਤੋ ਪਰ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਥੋ ਉਨ ਸੰਗਿ ਰਚੇ ਇਨ ਤੇ ਸਭ ਭਾਗਿਓ ॥
प्रेम जितो पर ग्वारनि थो उन संगि रचे इन ते सभ भागिओ ॥

गोपींशी तुझे जे प्रेम होते, तेच आता सोडून दिले आहे.

ਦੈ ਤੁਹਿ ਹਾਥਿ ਸੁਨੋ ਬਤੀਯਾ ਹਮ ਜੋਗ ਕੇ ਭੇਖ ਪਠਾਵਨ ਲਾਗਿਓ ॥
दै तुहि हाथि सुनो बतीया हम जोग के भेख पठावन लागिओ ॥

आणि ते आता मातुरा येथील रहिवाशांशी जोडले गेले आहे

ਤਾ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ਹਰਿ ਜੂ ਤੁਮ ਪ੍ਰੇਮ ਸਭੈ ਅਬ ਤ੍ਯਾਗਿਓ ॥੯੩੫॥
ता संगि ऊधव यौ कहीयो हरि जू तुम प्रेम सभै अब त्यागिओ ॥९३५॥

हे उद्धवा! त्याने योगाचे वेष आमच्याकडे पाठवले आहे, हे उद्धवा! कृष्णाला सांग की त्याचे आपल्यावर प्रेम उरले नाही.���935.

ਊਧਵ ਜੋ ਤਜਿ ਕੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੋ ਚਲਿ ਕੈ ਜਬ ਹੀ ਮਥੁਰਾ ਪੁਰਿ ਜਈਯੈ ॥
ऊधव जो तजि कै ब्रिज को चलि कै जब ही मथुरा पुरि जईयै ॥

हे उद्धवा! जेव्हा (तुम्ही) ब्रज सोडून मथुरा नगरी जाल.

ਪੈ ਅਪੁਨੇ ਚਿਤ ਮੈ ਹਿਤ ਕੈ ਹਮ ਓਰ ਤੇ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਪਾਇਨ ਪਈਯੈ ॥
पै अपुने चित मै हित कै हम ओर ते स्याम के पाइन पईयै ॥

���हे उद्धवा! ब्रजा सोडल्यानंतर जेव्हा तुम्ही मातुरा येथे जाल तेव्हा आमच्या बाजूने प्रेमाने त्याच्या पाया पडा

ਕੈ ਅਤਿ ਹੀ ਬਿਨਤੀ ਤਿਹ ਪੈ ਫਿਰ ਕੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਉਤਰ ਦਈਯੈ ॥
कै अति ही बिनती तिह पै फिर कै इह भाति सो उतर दईयै ॥

���मग त्याला मोठ्या नम्रतेने सांगा की जर कोणी प्रेमात पडले तर त्याने ते शेवटपर्यंत वाहून घ्यावे

ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਿਬਾਹੀਯੈ ਤਉ ਕਰੀਯੈ ਪਰ ਯੌ ਨਹੀ ਕਾਹੂੰ ਸੋ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਈਯੈ ॥੯੩੬॥
प्रीति निबाहीयै तउ करीयै पर यौ नही काहूं सो प्रीति करईयै ॥९३६॥

जर कोणी करू शकत नसेल तर प्रेमात पडून काय उपयोग.936.

ਊਧਵ ਮੋ ਸੁਨ ਲੈ ਬਤੀਯਾ ਜਦੁਬੀਰ ਕੋ ਧ੍ਯਾਨ ਜਬੈ ਕਰਿ ਹੋਂ ॥
ऊधव मो सुन लै बतीया जदुबीर को ध्यान जबै करि हों ॥

���हे उद्धवा! आमचे ऐका

ਬਿਰਹਾ ਤਬ ਆਇ ਕੈ ਮੋਹਿ ਗ੍ਰਸੈ ਤਿਹ ਕੇ ਗ੍ਰਸਏ ਨ ਜੀਯੋ ਮਰਿ ਹੋਂ ॥
बिरहा तब आइ कै मोहि ग्रसै तिह के ग्रसए न जीयो मरि हों ॥

जेव्हा आपण कृष्णाचे चिंतन करतो तेव्हा वियोगाच्या आगीच्या वेदना आपल्याला खूप त्रास देतात, ज्याने आपण जिवंत किंवा मृत नसतो.

ਨ ਕਛੂ ਸੁਧਿ ਮੋ ਤਨ ਮੈ ਰਹਿ ਹੈ ਧਰਨੀ ਪਰ ਹ੍ਵੈ ਬਿਸੁਧੀ ਝਰਿ ਹੋਂ ॥
न कछू सुधि मो तन मै रहि है धरनी पर ह्वै बिसुधी झरि हों ॥

��आपल्याला आपल्या शरीराचे भानही नसते आणि आपण बेशुद्ध होऊन जमिनीवर पडतो

ਤਿਹ ਤੇ ਹਮ ਕੋ ਬ੍ਰਿਥਾ ਕਹੀਐ ਕਿਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਧੀਰਜ ਹਉ ਧਰਿ ਹੋਂ ॥੯੩੭॥
तिह ते हम को ब्रिथा कहीऐ किह भाति सो धीरज हउ धरि हों ॥९३७॥

त्याच्यासमोरील आपल्या गोंधळाचे वर्णन कसे करावे? आम्ही धीर कसा ठेवू शकतो हे तुम्ही सांगाल.���937.

ਦੀਨ ਹ੍ਵੈ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਸੋਊ ਕਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਜੁ ਥੀ ਅਤਿ ਹੀ ਅਭਿਮਾਨੀ ॥
दीन ह्वै ग्वारनि सोऊ कहै कबि स्याम जु थी अति ही अभिमानी ॥

ज्या गोपींनी पूर्वी अभिमानाची आठवण करून दिली, त्यांनी या गोष्टी अत्यंत नम्रतेने सांगितल्या

ਕੰਚਨ ਸੇ ਤਨ ਕੰਜ ਮੁਖੀ ਜੋਊ ਰੂਪ ਬਿਖੈ ਰਤਿ ਕੀ ਫੁਨਿ ਸਾਨੀ ॥
कंचन से तन कंज मुखी जोऊ रूप बिखै रति की फुनि सानी ॥

त्या त्याच गोपी आहेत, ज्यांचे शरीर सोन्यासारखे, चेहरा कमळाच्या फुलासारखा आणि सौंदर्यात रतीसारखे होते.

ਯੌ ਕਹੈ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਹ੍ਵੈ ਬਤੀਯਾ ਕਬਿ ਨੇ ਤਿਹ ਕੀ ਉਪਮਾ ਪਹਿਚਾਨੀ ॥
यौ कहै ब्याकुल ह्वै बतीया कबि ने तिह की उपमा पहिचानी ॥

अशाप्रकारे ते व्यथितपणे बोलतात, कवीला त्या (दृष्टीने) हे उपमा सापडले आहे.

ਊਧਵ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਸਫਰੀ ਸਭ ਨਾਮ ਲੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕੋ ਜੀਵਤ ਪਾਨੀ ॥੯੩੮॥
ऊधव ग्वारनीया सफरी सभ नाम लै स्याम को जीवत पानी ॥९३८॥

ते या गोष्टी सांगत आहेत, अस्वस्थ होत आहेत आणि कवीच्या म्हणण्यानुसार ते उद्धवाला माशासारखे दिसतात, जो फक्त कृष्णाच्या पाण्यातच जगू शकतो.938.

ਆਤੁਰ ਹ੍ਵੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਸੁ ਕਹਿਯੋ ਇਮ ਬੈਨਾ ॥
आतुर ह्वै ब्रिखभान सुता संगि ऊधव के सु कहियो इम बैना ॥

दु:खी होऊन राधाने उद्धवला असे शब्द सांगितले.

ਭੂਖਨ ਭੋਜਨ ਧਾਮ ਜਿਤੋ ਹਮ ਕੇ ਜਦੁਬੀਰ ਬਿਨਾ ਸੁ ਰੁਚੈ ਨਾ ॥
भूखन भोजन धाम जितो हम के जदुबीर बिना सु रुचै ना ॥

वैतागून राधा उद्धवला म्हणाली, हे उद्धवा! कृष्णाशिवाय दागिने, अन्न, घर इत्यादी आम्हाला आवडत नाहीत

ਯੌਂ ਕਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਯੋਗ ਬਿਖੈ ਬਸਿ ਗੇ ਕਬਿ ਨੇ ਜਸ ਯੌ ਉਚਰੈਨਾ ॥
यौं कहि स्याम बियोग बिखै बसि गे कबि ने जस यौ उचरैना ॥

हे सांगताना राधाला वियोगाची वेदना जाणवली आणि रडतानाही प्रचंड त्रास झाला

ਰੋਵਤ ਭੀ ਅਤਿ ਹੀ ਦੁਖ ਸੋ ਜੁ ਹੁਤੇ ਮਨੋ ਬਾਲ ਕੇ ਕੰਜਨ ਨੈਨਾ ॥੯੩੯॥
रोवत भी अति ही दुख सो जु हुते मनो बाल के कंजन नैना ॥९३९॥

त्या तरुण मुलीचे डोळे कमळाच्या फुलासारखे दिसू लागले.939.