શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 390


ਗੋਪਿਨ ਬਾਚ ਊਧਵ ਸੋ ॥
gopin baach aoodhav so |

ઉધવને સંબોધિત ગોપીઓની વાણી:

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਮਿਲ ਕੈ ਤਿਨ ਊਧਵ ਸੰਗਿ ਕਹਿਯੋ ਹਰਿ ਸੋ ਸੁਨ ਊਧਵ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ॥
mil kai tin aoodhav sang kahiyo har so sun aoodhav yau kaheeyo |

તેઓ (ગોપીઓએ) એકસાથે ઉધવને કહ્યું, હે ઉધવ! સાંભળો, શ્રી કૃષ્ણને આમ કહો.

ਕਹਿ ਕੈ ਕਰਿ ਊਧਵ ਗ੍ਯਾਨ ਜਿਤੋ ਪਠਿਯੋ ਤਿਤਨੋ ਸਭ ਹੀ ਗਹੀਯੋ ॥
keh kai kar aoodhav gayaan jito patthiyo titano sabh hee gaheeyo |

બધાએ ભેગા મળીને ઉધવને કહ્યું, હે ઉધવ! તમે કૃષ્ણ સાથે આ રીતે વાત કરી શકો કે તેમણે તમારા દ્વારા મોકલેલા જ્ઞાનના બધા શબ્દો અમારા દ્વારા ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે.

ਸਭ ਹੀ ਇਨ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਪੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਿਯੋ ਹਿਤ ਆਖਨ ਸੋ ਚਹੀਯੋ ॥
sabh hee in gvaaran pai kab sayaam kahiyo hit aakhan so chaheeyo |

કવિ શ્યામ કહે છે, આ બધી ગોપીઓનો પ્રેમ એમને કહેવું પડે.

ਇਨ ਕੋ ਤੁਮ ਤਿਆਗ ਗਏ ਮਥੁਰਾ ਹਮਰੀ ਸੁਧਿ ਲੇਤ ਸਦਾ ਰਹੀਯੋ ॥੯੨੯॥
ein ko tum tiaag ge mathuraa hamaree sudh let sadaa raheeyo |929|

���હે ઉધવ! અમારા કલ્યાણને ધ્યાનમાં રાખીને, કૃષ્ણને ચોક્કસ કહો કે અમને છોડીને તેઓ માતુરા ગયા છે, પણ ત્યાં પણ તેમણે અમારી સાથે સંપર્કમાં રહેવું જોઈએ.���929.

ਜਬ ਊਧਵ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਤਬ ਊਧਵ ਕੋ ਮਨ ਪ੍ਰੇਮ ਭਰਿਯੋ ਹੈ ॥
jab aoodhav so ih bhaat kahiyo tab aoodhav ko man prem bhariyo hai |

જ્યારે ગોપીઓએ ઉધવને આ બધું કહ્યું ત્યારે તે પણ પ્રેમથી ભરાઈ ગયો

ਅਉਰ ਗਈ ਸੁਧਿ ਭੂਲ ਸਭੈ ਮਨ ਤੇ ਸਭ ਗ੍ਯਾਨ ਹੁਤੋ ਸੁ ਟਰਿਯੋ ਹੈ ॥
aaur gee sudh bhool sabhai man te sabh gayaan huto su ttariyo hai |

તેણે તેનું ભાન ગુમાવ્યું અને તેના મગજમાં શાણપણની તેજ સમાપ્ત થઈ ગઈ

ਸੋ ਮਿਲਿ ਕੈ ਸੰਗਿ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੇ ਅਤਿ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕੀ ਬਾਤ ਕੇ ਸੰਗਿ ਢਰਿਯੋ ਹੈ ॥
so mil kai sang gvaaran ke at preet kee baat ke sang dtariyo hai |

તેને ગોપીઓ સાથે મળીને આત્યંતિક પ્રેમની વાતો કરવાની આદત પડી ગઈ. (મોટે ભાગે)

ਗ੍ਯਾਨ ਕੇ ਡਾਰ ਮਨੋ ਕਪਰੇ ਹਿਤ ਕੀ ਸਰਿਤਾ ਹਿਤ ਮਹਿ ਕੂਦ ਪਰਿਯੋ ਹੈ ॥੯੩੦॥
gayaan ke ddaar mano kapare hit kee saritaa hit meh kood pariyo hai |930|

તેણે ગોપીઓના સંગતમાં પ્રેમની વાતો પણ શરૂ કરી અને એવું લાગ્યું કે તેણે બુદ્ધિના વસ્ત્રો ઉતારી દીધા છે અને પ્રેમના પ્રવાહમાં ડૂબી ગયો છે.930.

ਯੌ ਕਹਿ ਸੰਗਿ ਗੁਆਰਨਿ ਕੇ ਜਬ ਹੀ ਸਭ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੋ ਹਿਤ ਚੀਨੋ ॥
yau keh sang guaaran ke jab hee sabh gvaaran ko hit cheeno |

જ્યારે ઉધવે ગોપીઓના પ્રેમને ઓળખ્યો, ત્યારે તે પણ ગોપીઓ સાથે પ્રેમ વિશે વાતચીત કરવા લાગ્યો

ਊਧਵ ਗ੍ਯਾਨ ਦਯੋ ਤਜਿ ਕੈ ਮਨ ਮੈ ਜਬ ਪ੍ਰੇਮ ਕੋ ਸੰਗ੍ਰਹ ਕੀਨੋ ॥
aoodhav gayaan dayo taj kai man mai jab prem ko sangrah keeno |

ઉધવે પોતાના મનમાં પ્રેમ ભેગો કર્યો અને પોતાની બુદ્ધિનો ત્યાગ કર્યો

ਹੋਇ ਗਯੋ ਤਨਮੈ ਹਿਤ ਸੋ ਇਹ ਭਾਤਿ ਕਹਿਯੋ ਸੁ ਕਰਿਯੋ ਬ੍ਰਿਜ ਹੀਨੋ ॥
hoe gayo tanamai hit so ih bhaat kahiyo su kariyo brij heeno |

તેમનું મન એ હદે પ્રેમથી ભરાઈ ગયું હતું કે તેમણે એમ પણ કહ્યું કે બ્રજનો ત્યાગ કરીને કૃષ્ણે બ્રજને ખૂબ જ ગરીબ બનાવી દીધો હતો.

ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਤੁਮ ਕੋ ਮਥਰਾ ਤਿਹ ਤੇ ਹਰਿ ਕਾਮ ਸਖੀ ਘਟ ਕੀਨੋ ॥੯੩੧॥
tayaag ge tum ko matharaa tih te har kaam sakhee ghatt keeno |931|

પણ હે મિત્ર! જે દિવસે કૃષ્ણ મથુરા ગયા, તેમની જાતીય વૃત્તિ બગડી ગઈ.931.

ਊਧਵ ਬਾਚ ਗੋਪਿਨ ਸੋ ॥
aoodhav baach gopin so |

ગોપીઓને સંબોધિત ઉધવનું પ્રવચનઃ

ਸਵੈਯਾ ॥
savaiyaa |

સ્વય્યા

ਜਾਇ ਕੈ ਹਉ ਮਥਰਾ ਮੈ ਸਖੀ ਹਰਿ ਤੇ ਤੁਮ ਲਯੈਬੇ ਕੋ ਦੂਤ ਪਠੈ ਹੋਂ ॥
jaae kai hau matharaa mai sakhee har te tum layaibe ko doot patthai hon |

���હે યુવાન યુવતીઓ! મતુરા પહોંચીને, હું તમને મથુરા લઈ જવા માટે કૃષ્ણ દ્વારા એક દૂત મોકલીશ

ਬੀਤਤ ਜੋ ਤੁਮ ਪੈ ਬਿਰਥਾ ਸਭ ਹੀ ਜਦੁਰਾਇ ਕੇ ਪਾਸ ਕਹੈ ਹੋਂ ॥
beetat jo tum pai birathaa sabh hee jaduraae ke paas kahai hon |

ગમે તેટલી મુશ્કેલીઓનો અનુભવ થાય, હું તેને કૃષ્ણ સાથે જોડીશ

ਕੈ ਤੁਮਰੀ ਬਿਨਤੀ ਉਹ ਪੈ ਬਿਧਿ ਜਾ ਰਿਝ ਹੈ ਬਿਧਿ ਤਾ ਰਿਝਵੈ ਹੋਂ ॥
kai tumaree binatee uh pai bidh jaa rijh hai bidh taa rijhavai hon |

તમારી વિનંતી જણાવ્યા પછી હું કૃષ્ણને કોઈપણ રીતે પ્રસન્ન કરવાનો પ્રયત્ન કરીશ

ਪਾਇਨ ਪੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਹਰਿ ਕੌ ਬ੍ਰਿਜ ਭੀਤਰ ਫੇਰਿ ਲਿਯੈ ਹੋਂ ॥੯੩੨॥
paaein pai kab sayaam kahai har kau brij bheetar fer liyai hon |932|

તેના પગે પડીને પણ હું તેને ફરીથી બ્રજમાં લાવીશ.�932.

ਯੌ ਜਬ ਊਧਵ ਬਾਤ ਕਹੀ ਉਠਿ ਪਾਇਨ ਲਾਗਤ ਭੀ ਤਬ ਸੋਊ ॥
yau jab aoodhav baat kahee utth paaein laagat bhee tab soaoo |

જ્યારે ઉધવે આ શબ્દો કહ્યા ત્યારે બધી ગોપીઓ તેના ચરણ સ્પર્શ કરવા ઊભી થઈ

ਦੂਖ ਘਟਿਓ ਤਿਨ ਕੇ ਮਨ ਤੇ ਅਤਿ ਹੀ ਮਨ ਭੀਤਰ ਆਨੰਦ ਹੋਊ ॥
dookh ghattio tin ke man te at hee man bheetar aanand hoaoo |

તેમના મનનું દુ:ખ ઓછું થયું અને આંતરિક સુખ વધ્યું

ਕੈ ਬਿਨਤੀ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਬਿਧਿ ਯਾ ਉਚਰੋਊ ॥
kai binatee sang aoodhav ke kab sayaam kahai bidh yaa ucharoaoo |

કવિ શ્યામ કહે છે, ઉધવે આગળ ભીખ માંગી (તે ગોપીઓએ) આમ કહ્યું,

ਸ੍ਯਾਮ ਸੋ ਜਾਇ ਕੈ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ਕਰਿ ਕੈ ਕਹਿਯੋ ਪ੍ਰੀਤਿ ਨ ਤ੍ਯਾਗਤ ਕੋਊ ॥੯੩੩॥
sayaam so jaae kai yau kaheeyo kar kai kahiyo preet na tayaagat koaoo |933|

ઉધવને વિનંતી કરતાં તેઓએ કહ્યું, હે ઉધવ! જ્યારે તમે ત્યાં જાઓ ત્યારે તમે કૃષ્ણને કહી શકો છો કે પ્રેમમાં પડ્યા પછી, કોઈ તેને છોડતું નથી.933.

ਕੁੰਜ ਗਲੀਨ ਮੈ ਖੇਲਤ ਹੀ ਸਭ ਹੀ ਮਨ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਕੋ ਹਰਿਓ ॥
kunj galeen mai khelat hee sabh hee man gvaaran ko hario |

કુંજની શેરીઓમાં રમીને તમે બધી ગોપીઓના દિલ જીતી લીધા છે.

ਜਿਨ ਕੇ ਹਿਤ ਲੋਗਨ ਹਾਸ ਸਹਿਯੋ ਜਿਨ ਕੇ ਹਿਤ ਸਤ੍ਰਨ ਸੋ ਲਰਿਓ ॥
jin ke hit logan haas sahiyo jin ke hit satran so lario |

��હે કૃષ્ણ, એલ્કોવમાં રમતી વખતે તમે બધી ગોપીઓના મનને આકર્ષિત કર્યા, જેના માટે તમે લોકોના ઉપહાસ સહન કર્યા અને જેમના માટે તમે દુશ્મનો સાથે લડ્યા.

ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਬਿਨਤੀ ਕਰਿ ਕੈ ਇਮ ਉਚਰਿਓ ॥
sang aoodhav ke kab sayaam kahai binatee kar kai im uchario |

કવિ શ્યામ કહે છે, (ગોપીઓએ) વિનંતીપૂર્વક ઉધવ સાથે આ રીતે મંત્રોચ્ચાર કર્યા.

ਹਮ ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਬ੍ਰਿਜ ਮੈ ਮਥਰਾ ਤਿਹ ਤੇ ਤੁਮ ਕਾਮ ਬੁਰੋ ਕਰਿਓ ॥੯੩੪॥
ham tayaag ge brij mai matharaa tih te tum kaam buro kario |934|

ઉધવને વિનંતી કરતી વખતે ગોપીઓ આ કહે છે, હે કૃષ્ણ! અમારો ત્યાગ કરીને તું માતુરા ચાલ્યો ગયો, આ તારું બહુ ખરાબ કૃત્ય હતું.934.

ਬ੍ਰਿਜ ਬਾਸਨ ਤ੍ਯਾਗਿ ਗਏ ਮਥੁਰਾ ਪੁਰ ਬਾਸਿਨ ਕੇ ਰਸ ਭੀਤਰ ਪਾਗਿਓ ॥
brij baasan tayaag ge mathuraa pur baasin ke ras bheetar paagio |

બ્રજાના રહેવાસીઓને ત્યજીને તમે દૂર ગયા અને માતુરાના રહેવાસીઓના પ્રેમમાં લીન થઈ ગયા.

ਪ੍ਰੇਮ ਜਿਤੋ ਪਰ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਥੋ ਉਨ ਸੰਗਿ ਰਚੇ ਇਨ ਤੇ ਸਭ ਭਾਗਿਓ ॥
prem jito par gvaaran tho un sang rache in te sabh bhaagio |

ગોપીઓ સાથે તમારો જે પ્રેમ હતો તે જ હવે ત્યજી દેવામાં આવ્યો છે.

ਦੈ ਤੁਹਿ ਹਾਥਿ ਸੁਨੋ ਬਤੀਯਾ ਹਮ ਜੋਗ ਕੇ ਭੇਖ ਪਠਾਵਨ ਲਾਗਿਓ ॥
dai tuhi haath suno bateeyaa ham jog ke bhekh patthaavan laagio |

અને તે હવે માતુરાના રહેવાસીઓ સાથે સંકળાયેલું છે

ਤਾ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਯੌ ਕਹੀਯੋ ਹਰਿ ਜੂ ਤੁਮ ਪ੍ਰੇਮ ਸਭੈ ਅਬ ਤ੍ਯਾਗਿਓ ॥੯੩੫॥
taa sang aoodhav yau kaheeyo har joo tum prem sabhai ab tayaagio |935|

ઓ ઉધવ! તેણે અમને યોગનો વેશ મોકલ્યો છે, હે ઉધવ! કૃષ્ણને કહો કે તેમની પાસે આપણા માટે કોઈ પ્રેમ નથી.���935.

ਊਧਵ ਜੋ ਤਜਿ ਕੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੋ ਚਲਿ ਕੈ ਜਬ ਹੀ ਮਥੁਰਾ ਪੁਰਿ ਜਈਯੈ ॥
aoodhav jo taj kai brij ko chal kai jab hee mathuraa pur jeeyai |

ઓ ઉધવ! જ્યારે (તમે) બ્રજ છોડીને મથુરા નગર જાઓ.

ਪੈ ਅਪੁਨੇ ਚਿਤ ਮੈ ਹਿਤ ਕੈ ਹਮ ਓਰ ਤੇ ਸ੍ਯਾਮ ਕੇ ਪਾਇਨ ਪਈਯੈ ॥
pai apune chit mai hit kai ham or te sayaam ke paaein peeyai |

���હે ઉધવ! બ્રજ છોડ્યા પછી, જ્યારે તમે માતુરા જાઓ, ત્યારે અમારી બાજુથી પ્રેમથી તેમના પગ પર પડો

ਕੈ ਅਤਿ ਹੀ ਬਿਨਤੀ ਤਿਹ ਪੈ ਫਿਰ ਕੈ ਇਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਉਤਰ ਦਈਯੈ ॥
kai at hee binatee tih pai fir kai ih bhaat so utar deeyai |

���પછી તેને ખૂબ જ નમ્રતાથી કહો કે જો કોઈ પ્રેમમાં પડે છે, તો તેણે તેને અંત સુધી વહન કરવું જોઈએ

ਪ੍ਰੀਤਿ ਨਿਬਾਹੀਯੈ ਤਉ ਕਰੀਯੈ ਪਰ ਯੌ ਨਹੀ ਕਾਹੂੰ ਸੋ ਪ੍ਰੀਤਿ ਕਰਈਯੈ ॥੯੩੬॥
preet nibaaheeyai tau kareeyai par yau nahee kaahoon so preet kareeyai |936|

જો કોઈ ન કરી શકે, તો પ્રેમમાં પડવાનો શું ફાયદો.936.

ਊਧਵ ਮੋ ਸੁਨ ਲੈ ਬਤੀਯਾ ਜਦੁਬੀਰ ਕੋ ਧ੍ਯਾਨ ਜਬੈ ਕਰਿ ਹੋਂ ॥
aoodhav mo sun lai bateeyaa jadubeer ko dhayaan jabai kar hon |

���હે ઉધવ! અમને સાંભળો

ਬਿਰਹਾ ਤਬ ਆਇ ਕੈ ਮੋਹਿ ਗ੍ਰਸੈ ਤਿਹ ਕੇ ਗ੍ਰਸਏ ਨ ਜੀਯੋ ਮਰਿ ਹੋਂ ॥
birahaa tab aae kai mohi grasai tih ke grase na jeeyo mar hon |

જ્યારે પણ આપણે કૃષ્ણનું ધ્યાન કરીએ છીએ, ત્યારે વિદાયની અગ્નિની વેદના આપણને ખૂબ જ સતાવે છે, જેનાથી આપણે ન તો જીવતા હોઈએ છીએ કે ન તો મરેલા.

ਨ ਕਛੂ ਸੁਧਿ ਮੋ ਤਨ ਮੈ ਰਹਿ ਹੈ ਧਰਨੀ ਪਰ ਹ੍ਵੈ ਬਿਸੁਧੀ ਝਰਿ ਹੋਂ ॥
n kachhoo sudh mo tan mai reh hai dharanee par hvai bisudhee jhar hon |

આપણા શરીરનું ભાન પણ નથી અને આપણે બેભાન થઈને જમીન પર પડી જઈએ છીએ

ਤਿਹ ਤੇ ਹਮ ਕੋ ਬ੍ਰਿਥਾ ਕਹੀਐ ਕਿਹ ਭਾਤਿ ਸੋ ਧੀਰਜ ਹਉ ਧਰਿ ਹੋਂ ॥੯੩੭॥
tih te ham ko brithaa kaheeai kih bhaat so dheeraj hau dhar hon |937|

તેને આપણી મૂંઝવણ કેવી રીતે વર્ણવવી? તમે અમને કહી શકો કે અમે કેવી રીતે ધીરજ રાખી શકીએ.���937.

ਦੀਨ ਹ੍ਵੈ ਗ੍ਵਾਰਨਿ ਸੋਊ ਕਹੈ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਜੁ ਥੀ ਅਤਿ ਹੀ ਅਭਿਮਾਨੀ ॥
deen hvai gvaaran soaoo kahai kab sayaam ju thee at hee abhimaanee |

જે ગોપીઓ પહેલા ગર્વને યાદ કરતી હતી, તેઓએ આ વાતો ખૂબ નમ્રતાથી કહી

ਕੰਚਨ ਸੇ ਤਨ ਕੰਜ ਮੁਖੀ ਜੋਊ ਰੂਪ ਬਿਖੈ ਰਤਿ ਕੀ ਫੁਨਿ ਸਾਨੀ ॥
kanchan se tan kanj mukhee joaoo roop bikhai rat kee fun saanee |

તેઓ એ જ ગોપીઓ છે, જેમનું શરીર સોના જેવું હતું, ચહેરો કમળના ફૂલ જેવો હતો અને જે સુંદરતામાં રતિ જેવો હતો.

ਯੌ ਕਹੈ ਬ੍ਯਾਕੁਲ ਹ੍ਵੈ ਬਤੀਯਾ ਕਬਿ ਨੇ ਤਿਹ ਕੀ ਉਪਮਾ ਪਹਿਚਾਨੀ ॥
yau kahai bayaakul hvai bateeyaa kab ne tih kee upamaa pahichaanee |

આ રીતે તેઓ વ્યગ્ર રીતે વાત કરે છે, કવિને તે (દૃષ્ટિ)નું આ ઉપમા મળ્યું છે.

ਊਧਵ ਗ੍ਵਾਰਨੀਯਾ ਸਫਰੀ ਸਭ ਨਾਮ ਲੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕੋ ਜੀਵਤ ਪਾਨੀ ॥੯੩੮॥
aoodhav gvaaraneeyaa safaree sabh naam lai sayaam ko jeevat paanee |938|

તેઓ આ વાતો કહી રહ્યા છે, હતાશ થઈને અને કવિ અનુસાર તેઓ ઉધવને માછલીની જેમ દેખાય છે, જે ફક્ત કૃષ્ણના પાણીમાં જ જીવી શકે છે.938.

ਆਤੁਰ ਹ੍ਵੈ ਬ੍ਰਿਖਭਾਨ ਸੁਤਾ ਸੰਗਿ ਊਧਵ ਕੇ ਸੁ ਕਹਿਯੋ ਇਮ ਬੈਨਾ ॥
aatur hvai brikhabhaan sutaa sang aoodhav ke su kahiyo im bainaa |

દુઃખી થઈને રાધાએ ઉધવને આવા શબ્દો કહ્યા.

ਭੂਖਨ ਭੋਜਨ ਧਾਮ ਜਿਤੋ ਹਮ ਕੇ ਜਦੁਬੀਰ ਬਿਨਾ ਸੁ ਰੁਚੈ ਨਾ ॥
bhookhan bhojan dhaam jito ham ke jadubeer binaa su ruchai naa |

ઉશ્કેરાઈને રાધાએ ઉધવને આ કહ્યું, હે ઉધવ! કૃષ્ણ વગરના ઘરેણાં, ખોરાક, ઘર વગેરે આપણને ગમતા નથી

ਯੌਂ ਕਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਿਯੋਗ ਬਿਖੈ ਬਸਿ ਗੇ ਕਬਿ ਨੇ ਜਸ ਯੌ ਉਚਰੈਨਾ ॥
yauan keh sayaam biyog bikhai bas ge kab ne jas yau ucharainaa |

આ કહેતાં રાધાને છૂટા પડવાની વેદના અનુભવાઈ અને રડતાં રડતાં પણ ભારે કષ્ટ અનુભવ્યું

ਰੋਵਤ ਭੀ ਅਤਿ ਹੀ ਦੁਖ ਸੋ ਜੁ ਹੁਤੇ ਮਨੋ ਬਾਲ ਕੇ ਕੰਜਨ ਨੈਨਾ ॥੯੩੯॥
rovat bhee at hee dukh so ju hute mano baal ke kanjan nainaa |939|

પેલી યુવતીની આંખો કમળના ફૂલ જેવી દેખાઈ.939.