શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 312

ਗੋ ਬਛਰੇ ਅਰੁ ਗੋਪ ਸਭੈ ਗਿਰਗੇ ਸਭ ਪ੍ਰਾਨ ਡਸੇ ਜਬ ਕਾਰੀ ॥

go bachhare ar gop sabhai girage sabh praan ddase jab kaaree |

ત્યાં કાલી સર્પે બધી ગાયો, વાછરડા અને ગોપા છોકરાઓને ડંખ માર્યો અને તે બધા મૃત્યુ પામ્યા.

ਧਾਇ ਕਹਿਯੋ ਮੁਸਲੀ ਪ੍ਰਭ ਪੈ ਸਭ ਸੈਨ ਸਖਾ ਤੁਮਰੀ ਹਰਿ ਮਾਰੀ ॥੨੦੪॥

dhaae kahiyo musalee prabh pai sabh sain sakhaa tumaree har maaree |204|

આ જોઈને બલરામે કૃષ્ણને કહ્યું, "ભાગી જાઓ, તમારા બધા છોકરાઓનું સૈન્ય સાપ દ્વારા મારી નાખવામાં આવ્યું છે." 204.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਕ੍ਰਿਪਾ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਚਿਤਵੀ ਤਿਨੈ ਜੀਵ ਉਠੇ ਤਤਕਾਲ ॥

kripaa drisatt chitavee tinai jeev utthe tatakaal |

(શ્રી કૃષ્ણ) તેની તરફ કૃપાથી જોતા હતા

ਗਊ ਸਭੈ ਅਰੁ ਸੁਤ ਤਿਨੈ ਅਉ ਫੁਨਿ ਸਭੈ ਗੁਪਾਲ ॥੨੦੫॥

gaoo sabhai ar sut tinai aau fun sabhai gupaal |205|

કૃષ્ણે તેની સુંદર નજરે બધા તરફ જોયું અને બધા ગાયો અને ગોપા છોકરાઓ તરત જ જીવંત થઈ ગયા.205.

ਉਠਿ ਪਾਇਨ ਲਾਗੇ ਤਬੈ ਕਰਹਿੰ ਬਡਾਈ ਸੋਇ ॥

autth paaein laage tabai karahin baddaaee soe |

તે જ સમયે તે ઊભો થયો અને (શ્રી કૃષ્ણની) ખુરશીનો મહિમા કરવા લાગ્યો

ਜੀਅ ਦਾਨ ਹਮ ਕੋ ਦਯੋ ਇਹ ਤੇ ਬਡੋ ਨ ਕੋਇ ॥੨੦੬॥

jeea daan ham ko dayo ih te baddo na koe |206|

બધાં ઊભાં થઈને પગ કઠણ કરીને બોલ્યા, ‘હે અમને જીવન આપનાર! તમારાથી મોટું કોઈ નથી.��206

ਅਥ ਕਾਲੀ ਨਾਗ ਨਾਥਬੋ ॥

ath kaalee naag naathabo |

હવે કાળા સાપને બાંધવાનો સંદર્ભ:

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਗੋਪ ਜਾਨ ਕੈ ਆਪਨੇ ਕੀਨੇ ਮਨੈ ਬਿਚਾਰ ॥

gop jaan kai aapane keene manai bichaar |

ગોપ (બાળકો)ને પોતાના (શ્રી કૃષ્ણ) તરીકે જાણીને મનમાં વિચાર્યું

ਦੁਸਟ ਨਾਗ ਸਰ ਮੈ ਬਸੇ ਤਾ ਕੋ ਲੇਉ ਨਿਕਾਰ ॥੨੦੭॥

dusatt naag sar mai base taa ko leo nikaar |207|

કૃષ્ણએ ગોપા છોકરાઓ સાથે મસલત કરી કે જુલમી નાગા (કાલી) તે કુંડમાં રહે છે અને તેને બહાર કાઢવો જોઈએ.��207.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਊਚ ਕਦੰਮਹਿ ਕੋ ਤਰੁ ਥੋ ਤਿਹ ਪੈ ਚੜਿ ਕੈ ਹਰਿ ਕੂਦ ਪਰਿਓ ॥

aooch kadameh ko tar tho tih pai charr kai har kood pario |

કદંબ-વૃક્ષ પર ચઢીને, કૃષ્ણે તેની ઊંચાઈથી કુંડમાં કૂદકો માર્યો

ਤਿਨ ਸੰਕ ਕਰੀ ਮਨ ਮੈ ਨ ਕਛੂ ਫੁਨਿ ਧੀਰਜ ਗਾਢ ਧਰਿਯੋ ਨ ਟਰਿਓ ॥

tin sank karee man mai na kachhoo fun dheeraj gaadt dhariyo na ttario |

તે સહેજ પણ ડર્યો નહિ અને ધીરજથી આગળ વધ્યો

ਮਨੁਖੋਸਤ ਲੌ ਜਲ ਉਚ ਭਯੋ ਨਿਕਸਿਯੋ ਤਬ ਨਾਗ ਬਡੋ ਨ ਡਰਿਯੋ ॥

manukhosat lau jal uch bhayo nikasiyo tab naag baddo na ddariyo |

પાણી માણસની સાત ગણી ઉંચાઈ સુધી ઉભું થયું અને તેમાંથી નાગા દેખાયા પણ કૃષ્ણ તો પણ જરાય ગભરાયા નહિ.

ਪਟ ਪੀਤ ਧਰੇ ਤਨ ਪੈ ਨਰ ਦੇਖਿ ਮਹਾ ਬਲਿ ਕੈ ਤਿਨ ਜੁਧ ਕਰਿਯੋ ॥੨੦੮॥

patt peet dhare tan pai nar dekh mahaa bal kai tin judh kariyo |208|

જ્યારે નાગાએ એક માણસને તેના પર સવાર જોયો, ત્યારે તે લડવા લાગ્યો.208.

ਬਾਧ ਲਯੋ ਹਰਿ ਕੋ ਤਨ ਸੋ ਕਰ ਕ੍ਰੁਧ ਕਿਧੋ ਤਿਹ ਕੋ ਤਨ ਕਾਟੇ ॥

baadh layo har ko tan so kar krudh kidho tih ko tan kaatte |

તેણે કૃષ્ણને ગૂંથ્યા, જેમણે ભારે ફ્યુર્યુમાં તેનું શરીર કાપી નાખ્યું

ਢੀਲੋ ਰਹਿਯੋ ਹੁਇ ਪੈ ਹਰਿ ਜੀ ਪਿਖਿ ਯਾ ਰਨ ਕੇ ਹੀਯਰੇ ਫੁਨਿ ਫਾਟੇ ॥

dteelo rahiyo hue pai har jee pikh yaa ran ke heeyare fun faatte |

કૃષ્ણ પરના સાપની પકડ ઢીલી થઈ ગઈ, પરંતુ દર્શકોના હૃદયમાં ભારે ડર હતો

ਰੋਵਤ ਆਵਤ ਹੈ ਪਤਨੀ ਬ੍ਰਿਜ ਠੋਕਤ ਮੂੰਡ ਉਖਾਰਤ ਝਾਟੇ ॥

rovat aavat hai patanee brij tthokat moondd ukhaarat jhaatte |

બ્રજા ગામની સ્ત્રીઓ વાળ ખેંચીને અને માથે હાથ ફેરવીને તે તરફ જવા લાગી.

ਆਇ ਹੈ ਮਾਰ ਉਸੈ ਨਹੀ ਰੋਵਹੁ ਨੰਦ ਇਹੈ ਕਹਿ ਕੈ ਇਨ ਡਾਟੇ ॥੨੦੯॥

aae hai maar usai nahee rovahu nand ihai keh kai in ddaatte |209|

પણ નંદે તેઓને ઠપકો આપતાં કહ્યું કે, હે લોકો, રડશો નહિ! કૃષ્ણ તેને માર્યા પછી જ પાછા આવશે.��209.

ਕਾਨ੍ਰਹਿ ਲਪੇਟ ਬਡੋ ਵਹ ਪੰਨਗ ਫੂਕਤ ਹੈ ਕਰਿ ਕ੍ਰੁਧਹਿ ਕੈਸੇ ॥

kaanreh lapett baddo vah panag fookat hai kar krudheh kaise |

કૃષ્ણને એકબીજા સાથે જોડીને, તે વિશાળ સાપ ખૂબ જ ક્રોધથી બૂમ પાડવા લાગ્યો

ਜਿਉ ਧਨ ਪਾਤ੍ਰ ਗਏ ਧਨ ਤੇ ਅਤਿ ਝੂਰਤ ਲੇਤ ਉਸਾਸਨ ਤੈਸੇ ॥

jiau dhan paatr ge dhan te at jhoorat let usaasan taise |

સર્પ તેની રોકડ પેટી ખોવાઈ જવા પર નિસાસો નાખતા શાહુકારની જેમ ચીસ પાડી રહ્યો હતો

ਬੋਲਤ ਜਿਉ ਧਮੀਆ ਹਰਿ ਮੈ ਸੁਰ ਕੈ ਮਧਿ ਸਵਾਸ ਭਰੇ ਵਹ ਐਸੇ ॥

bolat jiau dhameea har mai sur kai madh savaas bhare vah aaise |

(અથવા) ધૌકાની ('ધમિયા') બોલે છે તેમ, પાણીમાંથી સાપને ફૂંકવાથી આવો અવાજ ઉત્પન્ન થાય છે.

ਭੂਭਰ ਬੀਚ ਪਰੇ ਜਲ ਜਿਉ ਤਿਹ ਤੇ ਫੁਨਿ ਹੋਤ ਮਹਾ ਧੁਨਿ ਜੈਸੇ ॥੨੧੦॥

bhoobhar beech pare jal jiau tih te fun hot mahaa dhun jaise |210|

તે સાપ ગૂંજતા ડ્રમની જેમ શ્વાસ લેતો હતો અથવા તેનો અવાજ પાણીમાં મોટા વમળ જેવો હતો.210.

ਚਕ੍ਰਤ ਹੋਇ ਰਹੇ ਬ੍ਰਿਜ ਬਾਲਕ ਮਾਰ ਲਏ ਹਰਿ ਜੀ ਇਹ ਨਾਗੈ ॥

chakrat hoe rahe brij baalak maar le har jee ih naagai |

બ્રજ બાલક આશ્ચર્યચકિત થાય છે (કહે છે), (કે) શ્રી કૃષ્ણ આ સાપને મારી નાખશે.

ਦਛਨ ਤੀਅ ਭੁਜਾ ਗਹਿ ਕੈ ਇਹ ਮਤਿ ਲਗੈ ਦੁਖ ਅਉ ਸੁਖ ਭਾਗੈ ॥

dachhan teea bhujaa geh kai ih mat lagai dukh aau sukh bhaagai |

બ્રજના છોકરાઓ આ બધું આશ્ચર્યથી જોઈ રહ્યા હતા અને એક બીજાના હાથ પકડીને વિચારતા હતા કે કૃષ્ણએ કોઈપણ રીતે સાપને મારી નાખવો જોઈએ.

ਖੋਜਤ ਖੋਜਤ ਸਭੈ ਬ੍ਰਿਜ ਕੇ ਜਨ ਕਉਤਕ ਦੇਖਿ ਲਯੋ ਇਹ ਆਗੈ ॥

khojat khojat sabhai brij ke jan kautak dekh layo ih aagai |

(ત્યાંથી) સર્વ બ્રજના લોકો તેને શોધીને, (ત્યાં આવીને) આગળ ગયા અને તેને જોયા.

ਸ੍ਯਾਮਹਿ ਸ੍ਯਾਮ ਬਡੋ ਅਹਿ ਕਾਟਤ ਜਿਉ ਰੁਚ ਕੈ ਨਰ ਖਾਵਤ ਸਾਗੈ ॥੨੧੧॥

sayaameh sayaam baddo eh kaattat jiau ruch kai nar khaavat saagai |211|

બ્રજના તમામ સ્ત્રી-પુરુષો આ અદ્ભુત નજારો જોઈ રહ્યા હતા અને આ બાજુ કાળો સાપ કૃષ્ણને ડંખ મારતો હતો, જેમ કે કોઈ વ્યક્તિ રસથી ભોજન કરી રહ્યો હતો.211.

ਰੋਵਨ ਲਾਗ ਜਬੈ ਜਸੁਦਾ ਚੁਪ ਤਾਹਿ ਕਰਾਵਤ ਪੈ ਜੁ ਅਲੀ ਹੈ ॥

rovan laag jabai jasudaa chup taeh karaavat pai ju alee hai |

જસોધા જ્યારે રડવા લાગે છે ત્યારે તેના મિત્રો તેને ચૂપ કરી દે છે. (તેઓ કહે છે કે) આ કાન બહુ મજબૂત છે

ਦੈਤ ਤ੍ਰਿਨਾਵ੍ਰਤ ਅਉਰ ਬਕੀ ਵ ਬਕਾਸੁਰ ਹਨੇ ਇਹ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਲੀ ਹੈ ॥

dait trinaavrat aaur bakee v bakaasur hane ih kaanrah balee hai |

જ્યારે યશોદા પણ રડવા લાગી ત્યારે તેના મિત્રોએ તેને આશ્વાસન આપતા કહ્યું કે, જરા પણ ચિંતા ન કરશો, કૃષ્ણએ ત્રાણવ્રત, બકી અને બકાસુર વગેરે રાક્ષસોનો વધ કર્યો છે. કૃષ્ણ અત્યંત શક્તિશાળી છે.

ਆਇ ਹੈ ਮਾਰ ਅਬੈ ਇਹ ਸਾਪਹਿ ਬੋਲਿ ਉਠਿਓ ਇਹ ਭਾਤ ਹਲੀ ਹੈ ॥

aae hai maar abai ih saapeh bol utthio ih bhaat halee hai |

બલરામે (નીચેથી) કહ્યું કે આ સાપને માર્યા પછી જ શ્રી કૃષ્ણ આવશે.

ਤੋਰ ਡਰੈ ਸਭ ਹੀ ਇਹ ਕੇ ਫਨਿ ਪੈ ਕਰੁਨਾ ਨਿਧਿ ਜੋਰ ਛਲੀ ਹੈ ॥੨੧੨॥

tor ddarai sabh hee ih ke fan pai karunaa nidh jor chhalee hai |212|

સાપને મારી નાખ્યા પછી તે પાછો આવશે, બીજી બાજુ, કૃષ્ણએ તેની શક્તિથી તે સાપના તમામ હૂડનો નાશ કર્યો.212.

ਕਬਿਯੋ ਬਾਚ ॥

kabiyo baach |

કવિનું વક્તવ્ય:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਜਾਨਿ ਦੁਖੀ ਅਪਨ੍ਰਯੋ ਜਨ ਕੌ ਅਪਨੋ ਤਨ ਤਾ ਤੈ ਛਡਾਇ ਲਯੋ ਹੈ ॥

jaan dukhee apanrayo jan kau apano tan taa tai chhaddaae layo hai |

બાંકડે ઊભેલા પોતાના બધા લોકોને ભારે તકલીફમાં જોઈને,

ਬਕਤ੍ਰ ਬਿਲੋਕ ਬਡੋ ਵਹ ਪੰਨਗ ਪੈ ਮਨ ਭੀਤਰ ਕ੍ਰੁਧ ਭਯੋ ਹੈ ॥

bakatr bilok baddo vah panag pai man bheetar krudh bhayo hai |

કૃષ્ણે તેનું શરીર સાપની જાળમાંથી મુક્ત કરાવ્યું, આ જોઈને તે ભયાનક સાપ ગુસ્સે થઈ ગયો.

ਸਉ ਫਨ ਕੋ ਸੁ ਫੁਲਾਇ ਉਚਾਇ ਕੈ ਸਾਮੁਹਿ ਤਾਹਿ ਕੇ ਧਾਇ ਗਯੋ ਹੈ ॥

sau fan ko su fulaae uchaae kai saamuhi taeh ke dhaae gayo hai |

તેણે ફરીથી તેની હૂડ ફેલાવી, કૃષ્ણની સામે દોડી આવી

ਕੂਦ ਕੈ ਕਾਨ੍ਰਹ ਬਚਾਇ ਕੈ ਦਾਵਹਿ ਉਪਰਿ ਮਾਥ ਜੁ ਠਾਢੋ ਭਯੋ ਹੈ ॥੨੧੩॥

kood kai kaanrah bachaae kai daaveh upar maath ju tthaadto bhayo hai |213|

કૃષ્ણ, પોતાની જાતને ઓચિંતો હુમલો કરતા બચાવતા, કૂદી પડ્યા અને નાગના કપાળ પર પગ મૂકીને ઊભા રહ્યા.213.

ਕੂਦਤ ਹੈ ਚੜਿ ਸਿਰ ਊਪਰਿ ਸ੍ਰਉਨ ਸੰਬੂਹ ਚਲੈ ਸਿਰ ਤਾ ਤੇ ॥

koodat hai charr sir aoopar sraun sanbooh chalai sir taa te |

તે સાપના માથા પર ચડીને કૃષ્ણ કૂદવા લાગ્યા અને માથામાંથી (નાગના) ગરમ લોહીના પ્રવાહો વહેવા લાગ્યા.

ਪ੍ਰਾਨ ਲਗੇ ਛੁਟਨੇ ਜਬ ਹੀ ਛਿਨ ਮੈਨ ਗਈ ਉਡ ਕੈ ਮੁਖਰਾ ਤੇ ॥

praan lage chhuttane jab hee chhin main gee udd kai mukharaa te |

જ્યારે તે સર્પ અંતિમ શ્વાસ લેવાનો હતો, ત્યારે તેના અસ્તિત્વની બધી ચમક સમાપ્ત થઈ ગઈ

ਤਉ ਹਰਿ ਜੀ ਬਲਿ ਕੈ ਤਨ ਕੋ ਸਰ ਤੀਰ ਨਿਕਾਸ ਲਯੋ ਬਹੁ ਭਾਤੇ ॥

tau har jee bal kai tan ko sar teer nikaas layo bahu bhaate |

ત્યારે કૃષ્ણ પોતાની શક્તિથી નાગને નદીના કિનારે ખેંચી ગયા

ਜਾਤ ਬਡੋ ਸਰ ਤੀਰ ਬਹਿਯੋ ਰਸਰੇ ਬੰਧ ਖੈਚਤ ਹੈ ਚਹੂੰ ਘਾਤੇ ॥੨੧੪॥

jaat baddo sar teer bahiyo rasare bandh khaichat hai chahoon ghaate |214|

તે નાગાને કાંઠા તરફ ખેંચવામાં આવ્યો હતો અને ચારેય બાજુથી દોરડા બાંધીને તેને બહાર ખેંચવામાં આવ્યો હતો.214.

ਕਾਲੀ ਨਾਗ ਕੀ ਤ੍ਰਿਯੋ ਬਾਚ ॥

kaalee naag kee triyo baach |

સર્પ કાલીની પત્નીની વાણી:

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਤਉ ਤਿਹ ਕੀ ਤ੍ਰਿਯਾ ਸਭ ਹੀ ਸੁਤ ਅੰਜੁਲ ਜੋਰ ਕੈ ਯੌ ਘਿਘਯਾਵੈ ॥

tau tih kee triyaa sabh hee sut anjul jor kai yau ghighayaavai |

પછી તેની બધી પત્નીઓ અને પુત્રો હાથ જોડીને આ રીતે નાચવા લાગ્યા,

ਰਛ ਕਰੋ ਇਹ ਕੀ ਹਰਿ ਜੀ ਤੁਮ ਪੈ ਬਰੁ ਦਾਨ ਇਹੈ ਹਮ ਪਾਵੈ ॥

rachh karo ih kee har jee tum pai bar daan ihai ham paavai |

ત્યારે સાપની પત્નીઓએ રડતાં રડતાં હાથ જોડીને કહ્યું, હે પ્રભુ! અમને આ સાપના રક્ષણનું વરદાન આપો

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇਤ ਵਹੈ ਹਮ ਲਿਆਵਤ ਬਿਖ ਦਈ ਵਹ ਹੀ ਹਮ ਲਿਆਵੈ ॥

amrit det vahai ham liaavat bikh dee vah hee ham liaavai |

�હે પ્રભુ! જો તમે અમને અમૃત આપો છો, તો અમે તેને અપનાવીશું અને જો તમે ઝેર આપો છો, તો તે પણ અમે અપનાવીશું.

ਦੋਸ ਨਹੀ ਹਮਰੇ ਪਤਿ ਕੋ ਕਛੁ ਬਾਤ ਕਹੈ ਅਰੁ ਸੀਸ ਝੁਕਾਵੈ ॥੨੧੫॥

dos nahee hamare pat ko kachh baat kahai ar sees jhukaavai |215|

આમાં અમારા પતિનો કોઈ વાંક નથી, આટલું કહીને તેઓએ માથું નમાવ્યું.215.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428