શ્રી દસમ ગ્રંથ

પાન - 474

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਮੂਸਲ ਲੈ ਮੁਸਲੀ ਕਰ ਮੈ ਅਰਿ ਕੋ ਪਲ ਮੈ ਦਲ ਪੁੰਜ ਹਰਿਓ ਹੈ ॥

moosal lai musalee kar mai ar ko pal mai dal punj hario hai |

બલરામે પોતાની ગદા હાથમાં લઈને દુશ્મનોના ટોળાને પળવારમાં મારી નાખ્યા

ਬੀਰ ਪਰੇ ਧਰਨੀ ਪਰ ਘਾਇਲ ਸ੍ਰਉਨਤ ਸਿਉ ਤਨ ਤਾਹਿ ਭਰਿਓ ਹੈ ॥

beer pare dharanee par ghaaeil sraunat siau tan taeh bhario hai |

લોહીથી લથપથ શરીરવાળા યોદ્ધાઓ પૃથ્વી પર ઘાયલ થયા છે

ਤਾ ਛਬਿ ਕੋ ਜਸੁ ਉਚ ਮਹਾ ਮਨ ਬੀਚ ਬਿਚਾਰ ਕੈ ਸ੍ਯਾਮ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥

taa chhab ko jas uch mahaa man beech bichaar kai sayaam kario hai |

કવિ શ્યામ એ તમાશોનું વર્ણન કરતાં કહે છે કે તે તેમને દેખાય છે

ਮਾਨਹੁ ਦੇਖਨ ਕਉ ਰਨ ਕਉਤੁਕ ਕ੍ਰੋਧ ਭਿਆਨਕ ਰੂਪ ਧਰਿਓ ਹੈ ॥੧੭੬੬॥

maanahu dekhan kau ran kautuk krodh bhiaanak roop dhario hai |1766|

યુદ્ધના દ્રશ્યો જોવા માટે 'ગુસ્સો' દેખીતી રીતે પ્રગટ થયો હતો.1766.

ਇਤ ਓਰ ਹਲਾਯੁਧ ਜੁਧੁ ਕਰੈ ਉਤ ਸ੍ਰੀ ਗਰੜਧੁਜ ਕੋਪ ਭਰਿਓ ਹੈ ॥

eit or halaayudh judh karai ut sree gararradhuj kop bhario hai |

આ બાજુ બલરામ લડાઈમાં વ્યસ્ત છે અને તે બાજુ કૃષ્ણ ક્રોધથી ભરાઈ રહ્યા છે

ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਮੁਰਾਰਿ ਤਬੈ ਅਰਿ ਸੈਨ ਕੇ ਭੀਤਰ ਜਾਇ ਅਰਿਓ ਹੈ ॥

sasatr sanbhaar muraar tabai ar sain ke bheetar jaae ario hai |

શસ્ત્રો ઉપાડીને તે દુશ્મનની સેનાનો પ્રતિકાર કરી રહ્યો છે,

ਮਾਰਿ ਬਿਦਾਰ ਦਏ ਦਲ ਕਉ ਰਨ ਯਾ ਬਿਧਿ ਚਿਤ੍ਰ ਬਚਿਤ੍ਰ ਕਰਿਓ ਹੈ ॥

maar bidaar de dal kau ran yaa bidh chitr bachitr kario hai |

અને દુશ્મનની સેનાને મારીને તેણે વિલક્ષણ દ્રશ્ય સર્જ્યું છે

ਬਾਜ ਪੈ ਬਾਜ ਰਥੀ ਰਥ ਪੈ ਗਜ ਪੈ ਗਜ ਸ੍ਵਾਰ ਪੈ ਸ੍ਵਾਰ ਪਰਿਓ ਹੈ ॥੧੭੬੭॥

baaj pai baaj rathee rath pai gaj pai gaj svaar pai svaar pario hai |1767|

ઘોડા પર ઘોડો પડેલો જોવા મળે છે, રથ-સવાર પર રથ-સવાર, હાથી પર હાથી અને સવાર પર સવાર દેખાય છે.1767.

ਏਕ ਕਟੇ ਅਧ ਬੀਚਹੁੰ ਤੇ ਭਟ ਏਕਨ ਕੇ ਸਿਰ ਕਾਟਿ ਗਿਰਾਏ ॥

ek katte adh beechahun te bhatt ekan ke sir kaatt giraae |

કેટલાક યોદ્ધાઓને બે ભાગમાં કાપી નાખવામાં આવ્યા છે, ઘણા યોદ્ધાઓના માથા કાપીને ફેંકી દેવામાં આવ્યા છે.

ਏਕ ਕੀਏ ਬਿਰਥੀ ਤਬ ਹੀ ਗਿਰ ਭੂਮਿ ਪਰੇ ਸੰਗਿ ਬਾਨਨ ਘਾਏ ॥

ek kee birathee tab hee gir bhoom pare sang baanan ghaae |

ઘણા લોકો તેમના રથથી વંચિત રહીને પૃથ્વી પર ઘાયલ થયા છે

ਏਕ ਕੀਏ ਕਰ ਹੀਨ ਬਲੀ ਪਗ ਹੀਨ ਕਿਤੇ ਗਨਤੀ ਨਹਿ ਆਏ ॥

ek kee kar heen balee pag heen kite ganatee neh aae |

ઘણા લોકોએ તેમના હાથ અને ઘણાએ તેમના પગ ગુમાવ્યા છે

ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਕਿਨਹੂੰ ਨਹੀ ਧੀਰ ਧਰਿਓ ਤਬ ਹੀ ਰਨ ਛਾਡਿ ਪਰਾਏ ॥੧੭੬੮॥

sayaam bhanai kinahoon nahee dheer dhario tab hee ran chhaadd paraae |1768|

તેઓની ગણતરી કરી શકાતી નથી, કવિ કહે છે કે બધાએ તેમની સહનશક્તિ ગુમાવી દીધી છે અને બધા યુદ્ધના મેદાનમાંથી ભાગી ગયા છે.1768.

ਜਾ ਦਲ ਜੀਤ ਲਯੋ ਸਿਗਰੇ ਜਗੁ ਅਉਰ ਕਹੂੰ ਰਨ ਤੇ ਨਹੀ ਹਾਰਿਓ ॥

jaa dal jeet layo sigare jag aaur kahoon ran te nahee haario |

દુશ્મનની સેના, જેણે સમગ્ર વિશ્વને જીતી લીધું હતું અને ક્યારેય હાર્યું ન હતું

ਇੰਦ੍ਰ ਸੇ ਭੂਪ ਅਨੇਕ ਮਿਲੇ ਤਿਨ ਤੇ ਕਬਹੂੰ ਨਹੀ ਜਾ ਪਗੁ ਟਾਰਿਓ ॥

eindr se bhoop anek mile tin te kabahoon nahee jaa pag ttaario |

આ સેનાએ તેની સામે એક થઈને લડત આપી હતી

ਸੋ ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਜਾਇ ਦੀਯੋ ਪਲ ਮੈ ਨ ਕਿਨੂੰ ਧਨੁ ਬਾਨ ਸੰਭਾਰਿਓ ॥

so ghan sayaam bhajaae deeyo pal mai na kinoo dhan baan sanbhaario |

એ જ સેનાને કૃષ્ણ દ્વારા પળવારમાં નાસી છૂટવામાં આવ્યું અને કોઈ તેમના ધનુષ અને બાણ પણ ઉપાડી શક્યું નહીં.

ਦੇਵ ਅਦੇਵ ਕਰੈ ਉਪਮਾ ਇਮ ਸ੍ਰੀ ਜਦੁਬੀਰ ਬਡੋ ਰਨ ਪਾਰਿਓ ॥੧੭੬੯॥

dev adev karai upamaa im sree jadubeer baddo ran paario |1769|

દેવો અને દાનવો બંને કૃષ્ણના યુદ્ધની પ્રશંસા કરી રહ્યા છે.1769.

ਦੋਹਰਾ ॥

doharaa |

દોહરા

ਦ੍ਵੈ ਅਛੂਹਨੀ ਸੈਨ ਰਨਿ ਦਈ ਸ੍ਯਾਮ ਜਬ ਘਾਇ ॥

dvai achhoohanee sain ran dee sayaam jab ghaae |

જ્યારે શ્રી કૃષ્ણએ યુદ્ધમાં બે અસ્પૃશ્યોને મારી નાખ્યા,

ਮੰਤ੍ਰੀ ਸੁਮਤਿ ਸਮੇਤ ਦਲੁ ਕੋਪ ਪਰਿਓ ਅਰਰਾਇ ॥੧੭੭੦॥

mantree sumat samet dal kop pario araraae |1770|

જ્યારે કૃષ્ણએ બે અત્યંત મોટા લશ્કરી એકમોનો નાશ કર્યો, ત્યારે મંત્રી સુમતિ, ગુસ્સામાં પડકાર ફેંકતા, તેમના પર પડી.1770.

ਸਵੈਯਾ ॥

savaiyaa |

સ્વય્યા

ਧਾਇ ਪਰੇ ਕਰਿ ਕੋਪ ਤਬੈ ਭਟ ਦੈ ਮੁਖ ਢਾਲ ਲਏ ਕਰਵਾਰੈ ॥

dhaae pare kar kop tabai bhatt dai mukh dtaal le karavaarai |

તે સમયે યોદ્ધાઓ ગુસ્સામાં નીચે પડી ગયા (જેના) મોઢા પર ઢાલ અને હાથમાં તલવાર હતી.

ਸਾਮੁਹੇ ਆਇ ਹਠੀ ਹਠਿ ਸਿਉ ਘਨਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹਾ ਇਹ ਭਾਤਿ ਹਕਾਰੈ ॥

saamuhe aae hatthee hatth siau ghan sayaam kahaa ih bhaat hakaarai |

યોદ્ધાઓ ગુસ્સે થઈને, હાથમાં તલવારો અને ઢાલ લઈને કૃષ્ણ પર પડ્યા, જેમણે તેમને પડકાર્યો અને તેઓ સતત તેમની સામે આવ્યા.

ਮੂਸਲ ਚਕ੍ਰ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਸੁ ਹਤੈ ਹਰਿ ਕੌਚ ਉਠੈ ਚਿਨਗਾਰੈ ॥

moosal chakr gadaa geh kai su hatai har kauach utthai chinagaarai |

આ બાજુ, કૃષ્ણે, તેની ક્લબ, ડિસ્કસ, ગદા વગેરેને તેના હાથમાં પકડીને, ભયંકર પ્રહારો કર્યા અને બખ્તરમાંથી તણખા નીકળ્યા.

ਮਾਨੋ ਲੁਹਾਰ ਲੀਏ ਘਨ ਹਾਥਨ ਲੋਹ ਕਰੇਰੇ ਕੋ ਕਾਮ ਸਵਾਰੈ ॥੧੭੭੧॥

maano luhaar lee ghan haathan loh karere ko kaam savaarai |1771|

એવું લાગતું હતું કે એક ઇસ્ત્રીકાર તેની ઇચ્છા મુજબ તેના હથોડાના ફટકા વડે ઇસ્ત્રી બનાવી રહ્યો હતો.1771

ਤਉ ਲਗ ਹੀ ਬਰਮਾਕ੍ਰਿਤ ਊਧਵ ਆਏ ਹੈ ਸ੍ਯਾਮ ਸਹਾਇ ਕੇ ਕਾਰਨ ॥

tau lag hee baramaakrit aoodhav aae hai sayaam sahaae ke kaaran |

ત્યાં સુધી કૃતવર્મા અને ઉદ્ધવ કૃષ્ણની મદદ માટે પહોંચી ગયા

ਅਉਰ ਅਕ੍ਰੂਰ ਲਏ ਸੰਗ ਜਾਦਵ ਧਾਇ ਪਰਿਓ ਅਰ ਬੀਰ ਬਿਦਾਰਨ ॥

aaur akraoor le sang jaadav dhaae pario ar beer bidaaran |

અક્રુર પણ યાદવ યોદ્ધાઓને પોતાની સાથે લઈને તેમને મારવા માટે દુશ્મનો પર પડ્યો

ਸਸਤ੍ਰ ਸੰਭਾਰਿ ਸਭੈ ਅਪੁਨੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਕਹੈ ਮੁਖ ਮਾਰਿ ਉਚਾਰਨ ॥

sasatr sanbhaar sabhai apune kab sayaam kahai mukh maar uchaaran |

કવિ શ્યામ કહે છે, બધા યોદ્ધાઓ શસ્ત્રો રાખે છે અને પોકાર કરે છે.

ਓਰ ਦੁਹੂੰ ਅਤਿ ਜੁਧੁ ਭਯੋ ਸੁ ਗਦਾ ਬਰਛੀ ਕਰਵਾਰਿ ਕਟਾਰਨ ॥੧੭੭੨॥

or duhoon at judh bhayo su gadaa barachhee karavaar kattaaran |1772|

તેમના હથિયારો પકડીને "મારી નાખો, મારી નાખો" જોઈએ, બંને બાજુથી ગદા, તલવારો, ખંજર વગેરે સાથે ભયાનક યુદ્ધ છેડાયું હતું.1772.

ਆਵਤ ਹੀ ਬਰਮਾਕ੍ਰਿਤ ਜੂ ਅਰਿ ਸੈਨਹੁ ਤੇ ਸੁ ਘਨੇ ਭਟ ਕੂਟੇ ॥

aavat hee baramaakrit joo ar sainahu te su ghane bhatt kootte |

ક્રાતવર્માએ આવીને ઘણા યોદ્ધાઓને કાપી નાખ્યા

ਏਕ ਪਰੇ ਬਿਬ ਖੰਡ ਤਹੀ ਅਰਿ ਏਕ ਗਿਰੇ ਧਰ ਪੈ ਸਿਰ ਫੂਟੇ ॥

ek pare bib khandd tahee ar ek gire dhar pai sir footte |

કોઈના બે ભાગમાં તો કોઈનું માથું કાપી નાખવામાં આવ્યું છે

ਏਕ ਮਹਾ ਬਲਵਾਨ ਕਮਾਨਨ ਤਾਨਿ ਚਲਾਵਤ ਇਉ ਸਰ ਛੂਟੇ ॥

ek mahaa balavaan kamaanan taan chalaavat iau sar chhootte |

કેટલાય શક્તિશાળી યોદ્ધાઓના ધનુષ્યમાંથી આ રીતે તીર છોડવામાં આવે છે

ਕਾਜ ਬਸੇਰੇ ਕੇ ਰੈਨ ਸਮੇ ਮਧਿਆਨ ਮਨੋ ਤਰੁ ਪੈ ਖਗ ਟੂਟੇ ॥੧੭੭੩॥

kaaj basere ke rain same madhiaan mano tar pai khag ttootte |1773|

એવું લાગે છે કે પક્ષીઓ રાત પડતા પહેલા સાંજે આરામ માટે ઝાડ તરફ જૂથો ઉડી રહ્યા છે.1773.

ਏਕ ਕਬੰਧ ਲੀਏ ਕਰਵਾਰਿ ਫਿਰੈ ਰਨ ਭੂਮਿ ਕੇ ਭੀਤਰ ਡੋਲਤ ॥

ek kabandh lee karavaar firai ran bhoom ke bheetar ddolat |

ક્યાંક મસ્તક વિનાની ડાળીઓ હાથમાં તલવારો લઈને યુદ્ધના મેદાનમાં ઘૂમી રહી છે અને

ਧਾਇ ਪਰੈ ਤਿਹ ਓਰ ਬਲੀ ਭਟ ਜੋ ਤਿਹ ਕੋ ਲਲਕਾਰ ਕੈ ਬੋਲਤ ॥

dhaae parai tih or balee bhatt jo tih ko lalakaar kai bolat |

જે કોઈ મેદાનમાં પડકાર ફેંકે છે, યોદ્ધાઓ તેના પર તૂટી પડે છે

ਏਕ ਪਰੇ ਗਿਰ ਪਾਇ ਕਟੇ ਉਠਬੇ ਕਹੁ ਬਾਹਨ ਕੋ ਬਲੁ ਤੋਲਤ ॥

ek pare gir paae katte utthabe kahu baahan ko bal tolat |

કોઈનો પગ કપાઈ જવાથી પડી ગયો છે અને ઊઠવા માટે તે વાહનનો સહારો લઈ રહ્યો છે અને એસ

ਏਕ ਕਟੀ ਭੁਜ ਯੌ ਤਰਫੈ ਜਲ ਹੀਨ ਜਿਉ ਮੀਨ ਪਰਿਓ ਝਕਝੋਲਤ ॥੧੭੭੪॥

ek kattee bhuj yau tarafai jal heen jiau meen pario jhakajholat |1774|

ક્યાંક કાપેલા હાથ પાણીમાંથી માછલીની જેમ સળગતા હોય છે.1774.

ਏਕ ਕਬੰਧ ਬਿਨਾ ਹਥਿਆਰਨ ਰਾਮ ਕਹੈ ਰਨ ਮਧਿ ਦਉਰੈ ॥

ek kabandh binaa hathiaaran raam kahai ran madh daurai |

કવિ રામ કહે છે કે કેટલાક માથા વગરના થડ યુદ્ધના મેદાનમાં શસ્ત્ર વિના દોડે છે અને

ਸੁੰਡਨ ਤੇ ਗਜ ਰਾਜਨ ਕੋ ਗਹਿ ਕੈ ਕਰਿ ਕੈ ਬਲ ਸੋ ਝਕਝੋਰੈ ॥

sunddan te gaj raajan ko geh kai kar kai bal so jhakajhorai |

હાથીઓની થડને પકડીને, તેમને બળથી હિંસક રીતે હલાવી રહી છે

ਭੂਮਿ ਗਿਰੇ ਮ੍ਰਿਤ ਅਸ੍ਵਨ ਕੀ ਦੁਹੂੰ ਹਾਥਨ ਸੋ ਗਹਿ ਗ੍ਰੀਵ ਮਰੋਰੈ ॥

bhoom gire mrit asvan kee duhoon haathan so geh greev marorai |

તે પોતાના બંને હાથ વડે જમીન પર પડેલા મૃત ઘોડાઓની ગરદન પણ ખેંચી રહ્યો છે

ਸ੍ਯੰਦਨ ਕੇ ਅਸਵਾਰਨ ਕੇ ਸਿਰ ਏਕ ਚਪੇਟ ਹੀ ਕੇ ਸੰਗਿ ਤੋਰੈ ॥੧੭੭੫॥

sayandan ke asavaaran ke sir ek chapett hee ke sang torai |1775|

એક થપ્પડથી મૃત ઘોડેસવારોના માથા તોડવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો છે.1775.

ਕੂਦਤ ਹੈ ਰਨ ਮੈ ਭਟ ਏਕ ਕੁਲਾਚਨ ਦੈ ਕਰਿ ਜੁਧੁ ਕਰੈ ॥

koodat hai ran mai bhatt ek kulaachan dai kar judh karai |

યોદ્ધાઓ યુદ્ધના મેદાનમાં સતત કૂદકા મારતા અને ઝૂલતા લડતા હોય છે

ਇਕ ਬਾਨ ਕਮਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾਨਨ ਤੇ ਕਬਿ ਰਾਮ ਕਹੈ ਨ ਰਤੀ ਕੁ ਡਰੈ ॥

eik baan kamaan kripaanan te kab raam kahai na ratee ku ddarai |

તેઓ શરણાગતિ, તીર અને તલવારોથી સહેજ પણ ડરતા નથી

ਇਕ ਕਾਇਰ ਤ੍ਰਾਸ ਬਢਾਇ ਚਿਤੈ ਰਨ ਭੂਮਿ ਹੂੰ ਤੇ ਤਜ ਸਸਤ੍ਰ ਟਰੈ ॥

eik kaaeir traas badtaae chitai ran bhoom hoon te taj sasatr ttarai |

ઘણા કાયર યુદ્ધના મેદાનમાં પાછા આવવાના ભયથી યુદ્ધના મેદાનમાં શસ્ત્રો છોડી દે છે અને

ਇਕ ਲਾਜ ਭਰੇ ਪੁਨਿ ਆਇ ਅਰੈ ਲਰਿ ਕੈ ਮਰ ਕੈ ਗਿਰਿ ਭੂਮਿ ਪਰੈ ॥੧੭੭੬॥

eik laaj bhare pun aae arai lar kai mar kai gir bhoom parai |1776|

લડાઈ અને જમીન પર મૃત પડી.1776.

ਬ੍ਰਿਜਭੂਖਨ ਚਕ੍ਰ ਸੰਭਾਰਤ ਹੀ ਤਬ ਹੀ ਦਲੁ ਬੈਰਨ ਕੇ ਧਸਿ ਕੈ ॥

brijabhookhan chakr sanbhaarat hee tab hee dal bairan ke dhas kai |

જ્યારે કૃષ્ણએ તેમની ડિસ્કસ પકડી રાખી, ત્યારે દુશ્મન દળો ભયભીત થઈ ગયા

ਬਿਨੁ ਪ੍ਰਾਨ ਕੀਏ ਬਲਵਾਨ ਘਨੇ ਕਬਿ ਸ੍ਯਾਮ ਭਨੈ ਸੁ ਕਛੂ ਹਸਿ ਕੈ ॥

bin praan kee balavaan ghane kab sayaam bhanai su kachhoo has kai |

હસતાં હસતાં કૃષ્ણએ તેમના જીવનશક્તિથી અનેક વાર વંચિત કરી દીધા

ਇਕ ਚੂਰਨ ਕੀਨ ਗਦਾ ਗਹਿ ਕੈ ਇਕ ਪਾਸ ਕੇ ਸੰਗ ਲੀਏ ਕਸਿ ਕੈ ॥

eik chooran keen gadaa geh kai ik paas ke sang lee kas kai |

(પછી) તેણે ગદા લીધી અને કેટલાકને કચડી નાખ્યા અને અન્યને કમરમાં દબાવીને મારી નાખ્યા.

સૂચિ (1 - 1428)

જાપ પાન: 1 - 10

અਕਾਲ ઉસ્તਤ પાન: 11 - 38

બચિત્તર નાટક પાન: 39 - 73

ચાંદી ચરિત્તર ઉકાત બિલાસ પાન: 74 - 99

ચાંદી ચરિત્તર પાન: 100 - 118

વાર શ્રી ભૌગૌતિ જી કી પાન: 119 - 126

જ્ઞાન પ્રબોધ પાન: 127 - 154

ચૌબીસ અવતાર પાન: 155 - 610

બ્રહ્મ અવતાર પાન: 611 - 634

રુદ્ર અવતાર પાન: 635 - 708

શબ્દ હજારે પાન: 709 - 712

૩૩ સ્વૈયાય પાન: 712 - 716

ખાલસા મહિમા પાન: 716 - 716

શસ્ત્ર નામ માળા પાન: 717 - 808

ચરિત્રોપાખ્યાણ પાન: 809 - 1388

જફરનામા પાન: 1389 - 1394

હિકાયત પાન: 1394 - 1428